نمایش مبدأ برای ج ف و / الجفاء

<span id="الجفاء-نسخه-آزمایشی"></span>
= <span dir="rtl">الجَفاء (نسخه آزمایشی)</span> =

<span dir="rtl">جفا</span>

<span id="درآمد1"></span>
= <span dir="rtl">درآمد</span><ref><span dir="rtl">به قلم پژوهشگر ارجمند، جناب حجة الاسلام و المسلمین آقای عبد الهادی مسعودی</span>.</ref> =

<span id="جفا-در-لغت"></span>
== <span dir="rtl">جفا، در لغت</span> ==

<span dir="rtl">واژۀ عربی «جفاء»، مصدر مادّۀ «ج ف و»، به معنای دور افتادن، جدایی و همراهی نکردن است. خلیل فراهیدی می</span>‌<span dir="rtl">گوید:</span>

<span dir="rtl">جَفَا الشَّیءُ یجفو جَفاءً، مَمدودٌ، كالسَّرجِ یجفو عَن الظَّهرِ، إذا لَمْ یلزَمِ الظَّهرَ.</span><ref><span dir="rtl">ترتیب کتاب العین: ص 144: «جفو</span>».</ref>

<span dir="rtl">جفاء (با الف ممدوده)، مصدر «جفا یجفو» است. مانند: «زین، از پشت [اسب] جدا شد»، هنگامی که همراه پشت نماند.</span>

<span dir="rtl">ابن فارِس نیز در این باره گفته است:</span>

<span dir="rtl">الجیمُ و الفاءُ و الحَرفُ المُعتَلُّ یدُلُّ على أصلٍ واحدٍ: نُبُوُّ الشیءِ عن الشیءِ. مِن ذلك:</span>‌ <span dir="rtl">«جَفَوْتُ</span>‌ <span dir="rtl">الرَّجُلَ</span>‌ <span dir="rtl">أجْفُوه» و هو ظاهرُ الجَفوَةِ أی الجفاءِ؛ جَفَا السَّرْجُ عن ظَهرِ الفَرَسِ و أجفَیتُه أنا. و كذلك كُلُّ شیءٍ إذا لم یلْزَم شیئاً.</span><ref><span dir="rtl">معجم مقاییس اللغة: ج‏1 ص465: «جفو</span>».</ref>

<span dir="rtl">جیم و فا و حرف معتل (واو)، یک ریشه / گوهر معنایی دارد: برداشته و جدا شدن چیزی از چیزی. از همین رو، گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود: «جَفَوتُ الرَّجلَ أجْفُوه»؛ یعنی: «از آن مرد، دوری کردم و با او جفا کردم» و «جَفَا السَّرجُ عَنْ ظَهْرِ الفَرَسِ وَ أجفَیْتُه»، یعنی: «زین از پشت اسب جدا شد و من، آن را برداشتم». همچنین است هر چیزی که با چیزی همراهی نکند.</span>

<span dir="rtl">به گفتۀ خلیل فراهیدی، جفا، نقیض صِلِه است که می</span>‌<span dir="rtl">تواند نشان</span>‌<span dir="rtl">دهندۀ عدم و ملکه بودن جفا و صِله باشد؛</span><ref><span dir="rtl">ترتیب کتاب العین: ص 144: «جفو</span>».</ref> <span dir="rtl">یعنی جفا، در دوری و جدایی و گسستی به کار می</span>‌<span dir="rtl">رود که قابلیت و شأنیت آن پیوستن بوده؛ امّا این پیوند، ایجاد نشده یا گسسته شده است.</span>

<span dir="rtl">تتبّع کاربردهای این مادّه، بویژه کاربردهای روایی و ارائه شده در فصل</span>‌<span dir="rtl">های گوناگون این مَدخل، نشان می</span>‌<span dir="rtl">دهد که «جفا»، در عرصۀ صفات و رفتار انسانی، به همان معنای لغوی خود به کار رفته است. «جفا»، به دور افتادگی انسان از رفتار تراز اجتماع یا تراز دین و فرهنگ، اشاره دارد؛ حالتی یگانه که می</span>‌<span dir="rtl">توان آن را بی</span>‌<span dir="rtl">مهری و کم</span>‌<span dir="rtl">لطفی نامید و نمودهای متنوّع و درجات متعدّد دارد. نمودها و جلوه</span>‌<span dir="rtl">هایی مانند: ناسازگاری، درشتی، تندخویی، نابردباری، بی وفایی و گسستن پیوند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: لسان العرب: ج 14 ص 147: «جفو»؛ النهایة فی غریب الحدیث و الأثر: ج‏1 ص281: «جفو</span>».</ref> <span dir="rtl">گفتنی است صحراگُزینی (صحرانشینی جدا از قوم و عشیره)، یکی از عوامل و زمینه</span>‌<span dir="rtl">های جفا دانسته شده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص 575 ح 21</span>.</ref> <span dir="rtl">این نکته، به معنای گونه</span>‌<span dir="rtl">ای جدایی از تمدّن و اجتماع و بروز رفتار دور از تراز فرهنگ و تمدّن و دین است.</span>

<span id="جفا-در-قرآن-و-حدیث"></span>
== <span dir="rtl">جفا، در قرآن و حدیث</span> ==

<span dir="rtl">در قرآن کریم، از مادۀ « ج ف و»، تنها دو واژۀ «تتجافی»</span><ref><span dir="rtl">(تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ ٱلْمَضَاجِعِ؛ پهلوهایشان را از بسترهایشان جدا می‏کنند) (سجده: آیۀ 16</span>).</ref> <span dir="rtl">و «جُفاء»</span><ref><span dir="rtl">(فَأَمَّا ٱلزَّبَدُ فَیذْهَبُ جُفَاءً؛ اما آن كف به كنارى رفته، نابود مى‏شود) (رعد: آیۀ 17). گفتنی است احتمال دارد جفا، در این آیه، مهموز و از مادّۀ «جفأ» باشد (ر.ک: إعراب القرآن الكریم و بیانه: ج‏5 ص 107؛ معجم مقاییس اللّغة: ج‏1 ص466: «جفو</span>»).</ref> <span dir="rtl">به کار رفته که ارتباط معنایی خود را با معنای اصلی، یعنی جدا شدن و دور افتادن، حفظ کرده</span>‌<span dir="rtl">اند، هر چند ناظر به صفت روحی انسان نیستند؛ امّا در حدیث، شاهد کاربردهای فراوان جفا در ارتباط با گوهر معنایی</span>‌<span dir="rtl">اش و نیز صفات و رفتارهای انسان هستیم. انسانی جدا افتاده از فرهنگ اجتماعی و دینی که سرِ ناسازگاری و بی</span>‌<span dir="rtl">مهری و گسستن دارد، نه پیوند و مهربانی و احسان؛ انسانی بی</span>‌<span dir="rtl">خیر و بی</span>‌<span dir="rtl">وفا که چندان تعهّدی به آداب دینی و اجتماعی ندارد و گویی از جایی دوردست و به کنار از فرهنگ و تمدّن، آمده است.</span>

<span id="ناپسندی-جفا-و-درجهمندی-آن"></span>
== <span dir="rtl">ناپسندی جفا و درجه</span>‌<span dir="rtl">مندی آن</span> ==

<span dir="rtl">جفا، به معنای بی</span>‌<span dir="rtl">مهری و ناسازگاری و دوری از هنجار مقبول عمومی، نزد همگان، ناپسند است و عقل انسان نیز زشتی آن را درک می</span>‌<span dir="rtl">کند. پیشوایان اسلام نیز بر قبح جفا، پای فشرده</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵۶7 ح 7</span>.</ref> <span dir="rtl">و آن را یکی از چهار پایۀ فسق</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵۶7 ح 8</span>.</ref> <span dir="rtl">یا کفر</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵۶7 ح 9</span>.</ref> <span dir="rtl">دانسته و زمینه</span>‌<span dir="rtl">ساز ورود انسان به دوزخ خوانده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵۶9 ح 13</span>.</ref>

<span dir="rtl">روشن است که جفا به افرادی که عزیزترند و سزاوار پیوند یا نیکی و مهربانی بیشتری هستند، نکوهیده</span>‌<span dir="rtl">تر است. از این رو، جفا به پیشوایان بزرگ دین و دوری از آنان، و همچنین جفا به پدر ومادر یا یتیمانِ نیازمند نیکی و مهربانی، از زشت</span>‌<span dir="rtl">ترین جفاها شمرده شده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵۷9 (فصل پنجم: زشت‏ترین جفا</span>).</ref>

<span dir="rtl">نکتۀ در خور توجّه، این است که دین اسلام، به قصد فرهنگ</span>‌<span dir="rtl">سازی، برخی کارها را جفا و دوری از انسانِ تراز دین خوانده و بدین گونه، به بهبود زندگی اجتماعی انسان</span>‌<span dir="rtl">ها و رسیدن به وضعیت مطلوب، یاری رسانده است. بسیاری از این موارد، در فصل پایانی آمده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵8۵ (فصل ششم: آنچه جفا به شمار می‌آید</span>).</ref> <span dir="rtl">برای نمونه، غذا خوردن با دست چپ، برای بیشتر انسان</span>‌<span dir="rtl">ها که با همین دست استنجا می</span>‌<span dir="rtl">کنند یا ایستاده بول کردن، می</span>‌<span dir="rtl">تواند به بهداشت فردی و عمومی، زیان برساند و از این رو، جفا و دوری از فرهنگ، تلقّی شده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span>

<span dir="rtl">در عرصۀ روابط اجتماعی نیز برخی کارها، جفا و دوری از تراز مطلوب دین، شمرده شده است؛ مانند همراهی و دوستی با کسی، بی آن که از نام و نسبش جویا شویم؛ مصافحه یا دست دادن، بی آن که دستکش یا مانع دیگری را از دستمان بیرون بیاوریم؛ نپذیرفتن دعوت به مهمانی یا پذیرفتن و رفتن و غذا نخوردن و نیز کار کشیدن از مهمانِ خود.</span>

<span dir="rtl">در عرصۀ فرهنگ دینی نیز درود نفرستادن بر پیامبر رحمت که با همۀ وجود برای هدایت ما کوشید یا ننامیدن یک پسر از چندین پسر خانواده به نام مبارک او، جفا، کم</span>‌<span dir="rtl">لطفی و بی</span>‌<span dir="rtl">مهری به پیامبر صلی الله علیه و آله است. همچنین است: نرفتن به زیارت مزار ایشان یا فرزندانش و بویژه سبط شهیدش امام حسین علیه السلام، یا نماز خواندن بدون ایجاد یک حریم کوچک برای خود، یا ستردن خاک عبادت از پیشانی بلافاصله پس از نماز، گویی که از آن می</span>‌<span dir="rtl">گریزیم.</span>

<span dir="rtl">ممکن است باورمندی به جفا بودن برخی کارها، مشکل به نظر آید؛ امّا توجّه داشته باشیم که جفا، معنایی درجه</span>‌<span dir="rtl">مند و ناظر به کم</span>‌<span dir="rtl">لطفی، نامهربانی و دور افتادگی از فرهنگ و انسان و جامعۀ تراز اسلام است، نه ظلم و جور و حق</span>‌<span dir="rtl">کشی که گناه و نافرمانی خداوند به شمار می</span>‌<span dir="rtl">آیند. بر این پایه، می</span>‌<span dir="rtl">توان به اندازۀ مستحبّات و مکروهات سفارش شدۀ دین، جفا و دوری تصوّر کرد تا با انجام دادن هر یک از آداب و مستحبّات، از فاصلۀ خود بکاهیم.</span>

