نمایش مبدأ برای ج م ع / الجمعة

<span id="الجمعة-نسخه-آزمایشی"></span>
= <span dir="rtl">الجُمُعَة (نسخه آزمایشی)</span> =

<span dir="rtl">جمعه</span>

= <span dir="rtl">درآمد</span> =

<span id="واژهشناسی-جمعه"></span>
== <span dir="rtl">واژه</span>‌<span dir="rtl">شناسی «جمعه»</span> ==

<span dir="rtl">واژۀ جمعه، از ریشۀ «ج م ع» به معنای گرد آوردن و به هم پیوستن، نام آخرین روز هفتۀ مسلمانان است که به فارسی، «آدینه» نامیده می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">ابن فارس در این باره می</span>‌<span dir="rtl">نویسد:</span>

<span dir="rtl">جیم و میم و عین، دارای یک ریشۀ معنایی است که بر گِرد هم آمدن دلالت دارد... و به همین مناسبت، مکان گِردِ هم آیی در مکّه (مُزدَلِفَة) «جَمع» نامیده شده و همچنین روز جمعه.</span><ref><span dir="rtl">معجم مقاییس اللّغة: ج۱ ص۴۷۹ مادّۀ «جمع</span>».</ref>

<span dir="rtl">بر پایۀ برخی گزارش</span>‌<span dir="rtl">های تاریخی، پیش از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله</span>‌<span dir="rtl">، مسلمانان ساکن در مدینه - که «انصار» خوانده می</span>‌<span dir="rtl">شدند - بر آن شدند تا همانند یهود و نصارا - که در روز خاصّی از هفته، گِردِ هم آییِ عمومی داشتند -، خود نیز یکی از روزهای هفته را به این امر، اختصاص دهند. بدین منظور، روزی را که تا آن روزگار، «عَروبة» نامیده می</span>‌<span dir="rtl">شد، انتخاب کردند و آن را جمعه نامیدند:</span>

<span dir="rtl">مردم مدینه، پیش از مهاجرت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله [به این شهر] و پیش از نازل شدن سورۀ جمعه، اقدام به برپایی نماز جمعه کردند و این روز را جمعه نامیدند. انصار گفتند: یهود و نصارا هر یک در هر هفته، روزی دارند که در آن روز، اجتماع می</span>‌<span dir="rtl">کنند. بیایید ما نیز روزی را قرار دهیم تا گرد هم آییم و خدا را یاد کنیم و نماز بر پا داریم و او را سپاس بگزاریم و سخنانی از این دست.</span>

<span dir="rtl">آن گاه گفتند: شنبه از آنِ یهود است و یکشنبه از آنِ نصارا. «عُروبه» را روز اجتماع خود قرار دهید و آنان در آن روزگار، روز جمعه را عروبه می</span>‌<span dir="rtl">خواندند. پس همگی نزد اسعد بن زراره گرد آمدند و وی آن روز، همراه آنان نماز گزارد و [خداوند را] به آنان یادآوری کرد و آنان آن روز را جمعه نام نهادند تا در آن، گرد هم آیند. آن گاه اسعد بن زراره، گوسفندی برایشان قربانی کرد و آنان به دلیل کمی نفراتشان همگی از همان یک گوسفند، ناهار و شام خوردند. در پی آن بود که خداوند این آیه را فرو فرستاد: (اى کسانی که ايمان آورده</span>‌<span dir="rtl">ايد! هر گاه براى نماز روز جمعه بانگ داده شود، به سوى ياد خدا بشتابيد...)</span><ref><span dir="rtl">جمعه: آیۀ ۹</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">المصنّف، عبد الرزّاق: ج۳ ص۱۵۹ ح۵۱۴۴، تفسير القرطبی: ج۱۸ ص۹۸، تفسیر الثعلبی: ج۹ ص۳۰۹، الدرّ المنثور: ج۸ ص۱۵۹؛ مجمع البيان: ج۱۰ ص۴۳۱، تفسیر جوامع الجامع: ج۴ ص۲۹۲، بحار الأنوار: ج۱۹ ص۱۲۵ذیل ح۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">گزارشی</span>‌ <span dir="rtl">دیگر، بیانگر آن است که کعب بن لُؤَی، جدّ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، نخستین کسی است که این روز را جمعه نامید.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: لسان العرب: ج۸ ص۵۸ مادّۀ «جمع</span>».</ref>

<span dir="rtl">گفتنی است فَیّومی، افزوده است:</span>

<span dir="rtl">و إنّما الجُمعَةُ بسُکونِ المیمِ فَاسمٌ لِأیامِ الاُسبوع... و أوّلُ أیامِ الجُمعَةِ یَومُ السَّبتِ.</span><ref><span dir="rtl">المصباح المنیر، فیّومی: ص ۱۰۹ (ذیل «جمع</span>»).</ref>

<span dir="rtl">جُمْعه، به سکون میم، اسمی برای [مجموع] روزهای هفته است... و اوّلین روزِ این جمعه (هفته) روز شنبه است.</span>

<span id="وجه-نامگذاری-جمعه-در-روایات"></span>
== <span dir="rtl">وجه نام</span>‌<span dir="rtl">گذاری جمعه در روایات</span> ==

<span dir="rtl">در بارۀ چرایی نام</span>‌<span dir="rtl">گذاری جمعه، وجوه گوناگونی در روایات ذکر شده که در همۀ آنها به اجتماع کردن و گرد هم آمدن اجزا یا مراحل یک پدیدۀ بسیار مهم، یا نتیجۀ آن - یعنی بروز کامل آن پدیده - به عنوان وجه نام</span>‌<span dir="rtl">گذاری این روز توجّه شده است، از جمله:</span>

<span dir="rtl">۱. در این روز، [مراحل] خلقت آدم ابو البشر، کامل شده است.</span><ref><span dir="rtl">پیامبر صلی الله علیه و آله: «إنَّما سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ لِأَنَّ آدَمَ جُمِعَ فيها خَلقُهُ» (تاريخ بغداد: ج۲ ص۳۹۷ ش۹۱۸، تفسير الفخر الرازی: ج۳۰ ص۸، تفسير الثعلبی: ج۹ ص۳۰۸، الفردوس: ج۱ ص۳۴۶ ح۱۳۸۴، کنز العمّال: ج۷ ص۷۰۹ ح۲۱۰۳۹؛ روضة الواعظين: ص۴۳۲</span>).</ref>

<span dir="rtl">۲. طینت آدم در چنین روزی سرشته شده و به انجام رسیده، و صعقۀ (بیهوشی) قیامت و رستاخیز نیز در این روز به وقوع خواهد پیوست.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل عن أبی هريرة: «قيلَ لِلنَّبِیّ صلی الله علیه و آله: لِأَیِّ شَيءٍ سُمِّیَ يَومُ الجُمُعَةِ؟ قالَ: لِأَنَّ فيها طُبِعَت طينَةُ أبيک آدَمَ، و فيهَا الصَّعقَةُ وَ البَعثَةُ، و فيهَا البَطشَةُ» (مسند ابن حنبل: ج۳ ص۱۸۴ ح۸۱۰۸، سبل الهدى و الرشاد</span>: <span dir="rtl">ج۹ ص۲۴۶، الدرّ المنثور: ج۸ ص۱۵۵، کنز العمّال: ج۷ ص۷۱۷ ح۲۱۰۷۲</span>).

- <span dir="rtl">اُسد الغابة عن قرثع الضبیّ عن سلمان: «قالَ لي رَسولُ اللّٰه صلی الله علیه و آله: هَل تَدری ما يَومُ الجُمُعَةِ؟ قالَ: قُلتُ: اللّٰهُ و رَسولُهُ أعلَمُ. قالَ: هُوَ الَّذی جَمَعَ اللّٰه عزّ</span> <span dir="rtl">و جلّ فيهِ آباءَکم - أو أباک آدَمَ علیه السلام - »(اُسد الغابة: ج۲ ص۵۱۴ ش۲۱۵۰، المستدرک على الصحيحين: ج۱ ص۴۱۳ ح۱۰۲۸، مسند ابن حنبل: ج۹ ص۱۸۱ ح۲۳۷۷۹، صحيح ابن خزيمة: ج۳ ص۱۱۸ ح۱۷۳۲، کنز العمّال: ج۷ ص۷۴۳ ح۲۱۱۹۶؛ رسائل الشهيد الثانی: ج۱ ص۲۸۱، بحار الأنوار: ج۸۹</span> <span dir="rtl">ص۲۱۴ ح۵۷</span>).</ref>

<span dir="rtl">۳. خداوند در این روز، کار پیامبر صلی الله علیه و آله را به سامان رسانده است.</span><ref><span dir="rtl">امام صادق علیه السلام: «سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ جُمُعَةً لِأَنَّ اللّٰهَ جَمَعَ لِلنَّبيّ صلی الله علیه و آله أمرَهُ» (جامع الأحاديث، قمی (العروس): ص۱۴۸، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۱ ح۲۷</span>).</ref>

<span dir="rtl">۴. خداوند در عالم میثاق، در چنین روزی، مردم را جهت پیمان گرفتن برای ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله و جانشینش، جمع کرده است.</span><ref><span dir="rtl">الکافی عن أبي حمزة الثمالی عن الإمام الباقر علیه السلام قال: «قالَ لَهُ رَجُلٌ: کيفَ سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ؟ قالَ: إنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ جَمَعَ فيها خَلقَهُ لِوَلايَةِ محمّد و وَصِيِّهِ فِی الميثاقِ؛ فَسَمّاهُ يَومَ الجُمُعَةِ لِجَمعِهِ فيهِ خَلقَهُ» (الکافی: ج۳ ص۴۱۵ ح۷، تهذيب الأحکام: ج۳ ص۳ ح۴، روضة الواعظين: ص۳۶۳، بحار الأنوار: ج۵۸ ص۳۷۰</span>).</ref>

<span dir="rtl">۵. خداوند، در این روز، مردم را برای ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او گرد هم آورده است.</span><ref><span dir="rtl">سليمان الديلمی: «سَأَلتُ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام: لِمَ سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ جُمُعَةً؟ قالَ: لِأَنَّ اللّٰهَ تَعالیٰ جَمَعَ فيها خَلقَهُ لِوَلايَةِ محمّد و أَهلِ بَيتِهِ علیهم السلام» (الأمالی، طوسی: ص۶۸۸ ح۱۴۶۱، الخصال: ص۳۸۴ ح۶۱، بحار الأنوار</span>: <span dir="rtl">ج۲۶ ص۳۰۹ ح۷۶</span>).</ref>

<span dir="rtl">۶. خداوند در چنین روزی در عالم میثاق، همۀ آفریده</span>‌<span dir="rtl">ها را جمع کرد و از آنها برای ربوبیت خود، نبوّت محمّد صلی الله علیه و آله و ولایت علی علیه السلام پیمان گرفت.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص عن جابر الجعفی عن الإمام الباقر علیه السلام: «لِمَ سُمِّيَت يَومُ الجُمُعَةِ جُمُعَةً؟ قُلتُ: تُخبِرُني جَعَلَنِیَ اللّٰهُ فِداکَ؟ قالَ: أفَلا اُخبِرُک بِتَأويلِهِ الأَعظَمِ؟ قُلتُ: بَلىٰ جَعَلَنِی اللّهُ فِداکَ. فَقالَ: يا جابِرُ، سَمَّى اللّهُ الجُمُعَةَ جُمُعَةً؛ لِأَنَّ اللّهَ عزّ و جلّ جَمَعَ فی ذٰلِکَ اليَومِ الأَوَّلينَ وَ الآخِرينَ، و جَميعَ ما خَلَقَ اللّهُ مِنَ الجِنِّ وَ الإِنسِ، و کلَّ شَیءٍ خَلَقَ(( رَبُّنا، وَ السَّماواتِ وَ الأَرَضينَ وَ البِحارَ، وَ الجَنَّةَ وَ النّارَ، و کلَّ</span> <span dir="rtl">شَیءٍ خَلَقَ اللّهُ فِی الميثاقِ، فَأَخَذَ الميثاقَ مِنهُم لَهُ بِالرُّبوبِيَّةِ، و لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله بِالنُّبُوَّةِ، و‏ لِعَلِیٍ علیه السلام بِالِوَلايَةِ، و في ذٰلِکَ اليَومِ قالَ اللّهُ لِلسَّماواتِ وَ الأَرضِ: (ائتِيَا طَوعًا أَو كَرهًا</span> <span dir="rtl">قَالَتَا أَتَينَا طائِعين)، فَسَمَّى اللّهُ ذٰلِکَ اليَومَ الجُمُعَةَ لِجَمعِهِ فيهِ الأَوَّلينَ وَ الآخِرينَ» (الاختصاص: ص۱۲۹، بحار الأنوار: ج۲۴ ص۳۹۹ ح۱۲۶</span>).</ref>

<span dir="rtl">گفتنی است صرف</span>‌ <span dir="rtl">نظر از ضعف سند غالب این احادیث، وجه</span>‌<span dir="rtl">های یاد شده، تأویلی</span> ‌<span dir="rtl">اند و با نام</span>‌<span dir="rtl">گذاری لغوی و عرفی - که اکنون در مبحث واژه</span>‌<span dir="rtl">شناسی مورد نظر ماست -، متفاوت اند.</span><ref><span dir="rtl">گفتنی است - چنان که پیش‌تر گفته شد - «جُمْعَة» (به سکون میم) در لغت عرب، به معنای «هفته» است که نباید آن را با «جُمُعَة» (به ضمّ میم)‏ به معنای «روز آدینه» اشتباه کرد. از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل است که فرمود: «اُفٍّ لِکُلِّ مُسلِمٍ لا یَجعَلُ فی</span> <span dir="rtl">کُلِّ جُمعَةٍ یَوماً یَتَفَقَّهُ فیهِ أمرَ دینِهِ وَ یَسأَلُ عَن دینِهِ» (المحاسن: ج۱ ص۳۵۴). جمعه در این روایت به معنای «هفته» است و پیامبر صلی الله علیه و آله می‏فرماید: «بَدا به حال مسلمانی که در هر هفته روزی را به شناخت دینی و پرسش در بارۀ آن، اختصاص نمی‏دهد!» یا فرمود: «تُعرَضُ أعمالُ الناسِ فی کُلِّ جُمعَةٍ مَرَّتَینِ: یَومَ الإثنَینِ وَ یَومَ الخَمیسِ؛ اعمال مردمان، در هر هفته، دو بار [بر خداوند] عرضه می‏شود: روز دوشنبه و روز پنج‏شنبه» (صحیح مسلم: ج۴ ص۱۹۸۸</span>).</ref>

<span id="جمعه-در-قرآن-و-حدیث"></span>
== <span dir="rtl">جمعه در قرآن و حدیث</span> ==

<span dir="rtl">در قرآن کریم، واژۀ «جمعه» تنها یک</span> ‌<span dir="rtl">بار و آن هم در سوره</span>‌<span dir="rtl">ای با همین نام به کار رفته است؛ امّا در احادیث، فضایل و آداب فراوانی برای جمعه بیان شده است.</span><ref><span dir="rtl">افزون بر فصل‏های چندگانۀ این‏جا، برای آگاهی بیشتر در بارۀ مباحث مربوط به جمعه، ر.ک: دائرة المعارف قرآن کریم: ج۱۰ ص۱۳ - ۳۰، دانش‏نامۀ جهان اسلام: ج۱۰ ص۶۹۰ - ۷۰۰</span>.</ref> <span dir="rtl">بی</span>‌ <span dir="rtl">تردید، هدف اصلی این احادیث، نهادینه کردن فرهنگ بهره</span>‌<span dir="rtl">گیریِ هر چه بیشتر از برکات شب و روز جمعه است.</span>

<span id="فضایل-جمعه"></span>
=== <span dir="rtl">فضایل جمعه</span> ===

<span dir="rtl">از منظر احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام، روز جمعه، با فضیلت</span>‌<span dir="rtl">ترین روز هفته و عید مسلمانان است. ارج نهادن این روز و در امان داشتن آن از آفت</span>‌<span dir="rtl">های فرهنگی، سبب می</span>‌<span dir="rtl">شود تا مؤمنان در دیگر ایّام نیز از خطر گرفتار آمدن در دام فرهنگ</span>‌<span dir="rtl">های ناسالم در امان باشند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص۳۳۹ (فضیلت‏ها و ویژگی‏های جمعه / سلامتش مایۀ سلامت دیگر روزهاست</span>).</ref>

<span dir="rtl">شب جمعه نیز دارای نورانیت ویژه</span>‌<span dir="rtl">ای است و در فضیلت، همانند روز جمعه است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۳۹ (فضیلت‏ها و ویژگی‏های جمعه / شبش تابان و روزش درخشان است</span>).</ref> <span dir="rtl">هر شب جمعه، فرشته</span>‌<span dir="rtl">ای از جانب خداوند سبحان فرمان می</span>‌<span dir="rtl">یابد تا با ندا دادن در گوش جان مردم، به آنان هشدار دهد که فریب دنیا را نخورند و از لحظه لحظۀ باقی ماندۀ عمر خود بهره گیرند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۴۱ ح ۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">نیز خداوند از آغاز این شب تا پایان آن، از بلندای عرش، مردم را به دعا، توبه و اُنس با خویش و عرض نیاز به درگاهش، فرا می</span>‌<span dir="rtl">خوانَد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۴۳ ح ۳۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">همچنین پاداش نیکی و کیفر زشتیِ اعمال در جمعه، دو چندان می</span>‌<span dir="rtl">گردد. از این رو، بر انجام دادن کارهای نیک در این روز، تأکید بیشتری شده است، همچنان که گناه</span>‌<span dir="rtl">ورزی در این روز، خطرناک</span>‌<span dir="rtl">تر و بدفرجام</span>‌<span dir="rtl">تر از روزهای دیگر است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۴۵ (فضیلت‏ها و ویژگی‏های جمعه / چند برابر شدن جزای کارها</span>).</ref>

<span dir="rtl">شب جمعه برای انبیا و اولیای الهی نیز برکات ویژه</span>‌<span dir="rtl">ای به همراه دارد و موجب رشد و افزایش دانش و معرفت آنان می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۴۳ (فضیلت‏ها و ویژگی‏های جمعه / حضور یافتن پیامبران و جانشین آنان در عرش‏‏</span>).</ref>

<span dir="rtl">کسانی که در شب یا روز جمعه از دنیا می</span>‌<span dir="rtl">روند، مشمول عنایت ویژۀ خدای سبحان قرار می</span>‌<span dir="rtl">گیرند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۵۳ (فضیلت‏ها و ویژگی‏های جمعه / برطرف شدن عذاب قبر، از درگذشتگان شب و روزجمعه</span>).</ref>

<span dir="rtl">در سرای آخرت نیز روز جمعه روزی است که موهبت</span>‌<span dir="rtl">های بهشتیان و عذاب دوزخیان، در آن فزونی می</span>‌<span dir="rtl">یابد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۵۹ (فضیلت‏ها و ویژگی‏های جمعه / چند برابر شدن شادمانی بهشتیان و اندوهجهنّمیان</span>).</ref>

<span id="آداب-شب-جمعه"></span>
=== <span dir="rtl">آداب شب جمعه</span> ===

<span dir="rtl">پیش از اشاره به آداب و اعمال شب و روز جمعه، این نکته، شایان توجّه است که بیشتر این آداب (مانند: تلاوت قرآن، صدقه دادن و دعا کردن) به شب یا روز جمعه اختصاص ندارد. از این رو، بیان این امور به عنوان آداب جمعه بدین معنا</span>‌<span dir="rtl">ست که انجام دادن آنها در همۀ ساعات شب یا روز جمعه، شایسته و مطلوب و البتّه در مقایسه با دیگر وقت</span>‌<span dir="rtl">ها، دارای فضیلت بیشتری است، چنان که امام صادق علیه السلام در بارۀ کسی که می</span>‌<span dir="rtl">خواهد کار خیری انجام دهد مانند این که صدقه دهد یا روزه بگیرد، فرموده است:</span>

<span dir="rtl">يُستَحَبُّ أن يَكونَ ذٰلِكَ يَومَ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّ العَمَلَ يَومَ الجُمُعَةِ يُضاعَفُ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۳ ح۱۲۴۷، الخصال: ص۳۹۲ ح۹۳، جامع الأحاديث، قمی (العروس): ص۱۵۷، منتقى الجمان: ج۲ ص۱۰۴، منتهى المطلب: ج۵ ص۳۳۲، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۳۳ ح۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">شایسته است که انجام دادن آن [کار]، در روز جمعه باشد؛ زیرا [پاداش] کار در روز جمعه، چند برابر می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">و اینک آداب شب جمعه:</span>

<span dir="rtl">۱. خواندن قرآن</span>

<span dir="rtl">اهمّیت قرائت قرآن در شب جمعه، به قدری است که امام صادق علیه السلام شب جمعه را «لیلة القرآن (شب قرآن)» نامیده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۷۵ (آداب شب جمعه / شبْ زنده‏داری</span>).</ref>

<span dir="rtl">۲. دعا کردن</span>

<span dir="rtl">شب جمعه بویژه هنگام سحر، از وقت</span>‌<span dir="rtl">هایی است که دعا در آن به اجابت نزدیک</span>‌<span dir="rtl">تر است. از این رو، یعقوب علیه السلام دعا برای آمرزش فرزندانِ خطاکار خود را که به برادرشان یوسف علیه السلام جفا کرده بودند، به سحرگاه شب جمعه موکول می</span>‌<span dir="rtl">کرد. همچنین دعا در شب جمعه برای مؤمنانی که از دنیا رفته</span>‌‌<span dir="rtl">اند، سفارش شده و از امام صادق علیه السلام نقل است که هر کس در شب جمعه برای ده نفر از برادران دینیِ در خاک خفتۀ خود دعا کند، خداوند، بهشت را بر وی واجب می</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۶۵ (آداب شب جمعه / دعا کردن</span>).</ref> <span dir="rtl">دعای کمیل نیز از بهترین دعاهایی است که قرائت آن از جمله در شب جمعه، سفارش شده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۲۳ (دعاهای شب و روز جمعه</span>).</ref>

<span dir="rtl">۳. صلوات فرستادن بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و خاندان مطهّرش</span>

<span dir="rtl">برای صلوات فرستادن بر خاندان رسالت در شب و روز جمعه، فضایل فراوانی نقل شده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۹۹ (آداب روز جمعه / برنامۀ عبادی / صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش</span>).</ref> <span dir="rtl">ثقة الإسلام کلینی با سند معتبر، نقل کرده است که امام صادق علیه السلام فرمود:</span>

<span dir="rtl">إذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ نَزَلَ مِنَ السَّماءِ مَلائِكَةٌ بِعَدَدِ الذَّرَّ، فی أَيديهِم أَقلامُ الذَّهَبِ وَ قَراطيسُ الفِضَّةِ، لا يَكتُبونَ إلىٰ لَيلَةِ السَّبتِ إلَّا الصَّلاةَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ - صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ وَ عَلَيهِم -؛ فَأَكثِر مِنها.</span>

<span dir="rtl">چون شب جمعه فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسد، به شمار مورچگان، فرشتگان از آسمان فرود مى</span>‌<span dir="rtl">آيند که در دستانشان قلم</span>‌<span dir="rtl">های زرّين و کاغذهاى سيمين است و تا شب شنبه، جز درود بر محمّد و خاندان محمّد - که درود خدا بر او و ايشان باد - چيزى نمى</span>‌<span dir="rtl">نويسند. پس فراوانْ چنین کن.</span>

<span dir="rtl">در ادامۀ روایت نیز در خصوص روز جمعه فرموده است:</span>

<span dir="rtl">إنَّ مِنَ السُّنَّةِ أن تُصَلَّيَ عَلى مُحَمَّدٍ وأَهلِ بَيتِهِ فی كُلَّ يَومِ جُمُعَةٍ ألفَ مَرَّةٍ، و فی سائِرِ الأَيّامِ مِئَةَ مَرَّةٍ.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۷۲ ح ۹۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">از جمله سنّت</span>‌<span dir="rtl">ها [در اسلام] آن است که بر محمّد و خاندانش در هر روز جمعه، هزار</span> ‌<span dir="rtl">بار صلوات بفرستی و در دیگر روزها صد</span> ‌<span dir="rtl">بار.</span>

<span dir="rtl">۴. زیارت کردن امام حسین علیه السلام</span>

<span dir="rtl">افزون بر سفارش عام به زیارت سالار شهیدان، ابا عبد اللّٰه الحسین علیه السلام، به عنوان یکی از بهترین جلوه</span>‌<span dir="rtl">های اُنس با خدا، شاید هیچ زمانِ پُر</span>‌<span dir="rtl">فضیلت و ویژه</span>‌<span dir="rtl">ای نباشد که به طور خاص به زیارت امام حسین علیه السلام در آن سفارش نشده باشد. شب و روز جمعه نیز به عنوان اوقاتی پُر</span>‌<span dir="rtl">ارج و با</span>‌<span dir="rtl">فضیلت، از آن جمله</span>‌ <span dir="rtl">اند،</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: دانش‏نامۀ امام حسین علیه السلام: ج۱۲ ص۲۱۳ (زیارت امام علیه السلام در شب و روز جمعه</span>).</ref> <span dir="rtl">بویژه که بر پایۀ احادیث به دست آمده از خاندان رسالت، در شب</span>‌<span dir="rtl">های جمعه، ارواح انبیا و اوصیای الهی به زیارت امام حسین علیه السلام مشرّف می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: دانش‏نامۀ امام حسین علیه السلام ج ۱۲ ص۲۱۳ (زیارت امام علیه السلام در شب و روز جمعه</span>).</ref>

<span dir="rtl">۵. شب زنده‌داری</span>

<span dir="rtl">به شب</span>‌<span dir="rtl">زنده</span>‌<span dir="rtl">داریِ شب جمعه نیز - برای کسانی که تواناییِ آن را دارند -، فراوان سفارش شده و حدیث معروف روایت شده از فاطمۀ زهرا علیها السلام در بارۀ دعا کردن برای همسایگان، مربوط به شب جمعه است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۷۵ (آداب شب جمعه/ شب‏زنده‏داری</span>).</ref>

<span dir="rtl">۶. صدقه دادن</span>

<span dir="rtl">از دیگر آداب شب جمعه، انفاق در راه خدا و پرداخت صدقه است که فضیلت آن همچون دیگر کارهای خیر، بسیار افزون</span>‌<span dir="rtl">تر از اوقات دیگر است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۷۷ (آداب شب جمعه/ صدقه دادن</span>).</ref>

<span id="آداب-روز-جمعه"></span>
=== <span dir="rtl">آداب روز جمعه</span> ===

<span dir="rtl">بر پایۀ آنچه در ادامه آمده است، آداب روز جمعه را می</span>‌<span dir="rtl">توان در قالب برنامه</span>‌<span dir="rtl">های پنجگانۀ ذیل تنظیم کرد:</span>

<span dir="rtl">۱. برنامۀ فرهنگی و دانش</span>‌<span dir="rtl">افزایی</span>

<span dir="rtl">به استقبال جمعه رفتن و فراهم کردن مقدّمات بهره</span>‌<span dir="rtl">گیری از آن، ازطریق اهمّیت دادن فوق العاده به این روز و به فعلیت رساندن ظرفیت</span>‌<span dir="rtl">های تربیتی آن، ره</span>‌<span dir="rtl">نمودی دینی است که در برنامۀ زندگی مؤمنان، گنجانده شده و تلاش شده تا با تأکید بر این فرهنگ و نهادینه کردن آن، از هدر رفتن فرصت گران</span>‌<span dir="rtl">بهای جمعه جلوگیری شود. ترویج این فرهنگ</span> ‌<span dir="rtl">متداول میان یاران شایستۀ پیامبر صلی الله علیه و آله - که با مدیریت زمان برای بهره</span>‌<span dir="rtl">گیری از برکات جمعه و بویژه نماز جمعه، پیشاپیش، خود را آماده می</span>‌<span dir="rtl">کردند -،</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۷۹ (آداب روز جمعه / برنامۀ فرهنگی / آماده شدن برای نماز جمعه، از روز پنجشنبه</span>).</ref> <span dir="rtl">کمک کردن به رشد و ارتقای فرهنگی جامعۀ اسلامی است؛ نماز جمعه</span>‌<span dir="rtl">ای که می</span>‌<span dir="rtl">توان آن را به عنوان نمودی کارآمد از برنامۀ حیات</span>‌<span dir="rtl">بخش اسلام (درهم</span>‌<span dir="rtl">تنیدگی عبادت و سیاست) به فرهیختگان حقیقت</span>‌<span dir="rtl">جویِ جهان معاصر شناساند.</span>

<span dir="rtl">امّا نیمۀ دوم این برنامه، تلاش برای تقویت معرفت دینی در روز جمعه است. اهمّیت این موضوع، به حدّی است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می</span>‌<span dir="rtl">فرماید:</span>

<span dir="rtl">اُفٍّ لِرَجُلٍ لا يُفَرَّغُ نَفسَهُ فی كُلَّ جُمُعَةٍ لِأَمرِ دينِهِ، فَيَتَعاهَدَهُ وَ يَسأَلَ عَن دينِهِ.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۸۱ (آداب روز جمعه / برنامۀ فرهنگی / دین‏آموزی</span>).</ref>

<span dir="rtl">اُف بر کسی که در هر جمعه، خود را برای کار دینش، فارغ نسازد تا [بتواند] بدان بپردازد و در بارۀ دینش پرسش کند!</span>

<span dir="rtl">۲. برنامۀ بهداشتی</span>

<span dir="rtl">دومین برنامۀ روز جمعه، پرداختن به بهداشت است. بدین هدف، بر: چیدن ناخن، کوتاه کردن موی پشت لب، غسل جمعه، شستن سر با گُل خطمی، و استفاده کردن از عطر و موادّ خوش</span>‌<span dir="rtl">بو کننده، تأکید شده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۸۱ (آداب روز جمعه / برنامۀ بهداشتی</span>).</ref>

<span dir="rtl">۳. برنامۀ</span>‌ <span dir="rtl">عبادی</span>

<span dir="rtl">سومین برنامۀ روز جمعه، توجّه به امور عبادی است. مهم</span>‌<span dir="rtl">ترین عبادتی که در روز جمعه، مورد تأکید بلیغ قرآن و احادیث قرار گرفته، نماز جمعه است که به دلیل اهمّیت ویژۀ آن، بخش دوم این مَدخل به تبیین احکام و آداب آن، اختصاص یافته است.</span>

<span dir="rtl">عبادت دیگر روز جمعه، دعا برای امام عصر علیه السلام</span><ref><span dir="rtl">دانش‏نامۀ امام مهدی علیه السلام: ج۶ ص۱۹۵ (دعا برای امام مهدی علیه السلام در روز جمعه</span>).</ref> <span dir="rtl">و زیارت ایشان</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۱۳ (آداب روز جمعه / برنامۀ عبادی / زیارت امام مهدی علیه السلام</span>).</ref> <span dir="rtl">و چشم داشتن به ظهور آن بزرگوار و گشایش در امر فَرَج در این روز است؛ چه این که بر پایۀ برخی روایات موجود، روز جمعه، روزی است که امام مهدی علیه السلام در آن، ظهور و قیام خواهد کرد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: دانش‏نامۀ امام مهدی علیه السلام: ج۸ ص۱۲۷ (گزارش‏های رسیده در بارۀ روز قیام</span>).</ref>

<span dir="rtl">در برنامۀ عبادی این روز، از جمله، تأکید بر صلوات فرستادن بسیار بر پیامبر صلی الله علیه و آله و خاندانش، دعا کردن و زیارت اهل قبور به چشم می</span>‌<span dir="rtl">خورد، همچنان که برای روزۀ روز جمعه نیز فضیلت بسیاری گزارش شده است؛ ولی با تأکید بر این نکته که روز جمعه، به تنهایی روزۀ مستحبّی گرفته نشود، مگر این که روز قبل یا بعد نیز بدان ضمیمه گردد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۱۱ (آداب روز جمعه / برنامۀ عبادی/ روزه گرفتن</span>).</ref>

<span dir="rtl">گفتنی است که عبادت</span>‌<span dir="rtl">های مورد اشاره، مستحبّی</span> ‌<span dir="rtl">اند. طبعاً هر کس می</span>‌<span dir="rtl">تواند برای روزهای جمعه به میزان توان و وقت و حوصله</span>‌<span dir="rtl">اش، آنها را در برنامۀ عبادی خود بگنجاند. در این میان، تنها نماز جمعه است که تکلیفی واجب به شمار می</span>‌<span dir="rtl">آید، هر چند شمار بسیاری از فقیهان شیعی، آن را در عصر غیبت، واجب تخییری دانسته</span>‌<span dir="rtl">اند؛ یعنی می</span>‌<span dir="rtl">توان در روزهای جمعه، به صورت اختیاری، میان نماز جمعه و نماز ظهر، یکی را برگزید؛ ولی به گواهی آموزه</span>‌<span dir="rtl">های قرآنی و روایی، و اعتراف همۀ فقها - حتّی آنها که معتقد به وجوب تخییری</span>‌ <span dir="rtl">اند - ، نماز جمعه، چنان اهمّیت و فضیلتی دارد که بی</span>‌ <span dir="rtl">تردید مسامحه در آن، با شریعت نورانی اسلام، ناسازگار است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: فرهنگ‏نامۀ جمعه: ص۲۲۷ (هشدار نسبت به شرکت نکردن در نماز جمعه و سبک شمردن آن</span>).</ref> <span dir="rtl">این اهتمامِ شریعت به نماز جمعه تا جایی است که فقیهان پُر</span>‌<span dir="rtl">شمار دیگری را در میان شیعه، به اعتقاد به وجوب تعیینی نماز جمعه وا داشته</span> ‌<span dir="rtl">است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: فرهنگ‏نامۀ جمعه: ص ۲۱۱ (نماز جمعه در عصر غیبت امام عصر؟عج؟ / دو نظریّۀ وجوب تخییری و تعیینی نماز جمعه</span>).</ref>

<span dir="rtl">۴. برنامۀ اجتماعی</span>

<span dir="rtl">چهارمین برنامۀ روز جمعه، توجّه به امور اجتماعی است؛ کارهایی همانند: صلۀ رحم، عیادت از بیماران، دیدار با برادران دینی، حضور در تشییع جنازه، دادن صدقه و.…</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۱۵ (آداب روز جمعه / برنامۀ اجتماعی</span>).</ref>

<span dir="rtl">۵. برنامۀ خانوادگی</span>

<span dir="rtl">پنجمین و آخرین برنامۀ روز جمعه، برنامۀ خانوادگی است. برای همین، به اقداماتی که موجب خرسندی خانواده و فرزندان می</span>‌<span dir="rtl">شوند، سفارش شده است. به نظر می</span>‌<span dir="rtl">رسد موارد خاصّی مانند خریدن میوه و خوراکی</span>‌<span dir="rtl">های مورد علاقه که در برخی احادیث، به عنوان عوامل شادی</span>‌<span dir="rtl">آفرین خانواده از آنها یاد شده، صرفاً از باب مثال و نمونه</span> ‌<span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۱۷ (آداب روز جمعه / برنامۀ خانوادگی/ افزایش رفاه برای خانواده</span>).</ref> <span dir="rtl">بر این اساس باید گفت هر کار دیگری که با هنجارهای یک خانوادۀ سالم، سازگار و برای آنان دل</span>‌<span dir="rtl">پذیر باشد، می</span>‌<span dir="rtl">تواند در روزهای جمعه، برای تحقّق بخشیدن به برنامۀ خانوادگی مورد اشاره، مدّ نظر قرار گیرد.</span>

<span dir="rtl">شایان توجّه است که برقراریِ روابط زناشویی، گزینۀ دیگر مورد تأکید آموزه</span>‌<span dir="rtl">های اسلامی برای روز جمعه است که ضمن تأمینِ بخشی از نیازهای غریزیِ همسران از طریق مشروع، پاداش اُخروی نیز برای آنان به همراه دارد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۱۹ (آداب روز جمعه / برنامۀ خانوادگی / فرزند صالح خواستن</span>).</ref>

<span dir="rtl">ملاحظۀ مجموعۀ آداب و برنامه</span>‌<span dir="rtl">های اسلامی مطرح شده، حکایت از آن دارند که شخص مسلمان باید برای روز جمعۀ خود، به گونه</span>‌<span dir="rtl">ای برنامه</span>‌<span dir="rtl">ریزی کند که هر چه بیشتر، سعادت دنیا و آخرت را برای او و خانواده و جامعه</span>‌‌<span dir="rtl">اش در پی آورد.</span>

<span id="الفصل-الأول-فضائل-الجمعة-و-خصائصها"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الأوّل: فَضائِلُ الجُمُعَةِ و خَصائِصُها</span> =

<span dir="rtl">فصل یکم: فضیلت</span>‌<span dir="rtl">ها و ویژگی</span>‌<span dir="rtl">هایِ جمعه</span>

<span id="سید-الأیام"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱: سَیّدُ الأَیّامِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۱: سرآمد روزها</span>

<span dir="rtl">1.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله: يَومُ الجُمُعَةِ سَيِّدُ الأَیّامِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۴ ح۵، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲ ح۲ كلاهما عن البزنطي عن الإمام الرضا علیه السلام، المقنعة: ص۱۵۳، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۴ ح۲۰؛ المعجم الکبیر: ج۵ ص۳۳ ح۴۵۱۲ عن أبي لبابة الأنصاري، اُسد الغابة: ج۱ ص۵۰۱ الرقم ۶۶۳ عن جارية بن عبد المنذر، کنز العمّال: ج۷ ص۷۱۶ ح۲۱۰۶۹.</span></ref>

<span dir="rtl">1.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، سرآمد روزها</span>‌<span dir="rtl">ست.</span>

<span dir="rtl">2.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هَبَطَ عَلَيَّ جَبرَئيلُ فَقالَ: يا مُحَمَّدُ، إنَّ لِكُلِّ شَيءٍ سَيِّداً... و سَيِّدُ الشُّهورِ رَمَضانُ، و سَيِّدُ الأَیّامِ يَومُ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. حیاة الحیوان الکبری: ج۲ ص۳۴۹ نقلاً عن الیافعي في کتاب نفحات الأزهار و لمحات الأنوار - و التحقیق: أنّه الغافقي في کتاب لمحات الأنوار و نفحات الأزهار؛ لأنّ الیافعي توفّي سنة ۸۶۸ه‍ و الدمیري توفّي سنة ۸۰۸ه‍، و روایة الدمیري عن الیافعي عجیب و عن الغافقي سهل؛ لأنّه توفّي سنة ۶۱۹ه‍ - عن الإمام عليّ علیه السلام، المعجم الكبير: ج۹ ص۲۰۵ ح۹۰۰۰، المصنّف لابن أبي شيبة: ج۲ ص۵۷ ح۲ كلاهما عن ابن مسعود من دون إسناد إلی النبیّ صلی الله علیه و آله أو أحد من أهل البيت علیهم السلام و لیس فیهما صدره، كنز العمّال: ج۸ ص۴۸۲ ح۲۳۷۳۵؛ بحار الأنوار: ج۶۴ ص۳۰ ذيل ح۸ نقلاً عن كتاب نفحات الأزهار عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، شرح الأخبار: ج۱ ص۲۲۳ ح۲۰۷ عن سلمان و لیس فیه صدره نحوه و راجع المصنّف لعبد الرزّاق: ج۴ ص۳۰۷ ح۷۸۹۴ و مجمع البيان: ج۲ ص۶۲۶.</span></ref>

<span dir="rtl">2.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">جبرئیل نزد من فرود آمد و گفت: «ای محمّد! هر چیزی را سرآمدی است... و سرآمد ماه</span>‌<span dir="rtl">ها، رمضان و سرآمد روزها، روز جمعه است».</span>

<span dir="rtl">3.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سَيِّدُ الأَیّام يَومُ الجُمُعَةِ، و هِيَ «شاهِدٌ» و «مَشهودٌ»</span><ref><span dir="rtl">. أي في قوله تعالی: (وَ شَاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ) في سورة البروج الآیة ۳.</span></ref> <span dir="rtl">يَومُ عَرَفَةَ.</span><ref><span dir="rtl">. روضة الواعظين: ص۳۶۳، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۰ ذيل ح۹؛ تفسير الطبري: ج۱۵ الجزء ۳۰ ص۱۳۰، تفسير السمرقندي: ج۳ ص۴۶۳ کلاهما عن سعيد بن المسيّب، النهایة في غریب الحدیث: ج۲ ص۵۱۳، تفسير الثعلبي: ج۱۰ ص۱۶۵ عن أبي هريرة، الدرّ المنثور: ج۸ ص۴۶۴.</span></ref>

<span dir="rtl">3.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سرآمد روزها، روز جمعه است و «شاهد (گواه)» نیز همین روز است و «مشهود»، روز عرفه است.</span><ref><span dir="rtl">اشاره است به آیۀ سوم از سورۀ بروج که در آن به «شاهد» و «مشهود» سوگند یاد شده است. گفتنی است در منابع اسلامی، احادیث فراوانی به چشم می‏خورند که در بر گیرندۀ مفهوم‏ها و مصداق‏های متفاوتی برای این دو تعبیر هستند و حدیث یاد شده، یکی از آنهاست</span>.</ref>

<span dir="rtl">4.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ يَومَ الجُمُعَةِ سَيِّدُ الأَیّامِ و أَعظَمُها عِندَ اللّهِ، و هُوَ أعظَمُ عِندَ اللّهِ مِن يَومِ الأَضحىٰ و يَومِ الفِطرِ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن ابن ماجة: ج۱ ص۳۴۴ ح۱۰۸۴ عن أبي لبابة الأنصاري.</span></ref>

<span dir="rtl">4.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، سرآمد روز</span>‌<span dir="rtl">ها و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین آنها در نزد خداست و در پیشگاه خداوند، از روز [عید] قربان و روز [عید] فطر، برتر است.</span>