<span dir="rtl">در کنار این کوشش</span>‌<span dir="rtl">ها، دعا برای جفاکار نشدن نیز جایگاه خود را دارد؛ زیرا جفا می</span>‌<span dir="rtl">تواند به درون انسان، نفوذ کند و خوی ثانوی آدمی شود. این نکته را می</span>‌<span dir="rtl">توان از دعای پیامبر اسلام فهمید، آن گاه که می</span>‌<span dir="rtl">گوید:</span>

<span dir="rtl">خدایا! دلی پاک از بدی، روزی</span>‌<span dir="rtl">ام فرما؛ دلی که جفاکار نباشد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۵71 ح 17</span>.</ref>

<span id="الفصل-الأول-معنى-الجفاء"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الأوّل: مَعنَى الجَفاءِ</span> =

<span dir="rtl">فصل یکم: معنای جفا</span>

<span id="ضد-البر-و-الصلة"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱: ضِدُّ البِرِّ وَ الصِّلَةِ</span> ==

<span dir="rtl">1 / 1: ضدّ نیکی و صِلِۀ رَحِم</span>

<span dir="rtl">1.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أنَا أديبُ اللهِ و عَلِيٌّ أديبي، أمَرَني رَبّي بِالسَّخاءِ وَ البِرِّ، و نَهاني عَنِ البُخلِ وَ الجَفاءِ.</span><ref><span dir="rtl">مكارم الأخلاق: ج‌۱ ص‌۵۱ ح‌۱۹ عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج‌۱۶ ص‌۲۳۱ ذيل ح‌۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">1.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : من، ادب آموختۀ خدا هستم و علی، ادب آموختۀ من است. پروردگارم، مرا به سخاوت و نیکی کردن، فرمان داد و از بخل و سختگیری، بازَم داشت.</span>

<span dir="rtl">2.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أطِع أخاكَ و إن عَصاكَ، و صِلهُ و إن جَفاكَ.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص‌۸۶، كنز الفوائد: ج‌۱ ص‌۹۳ و فيه «ارحم» بدل «أطع»، غرر الحكم: ج‌۲ ص‌۱۷۵ ح‌۲۲۶۷، بحار الأنوار: ج‌۷۴ ص‌۱۶۶ ح‌۲۹؛ دستور معالم الحكم: ص‌۶۰، تاريخ دمشق: ج‌۲۴ ص‌۳۳۳ عن الأحنف بن قيس من دون إسناد إلى أحد من أهل البيت علیهم السلام، كنز العمّال: ج‌۱۶</span> <span dir="rtl">ص‌۱۸۲ ح‌۴۴۲۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">2.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام : از برادرت فرمان ببر، هر چند او، تو را نافرمانی کند و با او پیوند برقرار کن، هر چند او از تو دوری گزیند.</span>

<span dir="rtl">3.</span> <span dir="rtl">تاريخ دمشق عن أبي ذرّ</span>: <span dir="rtl">أوصاني خَليلي صلی الله علیه و آله... أن أصِلَ رَحِمي و إن قَطَعوني و جَفَوني.</span><ref><span dir="rtl">تاريخ دمشق: ج‌۱۱ ص‌۴۶۵، كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۲۴۵ ح‌۴۴۳۱۹ نقلاً عن الروياني و أبي نعيم</span>.</ref>

<span dir="rtl">3.</span> <span dir="rtl">تاریخ دمشق</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابوذر</span> -<span dir="rtl">: محبوبم [پیامبر خدا صلی الله علیه و آله] به من سفارش فرمود که... صِلِۀ اَرحام به جای آورم، هر چند آنان از من بِبُرند و دوری کنند.</span>

<span id="ضد-الحلم"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۲: ضِدُّ الحِلمِ</span> ==

<span dir="rtl">1 / 2: ضدّ بردباری</span>

<span dir="rtl">4.</span> <span dir="rtl">الكافي عن عبد الرحمن بن سيابة</span>: <span dir="rtl">أعطاني أبو عَبدِ اللهِ علیه السلام هٰذَا الدُّعاءَ: اللّهُمَّ إنّي... أَعوذُ بِكَ مِن أن أشتَرِيَ الجَهلَ بِالعِلمِ، وَ الجَفاءَ بِالحِلمِ.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۲ ص‌۵۹۲ ح‌۳۱، مصباح المتهجّد: ص‌۲۷۷ ح‌۳۸۳، جمال الاُسبوع: ص‌۱۴۳ كلاهما من دون إسناد إلى أحد من أهل البيت علیهم السلام، بحار الأنوار: ج‌۸۹ ص‌۳۰۲ ح‌۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">4.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد الرحمان بن سیابه</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام، این دعا را به من هدیه داد: «خدایا!... به تو پناه می</span>‌<span dir="rtl">برم از این که نادانی را به جای دانایی و نابردباری (تندی) را به جای بردباری (عقلانیت) بخرم».</span>

<span id="ضد-الإخاء"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۳: ضِدُّ الإِخاءِ</span> ==

<span dir="rtl">1 / 3: ضدّ برادری</span>

<span dir="rtl">5.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما أقبَحَ القَطيعَةَ بَعدَ الصِّلَةِ، وَ الجَفاءَ بَعدَ الإِخاءِ.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص‌۸۲، غرر الحكم: ج‌۶ ص‌۱۱۵ ح‌۹۷۰۹، عيون الحكم و المواعظ: ص‌۴۸۴ ح‌۸۹۳۰، بحار الأنوار: ج‌۷۷ ص‌۲۱۰ ح‌۱؛ دستور معالم الحكم: ص‌۲۴، تاريخ دمشق: ج‌۲۴ ص‌۳۳۳ عن الأحنف بن قيس من دون إسناد إلى أحد من أهل البيت علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">5.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چه زشت است بُریدن پس از پیوند و دوری کردن پس از دوستی!</span>

<span id="الفصل-الثاني-ذم-الجفاء"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثّاني: ذَمُّ الجَفاءِ</span> =

<span dir="rtl">فصل دوم: نکوهش جفا</span>

<span dir="rtl">6.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">البَذاءُ مِنَ الجَفاءِ، وَ الجَفاءُ فِي النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج‌۴ ص‌۳۶۵ ح‌۲۰۰۹ عن أبي هريرة، سنن ابن ماجة: ج‌۲ ص‌۱۴۰۰ ج‌۴۱۸۴، المستدرك على الصحيحين: ج‌۱ ص‌۱۱۹ ح‌۱۷۱ كلاهما عن أبي بكرة، كنز العمّال: ج‌۳ ص‌۱۲۰ ح‌۵۷۶۴؛ الكافي: ج‌۲ ص‌۳۲۵ ح‌۹، الزهد للحسين بن سعيد: ص‌۶۶ ح‌۱۰ كلاهما عن أبي عبيدة الحذّاء عن</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج‌۷۸ ص‌۳۰۹ ح‌۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">6.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بدزبانی، جفا شمرده می</span>‌<span dir="rtl">شود و جفا در آتش [دوزخ] است.</span>

<span dir="rtl">7.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الجَفاءُ شَينٌ</span><ref><span dir="rtl">الشَّين: العيب (لسان العرب: ج‌۱۳ ص‌۲۴۴ «شين</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">غرر الحكم: ج‌۱ ص‌۳۶ ح‌۹۹، عيون الحكم و المواعظ: ص‌۳۷ ح‌۷۷۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">7.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جفا، [مایۀ] ننگ است.</span>

<span dir="rtl">8.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الفِسقُ عَلیٰ أربَعِ شُعَبٍ: عَلَى الجَفاءِ، وَ العَمیٰ، وَ الغَفلَةِ، وَ العُتُوِّ؛ فَمَن جَفا احتَقَرَ الحَقَّ، و مَقَتَ الفُقَهاءَ، و أَصَرَّ عَلَى الحِنثِ</span><ref><span dir="rtl">الحنث العظيم: الذنب المؤثم (مفردات ألفاظ القرآن: ص‌۲۶۰ «حنث</span>»).</ref> <span dir="rtl">العَظيمِ.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۲ ص‌۳۹۱ ح‌۱، كتاب سليم بن قيس: ج‌۲ ص‌۹۵۰ ح‌۸۶ كلاهما عن سليم بن قيس الهلالي، الخصال: ص‌۲۳۲ ح‌۷۴ عن الأصبغ بن نباتة، تحف العقول: ص‌۱۶۶ و فيه «حقّر المؤمن» بدل «احتقر الحقّ»، الغارات: ج‌۱ ص‌۱۴۲ عن العلاء بن عبد الرحمن و ليس فيهما «العظيم»، بحار</span> <span dir="rtl">الأنوار: ج‌۶۸ ص‌۳۸۳ ح‌۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">8.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">فسق، بر چهار شاخه [سوار] است: بر جفا، کوردلی، غفلت و سرکشی. هر که جفا کند، حق را خُرد می</span>‌<span dir="rtl">شمارد و دانایان را دشمن می</span>‌<span dir="rtl">دارد و بر گناه بزرگ، پای می</span>‌<span dir="rtl">فشارد.</span>

<span dir="rtl">9.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بُنِيَ الكُفرُ عَلیٰ أربَعِ دَعائِمَ: عَلَى الجَفاءِ، وَ العَمیٰ، وَ الغَفلَةِ، وَ الشَّكِّ؛ فَمَن جَفا فَقَدِ احتَقَرَ الحَقَّ، و جَهَرَ بِالباطِلِ، و مَقَتَ العُلَماءَ، و أَصَرَّ عَلَى الحِنثِ العَظيمِ.</span><ref><span dir="rtl">كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۱۹۰ ح‌۴۴۲۱۶ نقلاً عن وكيع</span>.</ref>

<span dir="rtl">9.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">کفر، بر چهار پایه استوار است: جفا، کوردلی، غفلت و شک؛</span><ref><span dir="rtl">آنچه در این حدیث به عنوان پایه‏های کفر ذکر شده، در احادیث پیش از آن در کنز العمّال، به عنوان پایه‏های فسق یاد شده است</span>.</ref> <span dir="rtl">زیرا جفاکار، حق را کوچک می</span>‌<span dir="rtl">شمارد و آشکارا، دَم از باطل می</span>‌<span dir="rtl">زند و با دانایان، دشمنی می</span>‌<span dir="rtl">ورزد و بر گناه بزرگ، پای می</span>‌<span dir="rtl">فشارد.</span>

<span dir="rtl">10.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام ــ في بَيانِ مَوانِعِ الإِمامَةِ ــ: و قَد عَلِمتُم أنَّهُ لا يَنبَغي أن يَكونَ الوالِيَ عَلَى الفُروجِ وَ الدِّماءِ وَ المَغانِمِ وَ الأَحكامِ و إمامَةِ المُسلِمينَ البَخيلُ؛ فَتَكونَ في أموالِهِم نَهمَتُهُ، و لاَ الجاهِلُ؛ فَيُضِلَّهُم بِجَهلِهِ، و لاَ الجافي؛ فَيَقطَعَهُم بِجَفائِهِ</span><ref><span dir="rtl">قال العلاّمة المجلسي: الجفاء: خلاف البرّ و الصلة، و الغلظة في الخلق. فيقطعهم بجفائه؛ أي عن حاجتهم؛ لغلظته عليهم، أو بعضهم عن بعض؛ لأنّه يصير سبباً لتفرقتهم (بحار الأنوار: ج‌۲۵ ص‌۱۶۷</span>).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۳۱، بحار الأنوار: ج‌۲۵ ص‌۱۶۷ ح‌۳۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">10.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بیان موانع امامت و رهبری</span> -<span dir="rtl">: شما می</span>‌<span dir="rtl">دانید که شایسته نیست حاکم بر نوامیس و جان</span>‌<span dir="rtl">ها و غنائم (بیت المال) و داوری</span>‌<span dir="rtl">ها و پیشوایی مسلمانان، فردی بخیل باشد که در دارایی</span>‌<span dir="rtl">های آنان، طمع ببندد یا نادان باشد که با نادانی خویش، آنان را به گم</span>‌<span dir="rtl">راهی بکشانَد یا جفاکار و بی</span>‌<span dir="rtl">رحم باشد که به سبب جفاکاری</span>‌<span dir="rtl">اش، پیوندهای آنان را ببُرد.</span>

<span dir="rtl">11.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لا يَنبَغي أن يَكونَ عَلَى المُسلِمينَ الحَريصُ... و لاَ الجافي؛ فَيَحمِلَهُم بِجِنايَتِهِ عَلَى الجَفاءِ.</span><ref><span dir="rtl">دعائم الإسلام: ج‌۲ ص‌۵۳۱ ح‌۱۸۸۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">11.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">شایسته نیست آزمند، حاکم بر مسلمانان باشد... و نیز جفاکار که با جنایتش، آنها را به قطع پیوندها بکشانَد.</span>

<span dir="rtl">12.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span> - <span dir="rtl">مِن كِتابٍ لَهُ إلیٰ بَعضِ عُمّالِهِ</span> -<span dir="rtl">: أمّا بَعدُ، فَإِنَّ دَهاقينَ</span><ref><span dir="rtl">الدهقان: معرّب، يُطلق على رئيس القرية، وعلى التاجر، و على من له مال و عقار، و الجمع: دهاقين (المصباح المنير: ص‌۲۰۱ «دهقان</span>»).</ref> <span dir="rtl">أهلِ بَلَدِكَ شَكَوا مِنكَ غِلظَةً و قَسوَةً، وَ احتِقاراً و جَفوَةً، و نَظَرتُ فَلَم أرَهُم أهلاً لأن يُدنَوا؛ لِشِركِهِم، و لا أن يُقصَوا و يُجفَوا؛ لِعَهدِهِم، فَالبَس لَهُم جِلباباً مِنَ اللّينِ تَشوبُهُ بِطَرَفٍ مِنَ الشِّدَّةِ، و داوِل لَهُم بَينَ القَسوَةِ وَ الرَّأفَةِ، وَ امزُج لَهُم بَينَ التَّقريبِ وَ الإِدناءِ، وَ الإِبعادِ وَ الإِقصاءِ، إن شاءَ اللهُ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الكتاب ۱۹، بحار الأنوار: ج‌۳۳ ص‌۴۸۹ ح‌۶۹۴؛ أنساب الأشراف: ج‌۲ ص‌۳۹۰ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">12.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span> - <span dir="rtl">از نامۀ ایشان به یکی از کارگزارانش</span> -<span dir="rtl">: اما بعد، دهقانان (کدخدایان و زمینداران) منطقۀ تو به سبب درشتی و سختی و تحقیر و جفای تو [نسبت به ایشان]، از تو شکایت دارند. من اندیشیدم و دیدم که آنان، به سبب مشرک بودنشان، شایسته آن نیستند که به خود، نزدیکشان سازی، و به سبب پیمانشان [و بودنشان در پناه اسلام]، شایسته نیست که رانده شوند یا بر آنان، جفا شود. پس در رفتار با آنان، نرمش را با اندکی درشتی، در هم آمیز و میان درشتی و مهربانی با آنان، در چرخش باش و میان جذب و نزدیک کردن و دور کردن و راندن، جمع کن، إن شاء اللّٰه</span>‌<span dir="rtl">!</span>

<span dir="rtl">13.</span> <span dir="rtl">الإمام الصّادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ثَلاثٌ إذا كُنَّ فِي الرَّجُلِ فَلا تَحَرَّج أن تَقولَ: إنَّهُ في جَهَنَّمَ: الجَفاءُ، وَ الجُبنُ، وَ البُخلُ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص‌۱۵۹ ح‌۲۰۴ عن العلاء بن فضيل، أعلام الدين: ص‌۱۳۴، بحار الأنوار: ج‌۷۲ ص‌۱۹۳ ح‌۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">13.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">سه خوی است که اگر در آدمی باشد، تو را باکی نیست که بگویی دوزخی است: جفا و بزدلی و بخل.</span>

<span dir="rtl">14.</span> <span dir="rtl">كشف الغمّة عن إسحاق بن عمّار الصيرفي</span>: <span dir="rtl">دَخَلتُ عَلیٰ أبي عَبدِ اللهِ علیه السلام ــ و كُنتُ تَرَكتُ التَّسليمَ عَلیٰ أصحابِنا في مَسجِدِ الكوفَةِ؛ و ذٰلِكَ لِتَقِيَّةٍ عَلَينا فيها شَديدَةٍ ــ فَقالَ لي أبو عَبدِاللهِ علیه السلام: يا إسحاقُ! مَتیٰ أحدَثتَ هٰذَا الجَفاءَ لِإخوانِكَ؟! تَمُرُّ بِهِم فَلا تُسَلِّمُ عَلَيهِم؟!</span><ref><span dir="rtl">كشف الغمّة: ج‌۲ ص‌۴۰۹، بحار الأنوار: ج‌۷۶ ص‌۵ ح‌۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">14.</span> <span dir="rtl">کشف الغمّة</span> - <span dir="rtl">به نقل از اسحاق بن عمّار صَیرَفی</span> -<span dir="rtl">: خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم و [تا آن روز] به جهت خفقان شدیدی که بر ما حاکم بود، [تقیه می</span>‌<span dir="rtl">کردم و] بر یارانمان (شیعیان) در مسجد کوفه، سلام نمی</span>‌<span dir="rtl">کردم. امام صادق علیه السلام به من فرمود: «ای اسحاق! از کی این جفا را در حقّ برادرانت روا می</span>‌<span dir="rtl">داری که به آنها بر می</span>‌<span dir="rtl">خوری و سلامشان نمی</span>‌<span dir="rtl">کنی؟!».</span>

<span id="الفصل-الثالث-فضل-ترك-الجفاء"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثّالث: فَضلُ تَركِ الجَفاءِ</span> =

<span dir="rtl">فصل سوم: ارزش ترک جفا</span>

<span dir="rtl">15.</span> <span dir="rtl">الإمام الحسن عن هند بن أبي هالة</span> - <span dir="rtl">في صِفَةِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: لَيسَ بِالجافي و لاَ المُهينِ</span><ref><span dir="rtl">أي ليس بالذي يجفو أحداً من أصحابه. و لا المُهين: الذي يُهين أصحابه أو يُحَقِّرُهم (مجمع البحرين: ج‌۱ ص‌۳۰۱ «جفا</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الشمائل المحمّدية: ص‌۱۰۹ ح‌۲۲۶، المعجم الكبير: ج‌۲۲ ص‌۱۵۶ ح‌۴۱۴، النهاية في غريب الحديث: ج‌۱ ص‌۲۸۱، كنز العمّال: ج‌۷ ص‌۱۶۴ ح‌۱۸۵۳۵؛ المناقب للكوفي: ج‌۱ ص‌۲۰ ذيل ح‌۱ نحوه، بحار الأنوار: ج‌۷۵ ص‌۸۰ ذيل ح‌۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">15.</span> <span dir="rtl">امام حسن علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از [دایی خود،] هند بن ابی هاله در وصف پیامبر صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">:... نه جفاکار بود و نه کسی را تحقیر می</span>‌<span dir="rtl">کرد.</span>

<span dir="rtl">16.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في صِفَةِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: أضاءَت بِهِ البِلادُ بَعدَ الضَّلالَةِ المُظلِمَةِ، وَ الجَهالَةِ الغالِبَةِ، وَ الجَفوَةِ الجافِيَةِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۵۱، بحار الأنوار: ج‌۱۸ ص‌۲۲۱ ح‌۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">16.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در وصف پیامبر صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: شهرها، را پس از آن که در گم</span>‌<span dir="rtl">راهی تیره و تار فرو رفته بودند و نادانی بر آنها چیره بود و جفاکاری (خشونت و بربریت)، حاکم شده بود، روشن ساخت.</span>

<span dir="rtl">17.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">فِي الدُّعاءِ</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ ارزُقني قَلباً نَقِيّاً مِنَ الشَّرِّ، لا جافِياً و لا شَقِيّاً.</span><ref><span dir="rtl">شعب الإيمان: ج‌۳ ص‌۳۸۵ ح‌۳۸۳۸ عن عائشة، كنز العمّال: ج‌۷ ص‌۴۶۶ ح‌۱۹۸۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">17.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در دعایش</span> -<span dir="rtl">: بار خدایا! به من قلبی پاک از بدی و به دور از جفاکاری (خشونت) و بی</span>‌<span dir="rtl">رحمی، روزی فرما.</span>

<span dir="rtl">18.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">طوبیٰ لِعَبدٍ نُوَمَةٍ</span><ref><span dir="rtl">نُومَة: الخامل الذكر الذي لا يُؤبَه به (النهاية: ج‌۵ ص‌۱۳۱ «نوم</span>»).</ref><span dir="rtl">؛ عَرَفَهُ اللهُ و لَم يَعرِفهُ النّاسُ، اُولٰئِكَ مَصابيحُ الهُدیٰ و يَنابيعُ العِلمِ، يَنجَلي عَنهُم كُلُّ فِتنَةٍ مُظلِمَةٍ، لَيسوا بِالمَذاييعِ البُذُرِ</span><ref><span dir="rtl">البَذور: النّمام، و الجمع البُذُرُ (المعجم الوسيط: ج‌۱ ص‌«بذر</span>»).</ref><span dir="rtl">، و لا بِالجُفاةِ المُرائينَ.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۲ ص‌۲۲۵ ح‌۱۱ عن أبي بصير عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج‌۷۵ ص‌۷۹ ح‌۲۸، المصنّف لابن أبي شيبة: ج‌۸ ص‌۱۵۵ ح‌۳؛ حلية الأولياء: ج‌۱ ص‌۷۶ الرقم ۴، تاريخ دمشق: ج‌۴۲ ص‌۴۹۲ كلّها عن ليث عن الحسن عن الإمام عليّ علیه السلام نحوه، كنز العمّال: ج‌۳ ص‌۷۰۷ ح‌۸۵۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">18.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خوشا بر بندۀ گم</span>‌<span dir="rtl">نامی که خداوند، او را می</span>‌<span dir="rtl">شناسد و مردم نمی</span>‌<span dir="rtl">شناسند. اینان، چراغ</span>‌<span dir="rtl">های هدایت و چشمه</span>‌<span dir="rtl">های دانش</span>‌ <span dir="rtl">اند که هر فتنۀ تاریکی به سبب وجود آنها برطرف می</span>‌<span dir="rtl">شود. نه سخن</span>‌<span dir="rtl">پراکن پخش</span>‌<span dir="rtl">کنندۀ اسرارند و نه جفاپیشۀ (نافرهیختۀ) ریاکار.</span>