<span dir="rtl">5.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ يَومَ الجُمُعَةِ سَيِّدُ الأَیّامِ، و أَعظَمُ عِندَ اللّهِ عزّ و جلّ مِن يَومِ الأَضحىٰ و يَومِ الفِطرِ، فيهِ خَمسُ خِصالٍ: خَلَقَ اللّهُ عزّ و جلّ فيهِ آدَمَ علیه السلام، و أَهبَطَ اللّهُ فيهِ آدَمَ إلَى الَارضِ، و فيهِ تَوَفَّى اللّهُ آدَمَ، و فيهِ ساعَةٌ لا يَسأَلُ اللّهَ العَبدُ فيها شَيئاً إلّا آتاهُ ما لَم يَسأَل حَراماً، و ما مِن مَلَكٍ مُقَرَّبٍ، و لا سَماءٍ و لا أرضٍ، و لا رِياٍح و لا جِبالٍ، و لا بَرٍّ و لا بَحرٍ؛ إلّا و هُنَّ يُشفِقنَ مِن يَومِ الجُمُعَةِ أن تَقومَ فيهِ السّاعَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۱۶ ح۹۷ عن أبي لبابة، مصباح المتهجّد: ص۲۸۴، جمال الاُسبوع: ص۱۴۸ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۶۷ ح۵؛ مسند ابن حنبل: ج۵ ص۲۹۲ ح۱۵۵۴۸، حلية الأولياء: ج۱ ص۳۶۶ الرقم ۷۱ كلاهما عن أبي لبابة نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۳ ح۲۱۰۶۱.</span></ref>

<span dir="rtl">5.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بی</span>‌ <span dir="rtl">تردید، روز جمعه، سرآمد روز</span>‌<span dir="rtl">ها و در نزد خدا بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر از روز [عید] قربان و روز [عید] فطر است و در آن، پنج ویژگی است: خداوند عزّ و جلّ، آدم علیه السلام را در این روز آفرید، و در چنین روزی وی را به زمین فرو فرستاد، در این روز، خداوند، آدم را میراند، و در آن ساعتی است که بنده در آن، از خدا هر چه بخواهد، عطایش می</span>‌<span dir="rtl">کند مگر آن که ناروایی را درخواست کند؛ و نیز هیچ فرشتۀ مقرّبی و نه آسمان و زمین و نه بادها و کوه</span>‌<span dir="rtl">ها و نه خشکی و دریایی نیست، جز آن که برای روز جمعه به جهت بر پا شدن قیامت در آن روز، دلواپس</span> ‌<span dir="rtl">است.</span>

<span id="أفضل-الأیام"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۲: أَفضَلُ الأَیّامِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۲: برترینِ روزها</span>

<span dir="rtl">6.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أَفضَلُ الأَیّامِ عِندَ اللّه يَومُ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. شعب الإيمان: ج۳ ص۳۵۶ ح۳۷۶۰ عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۷ ص۷۰۷ ح۲۱۰۳۳؛ سعد السعود: ص۳۶ عن صحائف إدریس علیه السلام من دون إسنادٍ إلی النبي صلی الله علیه و آله أو أحد من أهل البیت علیهم السلام، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۳ عن الإمام عليّ علیه السلام و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۱۱ ص۱۹۷ ح۵۲.</span></ref>

<span dir="rtl">6.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">برترین روزها نزد خدا، روز جمعه است.</span>

<span dir="rtl">7.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ مِن أفضَلِ أيّامِكُم يَومَ الجُمُعَةِ؛ فيهِ خُلِقَ آدَمُ و فيهِ قُبِضَ، و فيهِ النَّفخَةُ و فيهِ الصَّعقَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن أبي داود: ج۱ ص۲۷۵ ح۱۰۴۷، سنن النسائي: ج۳ ص۹۱، مسند ابن حنبل: ج۵ ص۴۶۳ ح۱۶۱۶۲ كلّها عن أوس بن أوس، سنن ابن ماجة: ج۱ ص۳۴۵ ح۱۰۸۵ عن سُدّاد بن أوس نحوه، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۹ ح۲۲۰۲؛ منتهی المطلب: ج۵ ص۴۷۱ عن أوس بن أوس.</span></ref>

<span dir="rtl">7.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">از برترینْ روزهایتان، روز جمعه است. در چنین روزی، آدم آفریده شده و در آن، وفات یافته و دمیدن [در صور، در آستانۀ برپایی قیامت] و بیهوش شدن [و جان</span>‌<span dir="rtl">سپاریِ همۀ زندگان]، در این روز است.</span>

<span dir="rtl">8.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما تَطلُعُ الشَّمسُ بِيَومٍ و لا تَغرُبُ بِأفضَلَ أو أعظَمَ مِن يَومِ الجُمُعَةِ، و ما مِن دابَّةٍ إلّا تَفزَعُ لِيَومِ الجُمُعَةِ، إلّا هذانِ الثَّقَلانِ مِنَ الجِنَّ وَ الإنسِ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند ابن حنبل: ج۳ ص۴۷۷ ح۹۹۰۳، صحيح ابن خزيمة: ج۳ ص۱۱۵ ح۱۷۲۷، صحیح ابن حبّان: ج۷ ص۵ ح۲۷۷۰، المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۲۵۷ ح۵۵۶۳، المعجم الأوسط: ج۸ ص۳۳۴ ح۸۷۹۰ و الأربعة الأخیرة نحوه و كلّها عن أبي هريرة، کنز العمّال: ج۷ ص۷۱۸ ح۲۱۰۷۷.</span></ref>

<span dir="rtl">8.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خورشید در روزی طلوع و غروب نکرد که از روز جمعه، برتر و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر باشد و جز این دو گروه گران</span>‌<span dir="rtl">قدر - یعنی جن و اِنس - هیچ جنبنده</span>‌<span dir="rtl">ای نیست، مگر آن که همواره برای روز جمعه [به خاطر آن که رخ دادن حوادث هول</span>‌<span dir="rtl">انگیز قیامت در آن روز]، هراسناک است.</span>

<span dir="rtl">9.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خَيرُ يَومٍ طَلَعَت عَلَيهِ الشَّمسُ يَومُ الجُمُعَةِ: فيهِ خُلِقَ آدَمُ، و فيها دَخَلَ الجَنَّةَ، و فيهِ اُخرِجَ مِنها، و لا تَقومُ السّاعَةُ إلّا في يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. صحيح مسلم: ج۲ ص۵۸۵ ح۱۸، سنن الترمذي: ج۲ ص۳۵۹ ح۴۸۸، سنن أبي داود: ج۱ ص۲۷۴ ح۱۰۴۶، سنن النسائي: ج۳ ص۱۱۴، الموطّأ: ج۱ ص۱۰۸ ح۱۶ و الثلاثة الأخیرة نحوه و كلّها عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۱ ح۲۱۰۵۱؛ بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۴ ح۲۰.</span></ref>

<span dir="rtl">9.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهترین روزی که خورشید بر آن تابیده، روز جمعه است. در آن روز، آدم آفریده شده و در آن روز، وارد بهشت گردیده و در چنین روزی، از بهشت رانده شده است و قیامت، جز در روز جمعه، بر پا نخواهد شد.</span>

<span dir="rtl">10.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ... اختارَ مِنَ الأَیّامِ أربَعَةً: يَومَ الجُمُعَةِ، و يَومَ التَّروِيَةِ</span><ref><span dir="rtl">. يوم الترويَة: هو اليوم الثامن من ذي الحجّة، سُمّي به لأنّهم كانوا يرتوون فيه من الماء لما بعده (النهاية: ج۲ ص۲۸۰ «روي»).</span></ref><span dir="rtl">، و يَومَ عَرَفَةَ، وَ يومَ النَّحرِ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۲۲۵ ح۵۸ عن موسى بن بكر عن الإمام الكاظم علیه السلام، روضة الواعظين: ص۴۴۵، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۶۷ ح۵؛ تاريخ دمشق: ج۱ ص۲۲۱ عن أبي هريرة نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">10.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند - تبارک و تعالی -... از میان روزها چهار روز را برگزید: روز جمعه و روز ترویه</span><ref><span dir="rtl">روز تَرويَه (روز تأمین آب)، به روز هشتم ذی‏ حجّه گفته می‏شود. در گذشته، حاجیان در چنین روزی برای روزهای نهم تا دوازدهم این ماه، یعنی ایّام حضور خود در مشاعر حج، آب ذخیره می‏کردند</span>.</ref> <span dir="rtl">و روز عرفه و روز [عید] قربان.</span>

<span dir="rtl">11.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ عزّ و جلّ اختارَ مِنَ الأَیّامِ الجُمُعَةَ، و مِنَ الشُّهورِ شَهرَ رَمَضانَ، و مِنَ اللَّيالي لَيلَةَ القَدرِ.</span><ref><span dir="rtl">. كمال الدين: ص۲۸۱ ح۳۲ عن أبي بصير عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، إثبات الوصیّة: ص۲۸۲ عن أبي بصير عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، الكافي: ج۳ ص۴۱۳ ح۳، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۵ ح۱۰ كلاهما عن عبداللّٰه‏ بن سنان عن الإمام الصادق علیه السلام، المقنعة: ص۱۵۴ عن الإمام الصادق علیه السلام و فیها صدره الی «الجمعة» نحوه، بحار الأنوار: ج۲۵ ص۳۶۳ ح۲۲.</span></ref>

<span dir="rtl">11.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ از ميان روزها، جمعه را و از ميان ماه</span>‌<span dir="rtl">ها، ماه رمضان را و از ميان شب</span>‌<span dir="rtl">ها، شب قدر را برگزيد.</span>

<span dir="rtl">12.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فَضلُ الجُمُعَةِ في شَهرِ رَمَضانَ عَلىٰ سائِرِ الجُمَعِ، كَفَضلِ رَمَضانَ عَلىٰ سائِرِ الشُّهورِ.</span><ref><span dir="rtl">. الفردوس: ج۳ ص۱۳۰ ح۴۳۵۱ عن أنس و ص۱۳۱ ح۴۳۵۲، الدرّ المنثور: ج۱ ص۴۵۴ نقلاً عن الأصبهاني و کلاهما عن البراء بن عازب نحوه، كنز العمّال: ج۸ ص۴۸۲ ح۲۳۷۳۷.</span></ref>

<span dir="rtl">12.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">برتریِ جمعۀ ماه رمضان بر جمعه</span>‌<span dir="rtl">های دیگر، همچون برتریِ رمضان بر دیگر ماه</span>‌<span dir="rtl">ها</span>‌<span dir="rtl">ست.</span>

<span dir="rtl">13.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما طَلَعَتِ الشَّمسُ بِيَومٍ أفضَلَ مِن يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۳ ح۱، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲ ح۱، جمال الاُسبوع: ص۱۴۷ كلّها عن أبي بصير، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۱ ح۱۲۴۱ و فیه «و روي»، المقنعة: ص۱۵۴، بحار الأنوار: ج۶۴ ص۳۵ ح۱۱.</span></ref>

<span dir="rtl">13.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خورشید به روزی نیکوتر از جمعه، نتابیده است.</span>

<span dir="rtl">14.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">فَضَّلَ اللّهُ الجُمُعَةَ عَلىٰ غَيرِها مِنَ الأَیّامِ، و إنَّ الجِنانَ لَتُزَخرَفُ و تُزَيَّنُ يَومَ الجُمُعَةِ لِمَن أتاها، و إنَّكُم تَتَسابَقونَ إلَى الجَنَّةِ عَلىٰ قَدرِ سَبقِكمُ إلَى الجُمُعَةِ، و إنَّ أبوابَ السَّماءِ لَتُفتَحُ لِصُعودِ أعمالِ العِبادِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۵ ح۹، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۴ ح۶، منتقى الجمان:ج۲ ص۱۱۵، منتهی المطلب: ج۵ ص۴۱۶ كلّها عن عبداللّٰه‏ بن سنان، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۱۳ ذيل ح۵۷.</span></ref>

<span dir="rtl">14.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند، روز جمعه را بر روزهاى ديگر، برترى بخشيده است. در روز جمعه، بهشت براى کسی که به [نماز] جمعه بيايد، آراسته و مزيّن مى</span>‌<span dir="rtl">شود و شما به اندازۀ پيشتازی</span>‌<span dir="rtl">تان به سوى [نماز] جمعه، به سوى بهشت، پيش خواهيد تاخت و درهاى آسمان نیز براى بالا رفتن اعمال بندگان، باز مى</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">15.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ و يَومَا</span><ref><span dir="rtl">. و في المصدر: «ويوم»، و ما أثبتناه من بحار الأنوار.</span></ref> <span dir="rtl">العيدَينِ، أمَرَ اللّهُ رِضوانَ خازِنَ الجِنانِ أن يُنادِيَ في أرواحِ المُؤمِنينَ - و هُم في عَرَصاتِ الجِنانِ -: إنَّ اللّهَ قَد أذِنَ لَكُم بِالزِّيارَةِ إلىٰ أهاليكُم و أَحِبّائِكُم مِن أهلِ الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">. الاُصول الستّة عشر(کتاب زید النرسي): ص۱۸۷ ح۱۵۴، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۴ ح۳۱.</span></ref>

<span dir="rtl">15.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر گاه روز جمعه یا دو روز عید [فطر و قربان] فرا رسد، خداوند، رضوان (کلیددار بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها) را فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد تا در میان ارواح مؤمنان - که در گسترۀ بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها ساکن</span>‌ <span dir="rtl">اند - بانگ بر آوَرَد که: خدا به شما اجازه داده است که به ملاقاتِ خانواده و دوستانتان از اهل دنیا بروید.</span>

<span dir="rtl">16.</span> <span dir="rtl">الإقبال عن كتاب النَّشر و الطَّيّ عن الإمام الرضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ القيامَةِ زُفَّت أربَعَةُ أيّامٍ إلَى اللّهِ عزّ و جلّ كَما تُزَفُّ العَروسُ إلىٰ خِدرِها.</span>

<span dir="rtl">قيلَ: ما هٰذِهِ الأَيّامُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: يَومُ الأَضحىٰ، و يَومُ الفِطرِ، و يَومُ الجُمُعَةِ، و يَومُ الغَديرِ.</span><ref><span dir="rtl">. الإقبال: ج۲ ص۲۶۰ و ص۲۶۴، العدد القويّة: ص۱۶۸ ح۷ كلاهما عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج۹۸ ص۳۲۳ ح۶.</span></ref>

<span dir="rtl">16.</span> <span dir="rtl">الإقبال</span> - <span dir="rtl">به نقل از کتاب النشر و الطیّ</span> -<span dir="rtl">: امام رضا علیه السلام فرمود: «آن گاه که روز رستاخیز شود، چهار روز را به سوى خدا می</span>‌<span dir="rtl">برند، آن گونه که عروس را در شب زفاف سوی حجله می</span>‌‌<span dir="rtl">برند».</span>

<span dir="rtl">پرسيده شد: این روزها کدام اند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «روز [عید] قربان و روز [عید] فطر و روز جمعه و روز [عید] غدير».</span>

<span id="عید-المسلمین"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۳: عیدُ المُسلِمینَ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۳: عید مسلمانان</span>

<span dir="rtl">17.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ جَعَلَ السَّبتَ لِموسیٰ علیه السلام عيداً، وَ اختارَ لَنَا الجُمُعَةَ فَجَعَلَها لَنا عيداً.</span><ref><span dir="rtl">. حلیة الأولیاء: ج۳ ص۲۶۶ الرقم ۱۶۷، تنبيه الغافلين للسمرقندي: ص۳۶۹ ح۵۵۲، تفسير الآلوسي: ج۹ ص۵۸ كلّها عن جابر بن عبداللّٰه، الدرّ المنثور: ج۳ ص۵۵۲.</span></ref>

<span dir="rtl">17.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند، شنبه را برای موسی علیه السلام عید قرار داد و جمعه، روزی است که برای ما برگزید و آن را برایمان عید قرار داد.</span>

<span dir="rtl">18.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في یَومِ جُمُعَةٍ</span> -<span dir="rtl">: يا مَعشَرَ المُسلِمينَ! إنَّ هذا يَومٌ جَعَلَهُ اللّهُ عيداً لِلمُسلِمينَ فَاغتَسِلوا، و مَن كانَ عِندَهُ طيبٌ فَلا يَضُرُّهُ أن يَمَسَّ مِنهُ، و عَلَيكُم بِالسِّواكِ.</span><ref><span dir="rtl">. السنن الكبرى: ج۳ ص۳۴۵ ح۵۹۵۹، الموطّأ: ج۱ ص۶۵ ح۱۱۳ کلاهما عن ابن السبّاق، المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۱۹۷ ح۵۳۰۱، مسند الشاميّين: ج۳ ص۷۲ ح۱۸۲۴ عن أبي سعيد الخدري و کلّها نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۲ ح۲۱۰۵۵؛ منتهی المطلب: ج۲ ص۴۷۰ نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">18.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در یکی از جمعه</span>‌<span dir="rtl">ها</span> -<span dir="rtl">: ای جماعت مسلمانان ! امروز، روزی است که خداوند، آن را برای مسلمانان عید قرار داده است. پس غسل کنید و هر کس عطری دارد، برایش زیانی ندارد که قدری از آن را استفاده کند، و مسواک بزنید.</span>

<span dir="rtl">19.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ عزّ و جلّ كَتَبَ الجُمُعَةَ عَلىٰ مَن كانَ قَبلَنا، فَاختَلَفوا فيها و هَدانَا اللّهُ لَها، فَالنّاسُ لَنا فيها تَبَعٌ، فَاليَومُ لَنا، و لِليَهودِ غَداً، و لِلنَّصارىٰ بَعدَ غَدٍ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند ابن حنبل: ج۳ ص۵۸۵ ح۱۰۶۲۱، صحیح مسلم: ج۲ ص۵۸۵ ح۱۹، مسند الطيالسي: ص۳۳۵ ح۲۵۷۱، مسند إسحاق بن راهويه: ج۱ ص۱۲۵ ح۴۵، تفسیر الطبري: ج۲ الجزء۲ ص۳۳۸ و الأربعة الأخیرة نحوه و كلّها عن أبي هريرة.</span></ref>

<span dir="rtl">19.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ [رعایت فضیلت</span>‌<span dir="rtl">ها و آداب] جمعه را بر پیشینیان ما مقرّر کرد؛ ولی آنها در آن دچار اختلاف شدند و خداوند، ما را به آن ره</span>‌<span dir="rtl">نمایی کرد. در نتیجه، مردم در آن، دنباله</span>‌<span dir="rtl">روِ مایند. پس این روز، از آنِ ماست و فردا [شنبه] از آنِ یهودیان است و پس</span>‌<span dir="rtl">فردا (یک</span>‌<span dir="rtl">شنبه)، از آنِ مسیحیان.</span>

<span dir="rtl">20.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أضَلَّ اللّهُ عَنِ الجُمُعَةِ مَن كانَ قَبلَنا؛ فَكانَ لِليَهودِ يَومُ السَّبتِ، و كانَ لِلنَّصارىٰ يَومُ الأَحَدِ، فَجاءَ اللّهُ بِنا فَهَدانَا اللّهُ لِيَومِ الجُمُعَةِ، فَجَعَلَ الجُمُعَةَ وَ السَّبتَ وَ الأَحَدَ. و كَذٰلِكَ هُم تَبَعٌ لَنا يَومَ القِيامَةِ، نَحنُ الآخِرونَ مِن أهلِ الدُّنيا وَ الأَوَّلونَ يَومَ القِيامَةِ، المَقضِيُّ لَهُم قَبلَ الخَلائِقِ.</span><ref><span dir="rtl">. صحيح مسلم: ج۲ ص۵۸۶ ح۲۲، سنن النسائي: ج۳ ص۸۷، شعب الإیمان: ج۳ ص۸۸ ح۲۹۶۷، مسند أبي يعلى: ج۵ ص۴۴۹ ح۶۱۸۸ كلّها عن حذيفة، سنن ابن ماجة: ج۱ ص۳۴۴ ح۱۰۸۳ عن أبي هريرة و كلاهما نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۱ ح۲۱۰۵۲.</span></ref>

<span dir="rtl">20.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند، پیشینیان ما را از جمعه محروم ساخت. در نتیجه، شنبه برای یهودیان و یکشنبه از آنِ مسیحیان شد. پس ما را آورد (نوبت به ما رسید) و به روز جمعه هدایتمان فرمود و جمعه و شنبه و یکشنبه را [به ترتیب] قرار داد. بدین سان، آنان در روز رستاخیز نیز دنباله</span>‌<span dir="rtl">رو مایند. از مردم دنیا ما آخرین [امّت] هستیم و در روز قیامت، اوّلین [امّت] که پیش از همۀ خلایق، کارشان بررسی می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">21.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ اختارَ الجُمُعَةَ فَجَعَلَ يومَها عيداً، وَ اختارَ لَيلَها فَجَعَلَها مِثلَها، و إنَّ مِن فَضلِها أن لا يُسأَلَ اللّهُ عزّ و جلّ يَومَ الجُمُعَةِ حاجَةً إلَّا استُجيبَ لَهُ، و إنِ استَحَقَّ قَومٌ عِقاباً فَصادَفوا يَومَ الجُمُعَةِ و لَيلَتَها، صُرِفَ عَنهُم ذلِكَ. و لَم يَبقَ شَيءٌ مِمّا أحكَمَهُ اللّهُ و فَصَّلَهُ إلّا أبرَمَهُ في لَيلَةِ الجُمُعَةِ، فَلَيلَةُ الجُمُعَةِ أفضَلُ اللَّيالي، و يَومُها أفضَلُ الأَیّامِ، و لَيلَةُ الجُمُعَةِ لَيلَةٌ غَرّاءُ، و يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ أزهَرُ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۳، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۲ ح۲۸ و راجع کتاب من لا يحضره الفقيه: ج‏۱ ص۴۲۳ ح۱۲۴۶.</span></ref>

<span dir="rtl">21.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند، جمعه را برگزید و روز آن را عید قرار داد، و شبش را برگزید و مانند روزش مقرّر ساخت. از جملۀ آن فضیلت</span>‌<span dir="rtl">ها این است که در روز جمعه، حاجتی از خداوند خواسته نمی</span>‌<span dir="rtl">شود، جز آن که اجابت می</span>‌<span dir="rtl">شود، و اگر مردمی، سزاوارِ کیفر شوند و [اجرای] آن با روز و شب جمعه مصادف شود، آن کیفر از آنان برگردانده می</span>‌<span dir="rtl">شود. چیزی از آن امور که خداوند مقرّر کرده و فیصله داده، نیست جز آن که در شب جمعه، آنها را قطعی می</span>‌<span dir="rtl">کند. پس شب جمعه، برترینِ شب</span>‌<span dir="rtl">ها و روز جمعه، برترینِ روزهاست. شب جمعه، شبی تابان و روز جمعه، روزی درخشان است.</span>

<span dir="rtl">22.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ جَبرَئيلَ أتاني بِمِرآةٍ في وَسَطِها كَالنُّكتَةِ السَّوداءِ، فَقُلتُ لَهُ: يا جَبرَئيلُ، ما هذِهِ؟ قالَ: هذِهِ الجُمُعَةُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: و مَا الجُمُعَةُ؟ قالَ: لَكُم فيها خَيرٌ كَثيرٌ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: و مَا الخَيرُ الكَثيرُ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: تَكونُ لَكَ عيداً و لِأُمَّتِكَ مِن بَعدِكَ إلىٰ يَومِ القِيامَةِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: و ما لَنا فيها؟ قالَ: لَكُم فيها ساعَةٌ لا يُوافِقُها عَبدٌ مُسلِمٌ يَسأَلُ اللّهَ مَسأَلَةً فيها - و هِيَ لَهُ قِسمٌ فِي الدُّنيا - إلّا أعطاها، و إن لَم يَكُن لَهُ قِسمٌ فِي الدُّنيا ذُخِرَت لَهُ فِي الآخِرَةِ أفضَلُ مِنها.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحاديث للقميّ (العروس): ص۱۴۶ عن جابر الجعفي، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۰ ح۲۷؛ المصنّف لابن أبي شيبة: ج۲ ص۵۸ ح۱۰، المعجم الأوسط: ج۲ ص۳۱۴ ح۲۰۸۴، بغیة الباحث: ص۳۰۱ ح۱۹۶ کلّها عن أنس عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله نحوه، کنز العمّال: ج۷ ص۷۱۴ ح۲۱۰۶۳.</span></ref>

<span dir="rtl">22.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: جبرئيل، آیینه</span>‌<span dir="rtl">ای برایم آورد که در میانۀ آن، چیزی همچون نقطه</span>‌<span dir="rtl">ای سیاه وجود داشت. گفتم: ای جبرئیل! این چیست؟ گفت: این جمعه است.</span>

<span dir="rtl">گفتم: جمعه چیست؟ گفت: در آن، خیر بسیاری برایتان هست.</span>

<span dir="rtl">گفتم: خیر بسیار چیست؟ گفت: این برای تو و امّت پس از تو تا روز رستاخیز، عید است.</span>

<span dir="rtl">گفتم: در آن، برای ما چه هست؟ گفت: در آن، ساعتی است که هر بندۀ مسلمانی، آن را دریابد و در آن وقت، از خداوند درخواستی کند - اگر روزی وی در دنیا باشد -، عطایش می</span>‌<span dir="rtl">کند و چنانچه روزیِ او در دنیا نباشد، بهتر از آن را در آخرت برای وی ذخیره می</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span>

<span dir="rtl">23.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الجُمُعَةُ لِلتَّنَظُّفِ وَ التَّطَيُّبِ، و هُوَ عيدُ المُسلِمينَ، و هُوَ أفضَلُ مِنَ الفِطرِ وَ الأَضحىٰ، و يَومُ الغَديرِ أفضَلُ الأَعيادِ؛ و هُوَ الثّامِنَ عَشَرَ مِن ذِي الحِجَّةِ، و كانَ يَومَ الجُمُعَةِ. و يَخرُجُ قائِمُنا أهلَ البَيتِ يَومَ الجُمُعَةِ، و یَقومُ القِيامَةُ يَومَ الجُمُعَةِ، و ما مِن عَمَلٍ يَومَ الجُمُعَةِ أفضَلَ مِن الصَّلاةِ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۹۴ ح۱۰۱، روضة الواعظين: ص۴۳۰ نحوه، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۲۶ ح۸ و راجع کتاب من لا يحضره الفقيه: ج‏۱ ص۴۲۵ ح۱۲۵۴ و عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۴۲ ح۱۴۶.</span></ref>

<span dir="rtl">23.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جمعه، روز پاکیزه ساختن و خوش</span>‌<span dir="rtl">بو کردن و عید مسلمانان و برتر از [عید] فطر و [عید] قربان است، و روز [عید] غدیر، پُر</span>‌<span dir="rtl">فضیلت</span>‌<span dir="rtl">ترین عیدهاست که روز هجدهم ذی حجّه است و [واقعهٔ غدیر در] روز جمعه بود و قائم ما اهل بیت نیز، در روز جمعه ظهور می</span>‌<span dir="rtl">کند و قیامت، در روز جمعه بر پا می</span>‌<span dir="rtl">شود و هیچ کاری در روز جمعه برتر از صلوات بر محمّد صلی الله علیه و آله و خاندانش نیست.</span>

<span dir="rtl">24.</span> <span dir="rtl">الإمام الكاظم علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في تَحاوُرِهِ مَعَ رَجُلٍ نَصرانِيٍّ في مرَیمَ بنتِ عِمرانَ</span> -<span dir="rtl">: أمَّا اليَومُ الَّذي حَمَلَت فيهِ مَريَمُ فَهُوَ يَومُ الجُمُعَةِ لِلزَّوالِ، و هُوَ اليَومُ الَّذي هَبَطَ فيهِ الرّوحُ الأَمينُ، و لَيسَ لِلمُسلِمينَ عيدٌ كانَ أولىٰ مِنهُ، عَظَّمَهُ اللّهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ، و عَظَّمَهُ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله، فَأَمَرَ</span><ref><span dir="rtl">. في وسائل الشیعة (ج ۷ ص 37۶ ح 9۶22) ومصادر اُخری: «فأمَرَهُ».</span></ref> <span dir="rtl">أن يَجعَلَهُ عَيداً.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۱ ص۴۷۹ ح۴ عن يعقوب بن جعفر، بحار الأنوار: ج۱۴ ص۲۱۳ ح۱۱.</span></ref>

<span dir="rtl">24.</span> <span dir="rtl">امام کاظم علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در گفتگو با مردی مسیحی در بارۀ مریم بنت عمران</span> -<span dir="rtl">: روزی که مریم علیها السلام باردار شد، ظهر روز جمعه بود و آن، روزی است که [فرشتۀ] روح الأمین، در آن روز فرود آمد و برای مسلمانان، عیدی مهم</span>‌<span dir="rtl">تر از آن نیست. خداوند - تبارک و تعالی - آن را بزرگ شمرده و محمّد صلی الله علیه و آله نیز آن را بزرگ داشته است و فرمان یافته تا آن را عید قرار دهد.</span>

<span id="سلامتها-سلامة-الأیام-کلها"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۴: سَلامَتُها سَلامَةُ الأَیّامِ کُلَّها</span> ==

<span dir="rtl">۱/۴: سلامتش مایۀ سلامت دیگر روزهاست</span>

<span dir="rtl">25.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا سَلِمَ رَمَضانُ سَلِمَتِ السَّنَةُ، و إذا سَلِمَتِ الجُمُعَةُ سَلِمَتِ الأَيّامُ.</span><ref><span dir="rtl">. شعب الإيمان: ج۳ ص۳۴۰ ح۳۷۰۸، حلیة الأولیاء: ج۷ ص۱۴۰ الرقم ۳۹۵، الأمالي للشجري: ج۲ ص۱۹، الفردوس: ج۱ ص۳۲۹ ح۱۳۰۴ كلّها عن عائشة، إحیاء العلوم: ج۱ ص۲۶۸ عن أنس و لیس فیه صدره، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۰ ح۲۱۰۴۹ و راجع الملاحم و الفتن: ص۳۱۱ ح۴۳۷.</span></ref>

<span dir="rtl">25.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اگر [ماه] رمضان سالم باشد، [تمام] سال، سالم خواهد بود و اگر جمعه سالم باشد، [دیگر] روز</span>‌<span dir="rtl">ها نیز در سلامت خواهند بود.</span>

<span dir="rtl">26.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا سَلِمَتِ الجُمُعَةُ سَلِمَتِ الأَيّامُ كُلُّها، و ما مِن سَهلٍ و لا جَبَلٍ و لا شَيءٍ إلّا و يَستَعيذُ بِاللّهِ مِن يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. حلية الأولياء: ج۷ ص۱۴۰ عن عائشة.</span></ref>

<span dir="rtl">26.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اگر جمعه ایمن باشد، دیگر روزها همگی ایمن خواهند بود. هیچ دشت و کوه و پدیده</span>‌<span dir="rtl">ای نیست، جز آن که از [آسیب دیدنِ] روز جمعه به خداوند پناه می</span>‌<span dir="rtl">بَرَد.</span>

<span id="لیلتها-غراء-و-یومها-أزهر"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۵: لَیلَتُها غَرّاءُ و یَومُها أزهَرُ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۵: شبش تابان و روزش درخشان است</span>

<span dir="rtl">27.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل عن أنس</span>: <span dir="rtl">كانَ [رَسولُ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله] يَقولُ: لَيلَةُ الجُمُعَةِ غَرّاءُ، و يَومُها أزهَرُ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند ابن حنبل: ج۱ ص۵۵۷ ح۲۳۴۶، شعب الإیمان: ج۳ ص۳۷۵ ح۳۸۱۵، عمل الیوم و اللیلة لابن السني: ص۲۳۲ ح۶۵۹، تاريخ دمشق: ج۴۰ ص۵۷ ح۸۰۷۰ کلّها نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۹ ح۱۸۰۴۹؛ المجازات النبوية: ص۳۳۱ ح۲۸۳.</span></ref>

<span dir="rtl">27.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل</span> - <span dir="rtl">به نقل از اَنَس</span> -<span dir="rtl">: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «شب جمعه، تابان و روزش درخشان است».</span>

<span dir="rtl">28.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">عُرِضَت عَلَيَّ الأَيّامُ، فَرَأَيتُ يَومَ الجُمُعَةِ فَأَعجَبَني بَهاؤُهُ و نورُهُ، و رَأَيتُ فيهِ كَهَيئَةِ نُكتَةٍ سَوداءَ، فَقُلتُ: ما هذِهِ؟ فَقيلَ: فيهِ تَقومُ السّاعَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۲۵۶ ح۵۵۵۹، المعجم الأوسط: ج۷ ص۲۱۴ ح۷۳۰۷، المطالب العالیة: ج۱ ص۱۵۷ ح۵۷۸، حلیة الأولیاء: ج۳ ص۷۳، ربیع الأبرار: ج۱ ص۶۸ و الأربعة الأخیرة نحوه و كلّها عن أنس، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۴ ح۲۱۰۶۲.</span></ref>

<span dir="rtl">28.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روزها را به من نمایاندند. روز جمعه را که دیدم، از زیبایی و نورش به شگفت آمدم و نقطۀ سیاه</span>‌<span dir="rtl">مانندی را در آن دیدم. گفتم: این چیست؟ گفته شد: در این روز، قیامت بر پا می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">29.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ تَعالىٰ يَبعَثُ الأَيّامَ يَومَ القِيامَةِ عَلىٰ هَيأَتِها، و يَبعَثُ الجُمُعَةَ زَهراءَ مُنيرَةً أهلَها، يَحُفّونَ بِها كَالعَروسِ تُهدىٰ إلىٰ كَريمِها، تُضيءُ لَهُم، يَمشونَ في ضَوئِها، ألوانُهُم كَالثَّلجِ بَياضاً، و ريحُهُم يَسطَعُ كَالمِسكِ، يَخوضونَ في جِبالِ الكافورِ، يَنظُرُ إلَيهِمُ الثَّقَلانِ لا يُطرِقونَ تَعَجُّباً، حَتّىٰ يَدخُلونَ الجَنَّةَ، لا يُخالِطُهُم أحَدٌ إلّا المُؤَذِّنونَ المُحتَسِبونَ.</span><ref><span dir="rtl">. المستدرك على الصحيحين: ج۱ ص۴۱۲ ح۱۰۲۷، صحيح ابن خزيمة: ج۳ ص۱۱۷ ح۱۷۳۰، تفسير القرطبي: ج۱۸ ص۱۱۹، شعب الإیمان: ج۳ ص۱۱۳ ح۳۰۴۱، مسند الشامیّین: ج۲ ص۳۹۰ ح۱۵۵۷ کلاهما نحوه و كلّها عن أبي موسى الأشعري، كنز العمّال: ج۷ ص۶۸۴ ح۲۰۹۱۰.</span></ref>

<span dir="rtl">29.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند در روز رستاخیز، روزها را به شکلی که هستند، بر می</span>‌<span dir="rtl">انگیزد و[لی] جمعه را تابان و روشنی</span>‌<span dir="rtl">بخش به اهل خود بر می</span>‌<span dir="rtl">انگیزد. آنان (اهل عبادت جمعه) گرداگرد جمعه را می</span>‌<span dir="rtl">گیرند همچون عروسی که به سوی همسرش بُرده می</span>‌<span dir="rtl">شود. [جمعه] برایشان نورافشانی می</span>‌‌<span dir="rtl">کند و آنان در پرتوش ره می</span>‌<span dir="rtl">سپارند. رنگشان به سان برف سفید و روشن، و بویشان چون مُشک پراکنده است. در کوه</span>‌<span dir="rtl">های [خوش</span>‌<span dir="rtl">بوی] کافور فرو می</span>‌<span dir="rtl">روند و جن و انس بدانان می</span>‌<span dir="rtl">نگرند و شگفت</span>‌<span dir="rtl">زده، از ایشان چشم بر نمی</span>‌<span dir="rtl">دارند تا آنان به بهشت در آیند. با آنها جز کسانی که تنها برای رضای خدا اذان می</span>‌<span dir="rtl">گویند، همراه نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">30.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">لَمّا سُئِلَ عَن يَومِ الجُمُعَةِ وَ لَيلَتِهَا</span> -<span dir="rtl">: لَيلَتُهَا غَرَّاءُ وَ يَومُهَا يَومٌ زَاهِرٌ، وَ لَيسَ عَلَى الأَرضِ يَومٌ تَغرُبُ فِيهِ الشَّمسُ أَكثَرَ مُعَافاً مِنَ النَّارِ مِنهُ، مَن مَاتَ يَومَ الجُمُعَةِ عَارِفاً بِحَقِّ أَهلِ هَذَا البَيتِ، كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةً مِنَ العَذَابِ، وَ مَن مَاتَ لَيلَةَ الجُمُعَةِ اُعتِقَ مِنَ النَّارِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۵ ح۸، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۳ ح۵، الاختصاص: ص۱۳۰ کلّها عن جابر الجعفي، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۳۸ ح۳۷۳، المحاسن: ج۱ ص۱۳۰ ح۱۵۶ عن المفضّل بن صالح و كلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۲ ذيل ح۱۴ و راجع المجازات النبویة: ص۳۳۱ ح۲۸۳.</span></ref>

<span dir="rtl">30.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">آن گاه که در بارۀ روز و شب جمعه از ایشان پرسیده شد</span> -<span dir="rtl">: شبش روشن و روزش نورانی است. هیچ روزی در زمین، خورشید در آن غروب نمی</span>‌<span dir="rtl">کند که بیشتر از جمعه کسانی در آن از آتش [جهنّم] رهایی یابند. هر که در روز جمعه بمیرد در حالی که حقّ این خاندان را بشناسد، خداوند برایش بیزاری از آتش و بیزاری از کیفر [الهی] را می</span>‌<span dir="rtl">نویسد و هر که در شب جمعه از دنیا برود، از آتش رهایی می</span>‌<span dir="rtl">یابد.</span>

<span dir="rtl">31.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَا مِن يَومٍ كَيَومِ الجُمُعَةِ، وَ مَا لَيلَةٌ كَلَيلَةِ الجُمُعَةِ، يَومُهَا أَزهَرُ وَ لَيلَتُهَا غَرَّاءُ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۷ عن زریق، و الظاهر أنّه رزیق بن الزبیر الخلقاني، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۳ ح۲۸.</span></ref>

<span dir="rtl">31.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هیچ روزی، چون روز جمعه و هیچ شبی مانند شب جمعه نیست. روزش تابنده و شبش درخشنده است.</span>

<span id="نزول-الملك-المنادي"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۶: نُزولُ المَلَكِ المُنادي</span> ==

<span dir="rtl">۱/۶: فرود آمدن فرشتۀ ندا دهنده</span>

<span dir="rtl">32.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خَلَقَ اللّهُ</span>‌ <span dir="rtl">تَعالىٰ مَلَكاً تَحتَ العَرشِ يُسَبِّحُهُ بِجَميعِ اللُّغاتِ المُختَلِفَةِ، فَإِذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ أمَرَهُ أن يَنزِلَ مِنَ السَّماءِ إلَى الدُّنيا، و يَطَّلِعَ إلىٰ أهلِ الأَرضِ و يَقولُ: يا أبناءَ العِشرينَ لا تَغُرَّنَكُمُ الدُّنيا، و يا أبناءَ الثَّلاثينَ اسمَعوا و عوا، و يا أبناءَ الأَربَعينَ جِدّوا وَ اجتَهِدوا، و يا أبناءَ الخَمسينَ لا عُذرَ لَكُم، و يا أبناءَ السِّتينَ ماذا قَدَّمتُم في دُنياكُم لِآخِرَتِكُم، و يا أبناءَ السَّبعينَ زَرعٌ قَد دَنا حَصادُهُ، و يا أبناءَ الثَّمانينَ أطيعُوا اللّهَ</span>‌ <span dir="rtl">في أرضِهِ، و يا أبناءَ التِّسعينَ آنَ لَكُمُ الرَّحيلُ فَتَزَوَّدوا، و يا أبناءَ المئةِ أتَتكُمُ السّاعَةُ و أنتُم لا تَشعُرونَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ يَقولُ: لَو لا مَشايِخُ رُكَّعٌ، و فِتيانٌ خُشَّعٌ، و صِبيانٌ رُضَّعٌ؛ لَصُبَّ عَلَيكُمُ العَذابُ صَبّاً.</span><ref><span dir="rtl">. إرشاد القلوب: ص۱۹۳، مستدرك الوسائل: ج۶ ص۷۵ ح۶۴۷۴.</span></ref>

<span dir="rtl">32.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند متعال، فرشته</span>‌<span dir="rtl">اى را در زير عرش آفريده است که به زبان</span>‌<span dir="rtl">هاى گونا</span>‌<span dir="rtl">گون، او را تسبيح مى</span>‌<span dir="rtl">گويد. هنگامی که شب جمعه فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسد، به وی فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد که از آسمان به دنیا فرود آید و به زمینیان نظر اندازد و بگوید: ای بیست ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! مبادا دنیا فریبتان دهد و ای سی ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! گوش بسپارید و فرا بگیرید و ای چهل ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! تلاش و کوشش کنید و ای پنجاه</span>‌ <span dir="rtl">ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! عذری ندارید و ای شصت ساله</span>‌<span dir="rtl">ها در دنیا برای آخرتتان چه پیش فرستاده</span>‌<span dir="rtl">اید؟ و ای هفتاد ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! زراعتی [هستید] که زمان دروی آن، نزدیک است و ای هشتاد ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! در زمین خدا از او فرمان بَرید و ای نود ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! زمان کوچیدنتان است، پس توشه برگیرید و ای صد ساله</span>‌<span dir="rtl">ها! قیامت برای شما فرا رسیده و شما در نمی</span>‌<span dir="rtl">یابید. اگر نبودند کهن</span>‌<span dir="rtl">سالانی نمازگزار و جوانانی فروتن و کودکانی شیرخوار، بی</span>‌ <span dir="rtl">تردید، عذاب بر شما فرود می</span>‌<span dir="rtl">آمد.</span>

<span dir="rtl">33.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام عن أبي بصيرٍ عن الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إِنَّ اللَّهَ تَعالىٰ لَيُنادي</span>‌ <span dir="rtl">كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ مِن فَوقِ عَرشِهِ مِن أَوَّلِ اللَّيلِ إِلىٰ آخِرِهِ:</span>

<span dir="rtl">أَ لٰا عَبدٌ مُؤمِنٌ يَدعوني لِآخِرَتِهِ و دُنياهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ لِأُجيبَهُ؟ أ لا عَبدٌ مُؤمِنٌ يَتوبُ إِلَيَّ مِن ذُنوبِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأَتوبَ عَلَيهِ؟ أ لا عَبدٌ مُؤمِنٌ قَد قَتَّرتُ عَلَيهِ رِزقَهُ فَيَسأَلُني الزِّيادَةَ في رِزقِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأَزيدَهُ و اُوَسِّعَ عَلَيهِ؟ أ لا عَبدٌ مُؤمِنٌ سَقيمٌ يَسأَلُني أن أشفِيَهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأُعافِيَهُ؟ أ ‌لا عَبدٌ مُؤمِنٌ مَحبوسٌ مَغمومٌ يَسأَلُني أن أُطلِقَهُ مِن حَبسِهِ و أُخَلِّيَ سَربَهُ</span><ref><span dir="rtl">. السَّربُ: المسلَكُ و الطريق (النهاية: ج۲ ص۳۵۶ «سرب»).</span></ref><span dir="rtl">؟ أ لا عَبدٌ مُؤمِنٌ مَظلومٌ يَسأَلُنِي أن آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأَنتَصِرَ لَهُ و آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَلا يَزالُ يُنادِي بِهٰذا حَتّىٰ يَطلُعَ الفَجرُ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب الأحكام: ج۳ ص۵ ح۱۱، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۰ ح۱۲۳۹، المقنعة: ص۱۵۴، عدّة الداعي: ص۳۷، جامع الأحاديث للقميّ (العروس): ص۱۵۲ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۲ ح۲۷.</span></ref>

<span dir="rtl">33.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند متعال، هر شبِ جمعه، از آغاز شب تا پايان آن، از بلندای عرش خويش ندا مى</span>‌<span dir="rtl">دهد: «آيا بندۀ مؤمنى نيست که تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، براى آخرت و دنيايش مرا بخواند و من پاسخش دهم؟ آيا بندۀ مؤمنى نيست</span>‌ <span dir="rtl">که پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم از گناهانش به درگاه من، توبه کند و من هم</span>‌ <span dir="rtl">به سوى او باز گردم [و توبه</span>‌<span dir="rtl">اش را بپذيرم</span>‌<span dir="rtl">]؟ آيا بندۀ مؤمنى نيست که من، روزى</span>‌<span dir="rtl">اش را بر او تنگ کرده باشم و او پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، افزايشِ روزى</span>‌<span dir="rtl">اش را از من بخواهد و من، بر روزى او بيفزايم و به آن گشايش دهم؟ آيا بندۀ مؤمنِ بيمارى نيست که تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، از من شفا بخواهد و عافیتش دهم؟ آيا بندهٔ مؤمنِ زندانى و غم</span>‌<span dir="rtl">زده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست که از من بخواهد تا از زندان آزادش کنم و راهش را باز کنم؟ آيا بندۀ مؤمنِ ستم</span>‌<span dir="rtl">ديده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست که پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم از من بخواهد که دادش را بستانم و من، انتقام او را بگيرم و داد وى را بستانم؟» و [خداوند]، به اين ندا ادامه مى</span>‌<span dir="rtl">دهد تا سپیدۀ صبح بدمد.</span>

<span dir="rtl">34.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه عن إبراهيم بن أبي محمود</span>: <span dir="rtl">قُلتُ لِلرِّضا علیه السلام: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، ما تَقولُ فِي الحَديثِ الَّذي يَرويهِ النّاسُ عَن رَسولِ اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ: إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ يَنزِلُ كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ إلَى السَّماءِ الدُّنيا؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ علیه السلام: لَعَنَ اللّهُ المُحَرِّفينَ الكَلِمَ عَن مَواضِعِهِ! وَ اللّهِ ما قالَ رَسولُ اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله ذٰلِكَ! إنَّما قالَ صلی الله علیه و آله: «إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ يُنزِلُ مَلَكاً إلَى السَّماءِ الدُّنيا كُلَّ لَيلَةٍ فِي الثُّلُثِ الأَخيرِ، و لَيلَةَ الجُمُعَةِ في أوَّلِ اللَّيلِ، فَيَأمُرُهُ فَيُنادي: هَل مِن سائِلٍ فَاُعطِيَهُ؟ هَل مِن تائِبٍ فَأَتوبَ عَلَيهِ؟ هَل مِن مُستَغفِرٍ فَأَغفِرَ لَهُ؟ يا طالِبَ الخَيرِ أقبِل، يا طالِبَ الشَّرِّ أقصِر. فَلا يَزالُ يُنادي بِهذا حَتّىٰ يَطلُعَ الفَجرُ، فَإِذا طَلَعَ الفَجرُ عادَ إلىٰ مَحَلِّهِ مِن مَلَكوتِ السَّماءِ».</span>

<span dir="rtl">حَدَّثَني بِذٰلِكَ أبي، عَن جَدّي، عَن آبائِهِ علیهم السلام، عَن رَسولِ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۱ ح۱۲۴۰، التوحيد: ص۱۷۶ ح۷، الاحتجاج: ج۲ ص۳۸۶ ح۲۹۳، بحار الأنوار: ج۳ ص۳۱۴ ح۷؛ عمدة القاري: ج۷ ص۱۹۸ عن الحسين بن موسى بن جعفر عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، كنز العمّال: ج۱۴ ص۱۷۸ ح۳۸۲۹۵ نقلاً عن سنن الدارقطني عن الإمام علي علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله و کلاهما نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">34.</span> <span dir="rtl">کتاب من لا يحضره الفقيه</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابراهيم بن ابی محمود</span> -<span dir="rtl">: به [امام] رضا علیه السلام گفتم: ای پسر پیامبر خدا! نظرتان در بارۀ این حدیث چیست که برخی مردم از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل می</span>‌<span dir="rtl">کنند که فرموده است: «خداوند متعال هر شب جمعه، به آسمان دنیا [که نزدیک</span>‌<span dir="rtl">ترین آسمان به زمین است] پایین می</span>‌<span dir="rtl">آید»؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «لعنت خدا بر آنان که کلمات را از جايگاه آن تحریف می</span>‌<span dir="rtl">کنند! به خدا سوگند پیامبر خدا صلی الله علیه و آله چنین نفرمود؛ بلکه فرمود: &quot;خداوند، هر شب در یک سوم پایانی آن و در شب جمعه، از آغاز شب، فرشته</span>‌<span dir="rtl">ای را به آسمان دنیا فرو می</span>‌<span dir="rtl">فرستد و به وی فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد تا بانگ برآورد: آيا درخواست</span>‌‌<span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">اى هست که عطايش کنم؟ آيا توبه</span>‌<span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">اى هست تا توبه</span>‌<span dir="rtl">اش را بپذيرم؟ آيا آمرزش</span>‌<span dir="rtl">خواهى هست تا از او در گذرم؟ اى جویندۀ خوبى</span>‌<span dir="rtl">ها! بيا. اى جویندۀ بدى</span>‌<span dir="rtl">ها! [از بدى</span>‌<span dir="rtl">] دست بدار&quot; و آن فرشته، پيوسته چنين ندا مى</span>‌<span dir="rtl">دهد تا سپیده بدمد و چون سپيده بدمد، به جايگاه خود در ملکوت آسمان، باز مى</span>‌<span dir="rtl">گردد. این سخن را پدرم از جدّم از پدرانش علیهم السلام از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برایم حکایت کرد».</span>

<span id="موافاة-الأنبیاء-و-أوصیاءهم-العرش"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۷: مُوافاةُ الأَنبِیاءِ وَ أوصِیاءِهِمُ العَرشَ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۷: حضور یافتن پیامبران و جانشینان آنان در عرش</span>

<span dir="rtl">35.</span> <span dir="rtl">الكافي عن المفضّل بن عمر الجعفي</span>: <span dir="rtl">قالَ لي أبو عَبدِ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام ذاتَ يَومٍ...: إنَّ لَنا في كُلِّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ سُروراً.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: زادَكَ اللّهُ، و ما ذاكَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: إذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ وافىٰ رَسولُ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله العَرشَ، و وافَى الأَئِمَّةُ علیهم السلام مَعَهُ و وافَينا مَعَهُم، فَلا تُرَدُّ أرواحُنا إلىٰ أبدانِنا إلّا بِعِلمٍ مُستَفادٍ؛ و لَولا ذٰلِكَ لَأنفَدنا.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۱ ص۲۵۴ ح۲ و ۳، بصائر الدرجات: ص۱۳۰ ح۱ و ص۱۳۱ ح۵ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۱۷ ص۱۳۵ ح۱۵.</span></ref>

<span dir="rtl">35.</span> <span dir="rtl">الكافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از مفضّل بن عمر جُعفی</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام روزی به من فرمود: «... ما در هر شب جمعه شادمانی داریم».</span>

<span dir="rtl">گفتم: خدا بر [شادی] شما بیفزاید! آن چیست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «چون شب جمعه فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسد، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در عرش حضور می</span>‌<span dir="rtl">یابد و امامان علیهم السلام همراهش حضور می</span>‌<span dir="rtl">یابند و ما نیز حاضر می</span>‌<span dir="rtl">شویم. پس روحمان به بدنمان باز نمی</span>‌<span dir="rtl">گردد جز با دانشی تازه</span> ‌<span dir="rtl">بر</span>‌<span dir="rtl">گرفته، که اگر چنین رخدادی نبود، [دانشمان را] تمام می</span>‌<span dir="rtl">کردیم».</span>

<span dir="rtl">36.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي يحيى الصَّنعاني عن الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لَنا في لَيالِي الجُمُعَةِ لَشَأناً مِنَ الشَّأنِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، و ما ذاكَ الشَّأنُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: يُؤذَنُ لأَرواحِ الأَنبِياءِ المَوتىٰ علیهم السلام، و أَرواحِ الأَوصِياءِ المَوتىٰ، و روحِ الوَصِيِّ الَّذي بَينَ ظَهرانَيكُم، يُعرَجُ بِها إلَى السَّماءِ حَتّىٰ تُوافِيَ عَرشَ رَبِّها، فَتَطوفَ بِهِ اُسبوعاً</span><ref><span dir="rtl">. اُسبوعاً: أي سبعُ مرّات (النهاية: ج۲ ص۳۳۶ «سبع»).</span></ref><span dir="rtl">، و تُصَلِّيَ عِندَ كُلِّ قائِمَةٍ مِن قَوائِمِ العَرشِ رَكعَتَينِ، ثُمَّ تُرَدُّ إلَى الأَبدانِ الَّتي كانَت فيها، فَتُصبِحُ الأَنبِياءُ وَ الأَوصِياءُ قَد مُلِئوا سُروراً، و يُصبِحُ الوَصِيُّ الَّذي بَينَ ظَهرانَيكُم و قَد زيدَ في عِلمِهِ مِثلُ جَمِّ الغَفيرِ</span><ref><span dir="rtl">. قال المجلسي قدس سره: قال في النهایة: ...أصل الکلمة من الجُموم و الجَمَّة؛ و هو الاجتماع و الکثرة و الغفیر: من الغفر؛ و هو التغطیة و الستر. انتهیٰ. فالمعنی هنا: مثل الأنبیاء و الرسل الکثیرین، أو مثل الشيء الکثیر؛ أي علماً کثیراً (مرآة العقول: ج ۳ ص ۱۰۴).</span></ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۱ ص۲۵۳ ح۱، بصائر الدرجات: ص۱۳۱ ح۴، بحار الأنوار: ج۱۷ ص۱۵۱ ح۵۳.</span></ref>

<span dir="rtl">36.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو يحيى صنعانی</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «ما را در شب</span>‌<span dir="rtl">های جمعه، شأن و منزلتی است».</span>

<span dir="rtl">گفتم: فدایت شوم! آن منزلت چیست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اجازه داده می</span>‌<span dir="rtl">شود که ارواح پیامبرانِ فوت شده علیهم السلام و جانشینان فوت شدۀ آنان و نیز روح آن جانشینی که در میان شماست، به آسمان بُرده شوند تا در عرش پروردگارشان حضور یابند و هفت</span>‌ <span dir="rtl">بار بر گرد آن بچرخند و در برابر هر ستون از ستون</span>‌<span dir="rtl">های عرش، دو رکعت نماز بگزارند. آن گاه آن روح</span>‌<span dir="rtl">ها به بدن</span>‌<span dir="rtl">های خود بازگشت داده می</span>‌<span dir="rtl">شوند. در پی آن، پیامبران و جانشینانشان آکنده از شادمانی می</span>‌<span dir="rtl">شوند و نیز جانشینی که در میان شماست، در حالی که بر دانش او بسیار افزوده شده است».</span>

<span dir="rtl">37.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إِنَّ أَروَاحَنَا وَ أَروَاحَ النَّبِيِّينَ تُوافِي العَرشَ كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ، فَتُصبِحُ الأَوصِيَاءُ وَ قَد زِيدَ في عِلمِهِم مِثلُ جَمِّ الغَفيرِ مِنَ العِلمِ.</span><ref><span dir="rtl">. بصائر الدرجات: ص۱۳۲ ح۷ عن الحسن بن عبّاس بن حريش عن الإمام الجواد علیه السلام و ح۶ عن الحسن بن عبّاس بن حريش عن الإمام الجواد عن الإمام الصادق علیهما السلام نحوه، بحار الأنوار: ج۲۶ ص۹۰ ح۱۰.</span></ref>

<span dir="rtl">37.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ارواح ما و ارواح پیامبران، در هر شب جمعه، در عرش حضور می</span>‌<span dir="rtl">یابند و جانشینان، صبح را در حالی آغاز می</span>‌<span dir="rtl">کنند که بر دانششان بسیار افزوده شده است.</span>

<span id="تضاعف-الأعمال"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۸: تَضاعُفُ الأَعمالِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۸: چند برابر شدن جزای کارها</span>

<span dir="rtl">38.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ الخَيرَ وَ الشَّرَّ يُضاعَفانِ يَومَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. مصباح المتهجّد: ص۲۸۵، ثواب الأعمال: ص۱۷۲ ح۲۲، جامع الأحاديث للقميّ (العروس): ص۱۵۶ کلاهما عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر علیه السلام، المحاسن: ج۱ ص۱۳۱ ح۱۵۸ عن الإمام عليّ علیه السلام و كلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۳ ح۲۸.</span></ref>

<span dir="rtl">38.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بی</span> ‌<span dir="rtl">تردید، [پاداش] خیر و شر در روز جمعه، چند برابر می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">39.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما فِي الحَسَناتِ حَسَنَةٌ أحَبُّ إلَى اللّهِ تَعالىٰ مِن حَسَنَةٍ تُعمَلُ في لَيلَةِ جُمُعَةٍ أو يَومِ جُمُعَةٍ، و ما مِنَ الذُّنوبِ ذَنبٌ أبغَضُ إلَى اللّهِ تَعالىٰ مِن ذَنبٍ يُعمَلُ في لَيلَةِ الجُمُعَةِ أو يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. كنز العمّال: ج۴ ص۲۱۷ ح۱۰۲۳۳ نقلاً عن أبي المظفّر السمعاني في أماليه عن سلمان، الجامع الصغير: ج۲ ص۵۱۶ ح۸۰۵۰.</span></ref>

<span dir="rtl">39.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در میان نیکی</span>‌<span dir="rtl">ها هیچ کار نیکی نزد خدا دوست</span>‌<span dir="rtl">داشتنی</span>‌<span dir="rtl">تر از آن نیست که در شب یا روز جمعه انجام شود، و در میان گناهان نیز گناهی منفورتر از آن نیست که در شب یا روز جمعه انجام گیرد.</span>

<span dir="rtl">40.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ يَومَ الجُمُعَةِ سَيِّدُ الأَیّام؛ يُضاعِفُ اللّهُ فيهِ الحَسَناتِ، و يَمحو فيهِ السَّيِّئاتِ، و  يَرفَعُ فيهِ الدَّرَجاتِ، و يَستَجيبُ فيهِ الدَّعَواتِ، و يَكشِفُ فيهِ الكُرُباتِ، و يَقضي فيهِ الحَوائِجَ العِظامَ، و هُوَ يَومُ المَزيدِ، للّهِ فيهِ عُتَقاءُ وَ طُلَقاءُ مِنَ النّارِ، ما دَعَا بِهِ أحَدٌ مِنَ النّاسِ و قَد عَرَفَ حَقَّهُ و حُرمَتَهُ إلّا كانَ حَقّاً عَلَى اللّهِ عزّ و جلّ أن يَجعَلَهُ مِن عُتَقائِهِ و طُلَقائِهِ مِنَ النّارِ، فَإِن ماتَ في يَومِهِ و لَيلَتِهِ ماتَ شَهيداً و بُعِثَ آمِناً، و مَا استَخَفَّ أحَدٌ بِحُرمَتِهِ و ضَيَّعَ حَقَّهُ إلّا كانَ حَقّاً عَلَى اللّهِ عزّ و جلّ أن يُصلِيَهُ نارَ جَهَنَّمَ إلّا أن يَتوبَ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۴ ح۵، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲ ح۲، مصباح المتهجّد: ص۲۶۱، جمال الاُسبوع: ص۱۴۷ كلّها عن البزنطی عن الإمام الرضا علیه السلام، المقنعة: ص۱۵۳ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۴ ح۲۰.</span></ref>

<span dir="rtl">40.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، سرآمد روزهاست. در اين روز، خداوند، خوبى</span>‌<span dir="rtl">ها را می</span>‌<span dir="rtl">افزاید و بدى</span>‌<span dir="rtl">ها را مى</span>‌<span dir="rtl">زُدايد و درجات را بالا مى</span>‌<span dir="rtl">بَرَد و دعاها را مستجاب مى</span>‌<span dir="rtl">کند و اندوه</span>‌<span dir="rtl">ها را برطرف مى</span>‌<span dir="rtl">سازد و حاجت</span>‌<span dir="rtl">هاى بزرگ را بر</span>‌<span dir="rtl">آورده می</span>‌<span dir="rtl">کند. اين روز، روزِ زیادت</span>‌<span dir="rtl">بخشی است. در اين روز، خداوند، بسيارى را از آتش مى</span>‌<span dir="rtl">رهانَد و آزاد مى</span>‌<span dir="rtl">کند. کسى از مردم در اين روز که حق و حرمت دعا را بشناسد، دعا نمى</span>‌<span dir="rtl">کند، مگر آن که بر خداوند عزّ و جلّ است که او را از رَهيدگان و آزاد</span> ‌<span dir="rtl">شدگان از آتش قرار دهد. پس اگر در روز یا شبش بمیرد، شهید از دنیا رفته است و ایمن برانگیخته می</span>‌<span dir="rtl">شود و [در مقابل،] هیچ کس حرمت آن را ناچیز نمی</span>‌<span dir="rtl">شمرد و حقّ آن را تباه نمی</span>‌<span dir="rtl">سازد، جز آن که بر خدای متعال است که او را وارد آتش جهنّم سازد، مگر آن که توبه کند.</span>

<span dir="rtl">41.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِروا مِنَ الصَّلاةِ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّهُ يَومٌ تُضاعَفُ فیهِ الأَعمالُ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند زيد: ص۱۵۶ عن الإمام زين العابدين عن آبائه علیهم السلام، جامع الأخبار: ص۱۵۷ ح۳۷۰، دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۷۹، المهذّب للقاضي البرّاج (النسخة الألکترونیة): ج۱ ص۱۰۰، الأحکام ليحيى بن الحسين (النسخة الألکترونیة): ج۱ ص۱۲۳، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۶۴ ح۵۶ و راجع السنن الکبری: ج۳ ص۳۵۳ ح۵۹۹۴.</span></ref>

<span dir="rtl">41.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، بسیار بر من صلوات بفرستید؛ زیرا آن، روزی است که [پاداش] کارها در آن چند برابر می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">42.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ الأَعمالَ تُضاعَفُ يَومَ الجُمُعَةِ؛ فَأَكثِروا فيهِ مِنَ الصَّلاةِ وَ الصَّدَقَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۸۰، المهذّب للقاضي البرّاج (النسخة الألکترونیة): ج۱ ص۱۰۰، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۶۵ ح۵۶.</span></ref>

<span dir="rtl">42.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه، [پاداش] کارها افزون مى</span>‌<span dir="rtl">شود. پس در آن، بر نماز و صدقه بیفزایید.</span>

<span dir="rtl">43.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا أرَدتَ أن تَتَصَدَّقَ بِشَيءٍ قَبلَ الجُمُعَةِ، فَأَخِّرهُ إلىٰ يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. عدّة الداعي: ص۳۷، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۴ ح۱۹.</span></ref>

<span dir="rtl">43.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اگر خواستی پیش از فرا رسیدن جمعه صدقه</span>‌<span dir="rtl">ای بپردازی، آن را تا روز جمعه به تأخیر انداز.</span>

<span dir="rtl">44.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كانَ أبي علیه السلام أقَلَّ أهلِ بَيتِهِ مالاً و أَعظَمَهُم مَؤونَةً. قالَ: و كانَ يَتَصَدَّقُ كُلَّ جُمُعَةٍ بِدينارٍ، و كانَ يَقولُ: الصَّدَقَةُ يَومَ الجُمُعَةِ تُضاعَفُ؛ لِفَضلِ يَومِ الجُمُعَةِ عَلىٰ غَيرِهِ مِنَ الأَيّامِ.</span><ref><span dir="rtl">. ثواب الأعمال: ص۲۲۰ ح۱ عن عبداللّٰه‏ بن بكير و غيره، بحار الأنوار: ج۴۶ ص۲۹۴ ح۲۳.</span></ref>

<span dir="rtl">44.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پدرم علیه السلام در ميان خاندانش، مالش از همه کمتر و هزینه</span>‌<span dir="rtl">هایش از همه بيشتر بود. او هر جمعه، يک دينار صدقه مى</span>‌<span dir="rtl">داد و مى</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «صدقه در روز جمعه، به خاطر فضيلت روز جمعه بر ديگر روزها، چند برابر مى</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">45.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الصَّدَقَةُ لَيلَةَ الجُمُعَةِ و يَومَها بِأَلفٍ، وَ الصَّلاةُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ لَيلَةَ الجُمُعَةِ بِأَلفٍ مِنَ الحَسَناتِ، و يَحُطُّ اللّهُ فيها ألفاً مِنَ السَّيِّئاتِ، و يَرفَعُ فيها ألفاً مِنَ الدَّرَجاتِ، و إنَّ المُصَلِّيَ عَلَى النَّبِيِّ و آلِهِ في لَيلَةِ الجُمُعَةِ يَزهَرُ نورُهُ فِي السَّماواتِ إلىٰ يَومِ السّاعَةِ، و إنَّ مَلائِكَةَ اللّهِ عزّ و جلّ فِي السَّماواتِ لَيَستَغفِرونَ لَهُ، و يَستَغفِرُ لَهُ المَلَكُ المُوَكَّلُ بِقَبرِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله إلىٰ أن تَقومَ السّاعَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. المقنعة: ص۱۵۶، جامع الأخبار: ص۱۶۱ ح۳۸۶، روضة الواعظين: ص۳۶۵، تأويل الآيات الظاهرة: ج۲ ص۴۶۴ ح۳۵ كلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۱۴ ح۲۱ و راجع جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۱.</span></ref>

<span dir="rtl">45.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">صدقه دادن در شب و روز جمعه، [ثوابش] هزار برابر است، و صلوات فرستادن بر محمّد و خاندان او در شب جمعه نیز برابر با هزار کار نيک. و در آن شب، خداوند، هزار بدی را [از صلوات فرستنده] مى</span>‌<span dir="rtl">زُدايد و هزار درجه [او را] بالا مى</span>‌<span dir="rtl">بَرَد.</span>

<span dir="rtl">نور آن کسی که بر پيامبر و خاندان او در شب جمعه صلوات می</span>‌<span dir="rtl">فرستد، تا روز قيامت در آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها مى</span>‌<span dir="rtl">درخشد و فرشتگان خداى عزّ و جلّ، در آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها برايش طلب آمرزش مى</span>‌<span dir="rtl">کنند و فرشتۀ گمارده شده بر مزار پيامبر خدا صلی الله علیه و آله، تا قيامِ قيامت، برايش آمرزش مى</span>‌<span dir="rtl">طلبد.</span>

<span dir="rtl">46.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الصَّدَقَةُ يَومَ الجُمُعَةِ تُضاعَفُ أضعافاً.</span><ref><span dir="rtl">. ثواب الأعمال: ص۱۷۲ ح۲۳ عن عبداللّٰه‏ بن سنان، المحاسن: ج۱ ص۱۳۲ ح۱۶۲ عن محمّد بن مسلم عن الإمام الباقر علیه السلام، جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۷ عن زريق، و الظاهر أنّه رزیق بن الزبیر الخلقاني و كلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۰ ح۲۸؛ التمهید لابن عبد البرّ: ج۲۳ ص۴۰، الاستذكار: ج۲ ص۴۲ کلاهما عن کعب الأحبار من دون إسناد إلی أحد من أهل البیت علیهم السلام و لیس فیهما «أضعافاً».</span></ref>

<span dir="rtl">46.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">[پاداش] صدقه دادن در روز جمعه، چندین برابر مى</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">47.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span> - <span dir="rtl">فِي الرَّجُلِ يُريدُ أن يَعمَلَ شَيئاً مِنَ الخَيرِ، مِثلَ: الصَّدَقَةِ، وَ الصَّومِ، و نَحوِ هٰذا</span> -<span dir="rtl">: يُستَحَبُّ أن يَكونَ ذٰلِكَ يَومَ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّ العَمَلَ يَومَ الجُمُعَةِ يُضاعَفُ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۳ ح۱۲۴۷، الخصال: ص۳۹۲ ح۹۳، جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۷، منتقى الجمان: ج۲ ص۱۰۴، منتهى المطلب: ج۵ ص۳۳۲ كلّها عن هشام بن الحكم، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۳۳ ح۵.</span></ref>

<span dir="rtl">47.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ کسى که مى</span>‌<span dir="rtl">خواهد کار خيرى همچون: صدقه، روزه و مانند آن انجام دهد</span> -<span dir="rtl">: مستحب است که آن کار، در روز جمعه باشد؛ چرا که در روز جمعه، [پاداش] عمل، چند برابر مى</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">48.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اِجتَنِبُوا المَعاصِيَ لَيلَةَ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّ السَّيِّئَةَ مُضاعَفَةٌ وَ الحَسَنَةَ مُضاعَفَةٌ، و مَن تَرَكَ مَعصِيَةَ اللّهِ لَيلَةَ الجُمُعَةِ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ كُلَّما سَلَفَ فيهِ، و قيلَ لَهُ: اِستَأنِفِ العَمَلَ. و مَن بارَزَ اللّهَ لَيلَةَ الجُمُعَةِ بِمَعصِيَةٍ، أخَذَهُ اللّهُ بِكُلِّ ما عَمِلَ في عُمُرِهِ، و ضاعَفَ عَلَيهِ العَذابَ بِهذِهِ المَعصِيَةِ. فَإِذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ، رَفَعَت حيتانُ</span><ref><span dir="rtl">. و في النسخة ألتي بأیدینا «حيطانُ» و ما أثبتناه من بحار الأنوار.</span></ref> <span dir="rtl">البُحورِ رُؤوسَها و دَوابُّ البَراري، ثُمَّ نادَت بِصَوتٍ ذَلِقٍ: رَبَّنا لا تُعَذِّبنا بِذُنوبِ الآدَمِيّينَ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۳، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۳ ح۲۸.</span></ref>

<span dir="rtl">48.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در شب جمعه، از گناهان بپرهيزيد؛ چون بدی، چند برابر و نیکی هم چند برابر مى</span>‌<span dir="rtl">شود. هر کس در شب جمعه، نافرمانى خدا را ترک کند، خداوند، از همۀ گناهان گذشته</span>‌<span dir="rtl">اش در مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد و به او مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: «کار را از سر بگير» و هر کس در شب جمعه، با انجام دادن گناهى، به مبارزه با خدا برخیزد، خداوند، او را به همۀ کرده</span>‌<span dir="rtl">های طول عمرش مؤاخذه مى</span>‌<span dir="rtl">کند و به سبب اين گناه، عذابش را دو</span>‌<span dir="rtl">چندان مى</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span>

<span dir="rtl">چون شب جمعه مى</span>‌<span dir="rtl">شود، ماهيان درياها و جانوران بیابان</span>‌<span dir="rtl">ها، سر خود را بالا می</span>‌<span dir="rtl">گیرند و به سخنی رسا مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: «پروردگارا! به سبب گناهان آدميان، ما را کیفر مده».</span>

<span id="عرض-الأعمال"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۹: عَرضُ الأَعمالِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۹: عرضه شدن کارها</span>

<span dir="rtl">49.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ أعمالَ بَني آدَمَ تُعرَضُ عَلَى اللّهِ تَبارَكَ و تَعالىٰ عَشِيَّةَ كُلِّ خَميسٍ، لَيلَةَ الجُمُعَةِ، فَلا يُقبَلُ عَمَلُ قاطِعِ رَحِمٍ.</span><ref><span dir="rtl">. الأدب المفرد: ص۳۲ ح۶۱، مسند ابن حنبل: ج۳ ص۵۳۲ ح۱۰۲۷۶، تهذیب الکمال: ج۸ ص۲۴۲ الرقم۱۶۸۴، شعب الإیمان: ج۶ ص۲۲۴ ح۷۹۶۶، فتح الباري: ج۱۰ ص۴۱۵ ذيل ح۵۹۸۴ و الأربعة الأخیرة نحوه و كلّها عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۳ ص۳۶۷ ح۶۹۷۳.</span></ref>

<span dir="rtl">49.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در شبانگاه هر پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه، [یعنی] شب جمعه، کارهای فرزندان آدم علیه السلام بر خداوند متعال عرضه می</span>‌<span dir="rtl">شود؛ امّا عمل کسی که پیوند خویشاوندی را می</span>‌<span dir="rtl">گسلد، پذیرفته نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">50.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">تُعرَضُ أعمالُ النّاسِ في كُلِّ جُمعَةٍ</span><ref><span dir="rtl">. المراد من الجمعة هنا هو الاُسبوع لا یوم الجمعة.</span></ref> <span dir="rtl">مَرَّتَينِ: يَومَ الإثنَينِ و يَومَ الخَميسِ</span><ref><span dir="rtl">. المراد من «الخمیس» في هذا الحدیث (وکذلك الأحادیث ۵۱ - ۵۳) هو لیلُ الخمیس الذي یطلق علیه «لیلة الجمعة»؛ و الذي یبدأ من غروب الخمیس حتّی فجر الجمعة، و ذلك بقرینة الحدیثین السابق و اللاحق.</span></ref><span dir="rtl">، فَيُغفَرُ لِكُلِّ عَبدٍ مُؤمِنٍ، إلّا عبداً بَينَهُ و بَينَ أخيهِ شَحناءُ، فَيُقالُ: اُترُكوا هٰذَينِ حَتّىٰ يَفيئا</span><ref><span dir="rtl">. یَفیئا: أي یرجعا. فاء من غضبه: رجع (لسان العرب: ج‌‍۱ ص‌۱۲۵ «فیأ»).</span></ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. صحيح مسلم، ج۴ ص۱۹۸۸ ذيل ح۳۶، صحيح ابن خزيمة: ج۳ ص۲۹۹ ح۲۱۲۰ و فیه «ارجئوا» بدل «اركوا»، صحيح ابن حبّان: ج۱۲ ص۴۸۳ ح۵۶۶۷ كلّها عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۳ ص۴۶۴ ح۷۴۵۲؛ الأمالي للطوسي: ص۵۳۷ ح۱۱۶۲ عن أبي ذرّ، كنز الفوائد: ج۱ ص۳۰۷ عن أبي هريرة و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۷۴ ص۲۳۶ ح۳۷.</span></ref>

<span dir="rtl">50.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">کارهای مردم در هر هفته دو بار، در روزهاى دوشنبه و پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه</span><ref><span dir="rtl">به قرینۀ حدیث پیشین و حدیث زیرین، مقصود از «پنج شنبه» در این حدیث و نیز احادیث ۵۱ تا ۵۳، شبانگاه پنج‏شنبه است که «شب جمعه» خوانده می‏شود؛ یعنی از غروب پنج‏شنبه تا سپیده‏دم جمعه</span>.</ref> <span dir="rtl">[بر خداوند] عرضه می</span>‌<span dir="rtl">گردد. پس هر بندۀ مؤمنى آمرزيده مى</span>‌<span dir="rtl">شود، مگر آن که ميان او و برادرش کينه</span>‌<span dir="rtl">اى باشد که در اين صورت، گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود: اين دو را رها کنيد، تا آن گاه که باز گردند [و آشتى کنند].</span>

<span dir="rtl">51.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ أعمالَ العِبادِ تُعرَضُ عَلىٰ نَبِيِّكُم كُلَّ عَشِيَّةِ الخَميسِ، فَليَستَحيِ أحَدُكُم أن يُعرَضَ عَلىٰ نَبِيِّهِ العَمَلُ القَبيحُ.</span><ref><span dir="rtl">. بصائر الدرجات: ص۴۲۶ ح۱۴ عن محمّد بن مسلم و ص۴۲۵ ح۱۲ عن عبداللّٰه‏ بن سنان نحوه، بحار الأنوار: ج۲۳ ص۳۴۴ ح۳۶.</span></ref>

<span dir="rtl">51.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">کارهاى بندگان، شبانگاه هر پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه (شب جمعه) بر پيامبرتان عرضه مى</span>‌<span dir="rtl">شود. بنا بر اين، هر يک از شما بايد شرم کند از اين که کار زشت بر پيامبرش عرضه شود.</span>

<span dir="rtl">52.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الأَعمالُ تُعرَضُ كُلَّ خَميسٍ عَلىٰ رَسولِ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله.</span><ref><span dir="rtl">. بصائر الدرجات: ص۴۲۴ ح۵ و ص۴۲۵ ح۹ کلاهما عن أبي بصير، بحار الأنوار: ج۲۳ ص۳۴۴ ح۳۳.</span></ref>

<span dir="rtl">52.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">کارها هر پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله عرضه می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">53.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">يُعرَضُ في كُلِّ خَميسٍ أعمالُ العِبادِ عَلَى اللّهِ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">. عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۱۱۸ ح۱، علل الشرائع: ص۲۷۲ ح۹ كلاهما عن الفضل بن شاذان عن الإمام الرضا علیه السلام، الاُصول الستة عشر(کتاب جعفر بن شریح الحضرمي): ص۲۳۷ ح۲۸۲ عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج۹۷ ص۹۲ ح۱.</span></ref>

<span dir="rtl">53.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در هر پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه، کارهای بندگان به خداوند عزّ و جلّ عرضه می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">54.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في قَولِ اللّٰه تَبارَكَ و تَعالىٰ: (ٱعْمَلُوا فَسَيَرَى ٱللهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ ٱلْمُؤْمِنُونَ)</span><ref><span dir="rtl">. التوبة: ۱۰۵.</span></ref> -<span dir="rtl">: هُوَ رَسولُ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله وَ الأَئِمَّةُ علیهم السلام، تُعرَضُ عَلَيهِم أعمالُ العِبادِ كُلَّ خَميسٍ.</span><ref><span dir="rtl">. بصائر الدرجات: ص۴۲۷ ح۲ عن معلّى بن خنيس، بحار الأنوار: ج۲۳ ص۳۴۵ ح۳۹.</span></ref>

<span dir="rtl">54.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ این سخن خداوند تبارک و تعالی:</span>‌ <span dir="rtl">([آنچه در سر داريد،] انجام دهيد. به زودى، خداوند و پيامبرش و مؤمنان، کار شما را خواهند ديد</span>) -<span dir="rtl">: [مؤمنان] پیامبر خدا</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام هستند که کارهای بندگان، هر پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه بر آنان عرضه می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="غفران-ذنوب-العباد"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱۰: غُفرانُ ذُنوبِ العِبادِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۱۰: بخشیده شدن گناهانِ بندگان</span>

<span dir="rtl">55.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰه تَبارَكَ و تَعالىٰ لَيسَ بِتارِكٍ أحَداً مِنَ المُسلِمينَ يَومَ الجُمُعَةِ إلّا غَفَرَ لَهُ.</span><ref><span dir="rtl">. المعجم الأوسط: ج۵ ص۱۰۹ ح۴۸۱۷، تاريخ أصبهان: ج۱ ص۳۶۱ الرقم۶۶۰، تهذیب التهذیب: ج۵ ص۵۹۷ الرقم۸۳۵۰، المعجم لابن الأعرابي: ج۲ ص۷۴۷ ح۱۵۱۲ کلاهما نحوه و كلّها عن أنس، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۲ ح۲۱۰۵۳؛ رسائل الشهید الثاني: ج۱ ص۲۸۳.</span></ref>

<span dir="rtl">55.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند - تبارک و تعالی -، در روز جمعه، هیچ مسلمانی را رها نمی</span>‌<span dir="rtl">کند، مگر این که از [گناهان] وی در می</span>‌<span dir="rtl">گذرد.</span>

<span dir="rtl">56.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَقولُ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">تَعالىٰ أَن يَفتَحوا أَبوَابَ السَّماءِ لَيلَةَ الجُمُعَةِ، و يَطَّلِعُ اللّٰهُ</span>‌ <span dir="rtl">تَعالىٰ عَلَى المُؤِمِنِينَ فِي الأَرضِ، فَمِنهُم مَن يُصَلّي، و مِنهُم مَن هُوَ نائِمٌ، فَيَقُولُ: إِنّا نُجَازي كُلّاً عَلَىٰ حَسَبِ عَمَلِهِ؛ المُصَلّينَ وَ النّائِمينَ، فَإِذا كانَ آخِرُ اللَّيلِ، يَطَّلِعُ عَلَيهِم مَرَّةً أُخرىٰ فَيَقولُ: لَيسَ مِن شَأنِيَ البُخلُ، إِنّي غَفَرتُ لِلمُصَلّينَ، و وَهَبتُ لَهُمُ النّائِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">. مستدرك ‏الوسائل: ج۶ ص۷۴ ح۶۴۷۱ نقلاً عن أبي الفتوح الرازي في تفسيره عن أنس.</span></ref>

<span dir="rtl">56.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خدای متعال فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد تا در شب جمعه، درهای آسمان را بگشایند و خود به مؤمنان در روی زمین می</span>‌<span dir="rtl">نگرد که برخی به نماز ایستاده</span>‌<span dir="rtl">اند و برخی در خواب</span> ‌<span dir="rtl">اند. آن گاه می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: «هر یک از نمازگزاران و خفتگان را مطابق عملش پاداش می</span>‌<span dir="rtl">دهم»؛ امّا هنگامی که پایان شب فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسد، دیگر بار به آنان می</span>‌<span dir="rtl">نگرد و می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: «بخل (تنگ</span>‌‌<span dir="rtl">چشمی) در کار من نیست. از نمازگزاران در گذشتم و خفتگان را به آنان بخشیدم».</span>

<span dir="rtl">57.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ للّهِ عزّ و جلّ في كُلِّ يَومِ جُمُعَةٍ سِتَّمِئَةِ ألفِ عَتيقٍ مِنَ النّارِ، كُلُّهُم قَدِ استَوجَبَ النّارَ.</span><ref><span dir="rtl">. مجمع البيان: ج۹ ص۴۳۶ عن سلمان التمیمي، و الظاهر أنّه سلیمان، جامع الأخبار: ص۲۳۴ ح۶۰۰ عن سليمان التميمي، و الظاهر أنّه التیمي، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۱۳۰؛ مسند أبي يعلى: ج۳ ص۳۸۴ ح۳۴۲۱، شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۴ ح۳۰۴۲، فضائل الأوقات للبيهقي: ص۴۷۱ ح۲۵۶ كلّها عن سلیمان التیمي عن أنس نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۰۷ ح۲۱۰۳۴.</span></ref>

<span dir="rtl">57.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ را در هر روز جمعه، ششصد</span> ‌<span dir="rtl">هزار آزاد شده از آتش است که همۀ آنان مستحقّ آتش</span>‌ <span dir="rtl">اند.</span>

<span dir="rtl">58.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ للّهِ تَعالىٰ في آخِرِ كُلِّ يَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ عِندَ الإِفطارِ ألفَ ألفِ</span>‌ <span dir="rtl">عَتيقٍ مِنَ النّارِ، فَإذا كانَت لَيلَةُ الجُمُعَةِ و يَومُ الجُمُعَةِ، أُعتِقَ في كُلِّ ساعَةٍ مِنهُما ألفُ ألفِ عَتيقٍ</span>‌ <span dir="rtl">مِنَ</span>‌ <span dir="rtl">النّارِ، و كُلُّهُم قَدِ استَوجَبُوا العَذابَ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. الأمالي للمفید: ص‌۲۳۱، فضائل الأشهر الثلاثة: ص۱۲۶ نحوه، الإقبال: ج۱ ص‌۲۴ کلّها عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج‌۹۶ ص۳۳۸ ح۱؛ شعب الإیمان: ج‌۳ ص‌۳۳۶ ح۳۶۹۵، تاریخ دمشق: ج‌۵۲ ص‌۲۹۲ ح‌۱۱۰۲۰ کلاهما عن ابن عبّاس و لیس فیهما «ویوم الجمعة» نحوه، کنز العمّال: ج‌۸ ص‌۵۸۶ ح‌۲۴۲۸۱.</span></ref>

<span dir="rtl">58.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند متعال را در پایان هر روز از ماه رمضان، به هنگام افطار، هزار هزار آزاد شده از آتش است و چون شب جمعه و روز جمعه شود، در هر ساعتی از آن دو روز، هزار هزار از کسانی که همگی سزاوار آتش اند، آزاد می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span id="رفع-عذاب-القبر-عمن-مات-فیها-أو-في-لیلتها117"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱۱: رَفعُ عَذابِ القَبرِ عَمَّن ماتَ فیها أو في لَیلَتِها</span><ref><span dir="rtl">. من الواضح أنّ موت الإنسان في لیلة الجمعة أو یومها هو من الاُمور الخارجة عن اختیاره. فإذا أراد اللّٰه أن یرفع ضغطة القبر عن أحد عباده أو أراد أن یرحمه بسبب أعماله الحسنة؛ یجعل موته في لیلة الجمعة أو یومها، و هذا من اللطف الإلهيّ بحقّ عبده.</span></ref> ==

<span dir="rtl">۱/۱۱: برطرف شدن عذاب قبر از درگذشتگان شب و روز جمعه</span><ref><span dir="rtl">واضح است که مردن در شب جمعه یا روز جمعه، در اختیار انسان نیست. پس اگر خداوند، به دلیل اعمال بنده‏ای، مرگ او را در شب یا روز جمعه قرار داد، در واقع، اراده کرده است که فشار قبر را از او بردارد یا او را بیامرزد و این، لطف الهی در حقّ بنده است</span>.</ref>