<span dir="rtl">19.</span> <span dir="rtl">عيون أخبار الرضا علیه السلام عن إبراهيم بن العبّاس : ما رَأَيتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام جَفا أحَدا بِكَلِمَةٍ قَطُّ.</span><ref><span dir="rtl">عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج‌۲ ص‌۱۸۴ ح‌۷، كشف الغمّة: ج‌۳ ص‌۱۰۶، إعلام الورى: ج‌۲ ص‌۶۳ كلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج‌۴۹ ص‌۹۰ ح‌۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">19.</span> <span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابراهیم بن العبّاس</span> -<span dir="rtl">: هرگز ندیدم که امام رضا علیه السلام با کلمه</span>‌<span dir="rtl">ای به کسی جفایی (سخن تندی) بگوید.</span>

<span dir="rtl">20.</span> <span dir="rtl">مشكاة الأنوار عن ميّسره</span>: <span dir="rtl">قالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام: يا مُيَسِّرُ! أ لا اُخبِرُكَ بِشيعَتِنا؟ قُلتُ: بَلی جُعِلتُ فِداكَ. قالَ: إنَّهُم حُصونٌ حَصينَةٌ، و صُدورٌ أمينَةٌ، و أَحلامٌ رَزينَةٌ، لَيسوا بِالمَذاييعِ البُذُرِ، و لا بِالجُفاةِ المُرائينَ.</span><ref><span dir="rtl">مشكاة الأنوار: ص‌۱۲۶ ح‌۲۹۲، بحار الأنوار: ج‌۶۸ ص‌۱۸۰ ح‌۳۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">20.</span> <span dir="rtl">مشکاة الأنوار</span> - <span dir="rtl">به نقل از میسره</span> -<span dir="rtl">: امام باقر علیه السلام فرمود: «ای میسِّر! آیا شیعیانمان را به تو نشناسانم؟». گفتم: چرا، فدایت شوم! فرمود: «آنان، دژهایی استوارند، با سینه</span>‌<span dir="rtl">هایی امانتدار و خِرَدهایی سنگین. نه افشاگر رازْ فاش</span>‌<span dir="rtl">کن هستند، نه جفاپیشۀ (نافرهیختۀ) ریاکار».</span>

<span id="الفصل-الرابع-ما-يؤدي-إلى-الجفاء"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الرّابع: ما يُؤَدّي إلَى الجَفاءِ</span> =

<span dir="rtl">فصل چهارم: عوامل جفا</span>

<span dir="rtl">21.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله: مَن بَدا</span><ref><span dir="rtl">من بدا جفا: أي من نزل البادية صار فيه جفاء الأعراب (النهاية: ج‌۱ ص‌۱۰۸ «بدا</span>»).</ref> <span dir="rtl">جَفا.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص‌۲۶۴ ح‌۴۸۳ عن أبي هريرة، تنبيه الخواطر: ج‌۲ ص‌۱۷۰، بحار الأنوار: ج‌۶۵ص‌۲۸۲ ح‌۳۵؛ مسند ابن حنبل: ج‌۳ ص‌۳۰۴ ح‌۸۸۴۵، السنن الكبرى: ج‌۱۰ ص‌۱۷۳ ح‌۲۰۲۵۵ كلاهماعن أبي هريرة ، المعجم الأوسط : ج‌۱ ص‌۱۷۶ ح‌۵۵۶ عن ابن عبّاس ، كنز العمّال : ج‌۱۵ ص‌۴۰۷ح‌۴۱۵۹۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">21.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که بادیه</span>‌<span dir="rtl">نشینی اختیار کند، جفا کرده است.</span>

<span dir="rtl">22.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن سَكَنَ البادِيَةَ جَفا.</span><ref><span dir="rtl">سنن أبي داود: ج‌۳ ص‌۱۱۱ ح‌۲۸۵۹، سنن الترمذي: ج‌۴ ص‌۵۲۳ ح‌۲۲۵۶، سنن النسائي: ج‌۷ ص‌۱۹۵، التمهيد: ج‌۱۸ ص‌۱۴۴، شعب الإيمان: ج‌۷ ص‌۴۷ ح‌۹۴۰۲ و فيه «لزم» بدل «سكن» و كلّها عن ابن عبّاس، كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۶۲ ح‌۴۳۹۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">22.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که در بادیه سکونت گُزیند، جفاکار (تند و خشن) می‌شود.</span>

<span dir="rtl">23.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لا تَمُدّوا طُنُباً لِبَدوٍ؛ فَإِنَّ فِي البَدوِ الجَفاءَ، و يَدُ اللهِ عَلَى الجَماعَةِ، و لا يُبالِي اللهُ شُذوذَ مَن شَذَّ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الأوسط: ج‌۵ ص‌۱۲۱ ح‌۴۸۵۲، كنز العمّال: ج‌۱۵ ص‌۴۰۷ ح‌۴۱۵۹۳ نقلاً عن ابن النجّار و كلاهما عن أبي سعيد الخدري</span>.</ref>

<span dir="rtl">23.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">از بادیه</span>‌<span dir="rtl">نشینی</span><ref><span dir="rtl">مقصود از بادیه‏نشینی، سکونت گزیدن در صحراهای خشک و فاقد تجمّع انسانی است، نه دشت‏های آباد و دارای جوامع یکجا نشین زنده و پویا که با شهرها و فرهنگ و تمدّن انسانی، مراودات تنگاتنگ دارند و انسان را به فردگرایی و خشونت طبع و ناسازگاری سوق نمی‏دهند</span>.</ref> <span dir="rtl">بپرهیزید؛ زیرا که بادیه</span>‌<span dir="rtl">نشنیی، جفا (/ناسازگاری) می</span>‌<span dir="rtl">آورد. دست خدا بر سر جماعت است و خدا به کسی که از جماعت جدا شود، اهمّیتی نمی</span>‌<span dir="rtl">دهد.</span>

<span dir="rtl">24.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام ــ فيما كَتَبَ إلَى الحارِثِ الهَمدانِيِّ ــ: وَ اسكُنِ الأَمصارَ العِظامَ؛ فَإِنَّها جِماعُ المُسلِمينَ، وَ احذَر مَنازِلَ الغَفلَةِ وَ الجَفاءِ و قِلَّةَ الأَعوانِ عَلیٰ طاعَةِ اللهِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الكتاب ۶۹، بحار الأنوار: ج‌۳۳ ص‌۵۰۹ ح‌۷۰۷؛ ينابيع المودّة: ج‌۳ ص‌۴۴۵ ح‌۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">24.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در نامه</span>‌<span dir="rtl">اش به حارث هَمْدانی</span> -<span dir="rtl">: در شهرهای بزرگ، سکونت گزین؛ زیرا این شهرها محلّ گِرد آمدن مسلمانان هستند و از جایگاه</span>‌<span dir="rtl">های غفلت و درشت</span>‌<span dir="rtl">خویی و اندک بودن یاران در طاعت خدا، دوری کن.</span>

<span dir="rtl">25.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الجَفاءُ وَ القَسوَةُ فِي الفَدادينَ</span><ref><span dir="rtl">قال الهروي ناقلاً عن أبي عمر: و الفَدادين مخفّفة، و احدها فدّان مشدّد، و هي البقر التي يحرث بها، و أهلها أهل جفاء؛ لبعدهم من الأمصار، فأراد أصحاب الفدادين كما قال تعالى: (وَ سْـئَلِ ٱلْقَرْيَةَ) [يوسف:۸۲] (روض الجنان: ص‌۳۱۲ الطبعة القديمة</span>).</ref> <span dir="rtl">أصحابِ الوَبَرِ</span><ref><span dir="rtl">قوله «أصحاب الوبر»: أي أهل البوادي، فإنّ بيوتهم يتّخذونها منه (بحار الأنوار: ج‌۵۷ ص‌۲۳۳ «فدد</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۸ ص‌۷۰ ح‌۲۷ عن جابر عن الإمام الباقر علیه السلام، المجازات النبويّة: ص‌۲۴۷ ح‌۲۰۸، بحار الأنوار: ج‌۲۲ ص‌۱۳۶ ح‌۱۲۰؛ المعجم الكبير: ج‌۱۷ ص‌۲۰۹ ح‌۵۶۴، مسند الحميدي: ج‌۱ ص‌۲۱۷ ح‌۴۵۸ كلاهما عن أبي مسعود، الفردوس: ج‌۲ ص‌۱۲۲ ح‌۲۶۳۷ عن ابن مسعود و فيها</span> <span dir="rtl">بزياده «و غلظ القلوب» بعد «القسوة»، كنز العمّال: ج‌۱۱ ص‌۱۲۰ ح‌۳۰۸۶۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">25.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">جفا (خشونت) و سنگ</span>‌<span dir="rtl">دلی، در شترچرانان بیابانگرد است.</span>

<span dir="rtl">26.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل عن أبي تميمة الهجيمي</span>: <span dir="rtl">أتَيتُ رَسولَ اللهِ صلی الله علیه و آله و هُوَ مُحتَبٍ بِشَملَةٍ</span><ref><span dir="rtl">الاحتباء: هو أن يضمّ الإنسان رجليه إلى بطنه بثوب يجمعهما به مع ظهره، ويشدّه عليها (النهاية: ج‌۱ ص‌۳۳۵ «حبا»). و الشملة: كساء يتغطّى به ويتلفّف فيه (النهاية: ج‌۲ ص‌۵۰۱ «شمل</span>»).</ref> <span dir="rtl">لَهُ و قَد وَقَعَ هُدبُها عَلیٰ قَدَمَيهِ، فَقُلتُ: أيُّكُم مُحَمَّدٌ ــ أو رَسولُ اللهِ ــ صلی الله علیه و آله؟ فَأَومَأَ بِيَدِهِ إلیٰ نَفسِهِ، فَقُلتُ: يا رسَولَ اللهِ! إنّي مِن أهلِ البادِيَةِ و فِيَّ جَفاؤُهُم، فَأَوصِني.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: «لا تُحَقِّرَنَّ مِنَ المَعروفِ شَيئاً و لَو أن تَلقیٰ أخاكَ و وَجهُكُ مُنبَسِطٌ، و لَو أن تُفرِغَ مِن دَلوِكَ في إناءِ المُستَسقي، و إنِ امرُؤٌ شَتَمَكَ بِما يَعلَمُ فيكَ فَلا تَشتُمهُ بِما تَعلَمُ فيهِ، فَإِنَّهُ يَكونُ لَكَ أجرُهُ و عَلَيهِ وِزرُهُ، و إيّاكَ و إسبالَ الإِزارِ، فَإِنَّ إسبالَ الإِزارِ مِنَ المَخيلَةِ، و إنَّ اللهَ عزّ و جلّ لا يُحِبُّ المَخيلَةَ، و لا تَسُبَّنَّ أحَداً». فَما سَبَبتُ بَعدَهُ أحَداً و لا شاةً و لا بَعيراً.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج‌۷ ص‌۳۵۹ ح‌۲۰۶۶۰، المعجم الكبير: ج‌۷ ص‌۶۴ ح‌۶۳۸۵ نحوه، تفسير ابن كثير: ج‌۶ ص‌۲۱۳، كنز العمّال: ج‌۶ ص‌۴۴۱ ح‌۱۶۴۴۸؛ كنز الفوائد: ج‌۱، ص‌۲۱۲ نحوه، بحار الأنوار: ج‌۷۶، ص‌۳۵۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">26.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل</span>: <span dir="rtl">ابو تمیمۀ هجیمی روایت کرد که: نزد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله رفتم، در حالی که ردایی در بر داشت و چمباتمه، نشسته بود و ریشه</span>‌<span dir="rtl">های رَدایش روی پاهایش افتاده بود. پس گفتم: کدام یک از شما، محمّد (یا پیامبر خدا) است؟ ایشان، با دستش به خودش اشاره کرد. گفتم: ای پیامبر خدا! من، اهل بادیه هستم و جفای (ناسازگاری) بادیه</span>‌<span dir="rtl">نشینان در من است. پس مرا اندرزی ده!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «هیچ نیکی</span>‌<span dir="rtl">ای را کوچک مشمار، حتّی این را که با برادرت با چهرۀ گشاده، رو به</span> ‌<span dir="rtl">رو شوی، حتّی این را که از سطل خود در ظرف کسی که آب می</span>‌<span dir="rtl">خواهد، آب بریزی. [دوم، این که:] اگر کسی تو را به چیزی که می</span>‌<span dir="rtl">داند در تو هست، ناسزا گفت، تو او را به چیزی که می</span>‌<span dir="rtl">دانی در او هست، ناسزا مگو؛ زیرا در این صورت، برای تو اجر است و برای او گناه. [سوم این که:] از دامن</span>‌<span dir="rtl">کشان راه رفتن</span><ref><span dir="rtl">اِسبالِ اِزار - که در متن عربی حدیث آمده، یعنی : بلندتر قرار دادن لُنگ یا دامن یا پایْ‏جامه‏ - که در قدیم به جای شلوار، دور کمر می‏بسته‏اند - از غوزک پا؛ چرا که نشانۀ تکبّر بوده است</span>.</ref> <span dir="rtl">بپرهیز؛ زیرا دامن</span>‌<span dir="rtl">کشان راه رفتن، نشانۀ تکبّر است و خداوند، تکبّر را دوست ندارد. [چهارم این که:] به هیچ کس، دشنام مده».</span>