<span dir="rtl">59.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن ماتَ يَومَ الجُمُعَةِ أو لَيلَةَ الجُمُعَةِ، رَفَعَ اللّهُ عَنهُ عَذابَ القَبرِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۳۸ ح۳۷۱، المحاسن: ج۱ ص۱۳۳ ح۱۶۴ عن سعد بن ظريف عن الإمام الباقر علیه السلام، منتهى المطلب: ج۷ ص۴۴۱، بحار الأنوار: ج۶ ص۲۳۰ ح۳۸؛ كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۹ ح۲۱۰۸۳ نقلاً عن الشيرازي في الألقاب عن ابن عمر نحوه، و راجع دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۸۰.</span></ref>

<span dir="rtl">59.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که در روز جمعه یا شب جمعه بمیرد، خداوند، عذاب قبر را از وی بر می</span>‌<span dir="rtl">دارد.</span>

<span dir="rtl">60.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن ماتَ يَومَ الجُمُعَةِ عارِفاً بِحَقِّ أهلِ هٰذَا البَيتِ، كَتَبَ اللّهُ لَهُ بَراءَةً مِنَ النّارِ، و بَراءَةً مِنَ العَذابِ، و مَن ماتَ لَيلَةَ الجُمُعَةِ اُعتِقَ مِنَ النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۵ ح۸، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۳ ح۵ كلاهما عن جابر الجعفي، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۳۸ ح۳۷۳، المقنعة، ص۱۵۴ عن الإمام عليّ علیهم السلام، المحاسن: ج۱ ص۱۳۰ ح۱۵۶ عن المفضّل بن صالح و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۲ ح۱۴.</span></ref>

<span dir="rtl">60.</span> <span dir="rtl">امام باقر صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس در حالی که حقّ این خاندان [رسالت] را می</span>‌<span dir="rtl">شناسد، در روز جمعه بمیرد، خداوند، برایش دوری از آتش و عذاب را می</span>‌<span dir="rtl">نویسد و هر کس در شب جمعه بمیرد، از آتش [جهنّم] رها می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">61.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن ماتَ ما بَينَ زَوالِ الشَّمسِ مِن يَومِ الخَميسِ إلى زَوالِ الشَّمسِ مِن يَومِ الجُمُعَةِ، أمِنَ مِن ضَغطَةِ القَبرِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۳۸ ح۳۷۲، ثواب الأعمال: ص۲۳۱ ح۱ عن أبان بن تغلب، الدعوات: ص۲۴۳ ح۶۸۴، روضة الواعظين: ص۳۶۳، جامع الأخبار: ص۴۷۲ ح۱۳۳۱ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۶ ص۲۲۱ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">61.</span> <span dir="rtl">امام صادق صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که میان ظهرِ پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه تا ظهر جمعه بمیرد، از فشار قبر در امان است.</span>

<span dir="rtl">62.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إِنَّ لِلهِ عُتَقاءَ في كُلِّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ،</span><ref><span dir="rtl">. في المصدر: «الجمعة»، والتصویب من بحار الأنوار و مستدرك الوسائل (ج ۶ ص ۵۹ ح ۶۴۲۶).</span></ref> <span dir="rtl">فَتَعَرَّضوا لِرَحمَةِ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">في لَيلَةِ الجُمُعَةِ و يَومِ الجُمُعَةِ، و مَن ماتَ لَيلَةَ الجُمُعَةِ أو يَومَ الجُمُعَةِ وَقاهُ اللّهُ</span>‌ <span dir="rtl">فِتنَةَ القَبرِ، و طَبَعَ عَلَيهِ طَبائِعَ الشُّهَداءِ، لا يَقولَنَّ أحَدُكُم: كانَ و كانَ، و كَتَبَ لَهُ بَراءَةً مِن ضَغطَةِ القَبرِ، و كانَ شَهيداً.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۲، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۲ ح۲۷ و راجع الکافي: ج۳ ص۴۱۴ ح۵ و سنن الترمذي: ج۳ ص۳۸۶ ح۱۰۷۴ و الفردوس: ج۳ ص۵۰۴ ح۵۵۵۹.</span></ref>

<span dir="rtl">62.</span> <span dir="rtl">امام صادق صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خدا، در هر شب جمعه، آزاد شدگانی دارد. پس خود را در شب جمعه و روز جمعه، در پیشگاه رحمت الهی قرار دهید. هر کس در شب جمعه یا روز جمعه بمیرد، خداوند، او را از گرفتاری قبر حفظ می</span>‌<span dir="rtl">کند و مُهر شهیدان را بر او می</span>‌<span dir="rtl">زند. مبادا کسی از شما [در بارۀ او] بگوید: «وی چنین و چنان بود!» در حالی که خدا، برایش امان</span>‌<span dir="rtl">نامه</span>‌<span dir="rtl">ای از فشار قبر می</span>‌<span dir="rtl">نویسد و او شهید است.</span>

<span dir="rtl">63.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام:</span>‌ <span dir="rtl">مَن ماتَ يَومَ الجُمُعَةِ أو لَيلَتَهُ، ماتَ شَهيداً و بُعِثَ آمِناً.</span><ref><span dir="rtl">. جمال الاُسبوع: ص۱۸۳.</span></ref>

<span dir="rtl">63.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span>:‌ <span dir="rtl">هر که روز جمعه یا شب آن بمیرد، شهیدْ مرده است و ایمن برانگیخته می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="یوم-المزید"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱۲: یَومُ المَزیدِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۱۲: روز افزایش</span>

<span dir="rtl">64.</span> <span dir="rtl">تفسير ابن كثير عن أنس</span>: <span dir="rtl">أتىٰ جَبرائيلُ بِمِرآةٍ بَيضاءَ فيها نُكتَةٌ إلىٰ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله، فَقالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: مٰا هٰذِهِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: هٰذِهِ الجُمُعَةُ، فُضِّلتَ بِها أنتَ و اُمَّتُكَ، فَالنّاسُ لَكُم فيها تَبَعٌ؛ اليَّهودُ وَ النَّصارىٰ، و لَكُم فيها خَيرٌ، و لَكُم فيها ساعَةٌ لا يُوافِقُها مُؤمِنٌ يَدعُو اللّهَ بِخَيرٍ إلّا استُجيبَ لَهُ، و هُوَ عِندَنا يَومُ المَزيدِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: يا جِبريلُ، و ما يَومُ المزَيدِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: إنَّ رَبَّكَ اتَّخَذَ فِي الفِردَوسِ و ادِياً أفيَحَ</span><ref><span dir="rtl">. أفيح: أي واسع (النهاية: ج۳ ص۴۸۴ «فيح»).</span></ref> <span dir="rtl">فيهِ كَثيبُ المِسكِ، فَإِذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ أنزَلَ اللّهُ ما شاءَ مِن مَلائِكَتِهِ، و حَولَهُ مَنابِرُ مِن نورٍ، عَلَيها مَقاعِدُ النَّبِيّينَ، و حُفَّ تِلكَ المَنابِرُ بِمَنابِرَ مِن ذَهَبٍ مُكَلَّلَةً بِالياقوتِ وَ‌ الزَّبَرجَدِ، عَلَيهَا الشُّهَداءُ وَ الصِّدّيقونَ، فَجَلَسوا مِن وَرائِهِم عَلىٰ تِلكَ الكُثُبِ، فَيَقولُ اللّهُ: أنَا رَبُّكُم، قَد صَدَقَتُكُم وَ عدي، فَسَلوني اُعطِكُم. فَيَقولونَ: رَبَّنا نَسأَلُكَ رِضوانَكَ، فَيَقولُ: قَد رَضيتُ عَنكُم، و لَكُم عَلَيَّ ما تَمَنَّيتُم وَ لَدَيَّ مَزيدٌ. فَهُم يُحِبّونَ يَومَ الجُمُعَةِ لِما يُعطيهِم فيهِ رَبُّهُم مِنَ الخَيرِ.</span><ref><span dir="rtl">. تفسیر ابن کثیر: ج۷ ص۳۸۴، مسند الشافعي: ص۷۰، معرفة السنن و الآثار: ج۲ ص۵۳۲ ح۱۸۲۱، تفسیر الثعلبي: ج۹ ص۳۱۶ و فیه «یوم المرند» بدل «یوم المزید» و کلّها نحوه، الدرّ المنثور: ج۷ ص۶۰۵ و راجع تاریخ بغداد: ج۹ ص۲۰۸ الرقم۴۷۸۷.</span></ref>

<span dir="rtl">64.</span> <span dir="rtl">تفسير ابن كثير</span> - <span dir="rtl">به نقل از اَ نَس</span> -<span dir="rtl">: جبرئيل، آیینه</span>‌<span dir="rtl">ای سفید برای پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آورد که در میانۀ آن، نقطه</span>‌<span dir="rtl">ای بود. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «این چیست؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: این جمعه است که تو و امّتت بدان برتری داده شده</span>‌<span dir="rtl">اید و یهودیان و مسیحیان، در آن، دنباله</span>‌<span dir="rtl">رو شمایند. برایتان در آن، خیر است و برایتان در آن، ساعتی است که هر مؤمنی آن را در</span>‌<span dir="rtl">یابد و در آن دعای خیر کند، بی تردید اجابت می</span>‌<span dir="rtl">شود و آن در نزد ما روزِ افزایش است.</span>

<span dir="rtl">پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «ای جبرئیل! روز افزایش چیست؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: پروردگارت در فردوس، گذرگاهی فراخ را برگزیده که در آن، تلّی از مُشک است. چون روز جمعه فرا رسد، خداوند، آن تعداد از فرشتگانی را که بخواهد، فرو می</span>‌<span dir="rtl">فرستد، در حالی که پیرامون آن، منبرهایی نورانی قرار دارند که نشیمنگاه پیامبران</span>‌ <span dir="rtl">اند و گرداگرد آنها منبرهای زرّین دیگری پوشیده از یاقوت و زبرجد است و شهیدان و صدّیقان بر آنها جای دارند و در اطراف آن، پیامبران بر آن تل می</span>‌<span dir="rtl">نشینند. خداوند می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: «من پروردگار شمایم. به وعدۀ خویش عمل کردم؛ از من بخواهید تا عطایتان کنم». آنان می</span>‌<span dir="rtl">گویند: خشنودی</span>‌<span dir="rtl">ات را خواستاریم.</span>

<span dir="rtl">خداوند می</span>‌<span dir="rtl">فرماید</span>‌<span dir="rtl">: «از شما خشنودم. هر چه را آرزو کنید، من عهده</span>‌<span dir="rtl">دار آنم و خود نیز بر آن می</span>‌<span dir="rtl">افزایم». از این رو، آنان جمعه را به خاطر آنچه پروردگارشان از خیر ارزانی</span>‌<span dir="rtl">شان می</span>‌<span dir="rtl">کند، دوست دارند.</span>

<span dir="rtl">65.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله عن جَبرَئيلَ علیه السلام: إنّا نَدعو يَومَ الجُمُعَةِ «يَومَ المَزيدِ»، إنَّ رَبَّكَ يَتَجلّىٰ لأَهلِ الجَنَّةِ و يَزيدُهُم مِن فَضلِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. حلية الأولياء: ج۷ ص۲۶۳ الرقم۳۹۷ عن أنس و راجع بغية الباحث: ج۱ ص۳۰۲ ح۱۹۶.</span></ref>

<span dir="rtl">65.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به نقل از جبرئیل</span> -<span dir="rtl">: ما روز جمعه را روز افزایش می</span>‌<span dir="rtl">خوانیم؛ زیرا پروردگارت برای بهشتیان، تجلّی می</span>‌<span dir="rtl">کند و از فضل خود بر آنان می</span>‌<span dir="rtl">افزاید.</span>

<span dir="rtl">66.</span> <span dir="rtl">مستدرك الوسائل عن أنس</span>: <span dir="rtl">خَرَجَ عَلَينَا رَسولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله يَوماً في غَيرِ ميعادِهِ، فَقالَتِ الصَّحابَةُ: يا رَسولَ اللَّهِ، أبطَأْتَ اليَومَ فِي الخُروجِ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: كانَ عِندي جَبرَئيلُ في صورَةِ امرَأَةٍ ذاتِ جَمالٍ، أَبيَض الوَجهِ، عَلىٰ وَجهِهِ خالٌ، و قالَ: هٰذِهِ هَيئَةُ يَومِ الجُمُعَةِ، و هُوَ اليَومُ الَّذي لَكَ و لِأُمَّتِكَ فيهِ خَيرٌ كَثيرٌ، و أَرادَ اليَهودُ وَ النَّصٰارىٰ أن يَكونَ هٰذَا اليَومُ لَهُم فَلَم يُعطَوهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ لَهُ: ما هٰذِهِ النُّكتَةُ السَّوداءُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: هٰذِهِ ساعَةُ الِاستِجابَةِ، فَإن صادَفَهَا الدُّعاءُ اقتَرَنَ بِالقَبولِ، فَإن لَم يُستَجَب لَهُ فِي الدُّنيا ادُّخِرَ لَهُ فِي القِيامَةِ، فَيُصرَفُ عَنهُ مَكارِهُهُ، و هُوَ أفضَلُ الأیّام عِندَ اللَّهِ تَعالیٰ، و يَدعونَهُ أهلُ الجَنَّةِ: يَومَ المَزيدِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: و مَا يَومُ المَزيدِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فِي الجَنَّةِ وادٍ وَسيعٌ، تُرابُهُ مِنَ المِسكِ الأَبيَضِ، فَإِذا كانَ فِي القِيامَةِ يَومُ</span>‌ <span dir="rtl">الجُمُعَةِ، أمَرَ اللَّهُ تَعالىٰ أن يُنصَبَ فيهِ كَراسِيُّ مِن ذَهَبٍ، فَيَأتي رُسُلُ اللَّهِ تَعالىٰ و يَجلِسونَ عَلَيهَ، و يَأتِي الصِّدّيقونَ وَ الشُّهَداءُ وَ المُؤمِنونَ، فَيَجلِسونَ حَولَهُم، فَيَقولُ اللَّهُ تَعالىٰ: يا عِبادي، سَلُوا حَوائِجَكُم، فَيَقولونَ: إِلٰهَنا! نَطلُبُ رِضاكَ، فَيَقولُ اللَّهُ تَعالىٰ: رَضيتُ عَنكُم، سَلوا حاجَةً أُخرىٰ. فَيَسأَلُهُ كُلٌّ ما يَتَمَنّاهُ، فَيُعطيهِمُ اللَّهُ ما لا عَينٌ رَأَت و لا أُذُنٌ سَمِعَت و لَم يَخطُر عَلىٰ قَلبِ بَشَرٍ ثُمَّ يَقولُ اللَّهُ تَعالىٰ: رَضيتُ عَنكُم، و  أَنجَزتُ ما وَعَدتُكُم، وَ أَتمَمتُ عَلَيكُم نِعمَتي، و هٰذا مَحَلُّ كَرامَتي. فَيَرجِعُ كُلٌّ إِلىٰ غُرفَتِهِ إِلَى الجُمُعَةِ الأُخرىٰ فَيَحضُرونَ فيهِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يا جَبرَئيلُ، و مِمَّ غُرَفُهُم؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: مِنَ اللُّؤلُؤِ الأَبيَضِ وَ الياقوتِ الأَحمَرِ وَ الزُّمُرُّدِ الأَخضَرِ، عَلَيها أَبوابٌ مُفَتَّحَةٌ تَجري فيهَا الأَنهارُ، يَحضُرُ فيها كُلٌّ مَعَ زَوجِهِ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. مستدرك الوسائل: ج۶ ص۶۲ ح۶۴۳۳ نقلاً عن أبي الفتوح الرازي في تفسيره؛ المعجم الأوسط: ج۷ ص۱۵ ح۶۷۱۷، المصنّف لابن أبي شیبة: ج۲ ص۵۸ ح۱۰، مسند أبي یعلی: ج۴ ص۱۹۴ ح۴۲۱۳، تفسیر الطبري: ج۱۳ الجزء۲۶ ص۱۷۵ کلّها نحوه، کنز العمّال: ج۷ ص۷۱۴ ح۲۱۰۶۳.</span></ref>

<span dir="rtl">66.</span> <span dir="rtl">مستدرک الوسائل</span> - <span dir="rtl">به نقل از اَ</span>‌ <span dir="rtl">نَس</span> -<span dir="rtl">: روزی پيامبر خدا صلی الله علیه و آله ديرتر از موعد هميشگى</span>‌<span dir="rtl">اش نزد ما آمد. ياران گفتند: اى پيامبر خدا! امروز، ديرتر بيرون آمدید!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «جبرئيل به صورت زنى زيبا، با چهره</span>‌<span dir="rtl">اى سفيد با خال بر گونه، نزد من بود و گفت: اين، سيماى روزِ جمعه است، و آن، روزى است که در آن براى تو و امّتت، خير و برکتِ فراوان است. يهود و نصارا خواستند که اين روز براى آنان باشد؛ ولی به ايشان داده نشد.</span>

<span dir="rtl">به او گفتم: اين نقطۀ سياه [خال] چيست؟</span>

<span dir="rtl">گفت: اين، ساعت استجابت [دعا] است که اگر دعا با آن مصادف شود، به اجابت می</span>‌<span dir="rtl">رسد، و اگر در دنیا برای او به اجابت نرسد، در قیامت برایش ذخیره می</span>‌<span dir="rtl">شود و نا</span>‌<span dir="rtl">پسندهای او از وی زدوده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و آن، برترین روزها در پیشگاه خداوند متعال است. بهشتیان، آن را روز افزایش می</span>‌<span dir="rtl">خوانند.</span>

<span dir="rtl">گفتم: روز افزایش چیست؟</span>

<span dir="rtl">گفت: گذرگاهی فراخ در بهشت وجود دارد که خاک آن از مشک سپید است. هنگامی که در قیامت، روز جمعه فرا رسد، خداوند متعال فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد تا در آن جا کرسی</span>‌<span dir="rtl">های زرّینی بر پا شوند. آن گاه فرستادگان خداوند متعال می</span>‌<span dir="rtl">آیند و بر آنها می</span>‌<span dir="rtl">نشینند و صدّیقان و شهیدان و مؤمنان نیز حضور می</span>‌<span dir="rtl">یابند و گرداگرد آنها می</span>‌<span dir="rtl">نشینند. خداوند متعال می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: &quot;بندگانم! حاجت</span>‌<span dir="rtl">های خویش را بخواهید&quot;. آنان می</span>‌<span dir="rtl">گویند: بار الها! رضایت تو را خواهانیم. خداوند متعال می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: &quot;از شما راضی شدم، حاجتی دیگر بخواهید&quot;. آن گاه هر یک، آنچه آرزو دارد، در</span>‌<span dir="rtl">خواست می</span>‌<span dir="rtl">کند و خداوند، آنچه را که چشمی ندیده و گوشی نشنیده و به ذهنی خطور نکرده، عطایشان می</span>‌<span dir="rtl">کند. سپس خداوند می</span>‌<span dir="rtl">فرماید: &quot;از شما راضی شدم و به وعده</span>‌<span dir="rtl">ای که به شما دادم، وفا کردم و نعمتم را بر شما کامل ساختم و این است جایگاه کرامت و بزرگواری</span>‌<span dir="rtl">ام&quot;. در پی آن، هر یک به سرای خویش باز می</span>‌<span dir="rtl">گردند تا جمعۀ بعد که [دوباره] در آن جا حاضر می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">گفتم: ای جبرئیل! سرای آنان از چیست؟</span>

<span dir="rtl">گفت: از مروارید سفید و یاقوت سرخ و زمرّد سبز. سرای ایشان درهایی گشوده دارد.</span>

<span dir="rtl">و از زیر آن، نهرها روان اند و در آن خانه</span>‌<span dir="rtl">ها هر کسی با همسر خویش حضور دارد»</span>

<span dir="rtl">67.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إِذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ بَعَثَ اللَّهُ إِلَى المُؤمِنينَ مَلَكاً مَعَهُ حُلَّتانِ، فَيَنتَهي إِلىٰ بابِ الجَنَّةِ فَيَقولُ: اِستَأذِنوا لي عَلىٰ فُلانٍ، فَيُقالُ لَهُ: هٰذا رَسولُ رَبِّكَ عَلَى البابِ، فَيَقولُ لأَزواجِهِ: أَيَّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ تَرَينَ عَلَيَّ أَحسَنَ؟ فَيَقُلنَ: يا سَيِّدَنا، وَ الَّذي أباحَكَ الجَنَّةَ! ما رَأَينا عَلَيكَ شَيئاً أَحسَنَ مِن هٰذا قَد بَعَثَ إِلَيكَ رَبُّكَ، فَيَتَّزِرُ بِواحِدَةٍ و يَتَعَطَّفُ بِالأُخرىٰ، فَلا يَمُرُّ بِشَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ إلّا أضاءَ لَهُ، حَتّىٰ يَنتَهِيَ إِلَى المَوعِدِ.</span>

<span dir="rtl">فَإِذَا اجتَمَعوا تَجَلّىٰ لَهُمُ الرَّبُّ تَبارَكَ و تَعالىٰ، فَإِذا نَظَروا إِلَيهِ - أَي إِلىٰ رَحمَتِهِ - خَرّوا سُجَّداً، فَيَقولُ: عِبادي، ارفَعوا رُؤوسَكُم، لَيسَ هٰذا يَومَ سُجودٍ و لا عِبادَةٍ، قَد رَفَعتُ عَنكُمُ المَؤونَةَ، فَيَقولونَ: يا رَبِّ، و أَيُّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ أَفضَلُ مِمّا أَعطَيتَنا [أَعطَيتَناهُ</span>‌<span dir="rtl">] الجَنَّةَ؟! فَيَقولُ: لَكُم مِثلُ ما في أيديكُم سَبعينَ ضِعفاً. فَيَرَى المُؤمِنُ في كُلِّ جُمُعَةٍ سَبعينَ ضِعفاً مِثلَ ما في يَدِهِ، و هُوَ قَولُهُ: (وَ لَدَيْنَا مَزِيدٌ) و هُوَ يَومُ الجُمُعَةِ.</span>

<span dir="rtl">إِنَّها لَيلَةٌ غَرّاءُ و يَومٌ أَزهَرُ، فَأَكثِروا فيها مِنَ التَّسبِيحِ وَ التَّهليلِ وَ التَّكبيرِ، وَ الثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ، وَ الصَّلاةِ عَلىٰ رَسولِهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَمُرُّ المُؤمِنُ، فَلا يَمُرُّ بِشَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ إلّا أضاءَ لَهُ حَتّىٰ يَنتَهِيَ إِلىٰ أزواجِهِ، فَيَقُلنَ: وَ الَّذِي أباحَنَا الجَنَّةَ! يا سَيِّدَنا، ما رَأيناكَ أحسَنَ مِنكَ السّاعَةَ! فَيَقولُ: إِنّي قَد نَظَرتُ إِلىٰ نورِ رَبِّي.</span><ref><span dir="rtl">. تفسير القمّي: ج۲ ص۱۶۹ عن عاصم بن حميد، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۶۶ ح۳.</span></ref>

<span dir="rtl">67.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر گاه روز جمعه فرا رسد، خداوند، فرشته</span>‌<span dir="rtl">اى را با دو جامه نزد مؤمنان [بهشتی] مى</span>‌<span dir="rtl">فرستد. آن فرشته، به درِ بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">رسد و مى</span>‌<span dir="rtl">گويد: از فلانى برايم اجازۀ ورود بگيريد. به آن کس گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود: فرستادۀ پروردگارت، بر دَر است. آن مؤمن به همسرانش مى</span>‌<span dir="rtl">گويد: چه چيزى را برايم مناسب</span>‌<span dir="rtl">تر و زيباتر مى</span>‌<span dir="rtl">بينيد؟ آنان مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: سَرور ما</span>‌<span dir="rtl">! سوگند به آن که بهشت را بر تو روا ساخت، چيزى را برايت نیکوتر از اين که پروردگارت براى تو فرستاده است، نمى</span>‌<span dir="rtl">شناسيم. پس، يکى از آن دو جامه را پایین</span>‌<span dir="rtl">پوش قرار می</span>‌<span dir="rtl">دهد و ديگرى را بر دوش خويش مى</span>‌<span dir="rtl">اندازد و بر هر چه مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد، آن را روشن مى</span>‌<span dir="rtl">کند، تا آن که به وعده</span>‌<span dir="rtl">گاه مى</span>‌<span dir="rtl">رسد. پس چون گرد هم آیند، پروردگار - تبارک و تعالی - بر آنان تجلّى مى</span>‌<span dir="rtl">کند. پس هنگامی که او را - یعنی رحمتش را - مى</span>‌<span dir="rtl">بينند، به سجده مى</span>‌<span dir="rtl">افتند.</span>

<span dir="rtl">آن گاه خداوند مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «اى بندگان من! سرهايتان را بلند کنيد. اين، روز سجده و عبادت نيست. رنج تکليف را از شما برداشتم». مؤمنان مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: پروردگارا</span>‌<span dir="rtl">! چه چيز، برتر از این بهشتی است که به ما داده</span>‌<span dir="rtl">اى؟ خداوند مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «هفتاد برابر آنچه داريد، برايتان باد!». از آن پس، مؤمن در هر جمعه، هفتاد برابر آنچه در اختیار دارد، به چشم می</span>‌<span dir="rtl">بیند. این، سخن خداوند است که فرمود: (افزون بر آن، نزد ما</span>‌<span dir="rtl">ست).</span>

<span dir="rtl">[آری] آن، روزِ جمعه است؛ شبی تابنده و روزی درخشنده. در آن بر تسبیح کردن خدا و لا إله إلّا اللّٰه گفتن و خدا را به بزرگی یاد کردن و ثناگویی او و صلوات بر پیامبرش بیفزایید.</span>

<span dir="rtl">... در پی آن، مؤمن [ساکن در بهشت] می</span>‌<span dir="rtl">گذرد؛ ولی بر هر چه مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد، آن را روشن مى</span>‌<span dir="rtl">کند تا به همسرانش می</span>‌<span dir="rtl">رسد. آنان می</span>‌<span dir="rtl">گویند: سوگند به آن که بهشت را بر ما روا ساخت، تو را نیکوتر از این ساعت ندیدیم و او می</span>‌<span dir="rtl">گوید: من به نور پروردگارم نگریسته</span>‌<span dir="rtl">ام.</span>

<span id="تضاعف-سرور-أهل-الجنة-و-حزن-أهل-النار"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱۳: تَضاعُفُ سُرورِ أهلِ الجَنّةِ و حُزنُ أهلِ النّارِ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۱۳: چند برابر شدن شادمانی بهشتیان و اندوه جهنّمیان</span>

<span dir="rtl">68.</span> <span dir="rtl">الزهد للحسين بن سعيد عن أبي بصير عن أحدهما علیهما السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ و أَهلُ الجَنَّةِ فِي الجَنَّةِ و أَهلُ النّارِ فِي النّارِ، عَرَفَ أهلُ الجَنَّةِ يَومَ الجُمُعَةِ لِما يَرَونَ مِن تَضاعُفِ اللَّذَّةِ وَ  السُّرورِ، و عَرَفَ أهلُ النّارِ يَومَ الجُمُعَةِ و ذلِكَ أنَّهُ تَبطِشُ بِهِمُ الزَّبانِيَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. الزهد لحسين بن سعيد: ص۱۷۹ ح۲۷۱، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۶ نحوه، و فیه «و ذلك أنّهم یزاد في نعیمهم» بدل «لِما يَرَون مِن تضاعُف اللَّذَّة وَ السرورِ» بحار الأنوار: ج۸ ص۱۹۸ ح۱۹۳ و راجع الغارات: ج‏۱ ص۲۴۳.</span></ref>

<span dir="rtl">68.</span> <span dir="rtl">الزهد، حسين بن سعيد</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: امام باقر یا امام صادق علیهما السلام فرمود: «هر گاه روز جمعه فرا رسد، در حالی که بهشتیان در بهشت</span>‌ <span dir="rtl">و جهنّمیان در آتش اند، بهشتیان، جمعه را به خاطر آن که می</span>‌<span dir="rtl">بینند کامیابی و شادمانی، چند برابر شده، می</span>‌<span dir="rtl">شناسند و اهل آتش نیز روز جمعه را می</span>‌<span dir="rtl">شناسند؛ زیرا مأموران جهنّم در آن روز بر آنان بسیار سخت می</span>‌<span dir="rtl">گیرند».</span>

<span id="النوادر"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱۴: النَّوادِرُ</span> ==

<span dir="rtl">۱/۱۴: گوناگون</span>

<span dir="rtl">69.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">تَقومُ السّاعَةُ يَومَ الجُمُعَةِ بَينَ صَلاةِ الظُّهرِ وَ العَصرِ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۹۰ ح۸۴ عن دارم بن قبيصة عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۴ ح۲۹.</span></ref>

<span dir="rtl">69.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قیامت، میان نماز ظهر و عصر روز جمعه بر پا می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">70.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كُنّا مَعَ رَسولِ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله، إذ جاءَ رَجُلٌ فَقالَ:... بِأَبي أنتَ و اُمّي يا رَسولَ اللّٰه، أخبِرني عَن يَومِ الجُمُعَةِ. فَبَكىٰ رَسولُ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله و قالَ: سَأَلتَني عَن يَومِ الجُمُعَةِ؟ فَقالَ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَسولُ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله: هِيَ تُسَمّيهِ المَلائِكَةُ فِي السَّماءِ يَومَ المَزيدِ. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ خَلَقَ اللّهُ فيهِ آدَمَ علیه السلام. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ نَفَخَ اللّهُ في آدَمَ الرّوحَ. يَومُ الجُمُعَةِ يومٌ أسكَنَ اللّهُ فيهِ آدَمَ الجَنَّةَ. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ أسجَدَ اللّهُ مَلائِكَتَهُ لِآدَمَ. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ جَمَعَ اللّهُ فيهِ لِآدَمَ حَوّاءَ. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ قالَ اللّهُ لِلنّارِ: (كُونِي بَرْدًا وَ سَلَامًا عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ)</span><ref><span dir="rtl">. الأنبیاء: ۶۹.</span></ref><span dir="rtl">. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ استُجيبَ فيهِ دُعاءُ يَعقوبَ علیه السلام. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ غَفَرَ اللّهُ فيهِ ذَنبَ آدَمَ. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ كَشَفَ اللّهُ فيهِ البَلاءَ عَن أيّوبَ. يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ فَدَى اللّهُ فيهِ إسماعيلَ بِذِبحٍ عَظيمٍ، يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ خَلَقَ اللّهُ فيهِ السَّماواتِ وَ الأَرضَ و ما بَينَهُما، يَومُ الجُمُعَةِ يَومٌ يُتَخَوَّفُ فيهِ الهَولُ و شِدَّةُ القِيامِ وَ الفَزَعُ الأَكبَرُ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۴۷، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۱ ح۲۷.</span></ref>

<span dir="rtl">70.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">همراه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بودیم که مردی آمد و گفت:... پدر و مادرم فدایت، ای پیامبر خدا! به من از روز جمعه خبر بده.</span>

<span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله گریست و فرمود: «در بارۀ روز جمعه از من پرسیدی؟». گفت: آری.</span>

<span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «فرشتگان، در آسمان آن را &quot;روز افزایش&quot; می</span>‌<span dir="rtl">نامند. روز جمعه، روزی است که خداوند، آدم علیه السلام را آفرید. روز جمعه، روزی است که خداوند، روح را در آدم دمید. روز جمعه، روزی است که خداوند، آدم را در بهشت اسکان داد. روز جمعه، روزی است که خداوند، فرشتگان را برای آدم به سجده افکند. روز جمعه، روزی است که خداوند، حوّا را برای آدم گرد هم آورد. روز جمعه، روزی است که خداوند به آتش فرمود: (بر ابراهیم، سرد و سلامت باش). روز جمعه، روزی است که خداوند، دعای یعقوب علیه السلام را اجابت کرد. روز جمعه، روزی است که خداوند، از گناه آدم در گذشت. روز جمعه، روزی است که خداوند، گرفتاری را از ایّوب زدود. روز جمعه، روزی است که خداوند برای اسماعیل، قربانی بزرگی را فدیه داد. روز جمعه، روزی است که خداوند در آن، آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمین و هر چه را میان آنهاست، پدید آورد. روز جمعه، روز ترسان بودن از هولناکی و سختیِ رستاخیز و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین بی</span>‌<span dir="rtl">تابی است».</span>

<span dir="rtl">71.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ تَعالىٰ... جَعَلَ الجُمُعَةَ مَجمَعاً نَدَبَ إلَيهِ لِتَطهيرِ ما كانَ قَبلَهُ، و غَسلِ ما کانَ أوقَعَتهُ مَكاسِبُ السَّوءِ مِن مِثلِهِ إلىٰ مِثلِهِ، و ذِكرىٰ لِلمُؤمِنينَ، و تِبيانَ خَشيَةِ المُتَّقينَ، و  وَهَبَ مِن ثَوابِ الأعمالِ فيهِ أضعافَ ما وَهَبَ لِأَهلِ طاعَتِهِ فِي الأَیّام قَبلَهُ، و جَعَلَهُ لا يَتِمُّ إلّا بِالاِيتِمارِ لِما أمَرَ بِهِ، وَ الإنتِهاءِ عَمّا نَهىٰ عَنهُ، وَ البُخوعِ</span><ref><span dir="rtl">. بخع بالطاعة: أي أذعن و انقاد و سلس (ترتيب كتاب العين: ص۷۱ «بخع»).</span></ref> <span dir="rtl">بِطاعَتِهِ فيما حَثَّ عَلَيهِ و نَدَبَ إلَيهِ.</span><ref><span dir="rtl">. مصباح المتهجّد: ص۷۵۴ ح۸۴۳، الإقبال: ج۲ ص۲۵۶، مصباح الزائر: ص۱۵۶ كلاهما عن الفيّاض بن محمّد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، المصباح للکفعمي: ص۹۲۱ عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام و کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۹۷ ص۱۱۴ ح۸.</span></ref>

<span dir="rtl">71.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند متعال... جمعه را روز همایش [مسلمانان] قرار داد و به سوی آن فرا خواند برای پاکسازی گذشته</span>‌<span dir="rtl">ها و برای زدودن پیامدهایی که کارکردهای ناشایست از جمعه</span>‌<span dir="rtl">اى تا جمعه ديگر پدید می</span>‌<span dir="rtl">آورند و برای آن که تذکّرى براى مؤمنان و نمايشى براى بيمناکىِ پرهيزگاران باشد. نیز پاداش کارها را در این روز، چندين برابرِ پاداش فرمان</span>‌<span dir="rtl">برداران در ديگر روزها قرار داد که جز با پذيرش آنچه بدان فرمان داده و باز ايستادن از آنچه از آن نهی کرده و سر فرود آوردن به اطاعتش در آنچه نسبت به آن تشویق و دعوت فرموده است، به انجام نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد.</span>

<span dir="rtl">72.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ عزّ و جلّ لَمّا أرادَ أن يَخلُقَ آدَمَ علیه السلام، بَعَثَ جَبرَئيلَ علیه السلام في أوَّلِ ساعَةٍ مِن يَومِ الجُمُعَةِ، فَقَبَضَ بِيَمينِهِ قَبضَةً.…</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۲ ص۵ ح۷، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۴۸ کلاهما عن إبراهيم بن عمر الیماني، بحار الأنوار: ج۶۷ ص۸۷ ح۱۰ و راجع تاریخ دمشق: ج۷ ص۳۷۵.</span></ref>

<span dir="rtl">72.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">آن گاه که خداوند عزّ و جلّ اراده کرد تا آدم علیه السلام را بیافریند، جبرئیل علیه السلام را در نخستین ساعت روز جمعه برانگیخت تا با دست راست خود، مشتی خاک بر گیرد.…</span>

<span dir="rtl">73.</span> <span dir="rtl">الإمام الكاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خَلَقَ اللّهُ الأَنبِياءَ وَ الأَوصِياءَ يَومَ الجُمُعَةِ، و هُوَ اليَومُ الَّذي أخَذَ اللّهُ فيهِ ميثاقَهُم.</span><ref><span dir="rtl">. بصائر الدرجات: ص۱۷ ح۱۱، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۴۸ کلاهما عن إبراهيم بن عبد الحميد عن أبيه، بحار الأنوار: ج۲۵ ص۱۲ ص۱۹.</span></ref>

<span dir="rtl">73.</span> <span dir="rtl">امام کاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند، پیامبران و جانشینان [آنان] را در روز جمعه آفرید و آن، روزی است که در آن، از آنها پیمان گرفت.</span>

<span dir="rtl">74.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ نادَتِ الطَّيرُ الطَّيرَ، وَ الوَحشُ الوَحشَ، وَ السِّباعُ السِّباعَ: سَلامٌ عَلَيكُم، هذا يَومٌ صالِحٌ.</span><ref><span dir="rtl">. الجعفريّات: ص۳۹، النوادر للراوندي: ص۱۴۹ ح۲۱۲ كلاهما عن الإمام الكاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۲ ح۱۵؛ كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۶ ح۲۱۰۶۴ نقلاً عن الديلمي عن الإمام عليّ علیه السلام.</span></ref>

<span dir="rtl">74.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر گاه روز جمعه فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسد، پرندگان و جانوران وحشی و درندگان، همجنسان خود را چنین بانگ می</span>‌<span dir="rtl">دهند: سلام بر شما! امروز، روز شایسته</span>‌<span dir="rtl">ای است.</span>

<span dir="rtl">75.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر أو الإمام الصادق علیهما السلام</span>: <span dir="rtl">ما طَلَعَتِ الشَّمسُ بِيَومٍ أفضلَ مِن يَومِ الجُمُعَةِ، و إنَّ كَلامَ الطَّيرِ فيهِ إذَا التَقى بَعضُها بَعضاً: سَلامٌ سَلامٌ، يَومٌ صالِحٌ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۵ ح۱۱، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۴ ح۷، عدّة الداعي: ص۳۷، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۶ نحوه و لیس فیه صدره إلی «يَومِ الجُمُعَةِ» و کلاهما عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج۶۴ ص۳۵ ح۱۱؛ إحیاء العلوم: ج۱ ص۲۶۸ عن کعب من دون إسناد إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام نحوه و راجع المقنعة: ص۱۵۴.</span></ref>

<span dir="rtl">75.</span> <span dir="rtl">امام باقر یا امام صادق علیهما السلام: خورشید در روزی برتر از روز جمعه طلوع نکرد. پرندگان چون در این روز به یکدیگر می</span>‌<span dir="rtl">رسند، سخنشان این است: سلام، سلام! [امروز] روز شایسته</span>‌<span dir="rtl">ای است.</span>

<span id="الفصل-الثاني-آداب-لیلة-الجمعة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثاني: آدابُ لَیلَةِ الجُمُعَةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل دوم: آداب شب جمعه</span>

<span id="قراءة-القرآن"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۱: قِراءَةُ القُرآنِ</span> ==

<span dir="rtl">۲/۱: خواندن قرآن</span>

<span dir="rtl">76.</span> <span dir="rtl">الكافي عن زيد الشحّام</span>: <span dir="rtl">قالَ لي أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام و نَحنُ فِي الطَّريقِ في لَيلَةِ الجُمُعَةِ: اِقرَأْ - فَإِنَّها لَيلَةُ الجُمُعَةِ - قُرآناً.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۱ ص۴۲۳ ح۵۶، بحار الأنوار: ج۲۴ ص۲۰۵ ح۳.</span></ref>

<span dir="rtl">76.</span> <span dir="rtl">الکافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از زيد شَحّام</span> -<span dir="rtl">: شب جمعه بود و ما در راه مى</span>‌<span dir="rtl">رفتيم که امام صادق علیه السلام به من فرمود: «قرآن بخوان؛ زيرا شب جمعه است».</span>

<span dir="rtl">77.</span> <span dir="rtl">تأويل الآيات الظاهرة عن زيد الشحّام</span>: <span dir="rtl">كُنتُ عِندَ أبي عَبدِ اللّهِ علیه السلام لَيلَةَ جُمُعَةٍ، فَقالَ لي: اِقرَأْ، فَقَرَأتُ، ثُمَّ قالَ لي: اِقرَأْ، فَقَرَأتُ، ثُمَّ قالَ لي: يا شَحّامُ، اِقرَأْ؛ فَإِنَّها لَيلَةُ قُرآنٍ.</span><ref><span dir="rtl">. تأويل الآيات الظاهرة: ج۲ ص۵۷۴ ح۳، بحار الأنوار: ج۲۴ ص۲۰۶ ح۶.</span></ref>

<span dir="rtl">77.</span> <span dir="rtl">تأويل الآيات الظاهرة</span> - <span dir="rtl">به نقل از زيد شَحّام</span> -<span dir="rtl">: شب جمعه</span>‌<span dir="rtl">اى نزد امام صادق علیه السلام بودم که به من فرمود: «[قرآن] بخوان». من خواندم. دوباره فرمود: «بخوان» و من خواندم. دیگر بار فرمود: «اى شحّام! بخوان؛ زيرا امشب، شب قرآن است».</span>

<span id="الدعاء"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۲: الدُّعاءُ</span> ==

<span dir="rtl">۲/۲: دعا کردن</span>

<span dir="rtl">78.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ يُنزِلَ مَلَكاً إلَى السَّماءِ الدُّنيا كُلَّ لَيلَةٍ فِي الثُّلُثِ الأَخيرِ، و لَيلَةَ الجُمُعَةِ في أوَّلِ اللَّيلِ، فَيَأمُرُهُ فَيُنادي: هَل مِن سائِلٍ فَاُعطِيَهُ؟ هَل مِن تائِبٍ فَأَتوبَ عَلَيهِ؟ هَل مِن مُستَغفِرٍ فَأَغفِرَ لَهُ؟ يا طالِبَ الخَيرِ أقبِل، و يا طالِبَ الشَّرِّ أقصِر.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۱ ح۱۲۴۰، التوحيد: ص۱۷۶ ح۷، الاحتجاج: ج۲ ص۳۸۶ ح۲۹۳ نحوه و کلّها عن إبراهيم بن أبي محمود عن الإمام الرضا عن أبيه عن جدّه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۳ ص۳۱۴ ح۷؛ عمدة القاري: ج۷ ص۱۹۸ عن الحسين بن موسى بن جعفر عن آبائه علیهم السلام عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، كنز العمّال: ج۱۴ ص۱۷۸ ح۳۸۲۹۵ نقلاً عن سنن الدارقطني عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله و کلاهما نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">78.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند - تبارک و تعالی - در یک</span>‌<span dir="rtl">سوم پایانیِ هر شب و در آغاز هر شب جمعه، فرشته</span>‌<span dir="rtl">ای را به آسمان دنیا فرو می</span>‌<span dir="rtl">فرستد و به وی فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد تا بانگ برآورد: «آيا درخواست</span>‌ <span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">اى هست که عطايش کنم؟ آيا توبه</span>‌<span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">اى هست تا توبه</span>‌<span dir="rtl">اش را بپذيرم؟ آيا آمرزش</span>‌<span dir="rtl">خواهى هست تا از او در گذرم؟ اى جویندۀ خوبى</span>‌<span dir="rtl">ها! بيا و اى جویندۀ بدى</span>‌<span dir="rtl">ها! [از بدى</span>‌<span dir="rtl">] دست بدار».</span>