<span dir="rtl">[ابوتمیمه] گفت: از آن پس، من به هیچ کس و حتّی به هیچ گوسفند و شتری دشنام ندادم.</span>

<span dir="rtl">27.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">يَنبَغي لِلمُسلِمِ أن يَتَجَنَّبَ مُؤاخاةَ ثَلاثَةٍ: الماجِنِ الفاجِرِ، وَ الأَحمَقِ، وَ الكَذّابِ؛ فَأَمَّا الماجِنُ الفاجِرُ فَيُزَيِّنُ لَكَ فِعلَهُ، و يُحِبُّ أنَّكَ مِثلُهُ، و لا يُعينُكَ عَلیٰ أمرِ دينِكَ و مَعادِكَ، و مُقارَبَتُهُ جَفاءٌ و قَسوَةٌ، و مَدخَلُهُ و مَخرَجُهُ عارٌ عَلَيكَ.…</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۲ ص‌۶۳۹ ح‌۱ و ص ۳۷۶ ح‌۶ نحوه و كلاهما عن الإمام الصادق علیه السلام، تحف العقول: ص‌۲۰۵ نحوه، بحار الأنوار: ج‌۷۸ ص‌۴۲ ح‌۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">27.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">شایسته است که مسلمان، از برادری [و دوستی] با سه تن بپرهیزد: بدکارِ بی شرم، احمق و دروغگو. امّا بدکارِ بی</span>‌<span dir="rtl">شرم، رفتار خود را برایت می</span>‌<span dir="rtl">آراید و دوست دارد که تو نیز چون او باشی. در کار دین و قیامتت، به تو کمک نمی</span>‌<span dir="rtl">کند و نزدیک شدن به او، مایۀ جفا (خشونت) و سخت</span>‌<span dir="rtl">دلی است و رفت و آمدش، ننگی است برای تو.…</span>

<span id="الفصل-الخامس-أقبح-الجفاء"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الخامس: أقبَحُ الجَفاءِ</span> =

<span dir="rtl">فصل پنجم: زشت</span>‌<span dir="rtl">ترین جفا</span>

<span id="جفاء-رسول-الله-صلی-الله-علیه-و-آله-و-أهل-البيت-علیهم-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۱: جَفاءُ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله و أهلِ البَيتِ علیهم السلام</span> ==

<span dir="rtl">۵ / 1: جفا به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">28.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَعاشِرَ النّاسِ! إنَّ عَلِيّاً خَليفَةُ اللهِ و خَليفَتي عَلَيكُم بَعدي... مَن جَفاهُ فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج‌۲ ص‌۱۳ ح‌۳۰، قصص الأنبياء للراوندي: ص‌۱۷۴ ح‌۲۰۱ كلاهما عن الحسين بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، الدرّ النظيم: ص‌۴۲۳ عن سليمان بن مهران عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج‌۳۸</span> <span dir="rtl">ص‌۱۱۲ ح‌۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">28.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ای مردم! همانا علی، پس از من خلیفۀ خدا و خلیفۀ من بر شماست... هر که بر او جفا کند، بر من جفا کرده است.</span>

<span dir="rtl">29.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن جَفا عَلِيّاً جَفَوتُهُ، و مَن والیٰ عَلِيّاً والَيتُهُ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص‌۱۸۸ ح‌۱۹۷، التحصين لابن طاووس: ص‌۵۵۰ ح‌۱۲، بشارة المصطفى: ص‌۲۴ كلّها عن عبد اللّٰه‏ بن الفضل الهاشمي عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، روضة الواعظين: ص‌۱۱۶، بحار الأنوار: ج‌۳۷ ص‌۱۰۹ ح‌۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">29.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که به علی جفا کند، من از او دوری می</span>‌<span dir="rtl">کنم و هر که از علی حمایت کند، من از او حمایت می</span>‌<span dir="rtl">کنم.</span>

<span dir="rtl">30.</span> <span dir="rtl">كشف الغمّة عن جابر بن عبد اللّه</span>‌ <span dir="rtl">الأنصاري</span>: <span dir="rtl">دَخَلَت فاطِمَةُ علیها السلام عَلیٰ رَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله و هُوَ في سَكَراتِ المَوتِ، فَانكَبَّت عَلَيهِ تَبكي، فَفَتَحَ عَينَهُ و أَفاقَ، ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله: يا بُنَيَّةُ! أنتِ المَظلومَةُ بَعدي... و مَن جَفاكِ فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">كشف الغمّة: ج‌۲ ص‌۱۲۳، بحار الأنوار: ج‌۲۸ ص‌۷۶ ح‌۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">30.</span> <span dir="rtl">کشف الغُمة</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر بن عبد اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">انصاری</span> -<span dir="rtl">: فاطمه علیها السلام نزد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله که در سَکَرات مرگ بود، رفت و بر روی ایشان، افتاد و شروع به گریستن کرد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به هوش آمد و چشمانش را گشود و فرمود: «دخترکم! پس از من، بر تو ظلم خواهد شد... و هر کس به تو جفا کند، به من جفا کرده است».</span>

<span dir="rtl">31.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ عَلِيّاً وَصِيّي و خَليفَتي، و زَوجَتُهُ فاطِمَةُ سَيِّدَةُ نِساءِ العالَمينَ ابنَتي، وَ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ سَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ وَلَدايَ، مَن والاهُم فَقَد والاني، و مَن عاداهُم فَقَد عاداني، و مَن ناوَأَهُم</span><ref><span dir="rtl">ناوأهم: أي ناهضم و عاداهم (النهاية: ج‌۵ ص‌۱۲۳ «نوأ</span>»).</ref> <span dir="rtl">فَقَد ناوَأَني، و مَن جَفاهُم فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">كتاب من لايحضره الفقيه: ج‌۴ ص‌۱۷۹ ح‌۵۴۰۴ و ص ۴۲۰ ح‌۵۹۲۰، الأمالي للصدوق: ص‌۱۱۲ ح‌۹۰، بشارة المصطفى: ص‌۱۶ كلّها عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج‌۳۵ ص‌۲۱۰ ح‌۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">31.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">علی، وصی و جانشین من است. همسرش فاطمه، سَرور زنان جهانیان، دختر من است و حسن و حسین، دو سَرور جوانان بهشت، پسران من</span>‌ <span dir="rtl">اند. هر کس آنان را دوست بدارد، مرا دوست داشته است و هر کس آنان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است</span>

<span dir="rtl">و هر کس در برابر آنان بِایستد [و بستیزد]، در برابر من ایستاده است و هر کس به آنان جفا کند، به من جفا کرده است.</span>

<span id="جفاء-الوالدين"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۲: جَفاءُ الوالِدَينِ</span> ==

<span dir="rtl">۵ / 2: جفا به پدر و مادر</span>

<span dir="rtl">32.</span> <span dir="rtl">تفسير القميّ عن ابن عبّاس</span>: <span dir="rtl">حَجَجنا مَعَ رَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله حِجَّةَ الوَداعِ، فَأَخَذَ بِحَلقَةِ بابِ الكَعبَةِ ثُمَّ أقبَلَ عَلَينا بِوَجهِهِ، فَقالَ: ألا اُخبِرُكُم بِأَشراطِ</span><ref><span dir="rtl">أشراط: علامات (النهاية: ج‌۲ ص‌۴۶۰ «شرط</span>»).</ref> <span dir="rtl">السّاعَةِ؟ و كانَ أدنَى النّاسِ مِنهُ يَومَئِذٍ سَلمانُ، فَقالَ: بَلیٰ يا رَسولَ اللهِ. فقال صلی الله علیه و آله: إنَّ مِن أشراطِ القِيامَةِ إضاعَةَ الصَّلاةِ... و يَجفُو الرَّجُلُ والِدَيهِ.…</span><ref><span dir="rtl">تفسير القميّ: ج‌۲ ص‌۳۰۳ و ۳۰۴، بحار الأنوار: ج‌۶ ص‌۳۰۶ ح‌۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">32.</span> <span dir="rtl">تفسیر القمّی</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابن عبّاس</span> -<span dir="rtl">: در حَجّة الوداع همراه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله حج می</span>‌<span dir="rtl">گزاردیم. ایشان، حلقۀ در کعبه را گرفت و آن گاه رو به ما کرد و فرمود: «آیا شما را از نشانه</span>‌<span dir="rtl">های قیامت، خبر ندهم؟».</span>

<span dir="rtl">سلمان که در آن روز از همه به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نزدیک</span>‌<span dir="rtl">تر بود، گفت: چرا، ای پیامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «از نشانه</span>‌<span dir="rtl">های قیامت: وا نهادن نماز است... و [نیز] جفا کردن شخص به پدر و مادرش...».</span>