<span dir="rtl">79.</span> <span dir="rtl">عنه</span> ‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">لِعَليٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: يا أبَا الحَسَنِ، أ فَلا اُعَلِّمُكَ كَلِماتٍ يَنفَعُكَ اللّهُ بِهِنَّ و يَنفَعُ بِهِنَّ مَن عَلَّمتَهُ، و يُثَبِّتُ ما تَعَلَّمتَ في صَدرِكَ؟.…</span>

<span dir="rtl">إذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ، فَإِنِ استَطَعتَ أن تَقومَ في ثُلُثِ اللَّيلِ الآخِرِ؛ فَإِنَّها ساعَةٌ مَشهودَةٌ، وَ الدُّعاءُ فيها مُستَجابٌ، و قَد قالَ أخي يَعقوبُ لِبَنيهِ: (سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّى)، يَقولُ: حَتّىٰ تَأتِيَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ. فَإِن لَم تَستَطِع فَقُم في وَسَطِها، فَإِن لَم تَستَطِع فَقُم في أوَّلِها، فَصَلِّ أربَعَ رَكَعاتٍ تَقَرأُ فِي الرَّكعَةِ الاُولىٰ بِفاتِحَةِ الكِتابِ و سورَةِ يس، و فِي الرَّكعَةِ الثّانِيَةِ بِفاتِحَةِ الكِتابِ و «حٰم» الدُّخانَ، و فِي الرَّكعَةِ الثّالِثَةِ بِفاتِحَةِ الكِتابِ و «الم تَنزيلُ» السَّجدَةَ، و فِي الرَّكعَةِ الرّابِعَةِ بِفاتِحَةِ الكِتابِ و «تَبارَكَ» المُفَصَّلَ. فَإِذا فَرَغتَ مِنَ التَّشَهُّدِ فَاحمَدِ اللّهَ و أَحسِنِ الثَّناءَ عَلَى اللّهِ، و صَلِّ عَلَيَّ و أَحسِن، و عَلىٰ سائِرِ النَّبِييّنَ، وَ استَغفِر لِلمُؤمنينَ وَ المُؤمناتِ، و لإخوانِكَ الَّذينَ سَبَقوكَ بِالإِيمانِ، ثُمَّ قُل في آخِرِ ذٰلِكَ:</span>

<span dir="rtl">«اللّٰهُمَّ ارحَمني بِتَركِ المَعاصي أبَداً ما أبقَيتَني، وَ ارحَمني أن أتَكَلَّفَ ما لا يَعنيني، وَ ارزُقني حُسنَ النَّظَرِ فيما يُرضيكَ عَنّي. اللّٰهُمَّ بَديعَ السَّماواتِ وَ الأَرضِ، ذَا الجَلالِ وَ الإِكرامِ، وَ العِزَّةِ الَّتي لا تُرامُ، أسأَلُكَ يا اللّهُ يا رَحمنُ، بِجَلالِكَ و نورِ وَجهِكَ، أن تُلزِمَ قَلبي حِفظَ كِتابِكَ كَمّا عَلَّمتَني، وَ ارزُقني أن أتلُوَهُ عَلَى النَّحوِ الَّذي يُرضيكَ عَنّي. اللّٰهُمَّ بَديعَ السَّماواتِ وَ الأَرضِ، ذَا الجَلالِ وَ الإِكرامِ وَ العِزَّةِ الَّتي لا تُرامُ، أسأَلُكَ يا اللّهُ يا رَحمٰنُ بِجَلالِكَ و نورِ وَجهِكَ، أن تُنَوِّرَ بِكِتابِكَ بَصَري، و أَن تُطْلِقَ بِهِ لِساني، و أَن تُفَرِّجَ بِهِ عَن قَلبي، و أَن تَشرَحَ بِهِ صَدري، و أَن تَعمَلَ بِهِ بَدَني، فَإِنَّهُ لا يُعينُني عَلَى الحَقِّ غَيرُكَ، و لا يُؤتيهِ إلّا أنتَ، و لا حَولَ و لا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ العَلِيِّ العَظيمِ».</span>

<span dir="rtl">يا أبَا الحَسَنِ، فَافعَل ذٰلِكَ ثَلاثَ جُمَعٍ أو خَمسَ أو سَبعَ، یُجابُ بِإِذنِ اللّهِ. وَ الَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ! ما أخطَأَ مُؤمناً قَطُّ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن الترمذي: ج۵ ص۵۶۴ ح۳۵۷۰، المستدرك على الصحيحين: ج۱ ص۴۶۱ ح۱۱۹۰، سیر أعلام النبلاء: ج۹ ص۲۱۷ الرقم۶۰ كلّها عن ابن عبّاس، المعجم الكبير: ج۱۱ ص۲۹۱ ح۱۲۰۳۶ عن ابن عبّاس عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله و کلّها نحوه، كنز العمّال: ج۲ ص۵۹ ح۳۱۱۲؛ جمال الاُسبوع: ص۸۶ عن ابن عبّاس عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج۹۲ ص۲۹۳ ح۶ و راجع مصباح المتهجّد: ص‏۲۶۴.</span></ref>

<span dir="rtl">79.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">خطاب به على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: اى ابو الحسن! آيا سخنانی به تو نياموزم که خداوند، بدانها تو و هر که آنها را به وی بياموزى، سود ببخشد و آموخته</span>‌<span dir="rtl">ات را در سينه</span>‌<span dir="rtl">ات استوار گردانَد؟... چون شب جمعه فرا رسد، اگر توانستى، در یک</span>‌<span dir="rtl">سوم پایانی شب برخيز؛ زيرا آن زمان، زمان حضور [فرشتگان رحمت] است و دعا در آن، پذيرفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود. برادرم يعقوب به پسرانش فرمود: (به زودى براى شما از پروردگارم آمرزش می</span>‌<span dir="rtl">خواهم) و [مقصودش] فرا رسيدن شب جمعه بود.</span>

<span dir="rtl">پس اگر نمی</span>‌<span dir="rtl">توانى [در آن ساعت بيدار شوى]، در نیمۀ شب برخیز و باز اگر نمی</span>‌<span dir="rtl">توانی، در آغاز شب. آن گاه چهار رکعت نماز بخوان. در رکعت اوّل، فاتحة الکتاب و سورۀ ياسين را مى</span>‌<span dir="rtl">خوانى و در رکعت دوم، فاتحة الکتاب و سورۀ دخان را و در رکعت سوم، فاتحة الکتاب و سورۀ سجده</span>‌ <span dir="rtl">را و در رکعت چهارم، فاتحة الکتاب و سورۀ مُلک را. پس هنگامی که تشهّد خواندی، خدا را سپاس بگزار و شایسته، ثنایش بگو و بر من و دیگر پیامبران، نیک صلوات بفرست و براى مردان و زنان با</span>‌<span dir="rtl">ایمان و برادرانت که در ایمان از تو پیشی گرفته</span>‌<span dir="rtl">اند، آمرزش بخواه. سپس در پایان آن بگو: «خدايا! پیوسته تا زمانى که زنده</span>‌<span dir="rtl">ام مى</span>‌<span dir="rtl">دارى، به ترک گناهان، بر من رحم آر، و به این که در کارهاى بيهوده، خود را به زحمت نیفکنم، مورد رحمت قرارم ده، و زیبا دیدن آنچه را که مايۀ خشنودی</span>‌<span dir="rtl">ات از من مى</span>‌<span dir="rtl">شود، روزی</span>‌<span dir="rtl">ام فرما. خداوندا! اى پديد</span>‌ <span dir="rtl">آورندۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين! اى دارندۀ شُکوه و بزرگواری و عزّتِ دست</span>‌<span dir="rtl">نايافتنى! اى خدا! اى مهربان! به شُکوهت و نور رخسارت، از تو مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم که دلم را به حفظ کردن کتابت، آن گونه که آن را به من آموخته</span>‌<span dir="rtl">اى، وادار سازى و روزى</span>‌<span dir="rtl">ام فرمايى که آن را به گونه</span>‌<span dir="rtl">اى که تو را از من خشنود مى</span>‌<span dir="rtl">سازد، تلاوت کنم. خدایا! اى پديد</span> ‌<span dir="rtl">آورندۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين! اى دارندۀ شُکوه و بزرگواری و عزّتِ دست</span>‌<span dir="rtl">نايافتنى! اى خدا! اى مهربان! به شُکوهت و نور رخسارت، از تو مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم که ديده</span>‌<span dir="rtl">ام را به کتابت، نورانى گردانى و زبانم را بِدان، باز کنى و با آن غم</span>‌<span dir="rtl">گسار دلم باشی و سينه</span>‌<span dir="rtl">ام را به آن بگشايى و به آن بدنم را به کار گيرى؛ چه این که کسى جز تو، به من در [مسیر] حق، یاری نمى</span>‌<span dir="rtl">رسانَد و کسى جز تو، آن را عطا نمى</span>‌<span dir="rtl">کند، و هيچ توان و نيرويى نيست، جز از سوى خداى والا و بزرگ».</span>

<span dir="rtl">ای ابو الحسن! سه، پنج یا هفت جمعه، این کار را انجام بده تا با رخصت الهی، اجابت صورت پذیرد. سوگند به آن که مرا به حق برانگیخته، این اجابت، هرگز در بارۀ هیچ مؤمنی به خطا نمی</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">80.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام عن أبي بصير عن الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ تَعالىٰ لَيُنادي كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ مِن فَوقِ عَرشِهِ مِن أوَّلِ اللَّيلِ إلىٰ آخِرِهِ: «ألا عَبدٌ مُؤمِنٌ يَدعوني لِآخِرَتِهِ و دُنياهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ لِاُجيبَهُ؟ ألا عَبدٌ مُؤمِنٌ يَتوبُ إلَيَّ مِن ذُنوبِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأَتوبَ عَلَيهِ؟ ألا عَبدٌ مُؤمِنٌ قَد قَتَّرتُ</span><ref><span dir="rtl">. أقتَر اللّٰهُ رِزقَهُ: أي ضيّقهُ و قللّٰه (النهاية: ج۴ ص۱۲ «قتر»).</span></ref> <span dir="rtl">عَلَيهِ رِزقَهُ فيَسأَلُنِي الزِّيادَةَ في رِزقِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأَزيدَهُ و اُوَسِّعَ عَلَيهِ؟ ألا عَبدٌ مُؤمِنٌ سَقيمٌ يَسأَلُني أن أشفِيَهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاُعافِيَهُ، ألا عَبدٌ مُؤمِنٌ مَحبوسٌ مَغمومٌ يَسأَلُني أن اُطلِقَهُ مِن حَبسِهِ و اُخَلِّيَ سَربَهُ؟ ألا عَبدٌ مُؤمِنٌ مَظلومٌ يَسأَلُني أن آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَأَنتَصِرَ لَهُ و آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ؟».</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَلا يَزالُ يُنادي بِهٰذا حَتّىٰ يَطلُعَ الفَجرُ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب الأحكام: ج۳ ص۵ ح۱۱، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۰ ح۱۲۳۹، المقنعة: ص۱۵۴، عدّة الداعي: ص۳۷، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۲ و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۸۷ ص۱۶۶ ح۹.</span></ref>

<span dir="rtl">80.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحکام</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: امام باقر علیه السلام فرمود: «خداوند متعال، هر شبِ جمعه، از آغاز شب تا پايان آن، از بلندایِ عرش خويش بانگ بر می</span>‌<span dir="rtl">آورد: &quot;آيا بندۀ مؤمنى نيست که تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دَم، مرا براى آخرت و دنيايش بخوانَد و من، پاسخش دهم؟ آيا بندۀ مؤمنى نيست که تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، از گناهانش به درگاه من توبه کند و من هم به سوى او باز گردم [و توبه</span>‌<span dir="rtl">اش را بپذيرم]؟ آيا بندۀ مؤمنى نيست که من، روزى</span>‌<span dir="rtl">اش را بر او تنگ کرده باشم و او تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، افزايش در روزى</span>‌<span dir="rtl">اش را از من بخواهد و من، بر روزى او بيفزايم و به آن گشايش دهم؟ آيا بندۀ مؤمنِ بيمارى نيست که تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، از من شفا بخواهد و شفايش دهم؟ آيا بندۀ مؤمنِ زندانى و غم</span>‌<span dir="rtl">زده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست که از من بخواهد از زندان، آزاد و رهايش کنم؟ آيا بندۀ مؤمنِ ستم</span>‌<span dir="rtl">ديده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست که تا پيش از سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، از من بخواهد که دادش را بستانم و من، انتقام او را بگيرم و داد وى بستانم؟&quot; و تا سپيده</span>‌<span dir="rtl">دم، به اين سخنان ادامه مى</span>‌<span dir="rtl">دهد».</span>

<span dir="rtl">81.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في قَولِ يَعقوبَ علیه السلام لِبَنيهِ: (سَوفَ أَستَغفِرُ لَكُم رَبِّى)</span><ref><span dir="rtl">. يوسف: ۹۸.</span></ref> -<span dir="rtl">: أخَّرَها إلَى السَّحَرِ لَيلَةَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۲ ح۱۲۴۲ عن محمّد بن مسلم، المقنعة: ص۱۵۵، علل الشرائع: ص۵۴ ح۱ عن إسماعيل بنِ الفَضلِ الهاشمي‏، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۱ ح۱۳؛ سنن الترمذي: ج۵ ص۵۶۴ ح۳۵۷۰، المستدرك علی الصحیحین: ج۱ ص۴۶۱ ح۱۱۹۰ كلاهما عن ابن عبّاس عن رسول اللّٰه‏ صلی الله علیه و آله نحوه، کنز العمّال: ج۲ ص۵۹ ح۳۱۱۲.</span></ref>

<span dir="rtl">81.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ این سخن يعقوب علیه السلام به فرزندانش: (به زودى از پروردگارم برایتان آمرزش خواهم</span> ‌<span dir="rtl">خواست</span>) -<span dir="rtl">: دعا کردن براى آنان را تا سحرگاه شب جمعه، به تأخير انداخت.</span>

<span dir="rtl">82.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع عن إسماعيل بن الفضل الهاشمي</span>: <span dir="rtl">قُلتُ لِجَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام: أخبِرني عَن يَعقوبَ علیه السلام لَمَّا قالَ لَهُ بَنوهُ: (قَالُوا يَا أَبَانَا ٱسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ * قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّى)</span><ref><span dir="rtl">. يوسف: ۹۷-۹۸.</span></ref> <span dir="rtl">فَأَخَّرَ الاِستِغفارَ لَهُم، و يوسُفَ علیه السلام لَمّا قالوا لَهُ: (تَاللَّهِ لَقَدْ ءَاثَرَكَ ٱللَّهُ عَلَيْنَا وَ إِن كُنَّا لَخَاطِئِينَ * قَالَ لَا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ ٱلْيَوْمَ يَغْفِرُ ٱللَّهُ لَكُمْ وَ هُوَ أَرْحَمُ ٱلرَّاحِمِينَ).</span><ref><span dir="rtl">. يوسف: ۹۱-۹۲.</span></ref>

<span dir="rtl">قالَ: لأَنَّ قَلبَ الشّابِّ أرَقُّ مِن قَلبِ الشَّيخِ، و كانَت جِنايَةُ وُلدِ يَعقوبَ عَلىٰ يوسُفَ، و جِنايَتُهُم عَلىٰ يَعقوبَ إنَّما كانَت بِجِنايَتِهِم عَلىٰ يوسُفَ، فَبادَرَ يوسُفُ إلَى العَفوِ عَن حَقِّهِ، و أَخَّرَ يَعقوبَ العَفوَ؛ لأَنَّ عَفوَهُ إنَّما كانَ عَن حَقِّ غَيرِهِ، فَأَخَّرَهُم إلَى السَّحَرِ لَيلَةَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. علل الشرائع: ص۵۴ ح۱، بحار الأنوار: ج۱۲ ص۲۸۰ ح۵۷.</span></ref>

<span dir="rtl">82.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع</span> - <span dir="rtl">به نقل از اسماعيل بن فضل هاشمى</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق علیه السلام گفتم: آگاهم کنید که چرا وقتى پسران يعقوب علیه السلام به او گفتند: (اى پدر! براى گناهان ما آمرزش بخواه، که ما خطاکار بوديم. * گفت: به زودى، از پروردگارم برایتان آمرزش خواهم خواست) آمرزش</span>‌<span dir="rtl">خواهى براى آنان را به تأخير افکند؛ ولى يوسف علیه السلام وقتى برادرانش به او گفتند: (به خدا سوگند که خدا تو را بر ما برترى داده است و ما خطاکار بوديم * گفت: امروز، بر شما سرزنشى نيست. خدا، از شما در مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد و او مهربان ترينِ مهربانان است)؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «چون دل جوان، نازک</span>‌<span dir="rtl">تر از دل پيرمرد است. فرزندان يعقوب بر يوسف، ستم روا داشتند و ستم آنان بر يعقوب، به واسطۀ ستم بر يوسف بود. از اين رو، يوسف، به سرعت، از حقّ خود در گذشت؛ ولى يعقوب، گذشت را به تأخير انداخت؛ زيرا گذشتِ او نسبت به حقّ فرد ديگرى بود. وى، از این رو تا سحرِ شب جمعه به تأخيرشان انداخت».</span>

<span dir="rtl">83.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن دَعَا لِعَشَرَةٍ مِن إِخوَانِهِ المَوتىٰ لَيلَةَ الجُمُعَةِ، أوجَبَ اللّه</span>‌ <span dir="rtl">لَهُ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۲، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۱۲ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">83.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر که در شب جمعه برای ده تن از برادرانِ درگذشته</span>‌<span dir="rtl">اش دعا کند، خداوند، بهشت را بر وی واجب می</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span>

<span id="الصلاة-علی-النبي-و-آله"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۳: الصّلاةُ عَلَیٰ النَّبيَّ و آلِهِ</span> ==

<span dir="rtl">۲/۳: صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش</span>

<span dir="rtl">84.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام عن رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِروا مِنَ الصَّلاةِ عَلَيَّ فِي اللَّيلَةِ الغَرّاءِ وَ اليَومِ الأَزهَرِ؛ لَيلَةِ الجُمُعَةِ و يَومِ الجُمُعَةِ.</span>

<span dir="rtl">فَسُئِلَ: إلى كَمِ الكَثيرُ؟ قالَ: إلىٰ مِئَةٍ، و ما زادَت فَهُوَ أفضَلُ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۲۸ ح۲ عن القدّاح، فقه الرضا: ص۱۳۰ عنه صلی الله علیه و آله و لیس فیه ذیله من «فسئل»، المناقب للكوفي: ج۱ ص۱۰۷ ح۵۴ عن الزهري عنه صلی الله علیه و آله و فيه صدره إلى «الیوم الأزهر»، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۱۳ ح۲۰؛ شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۱ ح۳۰۳۴ عن ابن عبّاس عنه صلی الله علیه و آله، النهایة في غریب الحدیث: ج۲ ص۳۲۲ عنه صلی الله علیه و آله و ليس فيهما ذيله من «فسئل» نحوه، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۴ ح۲۱۸۰.</span></ref>

<span dir="rtl">84.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «در شب تابان و روز درخشان، یعنی شب جمعه و روز جمعه، بر من بسیار صلوات بفرستید».</span>

<span dir="rtl">پرسیده شد: «بسیار»، چه اندازه است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «صد بار و هر چه بیشتر شود، بهتر».</span>

<span dir="rtl">85.</span> <span dir="rtl">رسول الله</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِرُوا الصَّلاةَ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ و لَيلَةَ الجُمُعَةِ، فَمَن صَلّى عَلَيَّ صَلاةً صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ عَشراً.</span><ref><span dir="rtl">. السنن الكبرى: ج۳ ص۳۵۳ ح۵۹۹۴، شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۰ ح۳۰۳۰، مسند الشامیّین: ج۴ ص۱۹ ح۲۶۱۰ و فیه صدره إلی «يومَ الجُمُعة» و كلّها عن أنس، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۴ ح۲۱۷۹، مسند زيد: ص۱۵۶ عن الإمام زين العابدين عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، جامع الأخبار: ص۱۵۷ ح۳۷۰ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج‏۸۹ ص۳۶۴ ح۵۶ و راجع صحيح مسلم: ج۱ ص۳۰۶ ح۷۰ و تفسير القرطبي: ج۱۹ ص۲۸۶.</span></ref>

<span dir="rtl">85.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در روز و شب جمعه، بسیار بر من صلوات بفرستید؛ زیرا هر که بر من یک صلوات بفرستد، خداوند بر وی ده صلوات می</span>‌<span dir="rtl">فرستد.</span>

<span dir="rtl">86.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ الخَميسِ بَعَثَ اللّهُ عزّ و جلّ مَلائِكَةً مَعَهُم صُحُفٌ مِن فِضَّةٍ و أَقلامٌ مِن ذَهَبٍ، يَكتُبونَ يَومَ الخَميسِ و لَيلَةَ الجُمُعَةِ أكثَرَ النّاسِ صلاةً عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله.</span><ref><span dir="rtl">. تاريخ دمشق: ج۴۳ ص۱۴۲ ح۹۱۲۶، الفوائد لتمّام بن محمّد الرازي: ج۲ ص۱۰۶ ح۱۲۶۶ کلاهما عن أبي هریرة، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۴ ح۲۱۷۷.</span></ref>

<span dir="rtl">86.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر گاه روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه فرا رسد، خداوند عزّ و جلّ فرشتگانی را با دفترهایی سیمین و قلم</span>‌<span dir="rtl">هایی زرّین بر می</span>‌<span dir="rtl">انگیزد تا روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه و شب جمعه، [نام] بیشترین صلوات فرستندگان بر پیامبر صلی الله علیه و آله را بنویسند.</span>

<span dir="rtl">87.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ للّهِ عزّ و جلّ مَلائِكَةً فِي الأَرضِ خُلِقوا مِنَ النّورِ، لا يَهبِطونَ إلّا لَيلَةَ الجُمُعَةِ و يَومَ الجُمُعَةِ، بِأَيديهِم أقلامٌ مِن ذَهَبٍ و دَواةٌ مِن فِضَّةٍ و قَراطيسُ مِن نورٍ، لا يَكتُبونَ إلّا الصَّلاةَ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله.</span><ref><span dir="rtl">. الفردوس: ج۱ ص۱۸۴ ح۶۸۸ عن الإمام عليّ علیه السلام، كنز العمّال: ج۱ ص۵۰۶ ح۲۲۳۸.</span></ref>

<span dir="rtl">87.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ فرشتگانی در زمین دارد که از نور، آفریده شده</span>‌<span dir="rtl">اند. آنان جز در شب جمعه و روز جمعه، فرود نمی</span>‌<span dir="rtl">آیند. در دستانشان قلم</span>‌<span dir="rtl">هایی از طلا و دواتی از نقره و کاغذهایی از نور است. آنان چیزی جز صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله را نمی</span>‌<span dir="rtl">نویسند.</span>

<span dir="rtl">88.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ أقرَبَكُم مِنّي يَومَ القِيامَةِ في كُلِّ مَوطِنٍ، أكثَرُكُم عَلَيَّ صَلاةً فِي الدُّنيا، مَن صَلّىٰ عَلَيَّ في يَومِ الجُمُعَةِ و لَيلَةِ الجُمُعَةِ مِئَةَ مَرَّةٍ، قَضَى اللّهُ لَهُ مِئَةَ حاجَةٍ: سَبعينَ مِن حَوائِجِ الآخِرَةِ و ثَلاثينَ مِن حَوائِجِ الدُّنيا، ثُمّ يُوَكِّلُ اللّهُ بِذٰلِكَ مَلَكاً يُدخِلُهُ في قَبري كَما يُدخِلُ عَلَيكُمُ الهَدايا، يُخبِرُني مَن صَلّىٰ عَلَيَّ بِاسمِهِ و نَسَبِهِ إلىٰ عَشيرَتِهِ، فَأُثبِتُهُ عِندي في صَحيفَةٍ بَيضاءَ.</span><ref><span dir="rtl">. شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۱ ح۳۰۳۵، فضائل الأوقات للبیهقي: ص۴۹۹ ح۲۷۶، تاريخ دمشق: ج۵۴ ص۳۰۱ ح۱۱۵۰۰، نظم درر السمطین: ص۶۰ ح۴۸ و الثلاثة الأخیرة نحوه و كلّها عن أنس، كنز العمّال: ج۱ ص۵۰۶ ح۲۲۳۷؛ جامع الأخبار: ص۱۵۴ ح۳۴۸ عن أنس نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">88.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز قیامت در همه جا، نزدیک</span>‌<span dir="rtl">ترین شما به من کسی است که در دنیا بیشتر بر من صلوات بفرستد. هر که در روز جمعه و شب جمعه، صد</span>‌<span dir="rtl">بار بر من صلوات بفرستد، خداوند، صد حاجتش را که هفتاد حاجت اُخروی و سی نیاز دنیوی باشد، بر</span>‌<span dir="rtl">آورده می</span>‌<span dir="rtl">سازد. سپس فرشته</span>‌<span dir="rtl">ای بر آن (صلوات) می</span>‌<span dir="rtl">گمارد تا آن چنان که هدایا را به دستتان می</span>‌<span dir="rtl">رسانند، آن را وارد قبر من</span> ‌<span dir="rtl">کند و نام و نشان صلوات</span>‌<span dir="rtl">فرست را تا عشیره</span>‌<span dir="rtl">اش به من خبر</span> ‌<span dir="rtl">دهد و من آن را در دفتری سپید نزد خود ثبت می</span>‌<span dir="rtl">کنم.</span>

<span dir="rtl">89.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ للّهِ تَعالىٰ كَرائِمَ في عِبادِهِ خَصَّهُم بِها في كُلِّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ و يَومِ جُمُعَةٍ، فَأَكثِروا فيها مِنَ التَّهليلِ وَ التَّسبيحِ وَ الثَّناءِ عَلَى اللّه عزّ و جلّ، وَ الصَّلاةِ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله.</span><ref><span dir="rtl">. المقنعة: ص۱۵۵، روضة الواعظين: ص۳۶۵، تفسير القمّي: ج‏۲ ص۱۶۹ عن عاصم بن حمید و فیه ذیله من «فاکثروا»، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۱۴ ح۲۱.</span></ref>

<span dir="rtl">89.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند براى بندگان خويش بزرگواری</span>‌<span dir="rtl">هایی دارد که در هر شب جمعه و روز جمعه ارزانى</span>‌<span dir="rtl">شان می</span>‌‌<span dir="rtl">کند. از این رو، در این [زمان] بر لا إله إلّا اللّٰه گفتن و تسبیح کردن و ثناگویی خداوند عزّ و جلّ و صلوات فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه و آله بیفزایید.</span>

<span dir="rtl">90.</span> <span dir="rtl">الكافي عن عمر بن يزيد</span>: <span dir="rtl">قالَ لي أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام: يا عُمَرُ، إنَّهُ إذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ نَزَلَ مِنَ السَّماءِ مَلائِكَةٌ بِعَدَدِ الذَّرِّ</span><ref><span dir="rtl">. الذَرُّ: النملُ الأحمرُ الصغير، واحدتها: ذرّة (النهاية: ج۲ ص۱۵۷ «ذرر»).</span></ref><span dir="rtl">، فِي أيدِيهِم أقلامُ الذَّهَبِ و قَراطيسُ الفِضَّةِ، لا يَكتُبونَ</span><ref><span dir="rtl">. الطبعة المعتمدة للمصدر: «لا تكتبون»، و التصويب من طبعة دار الحدیث و المصادر الاُخرى.</span></ref> <span dir="rtl">إلىٰ لَيلَةِ السَّبتِ إلّا الصَّلاةَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ و عَلَيهِم؛ فَأَكثِر مِنها.</span>

<span dir="rtl">و قال: يا عُمَرُ، إنَّ مِنَ السُّنَّةِ أن تُصلِّيَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و أَهلِ بَيتِهِ في كُلِّ يَومِ جُمُعَةٍ ألفَ مَرَّةٍ، و في سائِرِ الأَیّام مِئَةَ مَرَّةٍ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۶ ح۱۳، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۴ ح۹، جمال الاُسبوع: ص۱۲۳، منتهى المطلب: ج۵ ص۴۷۱، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۱۴ ح۲۴.</span></ref>

<span dir="rtl">90.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از عمر بن يزيد</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام به من فرمود: «اى عمر! چون شب جمعه فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسد، فرشتگانی به شمار مورچگان، از آسمان فرود مى</span>‌<span dir="rtl">آيند که در دستانشان قلم</span>‌<span dir="rtl">های زرّين و کاغذهاى سيمين است که تا شب شنبه، جز صلوات بر محمّد و خاندان محمّد - که درودهای خدا به او و بر ايشان باد -، چيزى را نمى</span>‌<span dir="rtl">نويسند. پس فراوان صلوات بفرست».</span>

<span dir="rtl">و فرمود: «ای عمر! سنّت است که در هر روز جمعه، بر محمّد و خاندانش هزار</span>‌ <span dir="rtl">بار و در دیگر روزها صد</span>‌ <span dir="rtl">بار صلوات بفرستی».</span>

<span dir="rtl">91.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَت عَشِيَّةُ الخَميسِ و لَيلَةُ الجُمُعَةِ، نَزَلَت مَلائِكَةٌ مِنَ السَّماءِ و مَعَها أقلامُ الذَّهَبِ و صُحُفُ الفِضَّةِ، لا يَكتُبونَ عَشِيَّةَ الخَميسِ و لَيلَةَ الجُمُعَةِ و يَومَ الجُمُعَةِ إِلىٰ أن تَغيبَ الشَّمسُ إلّا الصَّلاةَ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۴ ح۱۲۵۱، الخصال: ص۳۹۳ ح۹۵ كلاهما عن عبداللّٰه‏ بن سنان، المقنعة: ص۱۵۶، فقه الرضا: ص۱۲۸ عن المعصوم علیه السلام و كلاهما نحوه، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۱، بحار الأنوار: ج۹۴ ص۵۰ ح۱۱.</span></ref>

<span dir="rtl">91.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چون غروب پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه</span>‌ <span dir="rtl">و شب جمعه فرا برسد، فرشتگانی از آسمان فرود مى</span>‌<span dir="rtl">آيند که در دستانشان قلم</span>‌<span dir="rtl">های زرّين و دفترهاى سيمين است و غروب پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه</span>‌<span dir="rtl">، شب جمعه و روز جمعه تا غروب آفتاب، جز صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله را نمی</span>‌<span dir="rtl">نویسند.</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۸۹ (آداب یوم الجمعة / الأدب العبادي / الصلاة علی النبيّ و آله).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۹۹ (آداب روز جمعه / برنامهٔ عبادی / صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش)</span>

<span id="زیارة-الإمام-الحسین-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۴: زیارَةُ الإمامِ الحُسَینِ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۲/۴: زیارت امام حسین علیه السلام</span>

<span dir="rtl">92.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن زارَ قَبرَ الحُسَينِ علیه السلام في كُلِّ جُمُعَةٍ غَفَرَ اللّهُ لَهُ البَتَّةَ، و لَم يَخرُج مِنَ الدُّنيا و في نَفسِهِ حَسرَةٌ مِنها، و كانَ مَسكَنُهُ فِي الجَنَّةِ مَعَ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ علیهما السلام.</span><ref><span dir="rtl">. كامل الزيارات: ص۳۴۱ ح۵۷۴ عن داود بن فرقد، بحار الأنوار: ج۱۰۱ ص۹۶ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">92.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر کس هر جمعه، قبر حسين علیه السلام را زيارت کند، بى ترديد، خداوند، او را مى</span>‌<span dir="rtl">آمرزد و بدون هيچ حسرتى از دنيا مى</span>‌<span dir="rtl">رود و جايگاهش در بهشت، همراه حسين بن على علیه السلام است.</span>

<span dir="rtl">93.</span> <span dir="rtl">كامل الزيارات عن صفوان الجمّال</span>: <span dir="rtl">قالَ لي أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام لَمّا أتَى الحيرَةَ: هَل لَكَ في قَبرِ الحُسَينِ علیه السلام؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: و تَزورُهُ جُعِلتُ فِداكَ؟!</span>

<span dir="rtl">قالَ: و كَيفَ لا أزورُهُ وَ اللّهُ يَزورُهُ في كُلِّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ؛ يَهبِطُ مَعَ المَلائِكَةِ إلَيهِ، وَ الأَنبِياءُِ وَ الأَوصِياءُِ، و مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله أفضَلُ الأَنبِياءِ و نَحنُ أفضَلُ الأَوصِياءِ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ صَفوانُ: جُعِلتُ فِداكَ، فَنَزورُهُ في كُلِّ جُمُعَةٍ حَتّىٰ نُدرِكَ زِيارَةَ الرَّبِّ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم يا صَفوانُ، اِلزَم ذٰلِكَ يُكتَب لَكَ زِيارَةُ قَبرِ الحُسَينِ علیه السلام، و ذٰلِكَ تَفضيلٌ، و ذٰلِكَ تَفضيلٌ.</span><ref><span dir="rtl">. كامل الزيارات: ص‌۲۲۲ ح‌۳۲۶، بحار الأنوار: ج‌۱۰۱ ص‌۶۰ ح‌۳۲.</span></ref>

<span dir="rtl">93.</span> <span dir="rtl">کامل الزيارات</span> - <span dir="rtl">به نقل از صفوان جمّال</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام هنگامى که به حيره آمد، به من فرمود: «آيا به [زيارت</span>‌<span dir="rtl">] قبر حسين علیه السلام مايلى؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: مى</span>‌<span dir="rtl">خواهى او را زيارت کنى، فدايت شوم؟!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «چگونه او را زيارت نکنم، در حالى که خداوند، او را در هر شبِ جمعه، زيارت مى</span>‌<span dir="rtl">کند و با فرشتگان و پيامبران و جانشینان، به سوى او فرود مى</span>‌<span dir="rtl">آيد، و محمّد صلی الله علیه و آله برترينِ پيامبران است و ما برترينِ جانشینانیم؟».</span>

<span dir="rtl">صفوان گفت: فدايت شوم! پس ما هر جمعه، او را زيارت کنيم تا خداوند را زيارت کرده باشيم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى، اى صفوان! بر اين کار، مداومت کن تا زيارت قبر حسين علیه السلام برايت نوشته شود. اين، فضيلتی دو چندان است. این، فضيلتی دو چندان است».</span>

<span dir="rtl">94.</span> <span dir="rtl">الإمام المهديّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">زِيارَةُ الحُسَينِ علیه السلام في لَيلَةِ الجُمُعَةِ أمانٌ مِنَ النّارِ يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. جنّة المأوى للميرزا النوري (طبع مؤسّسة السیّدة المعصومة علیها السلام) ص۱۵۲، النجم الثاقب: ج۲ ص۱۵۵ نحوه و راجع المزار الکبیر: ص۳۳۱ ح۱۱ و إلزام الناصب: ج۲ ص۶۸.</span></ref>

<span dir="rtl">94.</span> <span dir="rtl">امام مهدی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">زیارت حسین علیه السلام در شب جمعه، ایمنی</span>‌<span dir="rtl">بخش از آتش، در روز قیامت است.</span>

<span id="الإحیاء"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۵: الإِحیاء</span> ==

<span dir="rtl">۲/۵: شب</span>‌<span dir="rtl">زنده</span>‌<span dir="rtl">داری</span>

<span dir="rtl">95.</span> <span dir="rtl">الإمام الحسن علیه السلام</span>: <span dir="rtl">رَأَيتُ اُمّي فاطِمَةَ علیها السلام قامَت في مِحرابِها لَيلَةَ جُمُعَتِها، فَلَم تَزَل راكِعَةً ساجِدَةً حَتَّى اتَّضَحَ عَمودُ الصُّبحِ، و سَمِعتُها تَدعو لِلمُؤمِنينَ وَ المُؤمِناتِ و تُسَمّيهم و تُكثِرُ الدُّعاءَ لَهُم، و لا تَدعو لِنَفسِها بِشَيءٍ. فَقُلتُ لَها: يا اُمّاه! لِمَ لا تَدعينَ لِنَفسِكَ كَما تَدعينَ لِغَيرِكَ؟ فَقالَت: يا بُنَيَّ، الجارَ ثُمَّ الدارَ.</span><ref><span dir="rtl">. علل الشرائع: ص۱۸۲ ح۱ عن عبادة الكلیبي، دلائل الإمامة: ص۱۵۲ ح۶۵ عن عبّاد الكلبي (و التحقیق أنّهما شخص واحد، و هو عبّاد بن صهیب التمیمي) و کلاهما عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه علیهم السلام عن فاطمة الصغرى بنت الحسين علیه السلام عن أبیها علیه السلام، كشف الغمّة: ج۲ ص۹۴، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۱۳ ح۱۹ نقلاً عن مصباح الأنوار و کلاهما عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه علیهم السلام عن فاطمة الصغرى بنت الحسين علیه السلام عن أبیها عنه علیهما السلام و ج۴۳ ص۸۱ ح۳.</span></ref>

<span dir="rtl">95.</span> <span dir="rtl">امام حسن علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مادرم فاطمه علیها السلام را دیدم که در شب جمعه در محلّ نمازش ایستاده و پیوسته تا روشنىِ بامداد، در رکوع و سجود بود. شنيدم که برای مردان و زنان مؤمن دعا مى</span>‌<span dir="rtl">کرد و آنان را نام مى</span>‌<span dir="rtl">بُرد و برایشان فراوان دعا مى</span>‌<span dir="rtl">کرد، بی</span>‌ <span dir="rtl">آن که براى خود دعايى کند. به ايشان گفتم: مادر جان! چرا همانند ديگران براى خود دعا نمى</span>‌<span dir="rtl">کنى؟ فرمود: «پسرکم! نخستْ همسایه، سپس خانه!».</span>

<span dir="rtl">96.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ يَومَهُ [أيِ الجُمُعَةِ] مِثلُ لَيلَتِهِ، فَإِنِ استَطَعتَ أن تُحييها بِالصَّلاةِ وَ  الدُّعاءِ فَافعَل.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۴ ح۶، تهذیب الأحکام: ج۳ ص۳ ح۳ کلاهما عن أبان بن عثمان الأحمر، مصباح المتهجّد: ص۲۸۳، جمال الاُسبوع: ص۱۲۳، الدعوات: ص۳۷ ح۹۰ و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۲ ح۱۴.</span></ref>

<span dir="rtl">96.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">روز جمعه [در فضیلت]، به سان شب جمعه است. پس اگر می</span>‌<span dir="rtl">توانی آن را با نماز و دعا زنده بداری، چنین کن.</span>

<span id="التصدق"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۶: التَّصَدُّق</span> ==

<span dir="rtl">۲/۶: صدقه دادن</span>

<span dir="rtl">97.</span> <span dir="rtl">الإمام الصّادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الصَّدَقَةُ لَيلَةَ الجُمُعَةِ بِأَلفٍ، وَ الصَّدَقَةُ يَومَ الجُمُعَةِ بِألَفٍ، و... لَيلَةُ الجُمُعَةِ و يَومُ الجُمُعَةِ فِي الفَضلِ سَواءٌ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۳، بحار الأنوار:ج۸۹ ص۲۸۲ ح۲۸.</span></ref>

<span dir="rtl">97.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">صدقه در شب جمعه، هزار برابر و صدقه در روز جمعه نیز هزار برابر می</span>‌<span dir="rtl">شود و... شب جمعه و روز جمعه در فضیلت، مانند یکدیگرند.</span>

<span dir="rtl">راجع: ۳۴۴ (فضائل الجمعة و خصائصها / تضاعف الأعمال).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۴۵ (فضیلت</span>‌<span dir="rtl">ها و ویژگی</span>‌<span dir="rtl">های جمعه / چند برابر شدن جزای کارها).</span>

<span id="الفصل-الثالث-آداب-یوم-الجمعة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثالث: آدابُ یَومِ الجُمُعَةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل سوم: آداب روز جمعه</span>

<span id="الأدب-الثقافي"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۱: الأَدَبُ الثَّقافِيُّ</span> ==

<span dir="rtl">۳/۱: برنامۀ فرهنگی</span>

<span id="التهیؤ-لصلاة-الجمعة-من-یوم-الخمیس"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۱ - ۱: التَّهَیُّؤُ لِصَلاةِ الجُمُعَةِ مِن یَومِ الخَمیسِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۱ - ۱: آمادگی برای نماز جمعه، از روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه</span>

<span dir="rtl">98.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">كَيفَ أنتُم إذا تَهَيَّأَ أحَدُكُمُ لِلجُمُعَةِ عَشيَّةَ الخَميسِ كَما تَتَهَيَّأُ اليَهودُ عَشِيَّةَ الجُمُعَةٍ لسَبتِهِم؟</span><ref><span dir="rtl">. الجعفريّات: ص۳۷ و ۶۶ کلاهما عن الإمام الکاظم عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام، النوادر للراوندي: ص۱۵۱ح۲۱۶ عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله و لیس فیه «عشیّة الخمیس» نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۱۹۷ ذیل ح۴۴.</span></ref>

<span dir="rtl">98.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چگونه خواهيد بود هنگامی که از غروب پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه، خود را برای جمعه مهیّا می</span>‌<span dir="rtl">سازید، همچون یهود که خود را از غروب جمعه برای شنبه</span>‌<span dir="rtl">شان آماده می</span>‌<span dir="rtl">کنند؟!</span>

<span dir="rtl">99.</span> <span dir="rtl">الكافي عن جابر بن يزيد عن الإمام الباقر علیه السلام، قال</span>: <span dir="rtl">قُلتُ لَهُ: قَولُ اللّهِ عزّ و جلّ: (فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِكْرِ ٱللَّهِ)</span><ref><span dir="rtl">. الجمعة: ۹.</span></ref><span dir="rtl">؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: اِعمَلوا و عَجِّلوا؛ فَإِنَّهُ يَومٌ مُضَيَّقٌ عَلَى المُسلِمينَ فيهِ، و ثَوابُ أعمالِ المُسلِمينَ فيهِ عَلىٰ قَدرِ ما ضُيِّقَ عَلَيهِم، وَ الحَسَنَةُ وَ السَّيِّئَةُ تُضاعَفُ فيهِ.</span>

<span dir="rtl">و قالَ أبو جَعفَرٍ [الباقِرُ] علیه السلام: وَ اللّهِ، لَقَد بَلَغَني أنَّ أصحابَ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله كانوا يَتَجَهَّزونَ لِلجُمُعَةِ يَومَ الخَميسِ؛ لأَنَّهُ يَومٌ مُضَيَّقٌ عَلَى المُسلِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۵ ح۱۰، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲۳۶ ح۶۲۰، منتهى المطلب: ج۵ ص۴۱۶، بحار الأنوار: ج۹۰ ص۲۲ ح۴.</span></ref>

<span dir="rtl">99.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر بن يزيد</span> -<span dir="rtl">: [مقصود از] این سخن خدای عزّ و جلّ: (به سوی یاد خدا بشتابید) [چیست]؟.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «[یعنی] عمل کنید و بشتابید؛ زیرا آن (جمعه)، روزی است که مسلمانان در آن دچار تنگنا[ی آداب زیاد و کمبود وقت] هستند و پاداش کارهایشان نیز متناسب با محدودیتی است که برایشان وجود دارد، و نیکی و بدی در آن چند برابر می</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">امام باقر علیه السلام همچنین فرمود: «به خدا سوگند، به من خبر رسیده است که چون مسلمانان در روز جمعه، دچار محدودیت</span>‌ <span dir="rtl">اند، یاران پیامبر صلی الله علیه و آله از روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه، خود را برای آن مهیّا می</span>‌<span dir="rtl">کردند!».</span>

<span dir="rtl">100.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا زالَتِ الشَّمسُ يَومَ الجُمُعَةِ فَلا نافِلَةَ؛ و ذٰلِكَ أنَّ يَومَ الجُمُعَةِ يَومٌ ضَيِّقٌ، و كانَ أصحابُ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله يَتَجَهَّزونَ لِلجُمُعَةِ يَومَ الخَميسِ لِضيقِ الوَقتِ.</span><ref><span dir="rtl">. الأمالي للطوسي: ص۶۹۶ ح۱۴۸۳ عن رزیق بن الزبیر الخلقاني، بحار الأنوار: ج۹۰ ص۲۲ ذیل ح۴.</span></ref>

<span dir="rtl">100.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">آن گاه که ظهر روز جمعه فرا رسد، نافله</span>‌<span dir="rtl">ای انجام نمی</span>‌<span dir="rtl">شود؛ زیرا روز جمعه، روز تنگی (محدودیت) است و یاران پیامبر صلی الله علیه و آله به دلیل تنگیِ وقت، روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه برای جمعه آماده می</span>‌<span dir="rtl">شدند.</span>

<span dir="rtl">101.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه</span>: <span dir="rtl">كانَ موسَى بنُ جَعفَرٍ علیهما السلام يتَهَيَّأُ يَومَ الخَميسِ لِلجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۱۶ ح۱۲۲۸، وسائل الشيعة: ج۵ ص۴۷ ح۹۵۵۹.</span></ref>

<span dir="rtl">101.</span> <span dir="rtl">کتاب من لا يحضره الفقيه: امام کاظم علیه السلام روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه برای جمعه آماده می</span>‌<span dir="rtl">شد.</span>

<span dir="rtl">راجع: وسائل الشیعة: ج ۷ ص ۳۵۳ (باب استحباب تعجیل ما یخاف فوته من آداب الجمعة یوم الخمیس...).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: وسائل الشیعة: ج ۷ ص۳۵۳ (باب استحباب شتاب کردن به کاری از آداب جمعه که نگرانی از دست رفتن آن هست، در روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه...).</span>

<span id="التفقه-في-الدین"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۱ - ۲: التَّفَقُّهُ فِي الدّینِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۱ - ۲: دین</span>‌<span dir="rtl">آموزی</span>

<span dir="rtl">102.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اُفٍّ لِلرَّجُلِ المُسلِمِ أن لا يُفَرِّغَ نَفسَهُ فِي الاُسبوعِ يَومَ الجُمُعَةِ لِأَمرِ دينِهِ فَيَسأَلَ عَنهُ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۹۳ ح۹۶ عن إبراهيم بن عثمان الخزّاز، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۴۷ ح۱۹.</span></ref>

<span dir="rtl">102.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">وای بر کسی که در هر روز جمعه، خود را برای کار دینش فارغ نکند تا [بتواند] بدان بپردازد و در بارۀ دینش پرسش کند!</span>

<span dir="rtl">103.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اُفٍّ لِرَجُلٍ لا يُفَرِّغُ نَفسَهُ في كُلِّ جُمُعَةٍ لِأَمرِ دينِهِ، فَيَتَعاهَدَهُ و يَسأَلَ عَن دينِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۱ ص۴۰ ح۵ عن الإمام الصادق علیه السلام، مجمع البحرین: ج۳ ص۱۳۸۶ و لیس فیه ذیله من «فیتعاهد».</span></ref>

<span dir="rtl">103.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">وای بر کسی که در روز جمعۀ هر هفته، خود را برای کار دینش فارغ نسازد تا [بتواند] در بارۀ دینش پرسش کند!</span>

<span dir="rtl">104.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا رَأَيتُمُ الشَّيخَ يُحَدِّثُ يَومَ الجُمُعَةِ فِي المَسجِدِ بِأَحاديثِ الجاهِلِيَّةِ، فَارموا رَأسَهُ و لَو بِالحَصىٰ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲۴۷ ح۶۷۴ عن السكوني عن الإمام الصادق عن أبيه عن آبائه علیهم السلام، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۳ ح۱۲۵۰، الخصال: ص۳۹۳ ح۹۴ عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، منتهى المطلب: ج۵ ص۴۷۵ و ليس فيها «في المسجد»، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۴۷ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">104.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر گاه دیدید گوینده</span>‌<span dir="rtl">ای در روز جمعه، حکایات جاهلی را در مسجد بازگو می</span>‌<span dir="rtl">کند، هر چند با پرتاب سنگ</span>‌<span dir="rtl">ریزه</span>‌<span dir="rtl">ای، او را برانید.</span>

<span id="الأدب-الصحي"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۲: الأَدَبُ الصِّحِّيُّ</span> ==

<span dir="rtl">۳/۲: برنامۀ بهداشتی</span>

<span id="تقلیم-الأظفار-و-أخذ-الشارب"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۲ - ۱: تَقلیمُ الأَظفارِ و أخذُ الشّارِبِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۲ - ۱: چیدن ناخن</span>‌<span dir="rtl">ها و موهای پشت لب</span>

<span dir="rtl">105.</span> <span dir="rtl">الخصال عن رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قَلَّمَ أظفارَهُ يَومَ الجُمُعَةِ، أخرَجَ اللّهُ مِن أنامِلِهِ الدّاءَ و  أَدخَلَ فيهِ الدَّواءِ.</span>

<span dir="rtl">و رُوِيَ أنَّهُ لا يُصيبُهُ جُنونٌ و لا جُذامٌ و لا بَرَصٌ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۹۱ ح۸۸ عن السكوني عن الإمام الصادق عن أبيه علیهما السلام، ثواب الأعمال: ص۴۱ ح۱ عن السكوني عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۱۵۲ ح۳۹۵ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه و ليس فيهما ذيله من «وروي»، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۳۳ ح۷؛ المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۱۹۹ ح۵۳۱۰ عن أبي حميد الحميري، إحیاء العلوم: ج۱ ص۲۷۱ عن ابن مسعود من دون إسناد إلی النبيّ صلی الله علیه و آله أو أحد من أهل البیت علیهم السلام و ليس فيهما ذيله من «وروي» نحوه و راجع عمدة القاري: ج۲۲ ص۴۶.</span></ref>

<span dir="rtl">105.</span> <span dir="rtl">الخصال صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «هر کس ناخن</span>‌<span dir="rtl">هایش را در روز جمعه بچیند، خداوند، بیماری را از سرانگشتانش بیرون می</span>‌<span dir="rtl">رانَد و درمان را بدان وارد می</span>‌<span dir="rtl">سازد».</span>

<span dir="rtl">و نیز روایت شده است که: وی به جنون و جذام و پیسی دچار نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">106.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قَلَّمَ أظفارَهُ يَومَ الجُمُعَةِ وُقِيَ مِنَ السّوءِ إلىٰ مِثلِها.</span><ref><span dir="rtl">. المعجم الأوسط: ج۵ ص۸۵ ح۴۷۴۶، كنز العمّال: ج۶ ص۶۵۶ ح۱۷۲۴۱ نقلاً عن المعجم الکبیر و کلاهما عن عائشة، مجمع الزوائد: ج۲ ص۳۸۴ ح۳۰۳۷؛ رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۷۱، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۸ ح۳۴.</span></ref>

<span dir="rtl">106.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر کس روز جمعه، ناخن</span>‌<span dir="rtl">هاى خود را کوتاه کند، سر انگشتانش آشفته نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">107.</span> <span dir="rtl">المعجم الأوسط عن أبي هريرة</span>: <span dir="rtl">إنَّ رَسولَ اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله كانَ يُقَلِّمُ أظفارَهُ و يَقُصُّ شارِبَهُ يَومَ الجُمُعَةِ قَبلَ أن يَروحَ إلَى الصَّلاةِ.</span><ref><span dir="rtl">. المعجم الأوسط: ج۱ ص۲۵۷ ح۸۴۲، شعب الإيمان: ج۳ ص۲۴ ح۲۷۶۳، مجمع الزوائد: ج۲ ص۳۸۴ ح۳۰۳۶ نقلاً عن البزّار، سبل الهدى و الرشاد: ج۸ ص۲۰۷ کلاهما نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۱۲۷ ح۱۸۳۲۲؛ رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۷۰ نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۸ ح۳۴.</span></ref>

<span dir="rtl">107.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس روز جمعه، ناخن</span>‌<span dir="rtl">هاى خود را کوتاه کند، تا جمعۀ بعد، از بدی در امان خواهد ماند.</span>

<span dir="rtl">108.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">تَقليمُ الأَظفارِ يَومَ الجُمُعَةِ قَبلَ الصَّلاةِ يَمنَعُ الدّاءَ الأَعظَمَ.</span><ref><span dir="rtl">. طبّ الأئمّة لابني بسطام: ص۱۳۸ عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر عن أبيه عن جدّه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۷۶ ص۱۲۱ ح۱۱ و راجع الكافي: ج۶ ص۴۹۰ ح۱ و الخصال: ص۶۱۱ ح۱۰.</span></ref>

<span dir="rtl">108.</span> <span dir="rtl">المعجم الأوسط</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو هريره</span> -<span dir="rtl">: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در روز جمعه، پیش از آن که روانۀ نماز جمعه شود، ناخن</span>‌<span dir="rtl">ها و موهای پشت لبش را می</span>‌<span dir="rtl">چید.</span>

<span dir="rtl">109.</span> <span dir="rtl">الإمام الصَّادِقُ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن قَلَّمَ</span>‌ <span dir="rtl">أظفَارَهُ</span>‌ <span dir="rtl">يَومَ</span>‌ <span dir="rtl">الجُمُعَةِ لَم تَشعَث</span><ref><span dir="rtl">. الشَّعَث: انتشارُ الأمر و خَلَلُه. و التشَعُّث: التفرّق و التنکّث، کما یتشعّث رأس المسواك (تاج العروس: ج ۳ ص ۲۲۵ «شعث»).</span></ref> <span dir="rtl">أَنَامِلُهُ.</span><ref><span dir="rtl">. کتاب من لا يحضره الفقيه: ج‏۱ ص۱۲۷.</span></ref>

<span dir="rtl">109.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چیدن ناخن در روز جمعه پیش از نماز [جمعه]، از بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین بیماری، پیشگیری می</span>‌<span dir="rtl">کند.</span>

<span dir="rtl">110.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن أخَذَ مِن شارِبِهِ و قَلَّمَ مِن أظفارِهِ يَومَ الجُمُعَةِ، ثُمَّ قالَ: «بِسمِ اللّهِ، عَٰلى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و آلِ مُحَمَّدٍ»، كَتَبَ اللّهُ لَهُ بِكُلِّ شَعرَةٍ و كُلِّ قُلامَةٍ عِتقَ رَقَبَةٍ، و لَم يَمرَض مَرَضاً يُصيبُهُ إلّا مَرَضَ المَوتِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۷ ح۲، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۱۰ ح۳۳ كلاهما عن محمّد بن العلاء، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۱ ص۱۲۶ ح۳۰۳ عن عبد الرحیم القصیر عن الإمام الباقر علیه السلام، الخصال: ص۳۹۱ ح۸۷، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۱۵۵ ح۴۱۶ و ليس فيهما ذيله من «و لم يمرض» و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۸ ح۳۵.</span></ref>

<span dir="rtl">110.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر که از موهای پشت لب و ناخن</span>‌<span dir="rtl">هایش در روز جمعه بچیند و سپس بگوید: «به نام خدا و مطابق آیین محمّد صلی الله علیه و آله و خاندان محمّد»، خداوند برایش به ازای هر قطعه مو و ناخن چیده شده، [پاداش] آزاد کردن بنده</span>‌<span dir="rtl">ای را می</span>‌<span dir="rtl">نویسد و بجز مرض مرگ [در پایان عمرش]، به بیماری دیگری دچار نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">111.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أخذُ الشّارِبِ وَ الأَظفارِ و غَسلُ الرَّأسِ بِالخِطمِيِّ</span><ref><span dir="rtl">. الخِطميّ: ضربٌ من النبات يُغسل به (لسان العرب: ج۱۲ ص۱۸۸ «خطم»).</span></ref> <span dir="rtl">يَومَ الجُمُعَةِ، يَنفِي الفَقرَ و يَزيدُ فِي الرِّزقِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۸ ح۵ و ج۶ ص۴۹۱ ح۱۰ نحوه، جمال الاُسبوع: ص۲۲۶ كلّها عن محمّد بن طلحة، جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۶۰، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۱ ح۲۹ و راجع كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۲۴ ح۲۹۱ و مكارم الأخلاق: ج۱ ص۱۵۱ ح۳۹۴.</span></ref>

<span dir="rtl">111.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">کوتاه کردن موى پشت لب و ناخن</span>‌<span dir="rtl">ها و شستشوى سر با گُل خطمى در روز جمعه، فقر را مى</span>‌<span dir="rtl">زدايد و روزى را مى</span>‌<span dir="rtl">افزايد.</span>

<span dir="rtl">112.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن أخَذَ مِن شارِبِهِ و قَلَّمَ مِن أظفارِهِ و غَسَلَ رَأْسَهُ بِالخِطمِيِّ يَومَ الجُمُعَةِ، كانَ كَمَن أعتَقَ نَسَمَةً.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۸ ح۶ و ج۶ ص۵۰۴ ح۴، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲۳۶ ح۶۲۳، جمال الاُسبوع: ص۲۲۶ كلّها عن عبداللّٰه‏ بن سنان، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۱۴۳ ح۳۷۰، بحار الأنوار: ج۷۶ ص۸۷ ح۸.</span></ref>

<span dir="rtl">112.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر که در روز جمعه، موهای پشت لب خود را بچیند و ناخن</span>‌<span dir="rtl">های خود را کوتاه سازد و سرش را با گُل خطمی بشوید، [پاداشش] چون کسی است که بنده</span>‌<span dir="rtl">ای را آزاد کرده باشد.</span>

<span dir="rtl">113.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أخذُ الشّارِبِ وَ الأَظفارِ مِنَ الجُمُعَةِ إلَى الجُمُعَةِ أمانٌ مِنَ الجُذامِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۸ ح۷، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲۳۶ ح۶۲۲، الخصال: ص۳۹ ح۲۴، الأمالي للصدوق: ص۳۸۱ ح۴۸۵ كلّها عن حفص بن البختري، جامع الأخبار: ص۳۳۴ ح۹۳۸ و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۷۶ ص۱۱۰ ح۴ و راجع کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۱ ص۱۲۷ ح۳۰۵.</span></ref>

<span dir="rtl">113.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چیدن موهای پشت لب و ناخن</span>‌<span dir="rtl">ها از جمعه تا جمعه، ايمنى یافتن از جُذام است.</span>

<span dir="rtl">114.</span> <span dir="rtl">الخصال عن أبي كَهمَس</span>: <span dir="rtl">قُلتُ لأَبي عَبدِ اللّهِ علیه السلام: عَلِّمني دُعاءً أستَنزِلُ بِهِ الرِّزقَ. فَقالَ لي: خُذ مِن شارِبِكَ و أَظفارِكَ، وَ ليَكُن ذٰلِكَ في يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۹۱ ح۸۶، الكافي: ج۶ ص۴۹۱ ح۱۱، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۱۵۳ ح۴۰۰ كلاهما نحوه، ثواب الأعمال: ص۴۲ ح۷، بحار الأنوار: ج۷۶ ص۱۱۰ ح۵.</span></ref>

<span dir="rtl">114.</span> <span dir="rtl">الخصال</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو کهمس</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق علیه السلام گفتم: مرا دعایی بیاموزید که با آن، روزی را [از آسمان] فرود آورم. فرمود: «[به جای آن] موهای پشت لب و ناخن</span>‌<span dir="rtl">هایت را بچین و باید این کار در روز جمعه باشد».</span>

<span id="الغسل"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۲ - ۲: الغُسلُ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۲ - ۲: غسل</span>

<span dir="rtl">115.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اِغتَسِلوا يَومَ الجُمُعَةِ وَ اغسِلوا رُؤوسَكُم.</span><ref><span dir="rtl">. صحیح البخاري: ج‌۱ ص‌۳۰۲ ح‌۸۴۴، مسند ابن حنبل: ج‌۱ ص‌۷۰۸ ح‌۳۰۵۹، صحیح ابن حبّان: ج‌۷ ص۲۱ ح‌۲۷۸۲، صحیح ابن خزیمة: ج‌۳ ص‌۱۲۹ ح‌۱۷۵۹، السنن الکبری: ج‌۳ ص‌۳۴۳ ح۵۹۵۳ کلها عن طاووس الیماني، کنز العمّال: ج‌۷ ص‌۷۵۲ ح‌۲۱۲۳۴.</span></ref>

<span dir="rtl">115.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه غسل کنید و سرتان را بشویید.</span>

<span dir="rtl">116.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الغُسلُ يَومَ الجُمُعَةِ واجبٌ عَلىٰ كُلِّ مُسلِمٍ.</span><ref><span dir="rtl">. رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۷۰، عوالي اللآلي: ج۱ ص۴۶ ح۶۳ عن أبي سعید الخدري و فیه «محتلم» بدل «مسلم»، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۷ ح۱۳؛ صحيح البخاري: ج۱ ص۲۹۳ ح۸۲۰، صحيح مسلم: ج۲ ص۵۸۰ ح۵ كلاهما عن أبي سعيد الخدري و فيهما «محتلم» بدل «مسلم»، تاریخ دمشق: ج۲۵ ص۱۴۱ عن عائشة و لیس فیه «عَلى كُلِّ مُسلِمٍ»، كنز العمّال: ج۷ ص۷۵۴ ح۲۱۲۴۸ و راجع مسند ابن حنبل: ج۲ ص۳۰۳ ح۵۰۷۸.</span></ref>

<span dir="rtl">116.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">غسل کردن در روز جمعه، بر هر مسلمانی لازم است.</span>

<span dir="rtl">117.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَنِ اغتَسَلَ يَومَ الجُمُعَةِ كُفِّرَت ذُنوبُهُ و خَطاياهُ.</span><ref><span dir="rtl">. المعجم الكبير: ج۱۸ ص۱۴۰ ح۲۹۲، المعجم الأوسط: ج۴ ص۳۵۳ ح۴۴۱۳ كلاهما عن أبي بكر، شعب الإیمان: ج۳ ص۱۰۸ ح۳۰۲۱، المطالب العالیة: ج۱ ص۱۶۲ ح۵۸۵ کلاهما عن عمران بن حصین، كنز العمّال: ج۷ ص۷۶۲ ح۲۱۲۹۴؛ رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۷۰، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۷ ح۱۳.</span></ref>

<span dir="rtl">117.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که در روز جمعه غسل کند، گناهان و خطاهایش زدوده می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">118.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن تَوَضَّأَ يَومَ الجُمُعَةِ فَبِها و نِعمَت، و مَنِ اغتَسَلَ فَهُوَ أفضَلُ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن أبي داود: ج۱ ص۹۷ ح۳۵۴، سنن الترمذي: ج۲ ص۳۶۹ ح۴۹۷، سنن النسائي: ج۳ ص۹۴ كلّها عن سمرة بن جندب، كنز العمّال: ج۷ ص۷۵۵ ح۲۱۲۵۴؛ عوالي اللآلي: ج۱ ص۴۶ ح۶۴، منتهی المطلب: ج۲ ص۴۶۰ کلاهما عن سمرة بن جندب، مستدرك الوسائل: ج‏۲ ص۵۰۵ ح۲۵۷۲.</span></ref>

<span dir="rtl">118.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر که در روز جمعه وضو بسازد، چه خوب و نیکو! و هر که غسل کند، این، نیکوتر است.</span>

<span dir="rtl">119.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أيُّهَا النّاسُ! إذا كانَ هٰذَا اليَومُ [الجُمُعَةُ] فَاغتَسِلوا، وَ ليَمَسَّ أحَدُكُم أفضَلَ ما يَجِدُ مِن دُهنِهِ و طيبِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن أبي داود: ج۱ ص۹۷ ح۳۵۳، المستدرك على الصحيحين: ج۱ ص۴۱۷ ح۱۰۳۸، صحيح ابن خزيمة: ج۳ ص۱۲۸ ح۱۷۵۵، المعجم الکبیر: ج۱۱ ص۱۷۵ ح۱۱۵۴۸ كلّها نحوه، السنن الكبرى: ج۱ ص۴۴۱ ح۱۴۰۷ كلّها عن ابن عبّاس، كنز العمّال: ج۷ ص۷۵۲ ح۲۱۲۳۵.</span></ref>

<span dir="rtl">119.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ای مردم! هر گاه روز جمعه فرا رسید، غسل کنید و هر یک از شما بهترین روغن [مو] و بوی خوشی را که دسترس دارد، استفاده کند.</span>

<span dir="rtl">120.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل عن الفاكه بن سعد</span>: <span dir="rtl">إنَّ رَسولَ اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله كانَ يَغتَسِلُ يَومَ الجُمُعَةِ، و يَومَ عَرَفَةَ، و يَومَ الفِطرِ، و يَومَ النَّحرِ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند ابن حنبل: ج۵ ص۶۱۱ ح۱۶۷۲۰، المعجم الكبير: ج۱۸ ص۳۲۱ ح۸۲۸ و ليس فيه «ويوم الفطر»، المعجم الأوسط: ج۷ ص۱۸۶ ح۷۲۳۰، تهذیب الکمال: ج۲۳ ص۱۳۷ الرقم۴۷۰۳، الاستیعاب: ج۳ ص۳۲۳ الرقم۲۰۹۲، كنز العمّال: ج۷ ص۶۳ ح۱۷۹۷۳، و راجع سنن أبي داود: ج۱ ص۹۶ ح۳۴۸ و قرب الإسناد: ص۳۶۰ ح۱۲۸۵.</span></ref>

<span dir="rtl">120.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل</span> - <span dir="rtl">به نقل از فاکه بن سعد</span> -<span dir="rtl">: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله همواره روز جمعه و روز عرفه و روز [عید] فطر و روز [عید] قربان، غسل می</span>‌<span dir="rtl">کرد.</span>

<span dir="rtl">121.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في وَصيَّتِهِ لِعَليٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: عَلَى النّاسِ في كُلِّ يَومٍ من سَبعَةِ أيّامٍ الغُسلُ، فَاغتَسِل في كُلِّ جُمُعَةٍ و لَو أنَّكَ تَشتَرِي الماءَ بِقوتِ يَومِكَ و تَطويهِ؛ فَإنَّهُ لَيسَ شَيءٌ مِنَ التَّطَوُّعِ أعظَمَ مِنهُ.</span><ref><span dir="rtl">. جمال‏ الاُسبوع: ص۲۲۸ عن أبي البختري عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۹ ح۱۸.</span></ref>

<span dir="rtl">121.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در سفارش به على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: مردم بايد هر هفت</span>‌ <span dir="rtl">روز يک</span> ‌<span dir="rtl">بار، غسل کنند. بنا بر اين، هر جمعه، غسل کن؛ اگر چه لازم شود براى تهيّۀ آب آن، خوراک روزانه</span>‌<span dir="rtl">ات را بفروشى و گرسنه بمانى؛ زيرا هيچ کار مستحبّى، برتر از غسل جمعه نيست.</span>

<span dir="rtl">122.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَيلَةَ اُسرِيَ بي رَأَيتُ تَحتَ العَرشِ سَبعينَ مَدينَةً، كُلُّ مَدينَةٍ مِثلُ مَدائِنِكُم هٰذِهِ سِبعينِ مِرَّةً، مَملوءَةً مِنَ المَلائِكَةِ يُسَبِّحونَ اللّهَ و يُقَدِّسونَهُ، و يَقولونَ في تَسبيحِهِم: اللّٰهُمَّ اغفِر لِمَن شَهِدَ الجُمُعَةَ، اللّٰهُمَّ اغفِر لِمَن اغتَسَلَ يَومَ الجُمُعَةَ.</span><ref><span dir="rtl">. تفسير القرطبي: ج۱۸ ص۱۱۹، تفسير الثعلبي: ج۹ ص۳۱۵ نحوه و کلاهما عن أنس؛ مستدرك‏ الوسائل: ج۶ ص۹۰ ح۶۵۰۴ نقلاً عن تفسیر أبي الفتوح الرازي عن أنس نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">122.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در شبی که به معراج برده شدم، زیر عرش، هفتاد شهر را دیدم که هر یک، هفتاد برابر شهرهایتان بود، آکنده از فرشتگانی که خدا را تسبیح و تقدیس می</span>‌<span dir="rtl">کردند و در تسبیحشان می</span>‌<span dir="rtl">گفتند: «بار الها! هر که را به نماز جمعه حاضر می</span>‌<span dir="rtl">شود، ببخش. بار الها! هر که را غسل جمعه می</span>‌<span dir="rtl">کند، ببخش».</span>

<span dir="rtl">123.</span> <span dir="rtl">مسند الشافعيّ عن جعفر بن محمّد عن أبيه علیهم السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ عَليّاً علیه السلام كانَ يَغتَسِلُ يَومَ العيدَينِ، و يَومَ الجُمُعَةِ، و يَومَ عَرَفَةَ، و إذا أرادَ أن يُحرِمَ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند الشافعي: ص۷۴، معرفة السنن و الآثار: ج۳ ص۲۸ ح۱۸۶۳.</span></ref>

<span dir="rtl">123.</span> <span dir="rtl">مسند الشافعی</span> - <span dir="rtl">به نقل از امام صادق علیه السلام، از پدرش</span> -<span dir="rtl">: علی علیه السلام در دو روز عید [قربان و فطر]و در روز جمعه و روز عرفه و هر گاه تصمیم به مُحرِم شدن داشت، غسل می</span>‌<span dir="rtl">کرد.</span>

<span dir="rtl">124.</span> <span dir="rtl">الكافي عن الأصبغ بن نباتة</span>: <span dir="rtl">كانَ أميرُ المُومِنينَ علیه السلام إذا أرادَ أن يُوَبِّخَ الرَّجُلَ يَقولُ: وَ اللّهِ، لَأَنتَ أعجَزُ مِنَ التّارِكِ الغُسلَ يَومَ الجُمُعَةِ، و إنَّهُ</span><ref><span dir="rtl">. في وسائل الشیعة (ج ۳ ص ۳۱۸ ح ۳۷۵۱): «فإنّه».</span></ref> <span dir="rtl">لا يَزالُ في طُهرٍ إلَى الجُمُعَةِ الاُخرىٰ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۲ ح۵، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۹ ح۳۰، علل الشرائع: ص۲۸۵ ح۲، المقنعة: ص۱۵۸، روضة الواعظين: ص۳۶۵ كلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۴۱ ص۱۲۳ ح۳۱.</span></ref>

<span dir="rtl">124.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از اصبغ بن نباته</span> -<span dir="rtl">: على علیه السلام هر گاه مى</span>‌<span dir="rtl">خواست کسى را سرزنش کند، مى</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «تو حتّى از کسى که غسل روز جمعه را ترک مى</span>‌<span dir="rtl">کند، ناتوان</span>‌<span dir="rtl">ترى!».</span>

<span dir="rtl">ایشان خود تا جمعۀ آینده، پیوسته پاک بود.</span>

<span dir="rtl">125.</span> <span dir="rtl">الکافي عن زرارة عن الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لا تَدَعِ الغُسلَ يَومَ الجُمُعَةِ فَإِنَّهُ سُنَّةٌ، و شَمَّ الطّيبِ، وَ البَس صالِحَ ثِيابِكَ، وَ ليَكُن فَراغُكَ مِنَ الغُسلِ قَبلَ الزَّوالِ، فَإِذا زالَت فَقُم و عَلَيكَ السَّكينَةُ وَ الوَقارُ.</span>

<span dir="rtl">و قالَ: الغُسلُ واجِبٌ يَومَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۷ ح۴، جمال الاُسبوع: ص۲۲۴ نحوه، منتقى الجمان: ج۱ ص۳۳۳ و ج۲ ص۱۲۰ و لیس فیه ذیله، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۱ ح۲۹ و راجع دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۸۱.</span></ref>

<span dir="rtl">125.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از زراره</span> -<span dir="rtl">: امام باقر علیه السلام فرمود: «غسل روز جمعه را ترک مکن؛ چرا که سنّت [دینی] است و نیز استفاده از بوی خوش را. لباس مناسب خود را نیز بپوش. غسلت پیش از ظهر انجام شود و چون ظهر شد، برخيز و با آرامش و وقار، به نماز بپرداز».</span>

<span dir="rtl">نیز فرمود: «غسل روز جمعه، ضروری است».</span>

<span dir="rtl">126.</span> <span dir="rtl">الکافي عن الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لابُدَّ مِن غُسلِ يَومِ الجُمُعَةِ فِي السَّفَرِ وَ الحَضَرِ، فَمَن نَسِيَ فَليُعِد مِنَ الغَدِ، و رُوِيَ فيهِ رُخصَةٌ لِلعَليلِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۳ ح۷ و ص۴۱۸ ح۹، فقه الرضا علیه السلام ص۱۷۵ من دون إسنادٍ إلى النبيّ صلی الله علیه و آله أو أحدٍ من أهل البيت علیهم السلام و ليس فيه ذيله من «و روي» نحوه، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۶ ذيل ح۱۰.</span></ref>

<span dir="rtl">126.</span> <span dir="rtl">الکافی</span>: <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام فرمود: «چاره</span>‌<span dir="rtl">ای از غسل روز جمعه، چه در سفر و چه در وطن، نیست. هر که آن را از یاد بَرَد، فردای آن روز باید به جا آوَرَد». در روایتی آمده است که به فرد بیمار اجازه داده شده که آن را ترک کند.</span>

<span dir="rtl">127.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام عن محمّد بن مسلم عن أحدهما علیهما السلام</span>: <span dir="rtl">اِغتَسِل يَومَ الجُمُعَةِ، إلّا أن تَكونَ مَريضاً أو تَخافَ عَلىٰ نَفسِكَ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲۳۸ ح۶۲۹، جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۵۹ عن الإمام الصادق علیه السلام، منتقى الجمان: ج۱ ص۳۳۰، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۹ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">127.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحکام</span> - <span dir="rtl">به نقل از محمّد بن مسلم</span> -<span dir="rtl">: امام باقر یا امام صادق علیهما السلام فرمود: «غسل جمعه را به جا آور، مگر آن که بیمار باشی یا بر [سلامت] جان خود بترسی».</span>

<span dir="rtl">128.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام عن زرارة عن الإمام الصادق علیه السلام، قال</span>: <span dir="rtl">سَأَلتُهُ عَن غُسلِ يَومِ الجُمُعَةِ، فَقالَ: سُنَّةٌ فِي السَّفَرِ وَ الحَضَرِ، إلّا أن يَخافَ المُسافِرُ عَلىٰ نَفسِهِ القُرَّ</span><ref><span dir="rtl">. القُرّ: البرد عامّة، بالضمّ. و قال بعضهم: القُرُّ في الشتاء، و البرد في الشتاء و الصیف، یقال: هذا یوم ذو قُرّ؛ أي ذو برد (لسان العرب: ج۵ ص۸۲ «قرر»).</span></ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب الأحكام: ج۳ ص۹ ح۲۷، الهدایة للصدوق: ص۱۰۲، المقنعة: ص۱۵۸ نحوه، عوالي اللآلي: ج۲ ص۱۷۱ ح۱۱ و فیه «الضرورة» بدل «القرّ»، منتقى الجمان: ج۱ ص۳۲۹، وسائل الشيعة: ج۲ ص۹۴۵ ح۳۷۳۵.</span></ref>

<span dir="rtl">128.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحکام</span> - <span dir="rtl">به نقل از زراره</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ غسل روز جمعه پرسیدم. فرمود: «سنّت [دینی] است، چه در سفر و چه در وطن، مگر آن که کسی در سفر از سوز سرما، بر جان خود بترسد».</span>

<span dir="rtl">129.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الغُسلُ يَومَ الجُمُعَةِ عَلَى الرِّجالِ وَ النَّساءِ فِي الحَضَرِ، و عَلَى الرِّجالِ فِي السَّفَرِ، و لَيسَ عَلَى النَّساءِ فِي السَّفَرِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۲ ح۳ و ص۴۱۷ ح۳ نحوه، منتقى الجمان: ج۱ ص۳۳۰ كلّها عن منصور بن حازم، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۱۱ ح۲۲۶، علل الشرائع: ص۲۸۶ ح۱ کلاهما من دون إسناد إلى النبيّ صلی الله علیه و آله أو أحد من أهل البيت علیهم السلام نحوه، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۴ ح۸ و راجع الخصال: ص۵۸۶ ح۱۲.</span></ref>

<span dir="rtl">129.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">غسل روز جمعه، در وطن، بر عهدۀ مردان و زنان است؛ ولی در سفر، تنها بر عهدۀ مردان است و بر عهدۀ زنان نیست.</span>

<span dir="rtl">130.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">غُسلُ يَومِ الجُمُعَةِ طَهورٌ و كَفّارَةٌ لِما بَينَهُما مِنَ الذُّنوبِ مِنَ الجُمُعَةِ إلَى الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۱۲ ح۲۲۹، الهداية للصدوق: ص۱۰۴، الذکری (المطبوعة في موسوعة الشهید الأوّل: ج۵ ص۱۱۵)، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۸ ح۱۴.</span></ref>

<span dir="rtl">130.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">غسل کردن در روز جمعه، سبب پاکى است و کفّارۀ گناهان از جمعه تا جمعه است.</span>

<span dir="rtl">131.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كانَتِ الأَنصارُ تَعمَلُ في نَواضِحِها و أَموالِها، فَإِذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ جاؤوا؛ فَتَأَذَّى النَّاسُ بِأَروَاحِ آباطِهِم و أَجسادِهِم، فَأَمَرَهُم رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِالغُسلِ يَومَ الجُمُعَةِ، فَجَرَت</span> ‌<span dir="rtl">بِذٰلِكَ السُّنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب ‏الأحكام: ج۱ ص۳۶۶ ح۱۱۱۲، منتهى المطلب: ج۲ ص۴۶۵، علل الشرائع: ص۲۸۵ ح۳ کلّها عن محمّد بن عبداللّٰه، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۱ ص۱۱۲ ح۲۳۰، الهدایة للصدوق: ص۱۰۳ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۷۸ ص۱۲۴ ح۷ و راجع سنن النسائي: ج۳ ص۹۴.</span></ref>

<span dir="rtl">131.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">انصار (مردم مدینه) به کار شتران آبکش و دیگر حيوانات خود سرگرم بودند. وقتى روز جمعه فرا مى</span>‌<span dir="rtl">رسيد، [به میان مردم] می</span>‌<span dir="rtl">آمدند و مردم از بوى زير بغل</span>‌<span dir="rtl">ها و بدن</span>‌<span dir="rtl">هایشان در آزار بودند. از این رو، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به ايشان فرمان داد تا در روز جمعه، غسل کنند و اين سنّت، باقى ماند.</span>

<span dir="rtl">132.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام عن عليّ بن أبي حمزة البَطائِنيّ</span>: <span dir="rtl">سَأَلتُ أَبا عَبدِ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام عَن غُسلِ العيدَينِ أَ واجِبٌ هُوَ؟ فَقالَ: هُوَ سُنَّةٌ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: فَالجُمُعَةُ؟ قالَ: هُوَ سُنَّةٌ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب ‏الأحكام: ج۱ ص۱۱۲ ح۲۹۷، الاستبصار: ج۱ ص۱۰۳ ح۳۳۵، منتهى المطلب: ج۲ ص۴۶۱، وسائل الشيعة: ج۲ ص۹۴۵ ح۳۷۳۷ و راجع فقه الرضا: ص۸۳.</span></ref>

<span dir="rtl">132.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام</span> - <span dir="rtl">به نقل از علی بن ابی حمزهٔ بطائنی</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ غسل دو عید [فطر و قربان] پرسیدم که: آیا واجب است؟ فرمود: «سنّت (مستحب) است».</span>

<span dir="rtl">گفتم: [غسل] جمعه چه</span>‌ <span dir="rtl">طور؟ فرمود: «آن نیز سنّت (مستحب) است».</span>

<span dir="rtl">133.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام عن سماعة بن مهران عن الإمام الصادق</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام</span> - <span dir="rtl">فِي الرَّجُلِ لا يَغتَسِلُ يَومَ الجُمُعَةِ في أَوَّلِ النَّهارِ</span>-<span dir="rtl">: يَقضيهِ في آخِرِ النَّهارِ، فَإِن لَم يَجِد فَليَقضِهِ يَومَ السَّبتِ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب ‏الأحكام: ج۱ ص۱۱۳ ح۲۹۹، الاستبصار: ج۱ ص۱۰۴ ح۳۰۴، منتهى المطلب: ج۲ ص۴۶۵، وسائل الشيعة: ج۲ ص۹۴۹ ح۳۷۵۷.</span></ref>

<span dir="rtl">133.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام</span> - <span dir="rtl">به نقل از سَماعة بن مهران</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام در بارۀ کسی که در آغاز روز جمعه غسل نکرده است، فرمود: «در پایان روز، آن را به جا آوَرَد و اگر [موقعیت مناسبی] نیافت، آن را روز شنبه انجام دهد».</span>

<span dir="rtl">134.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام عن عبد اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">بن بكير عن الإمام الصادق</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام، قالَ: سَأَلتُهُ عَن رَجُلٍ فاتَهُ الغُسلُ يَومَ الجُمُعَةِ، قالَ: يَغتَسِلُ ما بَينَهُ وَ بَينَ اللَّيلِ، فَإِن فاتَهُ اغتَسَلَ يَومَ السَّبتِ.</span><ref><span dir="rtl">. تهذيب ‏الأحكام: ج۱ ص۱۱۳ ح۳۰۰، منتهى المطلب: ج۲ ص۴۶۶، وسائل الشيعة: ج۲ ص۹۵۰ ح۳۷۵۸ و راجع الهدایة للصدوق: ص۱۰۳.</span></ref>

<span dir="rtl">134.</span> <span dir="rtl">تهذیب الأحکام</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">بن بُکير</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ کسی پرسیدم که غسل روز جمعه را به جا نیاورده است. فرمود: «روز جمعه تا هنگام شب غسل کند و اگر انجام نداد، روز شنبه غسل کند».</span>

<span dir="rtl">135.</span> <span dir="rtl">الكافي عن الحسين بن خالد</span>: <span dir="rtl">سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ الأَوَّلَ علیه السلام: كَيفَ صارَ غُسلُ يَومِ الجُمُعَةِ واجِباً؟ فَقالَ: إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ أتَمَّ صَلاةَ الفَريضَةِ بِصَلاةِ النّافِلَةِ، و أَتَمَّ صِيامَ الفَريضَةِ بِصِيامِ النّافِلَةِ، و أَتَمَّ وُضوءَ الفَريضَةِ بِغُسلِ يَومَ الجُمُعَةِ، ما كانَ في ذٰلِكَ مِن سَهوٍ أو تَقصيرٍ أو نِسيانٍ (أو نُقصانٍ).</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۲ ح۴، علل الشرائع: ص۲۸۵ ح۱، تهذيب الأحكام: ج۱ ص۳۶۶ ح۱۱۱۱ و ص۱۱۱ ح۲۹۳، المحاسن: ج۲ ص۲۸ ح۱۱۰۱ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۳ ح۴ و راجع كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۱۲ ح۲۳۱.</span></ref>

<span dir="rtl">135.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از حسين بن خالد</span> -<span dir="rtl">: از امام کاظم علیه السلام پرسیدم: از چه رو غسل جمعه لازم شده است؟ فرمود: «خداوند متعال، نماز واجب را با نماز نافله جبران کرد و نیز روزۀ واجب را با روزۀ نافله و وضوى واجب را با غسل جمعه جبران ساخت، [یعنی] آنچه را از سهو و کوتاهی و فراموشی و کمبود که در آن واجبات، پدید آمده باشد».</span>