<span dir="rtl">33.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا فَعَلَت اُمَّتي خَمسَ عَشرَةَ خَصلَةً حَلَّ بِهَا البَلاءُ... و أَطاعَ الرَّجُلُ زَوجَتَهُ و عَقَّ اُمَّهُ، و بَرَّ صَديقَهُ و جَفا أباهُ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج‌۴ ص‌۴۹۴ ح‌۲۲۱۰ عن محمّد بن عمر بن عليّ عن الإمام عليّ علیه السلام، المعجم الأوسط: ج‌۱ ص‌۱۵۰ ح‌۴۶۹ عن محمّد بن عليّ عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، كنز العمّال: ج‌۱۱ ص‌۱۱۲ ح‌۳۰۸۶۶؛ الخصال: ص‌۵۰۰ ح‌۱ عن محمّد بن الحنفيّة عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، الأمالي للطوسي: ص‌۵۱۶ ح‌۱۱۲۸ عن محمّد بن عليّ عن أبيه عن جدّه عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، تحف العقول: ص‌۵۳، بحار الأنوار: ج‌۶ ص‌۳۰۴ ح‌۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">33.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر گاه امّتم، پانزده کار را انجام دهند، بلا بر آنان فرود</span> ‌<span dir="rtl">آید:... و مرد از زنش فرمانبَری و از مادرش نافرمانی کند و به دوستش نیکی و به پدرش جفا کند.</span>

<span id="جفاء-اليتيم"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۳: جَفاءُ اليَتيمِ</span> ==

<span dir="rtl">۵ / 3: جفا به یتیم</span>

<span dir="rtl">34.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> <span dir="rtl">ــ في ذِکرِ صفة مَن یَتَعَلَّقُ بِغُصنٍ مِن أغصانِ شَجَرَةِ الزَّقّومِ المؤدِّیَةِ صاحِبِها إلیٰ النّارِ ـ: وَ الَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ نَبِيّاً... و مَن جَفا يَتيماً و آذاهُ و تَهَضَّمَ مالَهُ، فَقَد تَعَلَّقَ بِغُصنٍ مِنهُ</span><ref><span dir="rtl">أي «بغصن من أغصان شجرة الزقّوم» المذكور في أوّل الحديث</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">التفسير المنسوب إلى الإمام العسكري علیه السلام: ص‌۶۴۷ و ۶۴۸، بحار الأنوار: ج‌۸ ص‌۱۶۷ ح‌۱۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">34.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله – در ذکر صفات کسانی که به شاخه</span>‌<span dir="rtl">های درخت زقّوم آویخته شده</span>‌<span dir="rtl">اند؛ صفاتی که دارندۀ خود را به آتش رهنمون می</span>‌<span dir="rtl">شوند - : سوگند به آن که مرا به حق به پیامبری بر انگیخت،... هر کس به یتیمی جفا کند و آزارش رسانَد و مال او را بخورَد، به شاخه</span>‌<span dir="rtl">ای از آن درخت [زَقّوم] در دوزخ آویخته است.</span>

<span id="الجفاء-عند-الغنی"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۴: الجَفاءُ عِندَ الغِنیٰ</span> ==

<span dir="rtl">۵ / ۴: جفا در وقت توانگری</span>

<span dir="rtl">35.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما أقبَحَ الخُضوعَ عِندَ الحاجَةِ، وَ الجَفاءَ عِندَ الغِنیٰ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الكتاب ۳۱، خصائص الأئمّة علیهم السلام: ص‌۱۱۷، كشف المحجّة: ص‌۲۳۳ عن عمر بن أبي المقدام عن الإمام الباقر عنه علیهما السلام، بحار الأنوار: ج‌۷۳ ص‌۱۷۰ ح‌۷؛ دستور معالم الحكم: ص‌۲۵، كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۱۸۰ ح‌۴۴۲۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">35.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چه زشت است اظهار خواری به، هنگام نیازمندی و جفاپیشگی، به گاه بی نیازی.</span>

<span id="الجفاء-بعد-الإخاء"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۵: الجَفاءُ بَعدَ الإِخاءِ</span> ==

<span dir="rtl">۵ / ۵: جفا در دوستی</span>

<span dir="rtl">36.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في وَ صِيَّتِهِ لِوَلَدِهِ الحَسَنِ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: ما أقبَحَ القَطيعَةَ بَعدَ الصِّلَةِ، وَ الجَفاءَ بَعدَ الإِخاءِ.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص‌۸۲، غرر الحكم: ج‌۶ ص‌۱۱۵ ح‌۹۷۰۹، عيون الحكم و المواعظ: ص‌۴۸۴ ح‌۸۹۳۰، بحار الأنوار: ج‌۷۷ ص‌۲۱۰ ح‌۱؛ دستور معالم الحكم: ص‌۲۴، تاريخ دمشق: ج‌۲۴ ص‌۳۳۳ عن الأحنف بن قيس من دون إسناد إلى أحد من أهل البيت علیهم السلام و فيه «اللطف» بدل «الإخاء</span>»<span dir="rtl">، كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۱۷۹ ح‌۴۴۲۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">36.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در سفارش به فرزندش حسن علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: چه زشت است بُریدن بعد از پیوند و جفا کردن بعد از برادری!</span>

<span id="الفصل-السادس-ما-عد-من-الجفاء"></span>
= <span dir="rtl">الفصل السادس: ما عُدَّ مِنَ الجَفاءِ</span> =

<span dir="rtl">فصل ششم: آنچه جفا به شمار می</span>‌<span dir="rtl">آید</span>

<span id="ترك-إجابة-المؤذن"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۱: تَركُ إجابَةِ المُؤَذِّنِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 1: اجابت نکردن دعوت مؤذّن</span>

<span dir="rtl">37.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الجَفاءُ كُلُّ الجَفاءِ وَ الكُفرُ وَ النِّفاقُ، مَن سَمِعَ مُنادِيَ اللهِ يُنادي بِالصَّلاةِ يَدعو إلَى الفَلاحِ و لا يُجيبُهُ.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج‌۵ ص‌۳۱۱ ح‌۱۵۶۲۷ عن سهل عن أبيه، المعجم الكبير: ج‌۲۰ ص‌۱۸۳ ح‌۳۹۴، مجمع الزوائد: ج‌۲ ص‌۱۶۷ ح‌۲۱۵۹ كلاهما عن معاذ بن أنس، كنز العمّال: ج‌۷ ص‌۷۰۱ ح‌۲۰۹۹۹ و راجع: المصنّف لابن أبي شيبة: ج‌۱ ص‌۵۱۰ ح‌۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">37.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">جفای تمام کامل و کفر و نفاق آن است که کسی [صدای] مُنادی خدا را بشنود که بانگ نماز سر می</span>‌<span dir="rtl">دهد و به رستگاری فرا می</span>‌<span dir="rtl">خوانَد؛ امّا اجابتش نکند.</span>

<span id="الصلاة-إلی-غير-سترة"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۲: الصَّلاةُ إلیٰ غَيرِ سُترَةٍ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 2: نماز خواندن بدون گذاشتن مانعی در جلو</span>

<span dir="rtl">38.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الصَّلاةُ إلیٰ غَيرِ سُترَةٍ</span><ref><span dir="rtl">السُّترة - بالضمّ -: ما ينصبه المصلّي قدّامه علامة لمصلّاه، من عصا و تسنيم تراب و غيره (المصباح المنير: ص‌۲۶۶ «ستر</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ الجَفاءِ.</span><ref><span dir="rtl">الجعفريّات: ص‌۴۲ عن الإمام الكاظم عن آبائه علیهم السلام، دعائم الإسلام: ج‌۱ ص‌۱۵۰، بحار الأنوار: ج‌۸۳ ص‌۳۰۳ ح‌۹ و راجع المعجم الكبير: ج‌۹ ص‌۳۰۰ ح‌۹۵۰۳ و المصنّف لابن أبي شيبة: ج‌۱ ص‌۵۱۰ ح‌۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">38.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">نماز خواندن بدون نهادن چیزی در برابر خود، جفا [در حقّ نماز] شمرده می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="الامتناع-عن-الصلاة-على-النبي-صلی-الله-علیه-و-آله-عند-ذكره"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۳: الاِمتِناعُ عَنِ الصَّلاةِ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله عِنَد ذِكرِهِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 3: صلوات نفرستادن بر پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام برده شدن نام او</span>

<span dir="rtl">39.</span> <span dir="rtl">عدّة الداعي عن رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أ لا أدُلُّكُم عَلیٰ أبخَلِ النّاسِ و أَكسَلِ النّاسِ، و أَسرَقِ النّاسِ، و أَجفَى النّاسِ، و أَعجَزِ النّاسِ، قالوا: بَلیٰ يا رَسولَ اللهِ! قالَ:... و أَمَّا أجفَى النّاسِ فَرَجُلٌ ذُكِرتُ بَينَ يَدَيهِ فَلَم يُصَلِّ عَلَيَّ.</span><ref><span dir="rtl">عدّة الداعي: ص‌۳۴، إرشاد القلوب: ص‌۸۰ نحوه، بحار الأنوار: ج‌۸۴ ص‌۲۵۷ ح‌۵۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">39.</span> <span dir="rtl">عدة الداعی</span>: <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «آیا بخیل</span>‌<span dir="rtl">ترین و تنبل</span>‌<span dir="rtl">ترین و دزدترینِ و جفاکارترین و ناتوان</span>‌<span dir="rtl">ترینِ مردم را به شما نشناسانم؟»</span>

<span dir="rtl">گفتند: چرا، ای پیامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «... جفاکارترینِ مردم، کسی است که نام من نزد او برده شود و او بر من، صلوات نفرستد».</span>

<span dir="rtl">40.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مِنَ الجَفاءِ أن اُذكَرَ عِندَ الرَّجُلِ فَلا يُصَلِّيَ عَلَيَّ.</span><ref><span dir="rtl">المصنّف لعبد الرزّاق: ج‌۲ ص‌۲۱۷ ح‌۳۱۲۱ عن عمرو بن دينار عن الإمام الباقر علیه السلام، فتح الباري: ج‌۱۱ ص‌۱۶۸ ذيل ح‌۶۳۵۸، إمتاع الأسماع: ج‌۱۱ ص‌۱۲ كلاهما عن قتادة، كنز العمّال: ج‌۱ ص‌۴۹۱ ح‌۲۱۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">40.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">از جفاکاری است که نام من نزد کسی برده شود و او بر من، صلوات نفرستد.</span>

<span id="ترك-زيارة-مراقد-النبي-صلی-الله-علیه-و-آله-و-أهل-بيته-علیهم-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۴: تَركُ زِيارَةِ مَراقِدِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و أَهلِ بَيتِهِ علیهم السلام</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۴: ترک زیارت مرقد پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">41.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن حَجَّ بَيتَ رَبّي و لَم يَزُرني فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">الهداية: ص‌۲۵۶ ح‌۱۴۴، فقه الرضا: ص‌۲۳۱ و ليس فيه «بيت ربّي»، علل الشرائع: ص‌۴۳۰ ح‌۷ عن إبراهيم بن أبي حجر عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج‌۹۹ ص‌۳۷۲ ح‌۵؛ المغني عن حمل الأسفار: ج‌۱ ص‌۲۰۷ ذيل ح‌۸۱۸ و ليس فيه «بيت</span> <span dir="rtl">ربّي»، كنز العمّال: ج‌۵ ص‌۱۳۵ ح‌۱۲۳۶۹ نقلاً عن الديلمي و فيه «البيت» بدل «بيت ربّي» و كلاهما عن ابن عمرو</span>.</ref>

<span dir="rtl">41.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس حجّ خانۀ پروردگار مرا به جا آورَد و مرا زیارت نکند، بر من جفا کرده است.</span>

<span dir="rtl">42.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن أتیٰ مَكَّةَ حاجّاً و لَم يَزُرني إلَى المَدينَةِ جَفَوتُهُ يَومَ القِيامَةِ، و مَن أتاني زائِراً وَجَبَت لَهُ شَفاعَتي، و مَن وَ جَبَت لَهُ شَفاعَتي وَ جَبَت لَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۴ ص‌۵۴۸ ح‌۵ عن أبي حجر الأسلمي عن الإمام الصادق علیه السلام، تهذيب الأحكام: ج‌۶ ص‌۴ ح‌۵ عن أبي يحيى الأسلمي عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج‌۲ ص‌۵۶۵ ح‌۳۱۵۷، علل الشرائع: ج‌۲ ص‌۴۶۰ ح‌۷ نحوه و كلاهما عن إبراهيم بن أبي حجر الأسلمي عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، كامل الزيارات: ص‌۴۴ ح‌۱۴ عن أبي حجر الأسلمي، بحار الأنوار: ج‌۱۰۰ ص‌۱۴۰ ح‌۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">42.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس برای حج به مکّه آید و مرا در مدینه زیارت نکند، من هم در روز قیامت، با او جفا (ناسازگاری) پیشه می</span>‌<span dir="rtl">کنم [و شفیعش نخواهم بود]؛ ولی هر که به زیارت من آید، شفاعت او بر من واجب است و هر که شفاعتش بر من واجب شود، بهشت برای او واجب می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">43.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أتِمُّوا بِرَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله حَجَّكُم إذا خَرَجتُم إلیٰ بَيتِ اللهِ، فَإِنَّ تَركَهُ جَفاءٌ، و بِذٰلِكَ اُمِرتُم.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص‌۶۱۶ ح‌۱۰ عن أبي بصير و محمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، تحف العقول: ص‌۱۰۶ و فيه «ألّموا» بدل «أتموا» و نحوه، بحار الأنوار: ج‌۱۰۰ ص‌۱۳۹ ح‌۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">43.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر گاه به زیارت خانۀ خدا رفتید، با [زیارت] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، حجّ خود را کامل کنید؛ زیرا ترک [زیارت] پیامبر صلی الله علیه و آله، جفاست و شما به این [تمام کردن حج با زیارت پیامبر خدا]، فرمان داده شده</span>‌<span dir="rtl">اید.</span>

<span dir="rtl">44.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن زارَني و لَم يَزُر عَمّي حَمزَةَ فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">مستدرك الوسائل: ج‌۱۰ ص‌۱۹۸ ح‌۱۱۸۳۹ نقلاً عن الشيخ فخر الدين ابن العلّامة الحِلّي في رسالة النيّة</span>.</ref>

<span dir="rtl">44.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس به زیارت من بیاید و عمویم حمزه را زیارت نکند، به من جفا (بی</span>‌<span dir="rtl">احترامی) کرده است.</span>

<span dir="rtl">45.</span> <span dir="rtl">ثواب الأعمال عن حنان بن سدير</span>: <span dir="rtl">قالَ أبو عَبدِ اللهِ علیه السلام: زُوروهُ - يَعني قَبرَ الحُسَينِ علیه السلام - و لا تَجفوهَ؛ فَإِنَّهُ سَيِّدُ الشُّهَداءِ، و سَيِّدُ شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص‌۱۲۲ ح‌۴۸، قرب الإسناد: ص‌۹۹ ح‌۳۳۶، كامل الزيارات: ص‌۲۱۶ ح‌۳۱۶ نحوه و كلّها عن حنان بن سدير، بحار الأنوار: ج‌۱۰۱ ص‌۷۴ ح‌۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">45.</span> <span dir="rtl">ثواب الأعمال</span> - <span dir="rtl">به نقل از حنان بن سَدیر</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «او (یعنی مزار حسین علیه السلام را) زیارت کنید و بر او جفا نکنید که او، سَرور شهیدان و سرور جوانان بهشتی است».</span>

<span dir="rtl">46.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">عَجَباً لِأَقوامٍ يَزعُمونَ أنَّهُم شيعَةٌ لَنا، و يُقالُ: إنَّ أحَدَهُم يَمُرُّ بِهِ دَهرُهُ لا يَأتي قَبرَ الحُسَينِ علیه السلام؛ جَفاءً مِنهُ و تَهاوُناً و عَجزاً و كَسَلاً!</span><ref><span dir="rtl">كامل الزيارات: ص‌۴۸۸ ح‌۷۴۷ عن سليمان بن خالد، بحار الأنوار: ج‌۱۰۱ ص‌۷ ح‌۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">46.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">شگفتا از گروهی که ادّعا می</span>‌<span dir="rtl">کنند شیعۀ ما هستند؛ ولی گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود برخی از آنان، در تمام عمرشان، از سرِ جفا و سستی و ناتوانی و تنبلی، یک بار هم به زیارت مزار حسین علیه السلام نمی</span>‌<span dir="rtl">آیند!</span>

<span dir="rtl">47.</span> <span dir="rtl">ثواب الأعمال عن أبي الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ لي: كَم بَينَكُم و بَينَ الحُسَينِ علیه السلام؟ قالَ: قُلتُ: يَومٌ لِلرّاكِبِ، و يَومٌ و بَعضُ يَومٍ لِلماشي. قالَ: أ فَتَأتيهِ كُلَّ جُمعَةٍ؟ قالَ: قُلتُ: لا، ما آتيهِ إلّا فِي الحينِ. قالَ: ما أجفاكَ! أما لَو كانَ قَريباً مِنّا لاَ تَّخَذناهُ هِجرَةً ــ أي تَهاجَرنا إلَيهِ  .</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص‌۱۱۴ ح‌۱۹، كامل الزيارات: ص‌۴۸۹ ح‌۷۴۹، بحار الأنوار: ج‌۱۰۱ ص‌۱۶ ح‌۲۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">47.</span> <span dir="rtl">ثواب الأعمال</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو الجارود</span> -<span dir="rtl">: امام باقر علیه السلام به من فرمود: «میان شما و [مرقد] حسین علیه السلام، چه قدر فاصله است؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: یک روز راه، برای سواره و یک روز و چند ساعت، برای پیاده.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آیا هر هفته، به زیارتش می</span>‌<span dir="rtl">روی؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: نه. هر از گاهی می</span>‌<span dir="rtl">روم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «تو چه قدر جفاکاری! بدانید که اگر به ما نزدیک بود، آن را هجرتگاه خود قرار می</span>‌<span dir="rtl">دادیم».</span>

<span dir="rtl">48.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بِأَبي و اُمِّيَ الحُسَينُ المَقتولُ بِظَهرِ الكوفَةِ. وَ اللهِ، كَأَنّي أنظُرُ إلَى الوُحوشِ مادَّةً أعناقَها عَلیٰ قَبرِهِ، مِن أنواعِ الوَحشِ، يَبكونَهُ و يَرثونَهُ لَيلاً حَتَّى الصَّباحِ، فَإِذا كانَ ذٰلِكَ فَإِيّاكُم وَ الجَفاءَ.</span><ref><span dir="rtl">كامل الزيارات: ص‌۱۶۵ ح‌۲۱۴ عن الحارث الأعور، بحار الأنوار: ج‌۱۰۱ ص‌۶ ح‌۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">48.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پدر و مادرم فدای حسین که در بیرون کوفه کشته می</span>‌<span dir="rtl">شود! به خدا سوگند، گویی وُحوش گوناگونی را می</span>‌<span dir="rtl">بینم که گردن به سوی قبر او کشیده</span>‌<span dir="rtl">اند و شب تا صبح بر او می</span>‌<span dir="rtl">گریند و مرثیه می</span>‌<span dir="rtl">سرایند. وقتی چنین است، پس شما از جفاکاری [و ترک زیارت او] بپرهیزید!</span>

<span dir="rtl">راجع: موسوعة الإمام الحسين علیه السلام: ج ۷ ص ۲۳۷ (الحثّ الأكيد على زيارته و التحذير الشديد من تركها / إيّاكم و الجفاء).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: دانش</span>‌<span dir="rtl">نامۀ امام حسین علیه السلام: ج ۱۰ ص ۴۷۵ (تأکید فراوان بر زیارت امام حسین علیه السلام و هشدار شدید در بارۀ ترک آن / هشدار در بارۀ جفاکاری).</span>

<span id="استخدام-الضيف"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۵: اِستِخدامُ الضَّيفِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۵: کار کشیدن از میهمان</span>

<span dir="rtl">49.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مِنَ الجَفاءِ استِخدامُ الضَّيفِ، فَإِذا نَزَلَ بِكُمُ الضَّيفُ فَأَعينوهُ، و إذَا ارتَحَلَ فَلا تُعينوهُ.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۶ ص‌۲۸۴ ح‌۳ عن ميسرة، وسائل الشيعة: ج‌۱۶ ص‌۴۵۸ ح‌۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">49.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">به کار گرفتن مهمان، از جفا (بی</span>‌<span dir="rtl">ادبی) است. پس، هر گاه مهمان برای شما آمد، [در بار افکندن و جابه جا کردن بارهایش] به او کمک کنید؛ امّا هر گاه خواست [بارش را ببندد و] برود، کمکش نکنید.</span>

<span id="المصافحة-من-وراء-الثياب"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۶: المُصافَحَةُ مِن وَراءِ الثِّيابِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۶: دست دادن از پشت جامه</span>

<span dir="rtl">50.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">المُصافَحَةُ مِن وَراءِ الثِّيابِ جَفاءٌ.</span><ref><span dir="rtl">الفردوس: ج‌۴ ص‌۲۲۸ ح‌۶۶۸۷ عن أنس، كنز العمّال: ج‌۹ ص‌۱۳۵ ح‌۲۵۳۷۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">50.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">دست دادن با پوشش [مانند دستکش]، جفا (خلاف ادب) است.</span>

<span id="الأكل-بالشمال"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۷: الأَكلُ بِالشِّمالِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 7: خوردن با دست چپ</span>

<span dir="rtl">51.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الأَكلُ بِالشِّمالِ مِنَ الجَفاءِ.</span><ref><span dir="rtl">الجعفريّات: ص‌۱۶۲ عن الإمام الكاظم عن آبائه علیهم السلام، مستدرك الوسائل: ج‌۱۶ ص‌۲۳۰ ح‌۱۹۶۸۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">51.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خوردن با دست چپ،</span><ref><span dir="rtl">مقصود، همان دستی است که با آن در دستشویی، خودمان را پاک می‏کنیم و می‏شوییم</span>.</ref> <span dir="rtl">جفا (بی</span>‌<span dir="rtl">فرهنگی) است.</span>

<span id="البول-قائما"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۸: البَولُ قائِما</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 8: ایستاده ادرار کردن</span>

<span dir="rtl">52.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">البَولُ قائِماً مِن غَيرِ عِلَّةٍ مِنَ الجَفاءِ.</span><ref><span dir="rtl">كتاب من لايحضره الفقيه: ج‌۱ ص‌۲۷ ح‌۵۱، الخصال: ص‌۵۴ ح‌۷۲ عن السكوني عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، جامع الأحاديث للقميّ: ص‌۶۴ وليس فيه «من غير علّة»، بحار الأنوار: ج‌۸۰ ص‌۱۷۴ ح‌۱۵ و راجع: المعجم الأوسط: ج‌۶ ص‌۱۲۹ ح‌۵۹۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">52.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : ایستاده ادرار کردن، بدون آن که علّتی داشته باشد، از جفا (نافرهیختگی) است.</span>

<span id="الاستنجاء-باليمين"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۹: الاِستِنجاءُ بِاليَمينِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 9: طهارت گرفتن با دست راست</span>