<span dir="rtl">136.</span> <span dir="rtl">الكافي عن الحسين بن موسى بن جعفر علیهما السلام عن اُمّه و اُمّ أحمد بنت موسى</span>: <span dir="rtl">كُنّا مَعَ أبِي الحَسَنِ علیه السلام بِالبادِيَةِ و نَحنُ نُريدُ بَغدادَ، فَقالَ لَنا يَومَ الخَميسِ: اِغتَسِلَا اليَومَ لِغَدٍ يَومِ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّ الماءَ بِها غَداً قَليلٌ.</span>

<span dir="rtl">فَاغتَسَلنا يَومَ الخَميسِ لِيَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۲ ح۶، تهذيب الأحكام: ج۱ ص۳۶۶ ح۱۱۱۰ و ص۳۶۵ ح۱۱۰۹ عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۱۱ ح۲۲۷ عن الحسن بن موسى، و الظاهر أنّه تصحیف، منتهى المطلب: ج۲ ص۴۶۷ و ليس فيه ذيله من «فإنّ الماء»، وسائل الشيعة: ج۲ ص۹۴۹ ح۳۷۵۴.</span></ref>

<span dir="rtl">136.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از حسين پسر موسى بن جعفر (امام کاظم) علیه السلام، به نقل از مادرش و اُمّ احمد دختر موسى</span> -<span dir="rtl">: در بیابان همراه امام کاظم علیه السلام بودیم و قصد رفتن به بغداد را داشتیم. در روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه به ما فرمود: «امروز برای فردا جمعه غسل کنید؛ زیرا فردا آب در آن جا کم است». ما هم روز پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه برای روز جمعه، غسل کردیم.</span>

<span dir="rtl">137.</span> <span dir="rtl">الكافي عن عبد اللّه</span>‌ <span dir="rtl">بن المُغيرَة عن الإمام الرضا علیه السلام، قال</span>: <span dir="rtl">سَأَلتُهُ عَنِ الغُسلِ يَومَ الجُمُعَةِ، فَقالَ: واجِبٌ عَلىٰ كُلِّ ذَكَرٍ و اُنثىٰ، عَبدٍ أو حُرٍّ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱ ح۱‏، تهذيب الأحكام: ج۱ ص۱۱۱ ح۲۹۱‏، المقنعة: ص۱۵۸ عن الإمام الكاظم علیه السلام، عوالي اللآلي: ج۲ ص۱۷۱ ح۱۲ عن محمّد بن عبيداللّٰه‏ عن الإمام الصادق علیه السلام، منتقى الجمان: ج۱ ص۳۳۰ و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۱۲۷ ح۱۱.</span></ref>

<span dir="rtl">137.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">بن مغيره</span> -<span dir="rtl">: از امام رضا علیه السلام در بارۀ غسل روز جمعه پرسیدم. فرمود: «[غسل جمعه] بر هر مرد و زن، برده باشد یا آزاد، لازم است».</span>

<span dir="rtl">138.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام</span> - <span dir="rtl">فيما كَتَبَ لِلمَأمونِ مِن شَرائِعِ الدّينِ</span> -<span dir="rtl">: و غُسلُ يَومِ الجُمُعَةِ سُنَّةٌ.</span><ref><span dir="rtl">. عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۱۲۳ ح۱ عن الفضل بن شاذان، الهداية للصدوق: ص۱۰۲ عن الإمام الصادق علیه السلام، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۱۱ ذيل ح۲۲۷، المقنع للصدوق: ص۱۴۴ کلّها بزيادة «واجبة» في آخره، روضة الواعظین: ص۳۶۵ بزیادة «مؤکّدة» في آخره و الثلاثة الأخیرة من دون إسناد إلى أحد من أهل البيت علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۸۱ ص۹ ح۱۰.</span></ref>

<span dir="rtl">138.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در نگاشته</span>‌<span dir="rtl">اى خطاب به مأمون در بارۀ احکام دینی</span> -<span dir="rtl">: غسل روز جمعه، سنّت [دینی] است.</span>

<span dir="rtl">139.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">عِلَّةُ غُسلِ العيدَينِ وَ الجُمُعَةِ و غَيرِ ذٰلِكَ مِنَ الأَغسالِ؛ لِما فيهِ مِن تَعظيمِ العَبدِ رَبَّهُ، وَ استِقبالِهِ الكَريمَ الجَليلَ، و طَلَبِ المَغفِرَةِ لِذُنوبِهِ، و لِيَكونَ لَهُم يَومَ عيدٍ مَعروفٍ يَجتَمِعونَ فيهِ عَلىٰ ذِكرِ اللّهِ تَعالىٰ، فَجُعِلَ فيهِ الغُسلُ تَعظيماً لِذٰلِكَ اليَومِ، و تَفضيلاً لَهُ عَلىٰ سائِرِ الأَیّام، و زِيادَةً فِي النَّوافِلِ وَ العِبادَةِ، و لِتَكونَ تِلكَ طَهارَةً لَهُ مِنَ الجُمُعَةِ إلَى الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۸۸ ح۱، علل الشرائع: ص۲۸۵ ح۴ كلاهما عن محمّد بن سنان، المناقب لابن شهرآشوب: ج۴ ص۳۵۶ نحوه، بحار الأنوار: ج۶ ص۹۵ ح۱.</span></ref>

<span dir="rtl">139.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">علّت غسل دو عيد [فطر و قربان] و جمعه و ديگر غسل</span>‌<span dir="rtl">ها، آن است که نشانۀ بزرگداشت پروردگار از سوى بندۀ اوست و [نیز نشانۀ] روى آوردنش به درگاه پروردگار بزرگوار و باشکوه و درخواست آمرزش براى گناهانش، و همچنین براى اين که یک روز به عنوان عيدی شناخته</span>‌<span dir="rtl">شده برایشان باشد که بر محور ياد خدا گرد هم آيند. پس، غسل براى بزرگداشت آن روز و نيز برتر دانستن آن بر روزهاى ديگر و براى افزودن بر مستحبّات و عبادت، قرار داده شده است و سرانجام، این که آن [غسل] براى آدمی از اين جمعه تا جمعۀ ديگر، مايۀ پاکيزگى باشد.</span>

<span id="غسل-الرأس-بالخطمي"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۲ - ۳: غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمِيَّ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۲ - ۳: شستن سر با گُل خَتمی</span>

<span dir="rtl">140.</span> <span dir="rtl">الامام الکاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمِيِّ يَومَ الجُمُعَةِ مِنَ السُّنَّةِ؛ يُدِرُّ الرِّزقَ، و يَصرِفُ الفَقرَ، و يُحَسِّنُ الشَّعرَ و البَشَرَ</span><ref><span dir="rtl">. في بحار الأنوار (ج ۸۹ ص ۳۵۶ ذیل ح ۳۳): «البَشَرَة».</span></ref><span dir="rtl">، و هُوَ أَمانٌ مِنَ الصُّداعِ.</span><ref><span dir="rtl">. الاُصول الستّة عشر (کتاب زید النرسي): ص‌۲۴۰ ح‌۱۹۰، الکافي: ج‌۳ ص۴۱۸ ح‌۵ عن محمّد بن طلحة عن الإمام الصادق علیه السلام، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج‌۱ ص۱۲۴ ح۲۹۱، مکارم الأخلاق: ج۱ ص۱۴۲ ح۳۶۴ کلاهما عن الإمام الصادق علیه السلام، ثواب الأعمال: ص‌۳۶ ح۲ عن سفیان بن السمط عن الإمام الصادق علیه السلام و فیها صدره الی «الفقر» نحوه، بحار الأنوار: ج‌۷۶ ص‌۸۸ ح‌۹.</span></ref>

<span dir="rtl">140.</span> <span dir="rtl">امام کاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">«شستن سر با [گُل] ختمی در روز جمعه، از سنّت [دینی] است؛ روزى را فراوان می</span>‌<span dir="rtl">کند و فقر را بر طرف می</span>‌<span dir="rtl">سازد و مو و پوست را نیکو می</span>‌<span dir="rtl">گردانَد و موجب ایمنی از سر</span>‌<span dir="rtl">درد است».</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۸۰ (آداب یوم الجمعة / الأدب الصّحّی / تقلیم الأظفار و أخذ الشارب).</span>

<span dir="rtl">ر. ک: ص ۳۸۱ (آداب روز جمعه / برنامۀ بهداشتی / چیدن ناخن و گرفتن موهای پشت لب).</span>

<span id="التطیب"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۲ - ۴: التَّطَیُّبُ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۲ - ۴: خوش</span>‌<span dir="rtl">بو کردن خود</span>

<span dir="rtl">141.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قالَ لي حَبيبي جَبرَئيلُ علیه السلام: تَطَيَّب يَوماً و يَوماً لا، و يومَ الجُمُعَةِ لا بُدَّ مِنهُ و لا تَترُك لَهُ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۶ ص۵۱۱ ح۱۲ عن یاسر الخادم عن الإمام الرضا علیه السلام، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۶۱ نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۷ ح۳۳.</span></ref>

<span dir="rtl">141.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">دوستم جبرئیل علیه السلام به من گفت: [دستِ کم] یک روز در میان، خود را خوش</span>‌<span dir="rtl">بو کن؛ امّا در روز جمعه، گریزی از آن نیست، آن را ترک نکن.</span>

<span dir="rtl">142.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ عُثمانُ بنُ مَظعونٍ لِرَسولِ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله: قَد أرَدتُ أن أدَعَ الطّيبَ - و أشيَاءَ ذَكَرَها -‌، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لا تَدَعِ الطّيبَ؛ فَإِنَّ المَلائِكَةَ تَستَنشِقُ ريحَ الطّيبِ مِنَ المُؤمِنِ، فَلاتَدَعِ الطّيبَ في كُلِّ جُمُعَةٍ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۶ ص۵۱۱ ح۱۴، وسائل الشيعة: ج۵ ص۵۵ ح۹۵۹۴.</span></ref>

<span dir="rtl">142.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">عثمان بن مظعون به پيامبر خدا صلی الله علیه و آله گفت: مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم استفاده از عطر - و چند چيز ديگر را که نام بُرد - کنار بگذارم. پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «عطر را کنار نگذار؛ زيرا فرشتگان، بوى خوشِ مؤمن را مى</span>‌<span dir="rtl">بويند. بنا بر اين، استفاده از بوى خوش را [دستِ کم] در روزهاى جمعه ترک نکن».</span>

<span dir="rtl">143.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ثَلاثٌ حَقٌّ عَلىٰ كُلِّ مُسلِمٍ: الغُسلُ يَومَ الجُمُعَةِ، وَ السِّواكُ، و يَمَسُّ مِن طيبٍ إن وَجَدَ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند ابن حنبل: ج۵ ص۵۲۱ ح۱۶۳۹۷، المصنّف لابن أبي شيبة: ج۲ ص۴ ح۱۰، مسند أبي يعلى: ج۶ ص۳۵۱ ح۷۱۳۲، المطالب العالیة: ج۱ ص۱۶۷ ح۶۱۱، المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۲۰۰ ح۵۳۱۸ عن أبي سعيد الخدري من دون إسناد إلی النبيّ صلی الله علیه و آله أو أحد من أهل البیت علیهم السلام و الثلاثة الأخیرة نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۵۵ ح۲۱۲۵۳؛ و راجع تهذیب الأحکام: ج۳ ص۱۳۶ ح۲۹۷ و السنن الکبری: ج۳ ص۳۴۳ ح۵۹۵۴.</span></ref>

<span dir="rtl">143.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سه چیز بر عهدۀ هر مسلمانی است: غسل کردن در روز جمعه، مسواک زدن، و به کار گرفتن بوی خوش اگر دسترس داشته باشد.</span>

<span dir="rtl">144.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">حَقٌّ عَلىٰ كُلِّ مُحتَلِمٍ</span><ref><span dir="rtl">. أي كلّ بالغ، و في بعض نسخ المصدر: «على كلّ مسلم».</span></ref> <span dir="rtl">في كُلِّ جُمُعَةٍ أخذُ شارِبِهِ و أَظفارِهِ، و مَسُّ شَيءٍ مِنَ الطّيبِ. و كانَ رَسولُ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله إذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ و لَم يَكُن عِندَهُ طيبٌ، دَعا بِبَعضِ خُمُرِ نِسائِهِ فَبَلَّها بِالماءِ ثُمَّ وَضَعَها عَلىٰ وَجهِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۶ ص۵۱۱ ح۱۰، الخصال: ص۳۹۲ ح۹۱ و لیس فیه ذیله من «وكان رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله» و كلاهما عن السكن الخزّاز، مکارم الأخلاق: ج۱ ص۱۰۱ ح۱۹۲ و لیس فیه صدره إلی«مِن الطيب» نحوه، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۳۳ ح۸، و راجع کتاب من لا يحضره الفقيه: ج‏۱ ص۴۲۵ ح۱۲۵۷.</span></ref>

<span dir="rtl">144.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بر هر فرد بالغی است که در هر جمعه، موى پشت لب و ناخن</span>‌<span dir="rtl">های خود را بچیند و از خوش</span>‌<span dir="rtl">بو کننده</span>‌<span dir="rtl">ای استفاده کند. هر گاه جمعه فرا می</span>‌<span dir="rtl">رسید و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله عطری در اختیار نداشت، یکی از مقنعه</span>‌<span dir="rtl">های زنان خود را [که به خاطر استفادۀ مداوم از عطر، خوش</span>‌<span dir="rtl">بو بود] می</span>‌<span dir="rtl">گرفت و با آب،</span> ‌<span dir="rtl">تر مى</span>‌<span dir="rtl">کرد و آن را بر صورت خود مى</span>‌<span dir="rtl">گذاشت [و خود را معطّر مى</span>‌<span dir="rtl">ساخت].</span>

<span dir="rtl">145.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">تَطَيَّبوا بِأَطيَبِ طيبِكُم يَومَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۱۳۱ ح۳۴۲، الخصال: ص۳۹۲ ح۸۹ عن الجعفري و هو سلَيمان بن جعفر بن إبراهیم الجعفري عن الإمام الرضا علیه السلام، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۱۲۹ ح۳۱۷ و ۳۱۸، منتهى المطلب: ج۱ ص۳۱۹ کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام، بحار الأنوار: ج۷۶ ص۷۹ ذيل ح۲۱.</span></ref>

<span dir="rtl">145.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه، با خوش</span>‌<span dir="rtl">بوترین عطرهایتان، خود را خوش</span>‌<span dir="rtl">بو سازید.</span>

<span dir="rtl">146.</span> <span dir="rtl">قرب الإسناد عن عليّ بن جعفر عن الإمام الکاظم علیه السلام، قال: سَأَلتُهُ عَنِ النَّساءِ هَل عَلَيهِنَّ مِنَ التَّطَيُّبِ وَ التَّزَيُّنِ فِي الجُمُعَةِ وَ العيدَينِ ما عَلَى الرِّجالِ؟ قالَ: نَعَم.</span><ref><span dir="rtl">. قرب الإسناد: ص۲۲۴ ح۸۷۳، مسائل عليّ بن جعفر: ص۱۶۰ ح۲۴۰ و فیه «العجوز و العاتق» بدل «النِّساءِ»، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۴۸ ح۲۱.</span></ref>

<span dir="rtl">146.</span> <span dir="rtl">قرب الإسناد</span> - <span dir="rtl">به نقل از على بن جعفر</span> -<span dir="rtl">: از امام کاظم علیه السلام پرسيدم: آيا بر عهدۀ زنان است که در روز جمعه و دو عيد [فطر و قربان]، مثل مردان، خود را خوش</span>‌<span dir="rtl">بو و آراسته کنند؟ فرمود: «آرى».</span>

<span id="الأدب-العبادي"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۳: الأَدَبُ العِبادِيُّ</span> ==

<span dir="rtl">۳/۳: برنامۀ عبادی</span>

<span id="صلاة-الجمعة"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۱: صَلاةُ الجُمُعَةِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۳ - ۱: نماز جمعه</span>

<span dir="rtl">147.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّهِ وَ اليَومِ الآخِرِ فَليَسعَ إلَى الجُمُعَةِ، و مَنِ استَغنىٰ عَنها بِلَهوٍ و تِجارَةٍ استَغنَى اللّهُ عَنهُ، وَ اللّهُ غَنِيٌّ حَميدٌ.</span><ref><span dir="rtl">. المعجم الأوسط: ج۷ ص۲۱۹ ح۷۳۲۰ عن أبي سعيد الخدري، سنن الدارقطني: ج۲ ص۳ ح۱، السنن الكبرى: ج۳ ص۲۶۱ ح۵۶۳۴، شعب الإيمان: ج۳ ص۱۰۵ ح۳۰۱۳ كلّها عن جابر، المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۱۷۳ ح۵۲۰۰ عن محمّد بن كعب القرظي و كلّها نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۲۶ ح۲۱۱۲۰؛ بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۱۱ ح۵۶.</span></ref>

<span dir="rtl">147.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس به خدا و آخرت ایمان دارد، به سوی [نماز] جمعه بشتابد، و هر کس با سرگرمی و داد</span>‌ <span dir="rtl">و ستدی، خود را از نماز جمعه بی</span>‌<span dir="rtl">نیاز نشان دهد، خداوند نیز نسبت به وی اظهار بی</span>‌‌<span dir="rtl">نیازی خواهد کرد و البتّه خداوند، بی</span>‌<span dir="rtl">نیازی ستوده است.</span>

<span dir="rtl">راجع: فرهنگ‌نامۀ جمعه: ص ۱۹۱ (القسم الثاني / صلاة الجمعة).</span>

<span dir="rtl">ر. ک: فرهنگ</span>‌<span dir="rtl">نامۀ جمعه: ص ۱۹۱ (بخش دوم: نماز جمعه).</span>

<span id="کثرة-العبادة"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۲: کَثرَةُ العِبادَةِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۳ - ۲: بسیار عبادت کردن</span>

<span dir="rtl">148.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَومُ الجُمُعَةِ يَومُ عِبادَةٍ؛ فَتَعَبَّدُوا اللّهَ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۸۳ ح۵۹ عن حبيب السجستاني عن الإمام الصادق علیه السلام، روضة الواعظين: ص۴۲۹، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۱۸ ح۱.</span></ref>

<span dir="rtl">148.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، روز عبادت است. پس خداوند عزّ و جلّ را [در آن] عبادت کنيد.</span>

<span dir="rtl">149.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن وافَقَ مِنكُم يَومَ الجُمُعَةِ فَلا يَشتَغِلَنَّ بِشَيءٍ غَيرِ العِبادَةِ؛ فَإِنَّ فيها يُغفَرُ لِلعِبادِ و تَنزِلُ عَلَيهِمُ الرَّحمَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۲ ح۱۲۴۵، ثواب الأعمال: ص۵۹ ح۳، مصباح المتهجّد: ص۲۸۳، جمال الاُسبوع: ص۱۴۷ كلّها عن المعلّى بن خنيس، المقنعة: ص۱۵۶ نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۴۸ ح۲۴.</span></ref>

<span dir="rtl">149.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر کس روز جمعه را دریافت، به کاری جز عبادت مشغول نشود؛ زیرا در آن روز، بندگان بخشیده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و رحمت بر آنان فرو می</span>‌<span dir="rtl">ریزد.</span>

<span dir="rtl">150.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبان بن عثمان عن الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلجُمُعَةِ حَقّاً و حُرمَةً، فَإِيّاكَ أن تُضَيِّعَ أو تُقَصِّرَ في شَيءٍ مِن عِبادَةِ اللّهِ، وَ التَّقَرُّبِ إلَيهِ بِالعَمَلِ الصّالِحِ، و تَركِ المَحارِمِ كُلِّها؛ فَإِنَّ اللّهَ يُضاعِفُ فيهِ الحَسَناتِ، و يَمحو فيهِ السَّيِّئاتِ، و يَرفَعُ فيهِ الدَّرَجاتِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و ذَكَرَ أنَّ يَومَهُ مِثلُ لَيلَتِهِ، فَإِنِ استَطَعتَ أن تُحيِيَها بِالصَّلاةِ وَ الدُّعاءِ فَافعَل.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۴ ح۶، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۳ ح۳، مصباح المتهجّد: ص۲۸۳، جمال الاُسبوع: ص۱۴۸، المصباح للکفعمي: ص۵۵۴ و الثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۵ ح۲۱.</span></ref>

<span dir="rtl">150.</span> <span dir="rtl">الكافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابان بن عثمان</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «جمعه را حق و حرمتی است. مبادا در چیزی از بندگی خدا و نزدیک شدن به سوی او با درستکاری و ترک تمامیِ کارهای ناروا، تباهی و کوتاهی</span>‌<span dir="rtl">ای روا داری؛ زیرا خداوند در آن روز، نیکی</span>‌<span dir="rtl">ها را چند برابر می</span>‌<span dir="rtl">کند و بدی</span>‌<span dir="rtl">ها را می</span>‌<span dir="rtl">زداید و درجات را بالا می</span>‌<span dir="rtl">برد».</span>

<span dir="rtl">نیز فرمود: «روز جمعه [در فضیلت] به سان شب جمعه است. پس اگر می</span>‌<span dir="rtl">توانی آن را با نماز و دعا زنده بداری، چنین کن».</span>

<span id="الصلاة-علی-النبي-و-آله-1"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۳: الصَّلاةُ عَلَی النَّبِيَّ و آلِهِ</span> ===

<span dir="rtl">۳ / ۳ - ۳: صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش</span>

<span dir="rtl">151.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِروا مِنَ الصَّلاةِ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّهُ يَومٌ تُضاعَفُ فيهِ الأَعمالُ.</span><ref><span dir="rtl">. مسند زيد: ص۱۵۶ عن الإمام زین العابدین عن آبائه علیهم السلام، جامع الأخبار: ص۱۵۷ ح۳۷۰ و فیه «الصلوات» بدل «الصلاة»، دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۸۰ عن الإمام الباقر علیه السلام نحوه، الأحكام ليحيى بن الحسين (النسخة الألکترونیة): ج۱ ص۱۲۳، المهذّب للقاضي البراج (النسخة الألکترونیة): ج۱ ص۱۰۰، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۶۴ ح۵۶.</span></ref>

<span dir="rtl">151.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه، فراوان بر من صلوات بفرستيد، زیرا آن روزی است که کارها در آن چند برابر می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">152.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ إيماناً وَ احتِساباً، استَأنَفَ العَمَلَ.</span><ref><span dir="rtl">. المحاسن: ج۱ ص۱۳۲ ح۱۶۱ عن السكوني عن الإمام الصادق عن أبيه علیهما السلام و راجع كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۷ ح۱۲۶۰.</span></ref>

<span dir="rtl">152.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس که از روى ايمان و برای خدا، بر من صلوات بفرستد، اعمالش را از نو آغاز کند [که بخشیده شده است].</span>

<span dir="rtl">153.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِروا عَلَيَّ الصَّلاةَ في يَومِ الجُمُعَةِ و لَيلَةِ الجُمُعَةِ؛ فَمَن فَعَلَ ذٰلِكَ كُنتُ لَهُ شَهيداً و شافِعاً يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۱ ح۳۰۳۳، سبل الهدى و الرشاد: ج۱۲ ص۴۴۵ کلاهما عن أنس، كنز العمّال: ج۱ ص۴۸۹ ح۲۱۴۲.</span></ref>

<span dir="rtl">153.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه و شب جمعه، فراوان بر من صلوات بفرستيد، که هر کس چنين کند، من در روز رستاخیز، گواه و شفيع او خواهم بود.</span>

<span dir="rtl">154.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ مِئَةَ مَرَّةٍ، جاءَ يَومَ القِيامَةِ و مَعَهُ نورٌ لَو قُسِّمَ ذٰلِكَ النّورُ بَينَ الخَلقِ كُلِّهِم لَوَسِعَهُم.</span><ref><span dir="rtl">. حلية الأولياء: ج۸ ص۴۷ الرقم ۴۰۲ عن محمّد بن عجلان عن الإمام زين العابدين عن أبيه عن الإمام عليّ علیهم السلام، كنز العمّال: ج۱ ص۵۰۷ ح۲۲۴۰.</span></ref>

<span dir="rtl">154.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس در روز جمعه، صد مرتبه بر من صلوات بفرستد، با چنان نورى در روز رستاخیز می</span>‌<span dir="rtl">آيد که اگر آن نور در ميان همۀ مردم تقسيم شود، همگان را فرا می</span>‌<span dir="rtl">گیرد.</span>

<span dir="rtl">155.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِروا عَلَيَّ الصَّلاةَ في يَومِ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّهُ لَيسَ أحَدٌ يُصَلّي عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ إلّا عُرِضَت عَلَيَّ صَلاتُهُ.</span><ref><span dir="rtl">. المستدرك على الصحيحين: ج۲ ص۴۵۷ ح۳۵۷۷، شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۰ ح۳۰۳۰، سبل الهدى و الرشاد: ج۱۲ ص۴۴۴، إمتاع الأسماع: ج۱۱ ص۱۳۴ كلّها عن أبي مسعود الأنصاري، المصنّف لعبد الرزّاق: ج۳ ص۲۰۵ ح۵۳۳۸ عن أبي عمران الجوني و فيه صدره، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۴ ح۲۱۷۸.</span></ref>

<span dir="rtl">155.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه، فراوان بر من صلوات بفرستيد؛ زيرا هيچ کس نيست که در روز جمعه بر من صلوات بفرستد، مگر آن که صلواتش به من رسانده مى</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">156.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الصَّلاةُ عَلَيَّ نورٌ عَلَى الصِّراطِ، و مَن صَلّىٰ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ ثَمانينَ مَرَّةً غُفِرَ لَهُ ذُنوبُ ثَمانينَ عاماً.</span><ref><span dir="rtl">. الفردوس: ج۲ ص۴۰۸ ح۳۸۱۴، سبل الهدى و الرشاد: ج۱۲ ص۴۴۵، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۰ ح۲۱۴۹ نقلاً عن سنن الدارقطني في الإفراد و كلّها عن أبي هريرة، تاريخ بغداد: ج۱۳ ص۴۸۹ الرقم۷۳۲۶ عن أنس، إحیاء العلوم: ج۱ ص۲۷۹ و ليس فيهما صدره، الجامع الصغير: ج۲ ص۱۲۱ ح۵۱۹۱.</span></ref>

<span dir="rtl">156.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">صلوات بر من، نوری بر صراط است. هر کس در روز جمعه، هشتاد بار بر من صلوات بفرستد، گناهان هشتاد سالۀ وی آمرزیده می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">157.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِروا عَلَيَّ مِنَ الصَّلاةِ في كُلِّ يَومِ جُمُعَةٍ؛ فَإِنَّ صَلاةَ اُمَّتي تُعرَضُ عَلَيَّ في كُلِّ يَومِ جُمُعَةٍ، فَمَن كانَ أكثَرَهُم عَلَيَّ صلاةً كانَ أقرَبَهُم مِنّي مَنزِلَةً.</span><ref><span dir="rtl">. السنن الكبرى: ج۳ ص۳۵۳ ح۵۹۹۵، شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۰ ح۳۰۳۲، فتح الباري: ج۱۱ ص۱۶۷ و لیس فیه صدره، الفردوس: ج۱ ص۸۱ ح۲۵۰، سبل الهدى و الرشاد: ج۱۲ ص۴۴۴ كلّها عن أبي أمامة، كنز العمّال: ج۱ ص۴۸۸ ح۲۱۴۱.</span></ref>

<span dir="rtl">157.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در هر روز جمعه، فراوان بر من صلوات بفرستيد؛ زيرا صلوات امّتم، در هر روز جمعه</span>‌<span dir="rtl">ای به من عرضه مى</span>‌<span dir="rtl">شود. پس هر کس بيشتر بر من صلوات بفرستد، جایگاهش به من نزديک</span>‌<span dir="rtl">تر است.</span>

<span dir="rtl">158.</span> <span dir="rtl">سنن أبي داود عن أوس بن أوس الثقفيّ عن رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنّ مِن أفضَلِ أيّامِكُم يَومَ الجُمُعَةِ... فَأَكثِروا عَلَيَّ مِنَ الصَّلاةِ فيهِ؛ فَإِنَّ صَلاتَكُم مَعروضَةٌ عَلَيَّ.</span>

<span dir="rtl">قال: قالوا: يا رَسولَ اللّهِ، و كَيفَ تُعرَضُ صَلاتُنا عَلَيكَ و قَد أرِمتَ - يَقولونَ: بَليتَ - ؟</span>

<span dir="rtl">فقالَ: إنَّ اللّهَ عزّ و جلّ حَرَّمَ عَلَى الأَرضِ أجسادَ الأَنبِياءِ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن أبي داود: ج۱ ص۲۷۵ ح۱۰۴۷، سنن ابن ماجة: ج۱ ص۳۴۵ ح۱۰۸۵ عن شدّاد بن أوس الأنصاري، سنن النسائي: ج۳ ص۹۱، مسند ابن حنبل: ج۵ ص۴۶۳ ح۱۶۱۶۲ عن أوس بن أبي أوس - الظاهر أنّه أوس بن أوس - و کلّها نحوه، كنز العمّال: ج۱ ص۴۹۹ ح۲۲۰۲؛ منتهى المطلب: ج۵ ص۴۷۱ نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">158.</span> <span dir="rtl">سنن أبی داوود</span> - <span dir="rtl">به نقل از اوس بن اوس ثقفی</span> -<span dir="rtl">: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «روز جمعه از بهترین روزهای شماست.… پس در آن روز، بر من بسیار صلوات بفرستید که صلواتتان بر من عرضه خواهد شد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: ای پیامبر خدا! چگونه صلواتمان بر تو عرضه خواهد شد، حال آن که [پس از مرگ،] بدنت پوسیده می</span>‌<span dir="rtl">شود؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «خداوند عزّ و جلّ [پوساندن] بدن پیامبران را بر زمین، حرام کرده است».</span>

<span dir="rtl">159.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثِرُوا الصَّلاةَ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ؛ فَإِنَّهُ مَشهودٌ تَشهَدُهُ المَلائِكَةُ، و إنَّ أحَداً لَن يُصَلِّيَ عَلَيَّ إلّا عُرِضَت عَلَيَّ صَلاتُهُ حَتّىٰ يَفرُغَ مِنها.</span><ref><span dir="rtl">. سنن ابن ماجة: ج۱ ص۵۲۴ ح۱۶۳۷، تهذيب الكمال: ج۱۰ ص۲۴ الرقم ۲۰۹۰ نحوه، تفسير الطبري: ج۱۵ الجزء ۳۰ ص۱۳۱ و ليس فيه ذيله من «وإنّ أحداً» و كلّها عن أبي الدرداء، كنز العمّال: ج۱ ص۴۸۸ ح۲۱۴۰؛ مجمع البيان: ج۱۰ ص۷۰۸، منتهى المطلب: ج۵ ص۴۷۰ و لیس فیه ذیله من «وإنّ أحداً» و کلاهما عن أبي الدرداء نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۶۴.</span></ref>

<span dir="rtl">159.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه، بر من بسیار صلوات بفرستيد؛ زيرا این روز، روز مشهود است. فرشتگان، این روز را مشاهده می</span>‌<span dir="rtl">کنند [و حاضر مى</span>‌<span dir="rtl">شوند]. کسی بر من صلوات نمی</span>‌<span dir="rtl">فرستد، جز آن که صلواتش به من عرضه مى</span>‌<span dir="rtl">شود، تا آن گاه که از صلوات فرستادن، فارغ شود.</span>

<span dir="rtl">160.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ مِئَةَ مَرَّةٍ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ خَطيئَتَهُ ثَمانينَ سَنَةً.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأخبار: ص۱۵۵ ح۳۵۷، بحار الأنوار: ج۹۴ ص۶۴ ح۵۲.</span></ref>

<span dir="rtl">160.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس در روز جمعه، صد</span> ‌<span dir="rtl">بار بر من صلوات بفرستد، خداوند، از خطاهای هشتاد</span>‌<span dir="rtl">سالۀ وی در می</span>‌<span dir="rtl">گذرد.</span>

<span dir="rtl">161.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَيَّ يَومَ الجُمُعَةِ مِئَةَ مَرَّةٍ، قَضَى اللّهُ لَهُ سِتّينَ حاجَةً؛ ثَلاثونَ مِنها لِلدُّنيا و ثَلاثونَ لِلآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. ثواب الأعمال: ص۱۸۷ ح۱ عن محمّد بن الفضيل عن الإمام الرضا علیه السلام، جامع الأخبار: ص۱۵۹ ح۳۸۰ عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۸۸ عن الإمام الكاظم علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج۹۴ ص۶۰ ح۴۳.</span></ref>

<span dir="rtl">161.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس در روز جمعه، صد بار بر من صلوات بفرستد، خداوند، شصت حاجت او را برآورده می</span>‌<span dir="rtl">سازد: سى حاجت برای دنیا و سى حاجت برای آخرت.</span>

<span dir="rtl">162.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَيَّ في يَومِ الجُمُعَةِ ألفَ مَرَّةٍ، لَم يَمُت حَتّىٰ يَرىٰ مَقعَدَهُ مِنَ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">. جامع الأخبار: ص۱۵۵ ح۳۵۸ عن أنس، رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۷۴، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۸ ح۳۶؛ سبل الهدى و الرشاد: ج۱۲ ص۴۴۵ عن أنس و راجع إمتاع الأسماع: ج۱۱ ص۹۰.</span></ref>

<span dir="rtl">162.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس در روز جمعه، هزار بار بر من صلوات بفرستد، بی تردید، پیش از آن که بمیرد، جایگاه بهشتیِ خود را خواهد دید.</span>

<span dir="rtl">163.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَى النَّبيِّ صلی الله علیه و آله يَومَ الجُمُعَةِ مِئَةَ مَرَّةٍ، جاءَ يَومَ القِيامَةِ و عَلىٰ وَجهِهِ مِنَ النّورِ نورٌ، يَقولُ النّاسُ: أيَّ شَيءٍ كانَ يَعمَلُ هٰذا؟!</span><ref><span dir="rtl">. شعب الإيمان: ج۳ ص۱۱۲ ح۳۰۳۶ عن محمّد بن عجلان عن أبيه، كنز العمّال: ج۲ ص۲۷۱ ح۳۹۹۰.</span></ref>

<span dir="rtl">163.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر کس در روز جمعه، صد</span> ‌<span dir="rtl">بار بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات بفرستد، با نوری ویژه که به چهره دارد، در قیامت خواهد آمد. مردم می</span>‌<span dir="rtl">گویند: مگر او چه می</span>‌<span dir="rtl">کرده؟!</span>

<span dir="rtl">164.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما مِن شَيءٍ يُعبَدُ اللّهُ بِهِ يَومَ الجُمُعَةِ أحَبُّ إلَيَّ مِنَ الصَّلاةِ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۲۹ ح۳، الذکری (المطبوعة في موسوعة الشهید الأوّل): ج۸ ص۶۲ کلاهما عن المفضّل، وسائل الشيعة: ج۵ ص۷۲ ح۹۶۶۰.</span></ref>

<span dir="rtl">164.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه هیچ عبادتی نزد من دوست داشتنى</span>‌<span dir="rtl">تر از صلوات فرستادن بر پيامبر و خاندانش نيست.</span>

<span dir="rtl">165.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما مِن عَمَلٍ يَومَ الجُمُعَةِ أفضَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. الخصال: ص۳۹۴ ح۱۰۱، جمال الاُسبوع: ص۱۵۵ عن زيد الشحّام، روضة الواعظين: ص۴۳۰، تأويل الآيات الظاهرة: ج۲ ص۴۶۴ ح۳۳ عن الإمام الباقر علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج۹۴ ص۵۰ ح۱۲.</span></ref>

<span dir="rtl">165.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در روز جمعه، عملى برتر از صلوات بر محمّد و خاندانش نيست.</span>

<span dir="rtl">166.</span> <span dir="rtl">المحاسن عن حمّاد بن عثمان</span> - <span dir="rtl">أنَّهُ سَأَلَ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام، قالَ</span> -: <span dir="rtl">أخبِرنا عَن أفضَلِ الأَعمالِ يَومَ الجُمُعَةِ؟ فَقالَ: الصَّلاةُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ مِئَةَ مَرَّةٍ بَعدَ العَصرِ، و ما زِدتَ فَهُوَ أفضَلُ.</span><ref><span dir="rtl">. المحاسن: ج۱ ص۱۳۱ ح۱۵۹، ثواب الأعمال: ص۱۸۹ ح۱، جمال الاُسبوع: ص۲۷۷ ح۸ عن حفص بن أبي البختري و كلاهما نحوه، جامع الأخبار: ص۱۶۱ ح۳۸۴، بحار الأنوار: ج۸۶ ص۷۸ ح۳.</span></ref>

<span dir="rtl">166.</span> <span dir="rtl">المحاسن</span> - <span dir="rtl">به نقل از حمّاد بن عثمان</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: ما را از بهترین کارها در روز جمعه آگاه فرما. فرمود: «پس از [نماز] عصر، صد بار صلوات فرستادن بر محمّد و خاندان محمّد، و هر چه بیشتر بفرستی، بهتر است».</span>

<span dir="rtl">167.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّهَ عزّ و جلّ يَبعَثُ لَيلَةَ كُلِّ جُمُعَةٍ مَلائِكَةً، فَإِذَا انفَجَرَ الفَجرُ مِن يَومِ الجُمُعَةِ لَم يَكتُبوا إلّا الصَّلاةَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و عَلىٰ آلِ مُحَمَّدٍ حَتّىٰ تَغرُبَ الشَّمسُ.</span><ref><span dir="rtl">. دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۷۹، بحار الأنوار: ج۸۳ ص۱۳۳ ح۱۰۵.</span></ref>

<span dir="rtl">167.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند در هر شب جمعه، فرشتگانی را بر می</span>‌‌<span dir="rtl">انگیزد که از سپیده</span>‌<span dir="rtl">دم روز جمعه تا غروب خورشید، جز صلوات بر محمّد و خاندان محمّد را نمی</span>‌<span dir="rtl">نویسند.</span>

<span dir="rtl">168.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ بَعدَ العَصرِ يَومَ الجُمُعَةِ: «اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ الأَوصِياءِ المَرضِيّينَ بِأَفضَلِ صَلَواتِكَ، و بارِك عَلَيهِم بِأَفضَلِ بَرَكاتِكَ، وَ السَّلامُ عَلَيهِم و عَلىٰ أرواحِهِم و أَجساِدِهم و رَحمَةُ اللّهِ و بَرَكاتُهُ»، كانَ لَهُ مِثلُ ثَوابِ عَمَلِ الثَّقَلَينِ في ذٰلِكَ اليَومِ.</span><ref><span dir="rtl">. مستطرفات السرائر (جامع البزنطي): ص۶۰ ح۳۰، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۱۹ ح۶۸، ثواب الأعمال: ص۶۰ ح۱، الأمالي للطوسي: ص۴۴۰ ح۹۸۶ و لیس فیها ذیله، الأمالي للصدوق: ص۴۸۴ ح۶۵۶ کلها نحوه و الأربعة الأخیرة عن ناجية بن أبي عمارة الصیداوي عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج۸۶ ص۷۹ ح۴، و راجع الکافي: ج۳ ص۴۲۹ ح۴.</span></ref>

<span dir="rtl">168.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر کس پس از نماز عصر روز جمعه بگوید: «بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد، آن جانشینان پسندیده، برترین درودهایت را نثار فرما و برترین برکت</span>‌<span dir="rtl">هایت را ارزانی</span>‌<span dir="rtl">شان</span> ‌<span dir="rtl">دار. سلام و رحمت و برکات خدا بر آنان و روح</span>‌<span dir="rtl">ها و پیکرهایشان باد»، در آن روز، همچون پاداش کار جن و اِنس، از آنِ او خواهد بود.</span>

<span dir="rtl">169.</span> <span dir="rtl">جمال الاُسبوع عن زید الشحّام عن الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما مِن عَمَلٍ يَومَ الجُمُعُةِ أفضَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و عَلىٰ آلِ مُحَمَّدٍ و لَو مِئَةَ مَرَّةٍ و مَرَّةٍ. قال: قُلتُ: كَيفَ اُصَلّي عَلَيهِم؟ قالَ تَقولُ:</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ اجعَل صَلواتِكَ و صَلواتِ مَلائِكَتِكَ و أنبِيائِكَ و رُسُلِكَ و جَميعِ خَلقِكَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و أهلِ بَيتِ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ و عَلَيهِمُ السَّلامُ و رَحمَةُ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">و بَرَكاتُهُ.</span><ref><span dir="rtl">. جمال‏ الاُسبوع: ص۱۵۵ و ص۲۷۸ ح۹ نحوه، الخصال: ص۳۹۴ ح۱۰۱ و فیه صدره إلی «الصلاة على محمّد و على آل محمّد»، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۳۳ ح۶ و راجع المصباح للکفعمي: ص۵۵۷ و أعلام الدین: ص۳۶۶ ح۳۵.</span></ref>

<span dir="rtl">169.</span> <span dir="rtl">جمال الاُسبوع</span> - <span dir="rtl">به نقل از زید شحّام</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «در روز جمعه، کاری برتر از صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد نیست، اگر چه صد و یک بار باشد».</span>

<span dir="rtl">گفتم: چگونه بر آنان صلوات بفرستم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «می</span>‌<span dir="rtl">گویی: &quot;بار الها! صلوات خود و صلوات فرشتگان و پیامبران و فرستادگان و همۀ آفریدگانت را بر محمّد و خاندان محمّد - که سلام و رحمت خدا و برکاتش بر او و آنان باد - قرار ده&quot;».</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۷۰ (آداب لیلة‌ الجمعة / الصلاة علی النبيّ و آله).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۷۱ (آداب شب جمعه / صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش).</span>

<span id="صلاة-جعفر-الطیار247"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۴: صَلاةُ جَعفَرٍ الطَّیّارِ</span><ref><span dir="rtl">. إنّما سُمّیت هذه الصلاة صلاة جعفرٍ لأنّ رسول اللّٰه علّمها جعفراً کهدیةٍ له عند رجوعه من الحبشة.</span></ref> ===

<span dir="rtl">۳/۳ - ۴: نماز جعفر طیّار</span><ref><span dir="rtl">این نماز به این دلیلْ «نماز جعفر طیّار» نامیده می‏شود که پیامبر علیه السلام آن را به عنوان هدیه به جعفر طیّار (جعفر بن ابی طالب) در بازگشتش از هجرت به حبشه، تعلیم فرمود</span>.</ref>