<span dir="rtl">53.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الاِستِنجاءُ بِاليَمينِ مِنَ الجَفاءِ.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۳ ص‌۱۷ ح‌۷، تهذيب الأحكام: ج‌۱ ص‌۲۸ ح‌۷۴ كلاهما عن السكوني عن الإمام الصادق علیه السلام، كتاب من لايحضره الفقيه: ج‌۱ ص‌۲۷ ح‌۵۱، الخصال: ص‌۵۴ ح‌۷۲ عن السكوني عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، النوادر للراوندي: ص‌۱۹۰</span> <span dir="rtl">ح‌۳۴۲ عن الإمام الكاظم عن آبائه علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج‌۸۰ ص‌۲۰۹ ح‌۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">53.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : طهارت گرفتن (خود را در دستشویی شستن) با دست راست،</span><ref><span dir="rtl">مقصود، دستی است که با آن، غذا می‏خوریم</span>.</ref> <span dir="rtl">از جفا (نافرهیختگی) است.</span>

<span id="ترك-التوضؤ-بعد-الحدث"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۱۰: تَركُ التَّوَضُّؤِ بَعدَ الحَدَثِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 10: وضو نگرفتن پس از بطلان آن</span>

<span dir="rtl">54.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَقولُ اللهُ تَعالیٰ: مَن أحدَثَ و لَم يَتَوَضَّأ فَقَد جَفاني، و مَن أحدَثَ و تَوَضَّأَ و لَم يُصَلِّ رَكعَتَينِ و لَم يَدعُني فَقَد جَفاني، و مَن أحدَثَ و تَوَضَّأَ و صَلیٰ رَكعَتَينِ و دَعاني فَلَم اُجِبهُ فيما يَسأَلُ عَن أمرِ دينِهِ و دُنياهُ فَقَد جَفَوتُهُ، و لَستُ بِرَبٍّ جافٍ.</span><ref><span dir="rtl">إرشاد القلوب: ص‌۶۰ و ص ۹۴، أعلام الدين: ص‌۲۷۷ كلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج‌۸۰ ص‌۳۰۸ ح‌۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">54.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : خدای متعال می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: «هر کس حَدَثی (که موجب بطلان وضو شود)، از او سر بزند و وضو نگیرد، به من جفا کرده است و هر کس حَدَثی از او سر بزند و وضو بگیرد، امّا دو رکعت نماز نگزارد و به درگاهم دعا نکند، باز به من جفا کرده است و هر کس حَدَثی از او سر بزند و وضو بگیرد و دو رکعت نماز بگزارد و به درگاهم دعا کند و من، خواهش او را در کار دین و دنیایش برآورده نسازم، من به او جفا کرده</span>‌<span dir="rtl">ام و من، خداوندی جفاکار نیستم».</span>

<span id="هذه-الامور"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۱۱: هٰذِهِ الاُمورُ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / 11: این کارها</span>

<span dir="rtl">55.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ثَلاثٌ مِنَ الجَفاءِ: مَسحُ الرَّجُلِ التُّرابَ عَن وَجهِهِ قَبلَ فَراغِهِ مِن صَلاتِهِ، و نَفخُهُ فِي الصَّلاةِ التُّرابَ لِمَوضِعِ وَجهِهِ، و أَن يَبولَ و هُوَ قائِمٌ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الأوسط: ج‌۶ ص‌۱۲۹ ح‌۵۹۹۸، الفردوس: ج‌۲ ص‌۸۷ ح‌۲۴۷۰ نحوه و كلاهما عن بريدة، كنز العمّال: ج‌۷ ص‌۵۱۹ ح‌۲۰۰۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">55.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سه کار از جفا (نافرهیختگی) است: پاک کردن خاک [سجده] از چهره پیش از تمام شدن نماز، دمیدن در خاک محلّ سجده در نماز و ایستاده ادرار کردن.</span>

<span dir="rtl">56.</span> <span dir="rtl">شعب الإيمان عن سعيد بن جبير</span>: <span dir="rtl">أربَعَةٌ تُعَدُّ مِنَ الجَفاءِ: دُخولُ الرَّجُلِ المَسجِدَ يُصَلّي في مُؤَخَّرِهِ و يَدَعُ أن يَتَقَدَّمَ في مُقَدَّمِهِ، و يَمُرُّ الرَّجُلُ بَينَ يَدَيِ الرَّجُلِ و هُوَ يُصَلّي، و مَسحُ الرُّجِل جَبهَتَهُ قَبلَ أن يَقضِيَ صَلاتَهُ، و مُؤاكَلَةُ الرَّجُلِ مَعَ غَيرِ أهلِ دينِهِ.</span><ref><span dir="rtl">شعب الإيمان: ج‌۷ ص‌۴۲ ح‌۹۳۸۰، المصنّف لعبد الرزّاق: ج‌۲ ص‌۲۶ ح‌۲۳۴۶ عن أبي إسحاق، معرفة السنن والآثار: ج‌۲ ص‌۱۲۶ كلاهما نحوه، كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۲۵۷ ح‌۴۴۳۵۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">56.</span> <span dir="rtl">شعب الإیمان</span> - <span dir="rtl">به نقل از سعید بن جُبَیر</span> -<span dir="rtl">: چهار کار، از جفا (نافرهیختگی) به شمار می</span>‌<span dir="rtl">آید: این که انسان به مسجد وارد شود و در [صف] آخر آن به نماز ایستد و صف مقدّم را وا گذارد؛ این که انسان از برابر شخص نمازگزار عبور کند؛ این که انسان پیش از تمام کردن نمازش، پیشانی خود را [از خاک سجده] پاک کند؛ و این که انسان با غیر هم</span>‌<span dir="rtl">دین خود هم</span>‌<span dir="rtl">خوراک شود.</span>

<span dir="rtl">57.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أربَعٌ مِنَ الجَفاءِ: يَبولُ الرَّجُلُ قائِماً، أو يُكثِرُ مَسحَ جَبهَتِهِ قَبلَ أن يَفرُغَ مِن صَلاتِهِ، أو يَسمَعُ المُؤَذِّنَ يُؤَذِّنُ فَلا يَقولُ مِثلَ ما يَقولُ، أو يُصَلّي بِسَبيلِ مَن يَقطَعُ صَلاتَهُ.</span><ref><span dir="rtl">السنن الكبرى: ج‌۲ ص‌۴۰۶ ح‌۳۵۵۳، سنن ابن ماجة: ج‌۱ ص‌۳۰۹ ح‌۹۶۴ و فيه صدره إلى «صلاته» و نحوه، الفردوس: ج‌۱ ص‌۳۷۲ ح‌۱۵۰۱ كلّها عن أبي هريرة، المعجم الكبير: ج‌۹ ص‌۲۹۹ ح‌۹۵۰۱ عن ابن مسعود نحوه، كنز العمّال: ج‌۱۶ ص‌۶۸ ح‌۴۳۹۷۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">57.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چهار کار، از جفا (نافرهیختگی) است: این که مرد، ایستاده ادرار کند؛ یا پیش از آن که نمازش را تمام کند، [خاک] پیشانی</span>‌<span dir="rtl">اش را پیوسته پاک کند؛ یا صدای مؤذّن را بشنود و آنچه را او می</span>‌<span dir="rtl">گوید، تکرار نکند؛ یا سر راه کسی نماز بخواند که نماز او را قطع می</span>‌<span dir="rtl">کند.</span>

<span dir="rtl">58.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ثَلاثَةٌ مِنَ الجَفاءِ: أن يَصحَبَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ فَلا يَسأَلَهُ عَنِ اسمِهِ و كُنيَتِهِ، و أن يُدعَى الرَّجُلُ إلیٰ طَعامٍ فَلا يُجيبَ أو يُجيبَ فَلا يَأكُلَ، و مُواقَعَةُ الرَّجُلِ أهلَهُ قَبلَ المُداعَبَةِ.</span><ref><span dir="rtl">قرب الإسناد: ص‌۱۶۰ ح‌۸۵۳ عن أبي البختري عن الإمام الصادق عن أبيه علیهما السلام، بحار الأنوار: ج‌۷۴ ص‌۱۷۴ ح‌۵؛ كنز العمّال: ج‌۹ ص‌۳۶ ح‌۲۴۸۱۳ نقلاً عن الديلمي عن أنس نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">58.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سه چیز، از جفاکاری است: این که انسان با فردی همراه شود و از نام و کُنیه وی نپرسد؛ این که انسان به غذایی دعوت شود و نپذیرد یا بپذیرد و نخورد؛ و این که مرد، پیش از ملاعبه، با همسر خویش نزدیکی کند.</span>

<span dir="rtl">59.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مِنَ الجَفاءِ أن يَدخُلَ الرَّجُلُ مَنزِلَ أخيهِ؛ فَيُقَدِّمُ الشَّيءَ لِيَأكُلَهُ فَلا يَأكُلُ، وَ الرَّجُلُ يَصحَبُ الرَّجُلَ فِي الطَّريقِ فَلا يَسأَلُ عَنِ اسمِهِ وَ اسمِ أبيهِ، وَ الرَّجُلُ يُجامِعُ أهلَهُ لا يُلاعِبُها قَبلَ الجِماعِ.</span><ref><span dir="rtl">الفردوس: ج‌۳ ص‌۶۳۷ ح‌۵۹۹۸ عن الإمام الحسين علیه السلام، كنز العمّال: ج‌۹ ص‌۳۷ ح‌۲۴۸۱۴ نقلاً عن الديلمي عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">59.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">از جفا (خلاف ادب) است که انسان به خانۀ برادرش وارد شود و او برایش چیزی بیاورد که بخورد و او نخورَد؛ یا انسان با فردی رفیق راه شود و از نام او و نام پدرش نپرسد؛ یا مرد با همسرش نزدیکی کند و قبل از نزدیکی با او ملاعبه نکند.</span>

<span dir="rtl">60.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن وُلِدَ لَهُ أربَعَةُ أولادٍ لَم يُسَمِّ أحَدَهُم بِاسمي، فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">الكافي: ج‌۶ ص‌۱۹ ح‌۶ عن عاصم الكوزي عن الإمام الصادق علیه السلام، تهذيب الأحكام: ج‌۷ ص‌۴۳۸ ح‌۱۷۴۷ عن الإمام الباقر علیه السلام، عدّة الداعي: ص‌۷۷، بحار الأنوار: ج‌۱۷ ص‌۲۹ ح‌۸؛ الفردوس: ج‌۳ ص‌۶۳۲ ح‌۵۹۸۱ عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله</span>.</ref>

<span dir="rtl">60.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس صاحب چهار فرزند شود و یکی از آنها را به نام من ننامد، بر من جفا کرده است.</span>

<span dir="rtl">61.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن وُلِدَ لَهُ ثَلاثَةُ بَنينَ و لَم يُسَمِّ أحَدَهُم مُحَمَّداً، فَقَد جَفاني.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص‌۶۸۲ ح‌۱۴۵۳ عن الإمام الصادق عن أبيه عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج‌۱۰۴ ص‌۱۳۰ ح‌۲۲؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد: ج‌۱۹ ص‌۳۶۶ عن جابر نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">61.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس صاحب سه فرزند پسر شود و نام یکی از آنها را «محمّد» نگذارد، به من جفا (بی</span>‌<span dir="rtl">احترامی) کرده است.</span>

<references />
[[رده:ج]]