<span dir="rtl">170.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في ذِکرِ کَیفِیَّةِ صَلاةِ الحاجَةِ</span> -<span dir="rtl">: صُم يَومَ الأَربِعاءِ وَ الخَميسِ وَ الجُمُعَةِ، فَإِذا كانَ عَشِيَّةُ يَومِ الخَميسِ تَصَدَّقتَ عَلىٰ عَشَرَةِ مَساكينَ مُدّاً مُدّاً مِن طَعامٍ، فَإِذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ اغتَسَلتَ و بَرَزتَ إلَى الصّحراءِ، فَصَلِّ صَلاةَ جَعفَرِ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام، وَ اكشِف رُكبَتَيكَ و ألزِمهُمَا الأَرضَ، و قُل:</span>

<span dir="rtl">«يا مَن أظهَرَ الجَميلَ و سَتَرَ القَبيحَ، يا مَن لَم يُؤاخِذ بِالجَريرَةِ و لَم يَهتِكِ السِّترَ، يا عَظيمَ العَفوِ، يا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يا واسِعَ المَغفِرَةِ، يا باسِطَ اليَدَينِ بِالرَّحمَةِ، يا صاحِبَ كُلِّ نَجوىٰ و مُنتَهىٰ كُلِّ شَكوىٰ، يا مُقيلَ العَثَراتِ، يا كَريمَ الصَّفحِ، يا عَظيمَ المَنَّ، يا مُبتَدِئاً بِالنَّعَمِ قَبلَ استِحقاقِها، يا رَبّاه يا رَبّاه - عَشراً - يا اللّهُ يا اللّهُ - عَشراً - يا سَيِّداه يا سَيِّداه - عَشراً - يا مَولاه يا مَولاه - عَشراً - يا رَجاياه - عَشراً - يا غِياثاه - عَشراً - يا غايَةَ رَغبَتاه - عَشراً - يا رَحمانُ - عَشراً - يا رَحيمُ - عَشراً - يا مُعطِيَ الخَيراتِ - عَشراً - صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ كَثيراً طَيِّباً، كَأَفضَلِ ما صَلَّيتَ عَلىٰ أحَدٍ مِن خَلقِكَ - عَشراً - ».</span>

<span dir="rtl">و تَسأَلُ حاجَتَكَ.</span><ref><span dir="rtl">. مصباح المتهجّد: ص۳۳۰ ح ۴۳۹ عن عبد الملك بن عمرو، البد الأمین: ص ۱۵۲، بحار الأنوار: ج ۹۰ ص ۳۷ ح ۵.</span></ref>

<span dir="rtl">170.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ چگونگی نماز حاجت</span> -<span dir="rtl">: روزهای چهارشنبه و پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه و جمعه را روزه بگیر و چون عصر پنج</span>‌<span dir="rtl">شنبه فرا</span> ‌<span dir="rtl">رسید، به ده فقیر، هر یک، مُشتی خوراک، صدقه بده و هنگامی که روز جمعه</span> ‌<span dir="rtl">شد، غسل</span>‌ <span dir="rtl">کن و روانۀ صحرا</span> ‌<span dir="rtl">شو. آن گاه نماز جعفر بن ابی طالب علیه السلام را بخوان و زانوان خود را برهنه ساز و آنها را به زمین بچسبان و بگو: «اى آن که زيبايى را آشکار کرد و زشتى را پوشاند! اى آن که به خاطر گناه، کیفر نداد و پرده را ندريد! اى بزرگْ</span> ‌<span dir="rtl">درگذرنده! اى نيکوگذشت! اى گسترده</span>‌<span dir="rtl">آمرزش! اى گشاده</span>‌<span dir="rtl">دست در رحمت! اى همراه هر نجوا و نهايت هر شِکوه و حاجتمندى! ای نادیده انگارندۀ لغزش</span>‌<span dir="rtl">ها! اى درگذرندهٔ بزرگوار! اى نعمت</span>‌<span dir="rtl">بخش بزرگ! اى آغازگر نعمت پيش از شايستگى [یافتن ما] به آن</span>‌<span dir="rtl">! [آن گاه بگو:]&quot;پروردگارا، پروردگارا! (ده بار)، خدایا، خدایا! (ده بار)، سَرورا، سَرورا! (ده بار)، يا مولا، یا مولا! (ده بار)، امیدا! (ده بار)، فریادرسا! (ده بار)، ای نهایت میل و رغبت! (ده بار)، ای بخشایشگر! (ده بار)، ای مهربان! (ده بار)، ای خیر</span>‌<span dir="rtl">رسان! (ده بار)، بر محمّد و خاندان محمّد فراوان و پاکیزه درود فرست، همچون نیکوترین درودی که بر یکی از بندگانت فرستاده</span>‌<span dir="rtl">ای» و [سپس] حاجت خود را بخواه.</span>

<span dir="rtl">171.</span> <span dir="rtl">الاحتجاج عن محمّد بن عبد اللَّه بن جعفر الحِميَري عن الامام المهديّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">لَمّا سَأَلَهُ عَن أفضَلِ الأَوقاتِ تُصَلّیٰ فیها صَلاةُ جَعفَرِ بنِ أَبي طالِبٍ؟ و هَل فيها قُنوتٌ؟ و إن كانَ، فَفي أيِّ رَكعَةٍ مِنها؟</span> -<span dir="rtl">: أفضَلُ أوقاتِها صَدرُ النَّهارِ مِن يَومِ الجُمُعَةِ، ثُمَّ في أيِّ الأَیّام شِئتَ، و أيَّ وَقتٍ صَلَّيتَها مِن لَيلٍ أَو نَهارٍ فَهُوَ جائِزٌ، وَ القُنوتُ فیها مَرَّتانِ: فِي الثّانِیَةِ قَبلَ الرُّکوعِ، و فِي الرّابِعَةِ بَعدَ الرُّکوعِ.</span><ref><span dir="rtl">. الاحتجاج: ج۲ ص‌۳۱۴، بحار الأنوار: ج‌۹۱ ص‌۲۰۵ ح۱۰ و راجع فقه الرضا علیه السلام: ص‌۱۲۹.</span></ref>

<span dir="rtl">171.</span> <span dir="rtl">الاحتجاج</span>:-<span dir="rtl">به نقل از محمّد بن عبد اللّٰه بن جعفر حِميَری، از امام مهدی علیه السلام در پاسخ این پرسش که «بهترین زمان</span>‌<span dir="rtl">هایی که نماز جعفر بن ابی طالب در آن خوانده می</span>‌<span dir="rtl">شود، کدام</span>‌ <span dir="rtl">اند؟ و آیا قنوت دارد؟ و اگر آری در کدام رکعت آن؟</span>» -<span dir="rtl">: بافضیلت</span>‌<span dir="rtl">ترین زمان</span>‌<span dir="rtl">ها آغاز روز جمعه است. سپس در هر روز و هر ساعتی از شبانه</span>‌<span dir="rtl">روز که بخواهی آن را به جا آوری، جایز است. قنوت در آن، دو بار است: در رکعت دوم قبل از رکوع و در رکعت چهارم بعد از رکوع.</span>

<span id="الدعاء-1"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۵: الدُّعاءُ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۳ - ۵: دعا کردن</span>

<span dir="rtl">172.</span> <span dir="rtl">سنن أبي داود عن رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَومُ الجُمُعَةِ ثِنتا</span><ref><span dir="rtl">. و في المصادر الاُخرى: «اثنتا» بدل «ثنتا».</span></ref> <span dir="rtl">عَشرَةَ - يُريدُ ساعَةً - لا يوجَدُ مُسلِمٌ يَسأَلُ اللّهَ عزّ و جلّ شَيئاً إلّا آتاهُ اللّهُ عزّ و جلّ، فَالتَمِسوها آخِرَ ساعَةٍ بَعدَ العَصرِ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن أبي داود: ج۱ ص۲۷۵ ح۱۰۴۸، سنن النسائي: ج۳ ص۹۹، المستدرك على الصحيحين: ج۱ ص۴۱۵ ح۱۰۳۲، السنن الكبرى: ج۳ ص۳۵۵ ح۶۰۰۱، التمهيد لابن عبد البرّ: ج۲۳ ص۴۵ كلاهما نحوه و كلّها عن جابر بن عبد اللّٰه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۶۴ ح۲۱۳۰۷.</span></ref>

<span dir="rtl">172.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، دوازده ساعت است. [در اين دوازده ساعت،] هیچ بندۀ مسلمانى از خداوند عزّ و جلّ چيزى نخواست، مگر آن که خداوند، آن را به او عطا</span> ‌<span dir="rtl">کرد. پس آن [لحظۀ استجابت دعا] را در آخرين ساعت بعد از عصر بجوييد.</span>

<span dir="rtl">173.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ فِي الجُمُعَةِ لَساعَةً، لا يُوافِقُها مُسلِمٌ يَسأَلُ اللّهَ فيها خَيراً إلّا أعطاهُ إيّاهُ.</span><ref><span dir="rtl">. صحيح مسلم: ج۲ ص۵۸۴ ح۱۵، صحيح البخاري: ج۵ ص۲۳۵۰ ح۶۰۳۷، سنن ابن ماجة: ج۱ ص۳۶۰ ح۱۱۳۷ کلاهما نحوه و كلّها عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۷ ص۷۶۷ ح۲۱۳۱۸؛ کتاب من لا يحضره الفقيه: ج‏۱ ص۴۱۴ ح۱۲۲۵ عن الإمام الباقر علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، تفسیر العیّاشي: ج۱ ص۱۲۷ ح۴۱۷ عن زرارة عن الإمام الباقر علیه السلام و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۱۹۵ ح۳۸.</span></ref>

<span dir="rtl">173.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در جمعه، ساعتی [ویژه] هست که هر مسلمانى آن ساعت را در يابد و در آن، از خداوند عزّ و جلّ خيرى بخواهد، آن را به وی عطا مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد.</span>

<span dir="rtl">174.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في فَضلِ یَومِ الجُمُعَةِ</span> -<span dir="rtl">: اليَومُ المَوعودُ يَومُ القِيامَةِ، وَ اليَومُ المَشهودُ يَومُ عَرَفَةَ، وَ الشّاهِدُ</span><ref><span dir="rtl">. أي في قوله تعالی في سورة البروج، الآیة ۲ و ۳: (واليَومِ الموعودِ * و شاهدٍ و مشهودٍ).</span></ref> <span dir="rtl">يَومُ الجُمُعَةِ، و ما طَلَعَتِ الشَّمسُ و لا غَرَبَت عَلىٰ يَومٍ أفضَلَ مِنهُ، فيهِ ساعَةٌ لا يُوافِقُها عَبدٌ مُؤمِنٌ يَدعُو اللّهَ بِخَيرٍ إلّا استَجابَ اللّهُ لَهُ، و لا يَستَعيذُ مِن شَرٍّ إلّا أعاذَهُ اللّهُ مِنهُ.</span><ref><span dir="rtl">. سنن الترمذي: ج۵ ص۴۳۶ ح۳۳۳۹، المعجم الأوسط: ج۲ ص۱۸ ح۱۰۸۷، تفسیر الفخر الرازي: ج۳۱ ص۱۱۶ نحوه و كلّها عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۲ ص۱۳ ح۲۹۴۰؛ مجمع البیان: ج۱۰ ص۷۰۸، المصباح للکفعمي: ص۵۵۴ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۶۳.</span></ref>

<span dir="rtl">174.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بيان فضيلت روز جمعه</span> -<span dir="rtl">: روز موعود، روز رستاخيز است، روز مشهود، روز عرفه است و شاهد، روز جمعه است. خورشيد به هيچ روزى، طلوع و غروب نکرده است که برتر از اين روز (جمعه) باشد. در اين روز، ساعتى است که هر بندۀ مؤمنى، آن را در يابد و در آن ساعت به درگاه خداوند، دعاى خير کند، حتماً دعايش مستجاب مى</span>‌<span dir="rtl">شود و از هر شرّى به خدا پناه بَرَد، بی تردید، خداوند عزّ و جلّ او را از آن شر در پناه خود مى</span>‌<span dir="rtl">گيرد.</span>

<span dir="rtl">175.</span> <span dir="rtl">معاني الأخبار عن زيد بن عليّ علیه السلام عن آبائه علیهم السلام: عن فاطمة علیها السلام</span>: <span dir="rtl">سَمِعتُ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله: إنَّ فِي الجُمُعَةِ لَساعَةً لا يُراقِبُها رَجُلٌ مُسلِمٌ يَسأَلُ اللّهَ عزّ و جلّ فيها خَيراً إلّا أعطاهُ إيّاهُ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، أيُّ ساعَةٍ هِيَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ صلی الله علیه و آله: إذا تَدَلّىٰ نِصفُ عَينِ الشَّمسِ لِلغُروبِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و كانَت فاطِمَةُ علیها السلام تَقولُ لِغُلامِها: اِصعَد عَلَى الظِّرابِ</span><ref><span dir="rtl">. الظِّرابُ: الجِبالُ الصغارُ، واحدها ظَرِبٌ (النهاية: ج۳ ص۱۵۶ «ظرب»).</span></ref><span dir="rtl">، فَإِذا رَأَيتَ نِصفَ عَينِ الشَّمسِ قَد تَدَلّىٰ لِلغُروبِ فَأَعلِمني حَتّىٰ أدعُوَ.</span><ref><span dir="rtl">. معاني الأخبار: ص۳۹۹ ح۵۹، دلائل الإمامة: ص۷۱ ح۱۰ نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۶۹ ح۸؛ شعب الإيمان: ج۳ ص۹۳ ح۲۹۷۷، المطالب العالیة: ج۱ ص۱۶۱ ح۵۸۳، مسند إسحاق بن راهویه: ج۵ ص۱۳ ح۲۱۰۹ کلّها نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۶۶ ح۲۱۳۱۳.</span></ref>

<span dir="rtl">175.</span> <span dir="rtl">معانى الأخبار</span> - <span dir="rtl">به نقل از زيد بن على علیه السلام، از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: فاطمه علیها السلام فرمود: «از پيامبر صلی الله علیه و آله شنيدم: &quot;در جمعه، ساعتى است که هر مرد مسلمانى، آن را در يابد و در آن ساعت از خداوند عزّ و جلّ خيرى بخواهد، حتماً به او مى</span>‌<span dir="rtl">دهد&quot;.</span>

<span dir="rtl">گفتم: اى پيامبر خدا! آن، کدام ساعت است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: &quot;هر گاه نیمی از قرص خورشيد، غروب کرده باشد&quot;».</span>

<span dir="rtl">فاطمه علیها السلام به خدمتکارش مى</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «بر تپّه</span>‌<span dir="rtl">ای بِایست و هر گاه ديدى که نصف قرصِ خورشيد غروب کرده است، مرا آگاه کن تا دعا کنم».</span>

<span dir="rtl">176.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">فِي بَیانِ السّاعَةِ الَّتي يُستَجابُ فيهَا الدُّعاءُ مِن يَومِ الجُمُعَةِ</span> -<span dir="rtl">: هِيَ ما بَينَ أن يَجلِسَ الإِمامُ، إلىٰ أن تُقضَى الصَّلاةُ.</span><ref><span dir="rtl">. صحيح مسلم: ج۲ ص۵۸۴ ح۱۶، سنن أبي داود: ج۱ ص۲۷۶ ح۱۰۴۹، صحیح ابن خزيمة: ج۳ ص۱۲۱ ح۱۷۳۹، السنن الكبرى: ج۳ ص۳۵۴ ح۵۹۹۹ كلّها عن أبي موسى الأشعري، كنز العمّال: ج۷ ص۷۶۵ ح۲۱۳۱۰؛ منتهى المطلب: ج۵ ص۴۷۴ عن أبي موسی الأشعري، الذکری (المطبوعة في موسوعة الشهید الأوّل): ج۸ ص۶۰.</span></ref>

<span dir="rtl">176.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بارۀ ساعتی از روز جمعه که دعا در آن مستجاب است</span> -<span dir="rtl">: آن وقت، میان زمان نشستنِ امام [جمعه] تا پايان يافتن نماز است.</span>

<span dir="rtl">177.</span> <span dir="rtl">المحاسن عن جابر بن عبداللّٰه</span>: <span dir="rtl">كانَ عَلِيٌّ علیه السلام يَقولُ: أكثِرُوا المَسأَلَةَ في يَومِ الجُمُعَةِ وَ الدُّعاءَ، فَإِنَّ فيهِ ساعاتٍ يُستَجابُ فيهَا الدُّعاءُ وَ المَسأَلَةُ، ما لَم تَدعوا بِقَطيعَةٍ أو مَعصِيَةٍ أو عُقوقٍ، وَ اعلَموا أنَّ الخَيرَ وَ الشَّرَّ يُضاعَفانِ يَومَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. المحاسن: ج۱ ص۱۳۱ ح۱۵۸، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۴۹ ح۲۵ و راجع مصباح المتهجّد: ص۲۸۵.</span></ref>

<span dir="rtl">177.</span> <span dir="rtl">المحاسن</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر بن عبد اللّٰه</span> -<span dir="rtl">: امام</span> ‌<span dir="rtl">علی علیه السلام مى</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «در روز جمعه، بر حاجتخواهی و دعا کردن بیفزاييد؛ زيرا در اين روز، ساعاتى هستند که در آنها دعا و درخواست، مستجاب مى</span>‌<span dir="rtl">شود، به شرط آن که دعایتان براى گسستن پیوند خویشاوندی يا معصيت، يا نافرمانى [از والدين] نباشد. بدانيد که در روز جمعه، [پاداش] خیر و شر، چند برابر مى</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">178.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ المُؤمِنَ لَيَدعو فَيُؤَخَّرُ إجابَتُهُ إلىٰ يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۲ ص۴۹۰ ح۶، عدّة الداعي: ص۱۹۰ کلاهماعن أبي بصیر، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۳ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">178.</span> <span dir="rtl">امام صادق</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام: مؤمن دعا مى</span>‌<span dir="rtl">کند و اجابتش تا روز جمعه به تأخير مى</span>‌<span dir="rtl">افتد.</span>

<span dir="rtl">179.</span> <span dir="rtl">الكافي عن معاوية بن عمّار</span>: <span dir="rtl">قُلتُ لَأَبي عَبدِ اللّهِ علیه السلام: السّاعَةُ الَّتي في يَومِ الجُمُعَةِ الَّتي لا يَدعو فيها مُؤمِنٌ إلّا استُجيبَ لَهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، إذا خَرَجَ الإِمامُ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: إنَّ الإِمامَ يُعَجِّلُ و يُؤَخِّرُ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: إذا زاغَتِ الشَّمسُ</span><ref><span dir="rtl">. زاغت الشمس: أي مالت و زالت عن أعلی درجات ارتفاعها؛ و هو ثلاث: زوال یعرفه اللّٰه، و زوال یعرفه الملك، و زوال یعرفه الناس (مجمع البحرین: ج‌۲ ص‌۷۹۵ «زیغ»).</span></ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۶ ح۱۲، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۴ ح۸، جامع الأحاديث للقمّي (العروس): ص۱۶۶ و فيه «زالت» بدل «زاغت»، منتقى الجمان: ج۲ ص۱۰۴، منتهى المطلب: ج۵ ص۴۷۴، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۳ ح۲۸.</span></ref>

<span dir="rtl">179.</span> <span dir="rtl">الکافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از معاوية بن عمّار</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق علیه السلام گفتم: آن ساعت از روز جمعه که هر مؤمنى در آن دعا کند، دعايش مستجاب مى</span>‌<span dir="rtl">شود، چه وقت است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «بله، زمانى که امام [جمعه، برای ادای خطبه] حضور یابد».</span>

<span dir="rtl">گفتم: امام، زود و دير مى</span>‌<span dir="rtl">آيد!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «[ظهر] هنگام زوال خورشيد».</span>

<span dir="rtl">180.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">السّاعَةُ الَّتي يُستَجابُ فيهَا الدُّعاءُ يَومَ الجُمُعَةِ، ما بَينَ فَراغِ الإِمامِ مِنَ الخُطبَةِ إلىٰ أن يَستَوِيَ النّاسُ فِي الصُّفوفِ، و ساعَةٌ اُخرىٰ مِن آخِرِ النَّهارِ إلىٰ غُروبِ الشَّمسِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۳ ص۴۱۴ ح۴، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۲۳۵ ح۶۱۹، مصباح المتهجّد: ص۳۶۳، جمال الاُسبوع: ص۲۵۲، الدعوات: ص۳۶ ح۸۶ و الثلاثة الأخیرة نحوه و كلّها عن عبد اللّٰه‏ بن سنان، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۳ ح۱۷.</span></ref>

<span dir="rtl">180.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">آن ساعت از روز جمعه که دعا در آن مستجاب مى</span>‌<span dir="rtl">شود، [نخست] از وقت پایان یافتن خطبۀ امام تا زمان منظّم ايستادن مردم در صف</span>‌<span dir="rtl">هاست و ديگرى، از پايان روز تا غروبِ آفتاب.</span>

<span dir="rtl">181.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه عن أبي بصیر عن أحدهما علیهما السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ العَبدَ المُؤمِنَ لَيَسأَلُ اللّهَ عزّ و جلّ الحاجَةَ، فَيُؤَخِّرُ اللّهُ عزّ و جلّ قَضاءَ حاجَتِهِ الَّتي سَأَلَ إلىٰ يَومِ الجُمُعَةِ؛ لِيَخُصَّهُ بِفَضلِ يَومِ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۲ ح۱۲۴۳، تهذیب الأحکام: ج۳ ص۵ ح۱۲، المقنعة: ص۱۵۵ عن الإمام الصادق علیه السلام، المحاسن: ج۱ ص۱۳۱ ح۱۵۷، مصباح المتهجّد: ص۲۶۲ كلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۷۱ ح۱۱.</span></ref>

<span dir="rtl">181.</span> <span dir="rtl">کتاب من لا يحضره الفقيه</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصیر</span> -<span dir="rtl">: امام باقر یا امام صادق علیهما السلام فرمود: «بندۀ مؤمن از خداوند عزّ و جلّ درخواست حاجت می</span>‌<span dir="rtl">کند و خداوند عزّ و جلّ برآوردن حاجتی را که خواسته است، تا روز جمعه به تأخیر می</span>‌<span dir="rtl">اندازد تا از افزونیِ روز جمعه، بهره</span>‌<span dir="rtl">مندشان گردانَد».</span>

<span dir="rtl">182.</span> <span dir="rtl">مصباح المتهجّد</span>: <span dir="rtl">مَروِيٌّ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله فِي السّاعَةِ الَّتي يُستَجابُ فيهَا الدُّعاءُ يَومَ الجُمُعَةِ، أن يَقولَ: سُبحانَكَ لا إلٰهَ إلّا أنتَ، يا حَنّانُ يا مَنّانُ، يا بَديعَ السَّماواتِ وَ الأَرضِ، يا ذَا الجَلالِ و الإِكرامِ.</span><ref><span dir="rtl">. مصباح المتهجّد: ص۴۱۶ ح۵۳۷، جمال الاُسبوع: ص۲۵۲، البلد الأمین: ص۸۹ نحوه، بحار الأنوار: ج۹۰ ص۶۱ ح۱؛ تاريخ بغداد: ج۴ ص۱۱۶ الرقم۱۷۸۰ عن جابر نحوه، كنز العمّال: ج۷ ص۷۶۴ ح۲۱۳۰۶.</span></ref>

<span dir="rtl">182.</span> <span dir="rtl">مصباح المتهجّد</span>: <span dir="rtl">خواندن این دعا در روز جمعه در ساعتی که دعا در آن مستجاب می</span>‌<span dir="rtl">شود، از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است: «منزّهی تو، هیچ معبودی جز تو نیست، ای مهربان و ای نعمت</span>‌<span dir="rtl">بخش! ای پدید</span> ‌<span dir="rtl">آورندۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمین! ای شکوهمند و بزرگوار!».</span>

<span id="الصیام"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۶: الصِّیامُ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۳ - ۶: روزه گرفتن</span>

<span dir="rtl">183.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صامَ يَومَ الجُمُعَةِ صَبراً وَ احتِساباً، اُعطِيَ ثَوابَ صِيامِ عَشَرَةِ أيّامٍ غُرٍّ</span><ref><span dir="rtl">. و في المصدر: «غزّ» بدل «غرّ»، و ما أثبتناه من المصادر الاُخرى. و الغرّ: يقال لثلاث ليالٍ من الشهر: الغُرَر و الغرّ؛ لبياضها و طلوع القمر في أوّلها، و قد يقال ذلك للأيّام (لسان العرب: ج۵ ص۱۵ «غرر»).</span></ref> <span dir="rtl">زُهرٍ</span><ref><span dir="rtl">. الزُّهر: ثلاث ليال من أوّل الشهر (لسان العرب: ج۴ ص۳۳۲ «زهر»).</span></ref> <span dir="rtl">لا تُشاكِلُ أيّامَ الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">. عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۳۶ ح۹۲، صحيفة الإمام الرضا علیه السلام: ص۱۱۴ ح۷۲ نحوه و كلاهما عن أحمد بن عامر الطائي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۹۶ ص۲۶۶ ح۱۲؛ ربیع الأبرار: ج۱ ص۹۴ عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">183.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس روز جمعه را از سرِ شکيبايى و براى خدا روزه بگيرد، پاداش روزۀ ده روز نورانى و تابان - که شباهتى به روزهاى دنيا ندارد -، به وی داده مى</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">184.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لا يَتَعَمَّدَنَّ</span><ref><span dir="rtl">. کذا في المصدر، و لعل الصواب: «لا تتعمّدنّ».</span></ref> <span dir="rtl">صَومَ يَومِ الجُمُعَةِ، إلّا أن يُوافِقَ ذٰلِكَ يَومَ صَومِكَ.</span><ref><span dir="rtl">. درر الأحاديث النبويّة: ص۸۰ عن يحيى بن الحسين، جامع الأحادیث للقمّي (العروس): ص۱۵۷ عن الإمام عليّ علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج۹۶ ص۲۷۸ ح۳۰ و راجع المصنّف لعبد الرزّاق: ج۴ ص۲۸۲ ح۷۸۱۳.</span></ref>

<span dir="rtl">184.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه را عمدی و از سر قصد، نباید روزه گرفت، مگر آن که [تصادفی] با روزی که</span> ‌<span dir="rtl">باید روزه می</span>‌<span dir="rtl">گرفتی، مصادف شود.</span>

<span dir="rtl">185.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن صامَ يَومَ الجُمُعَةِ مُحتَسِباً، فَكَأَنَّما صامَ ما بَينَ الجُمُعَتَينِ، و لٰكِن لا يَخُصَّ يَومَ الجُمُعَةِ بِالصَّومِ وَحدَهُ إلّا أن يَصومَ مَعَهُ غَيرَهُ قَبلَهُ أو بَعدَهُ؛ لأَنَّ رَسولَ اللّهِ</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله نَهىٰ أن يُخَصَّ يَومُ الجُمُعَةِ بِالصَّومِ مِن بَينِ الأَیّام.</span><ref><span dir="rtl">. دعائم الإسلام: ج۱ ص۲۸۵، بحار الأنوار: ج۹۷ ص۱۲۴ ح۷ و راجع صحیح مسلم: ج۲ ص۸۰۱ ح۱۴۷.</span></ref>

<span dir="rtl">185.</span> <span dir="rtl">امام علی علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر کس روز جمعه را برای رضای خدا روزه بگیرد، گویا میان دو جمعه را روزه گرفته است؛ ولی نباید به تنهایی، روز جمعه را به روزه گرفتن اختصاص دهد؛ بلکه روز قبل یا بعدش را نیز با آن روزه بگیرد؛ زیرا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از این که تنها در روز جمعه روزه گرفته شود، نهی فرمود.</span>

<span id="زیارة-الإمام-المهدي-علیه-السلام"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۷: زِیارَةُ الإِمامِ المَهدِيَّ علیه السلام</span> ===

<span dir="rtl">۳ / ۳ - ۷: زیارت امام مهدی علیه السلام</span>

<span dir="rtl">186.</span> <span dir="rtl">جمال الاُسبوع</span>: <span dir="rtl">يَومُ الجُمُعَةِ، و هُوَ يَومُ صاحِبِ الزَّمانِ - صَلَواتُ اللهِ عَلَيهِ - و بِاسمِهِ، و هُوَ اليَومُ الَّذي يَظهَرُ فيهِ - عَجَّلَ اللّهُ فَرَجَهُ-.</span>

<span dir="rtl">[زِيارَتُهُ علیه السلام]</span><ref><span dir="rtl">. عبارة «زيارته علیه السلام» لم تُذكر في المصدر، أثبتناها من بحار الأنوار.</span></ref><span dir="rtl">: السَّلامُ عَلَيكَ يا حُجَّةَ اللّهِ في أرضِهِ، السَّلامُ عَلَيكَ يا عَينَ اللّهِ في خَلقِهِ، السَّلامُ عَلَيكَ يا نورَ اللّهِ الَّذي يَهتَدي بِهِ المُهتَدونَ، و يُفَرَّجُ بِهِ عَنِ المُؤمِنينَ، السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا المُهَذَّبُ الخائِفُ، السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا الوَلِيُّ النّاصِحُ، السَّلامُ عَلَيكَ يا سَفينَةَ النَّجاةِ، السَّلامُ عَلَيكَ يا عَينَ الحَياةِ، السَّلامُ عَلَيكَ صَلَّى اللّهُ عَلَيكَ و عَلىٰ آلِ بَيتِكَ الطَّيِّبينَ الطّاهِرينَ، السَّلامُ عَلَيكَ عَجَّلَ اللّهُ لَكَ ما وَعَدَكَ مِنَ النَّصرِ و ظُهورِ الأَمرِ.</span>

<span dir="rtl">السَّلامُ عَلَيكَ يا مَولايَ، أنَا مَولاكَ، عارِفٌ بِأُولاكَ و أُخراكَ، أتَقَرَّبُ إلَى اللّهِ تَعالىٰ بِكَ و بِآلِ بَيتِكَ، و أَنتَظِرُ ظُهورَكَ و ظُهورَ الحَقِّ عَلىٰ يَدَيكَ، و أَسأَلُ اللّهَ أن يُصَلِّيَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و أَن يَجعَلَني مِنَ المُنتَظِرينَ لَكَ، وَ التّابِعينَ وَ النّاصِرينَ لَكَ عَلىٰ أعدائِكَ، وَ المُستَشهَدينَ بَينَ يَدَيكَ في جُملَةِ أولِيائِكَ.</span>

<span dir="rtl">يا مَولايَ يا صاحِبَ الزَّمانِ، صَلَواتُ اللّهِ عَلَيكَ و عَلىٰ آلِ بَيتِكَ، هٰذا يَومُ الجُمُعَةِ، و هُوَ يَومُكَ المُتَوَقَّعُ فيهِ ظُهورُكُ وَ الفَرَجُ فيهِ لِلمُؤِمنينَ عَلىٰ يَدِكَ، و قَتلُ الكافِرينَ بِسَيفِكَ، و أَنَا يا مَولايَ فيهِ ضَيفُكَ و جارُكَ، و أَنتَ يا مَولايَ كَريمٌ مِن أولادِ الكِرامِ، و مَأمورٌ بِالضِّيافَةِ وَ  الإِجارَةِ، فَأَضِفني و أَجِرني، صَلَواتُ اللّهِ عَلَيكَ و عَلىٰ أهلِ بَيتِكَ الطّاهِرينَ.</span><ref><span dir="rtl">. جمال الاُسبوع: ص۴۱، بحار الأنوار: ج۱۰۲ ص۲۱۵ ذيل ح۱.</span></ref>

<span dir="rtl">186.</span> <span dir="rtl">جمال الاُسبوع</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، روز امام زمان - که درود خدا بر او باد - و به نام اوست و همان روزی است که وی در آن ظهور خواهد کرد. خداوند، فرجش را تعجیل فرماید!</span>

<span dir="rtl">[زیارت ایشان چنین است:] «سلام بر تو، ای حجّت خدا در زمینش! سلام بر تو، ای چشم خدا در میان بندگانش! سلام بر تو، ای نور خدا، آن که هدایت</span>‌<span dir="rtl">جویان به آن، ره می</span>‌<span dir="rtl">یابند و به وسیلۀ او مؤمنان در گشایش قرار می</span>‌<span dir="rtl">گیرند! سلام بر تو، ای وارستۀ ترسان! سلام بر تو، ای ولیّ خیرخواه! سلام بر تو، ای کشتی نجات! سلام بر تو، ای چشمۀ زندگانی! سلام بر تو و درود بر تو و بر خاندان پاک و پاکیزه</span>‌<span dir="rtl">ات! سلام بر تو! خداوند، آنچه را از یاری و آشکار شدن کار [ظهورت] به تو وعده داده، تعجیل فرماید!</span>

<span dir="rtl">سلام بر تو، ای مولای من! من غلام تو هستم و آغاز و انجام تو را می</span>‌<span dir="rtl">شناسم و با تو و خاندانت به سوی خداوند تقرّب می</span>‌<span dir="rtl">جویم و چشم به راه ظهور تو و آشکار شدن حق به دست تو هستم و از خدا می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود بفرستد و از منتظران و پیروان و یاوران تو علیه دشمنانت و از شهیدان در رکابت و در ردیف دوستان تو قرارم دهد.</span>

<span dir="rtl">ای مولای من، ای صاحب الزمان! درود خدا بر تو و خاندانت! امروز، روز جمعه و روزی است که ظهورت و گشایش کار مؤمنانْ به دست تو، و کشته شدن کافرانْ با شمشیر تو، در آن واقع خواهد شد و من - ای مولای من - در این روز، میهمان و پناهندۀ تو هستم و تو - ای مولای من - بزرگوارِ بزرگوار</span>‌<span dir="rtl">زاده</span>‌<span dir="rtl">ای و به میهمان</span>‌<span dir="rtl">نوازی و پناه دادن، فرمان یافته</span>‌<span dir="rtl">ای! مرا بنواز و پناهم بده که درود خدا بر تو و خاندان پاک تو باد!».</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۴۲۲ (أدعیة لیلة الجمعة و یومها).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۲۳ (دعاهای شب و روز جمعه).</span>

<span id="زیارة-قبور-المسلمین-لا-سیما-قبري-الأبوین"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۳ - ۸: زِیارَةُ قُبورِ المُسلِمینَ لا سِیّما قَبرَيِ الأَبَوَینِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۳ - ۸: زیارت مزار مسلمانان، بویژه پدر و مادر</span>

<span dir="rtl">187.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن زارَ قَبرَ أبَوَيهِ أو أحَدَهُما في كُلِّ جُمُعَةٍ، غُفِرَ لَهُ و كُتِبَ بَرّاً.</span><ref><span dir="rtl">. المعجم الأوسط: ج۶ ص۱۷۵ ح۶۱۱۴، المعجم الصغير: ج۲ ص۶۹ كلاهما عن أبي هريرة، شعب الإيمان: ج۶ ص۲۰۱ ح۷۹۰۱، مكارم الأخلاق لابن أبي الدنيا: ص۱۷۹ ح۲۴۹، كنز العمّال: ج۱۶ ص۴۶۸ ح۴۵۴۸۶؛ رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۸۶، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۹ ح۳۶.</span></ref>

<span dir="rtl">187.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر کس قبر پدر و مادرش یا یکی از آنها را در هر جمعه زیارت کند، بخشیده</span>‌ <span dir="rtl">می‌گردد و نیکوکار شمرده می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">188.</span> <span dir="rtl">الأمالي للطوسي عن عبداللّه</span>‌ <span dir="rtl">بن سليمان</span>: <span dir="rtl">سَأَلتُهُ [الإمامَ الباقِرَ علیه السلام] عَن زِيارَةِ القُبورِ، قالَ: إذا كانَ يَومُ الجُمُعَةِ فَزُرهُم؛ فَإِنَّهُ مَن كانَ فيهِم في ضيقٍ وُسِّعَ عَلَيهِ ما بَينَ طُلوعِ الفَجرِ إلىٰ طُلوعِ الشَّمسِ، يَعلَمونَ بِمَن أتاهُم في كُلِّ يَومٍ، فَإِذا طَلَعَتِ الشَّمسُ كانوا سُدىً</span><ref><span dir="rtl">. سُدىً: أي مُهمَلة (النهایة: ج ۲ ص ۳۵۶ «سدي»).</span></ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: فَيَعلَمونَ بِمَن أتاهُم فَيَفرَحونَ بِهِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، و يَستَوحِشونَ لَهُ إذَا انصَرَفَ عَنهُم.</span><ref><span dir="rtl">. الأمالي للطوسي: ص۶۸۸ ح۱۴۶۲، بحار الأنوار: ج۶ ص۲۵۶ ح۸۸.</span></ref>

<span dir="rtl">188.</span> <span dir="rtl">الأمالی، طوسی</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">بن سليمان</span> -<span dir="rtl">: از امام باقر علیه السلام در بارۀ زیارت قبور پرسیدم. فرمود: «چون روز جمعه می</span>‌<span dir="rtl">شود، آنان را زیارت کن؛ زیرا کسانی که از میانشان در تنگنایند، میان سپیدۀ صبح تا طلوع خورشید [روز جمعه]، گشایشی به آنان داده می</span>‌‌<span dir="rtl">شود. آنها از هر کسی که در طول روز به دیدارشان می</span>‌<span dir="rtl">آید، آگاه</span> ‌<span dir="rtl">اند و چون خورشید طلوع می</span>‌<span dir="rtl">کند، به خود وا نهاده می</span>‌<span dir="rtl">شوند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آیا از این که می</span>‌<span dir="rtl">بینند کسانی به سراغشان می</span>‌‌<span dir="rtl">آیند، شادمان می</span>‌<span dir="rtl">شوند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آری و چون از نزدشان می</span>‌<span dir="rtl">رود، احساس تنهایی می</span>‌<span dir="rtl">کنند».</span>

<span id="الأدب-الاجتماعي"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۴: الأَدَبُ الاِجتِماعيُّ</span> ==

<span dir="rtl">۳/۴: برنامۀ اجتماعی</span>

<span id="التصدق-1"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۴ - ۱: التَّصَدُّقُ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۴ - ۱: صدقه دادن</span>

<span dir="rtl">189.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع عن أبي حمزة الثُّماليّ</span>: <span dir="rtl">صَلَّيتُ مَعَ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ علیهما السلام الفَجرَ بِالمَدينَةِ يَومَ الجُمُعَةِ، فَلَمّا فَرَغَ مِن صَلاتِهِ و سُبحَتِهِ نَهَضَ إلىٰ مَنزِلِهِ و أَنَا مَعَهُ، فَدَعا مَولاةً لَهُ تُسَمّىٰ سُكَينَةَ، فَقالَ لَها: لا يَعبُر عَلىٰ بابي سائِلٌ إلّا أطعَمتُموهُ؛ فَإِنَّ اليَومَ يَومُ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. علل‏ الشرائع: ص۴۵ ح۱، تفسیر العیّاشي: ج۲ ص۱۶۷ ح۵، قصص الأنبیاء للراوندي: ص۱۲۶ ح۱۲۷ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۱۲ ص۲۷۱ ح۴۸.</span></ref>

<span dir="rtl">189.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو حمزۀ ثُمالى</span> -<span dir="rtl">: نماز صبح روز جمعه را در مدينه با امام زین العابدین علیه السلام خواندم. وقتى ايشان از نماز و تسبيحات فارغ شد، برای رفتنِ به خانه از جا برخاست و من همراه ایشان شدم. [به درِ خانه که رسيديم،] خدمتکار خود به نام سکينه را صدا زد و به وی فرمود: «به هر سائلى که از درِ منزل من عبور کرد، حتماً غذا بدهيد؛ چرا که امروز، روز جمعه است».</span>

<span dir="rtl">190.</span> <span dir="rtl">تفسیر القمّي عن حریز عن الإمام الصادق</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ الرَّبَّ تَبارَكَ و تَعالىٰ يَنزِلُ أمرُهُ كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ إلَى السَّماءِ الدُّنيا مِن أوَّلِ اللَّيلِ، و في كُلِّ لَيلَةٍ فِي الثُّلُثِ الأَخيرِ، و أمامَهُ مَلَكٌ يُنادي: «هَل مِن تائِبٍ يُتابُ عَلَيهِ؟ هَل مِن مُستَغفِرٍ فَيُغفَرَ لَهُ؟ هَل مِن سائِلٍ فَيُعطىٰ سُؤلَهُ؟ اللّٰهُمَّ أعطِ لِكُلِّ مُنفِقٍ خَلَفَاً، و لِكُلِّ مُمسِكٍ تَلَفاً»، إلىٰ أن يَطلُعَ الفَجرُ، فَإِذا طَلَعَ الفَجرُ عادَ أمرُ الرَّبِّ إلىٰ عَرشِهِ فَيُقَسِّمُ الأَرزاقُ بَينَ العِبادِ.</span>

<span dir="rtl">ثُمّٰ قالَ لِفُضَيلِ بنِ يَسارٍ: يا فُضَيلُ، نَصيبَكَ مِن ذٰلِكَ، و هُوَ قَولُ اللّهِ:</span>‌ <span dir="rtl">(</span>‌<span dir="rtl">وَ مَا أَنفَقْتُم مِّن شَىْ</span>‌<span dir="rtl">ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ ٱلرَّازِقِينَ)</span><ref><span dir="rtl">. سبأ: ۳۹.</span></ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. تفسير القمّي: ج۲ ص۲۰۴، بحار الأنوار: ج۳ ص۳۱۵ ح۹ و راجع الكافي: ج۴ ص۶۷ ح۶.</span></ref>

<span dir="rtl">190.</span> <span dir="rtl">تفسیر القمی</span> - <span dir="rtl">به نقل از حریز</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «امر پروردگار - تبارک و تعالی - در هر شب جمعه، از آغاز شب و در دیگر شب</span>‌<span dir="rtl">ها در یک</span>‌<span dir="rtl">سوم پایانی، به پایین</span>‌<span dir="rtl">ترین آسمان (آسمان دنیا) فرود می</span>‌<span dir="rtl">آید و پیشاپیش آن، فرشته</span>‌<span dir="rtl">ای است که تا سپیدۀ صبح ندا می</span>‌<span dir="rtl">دهد: &quot;آیا توبه</span> ‌<span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">ای هست تا توبه</span>‌<span dir="rtl">اش پذیرفته شود؟ آیا آمرزش</span>‌<span dir="rtl">خواهی هست تا آمرزیده شود؟ آیا درخواست </span>‌<span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">ای هست تا خواسته</span>‌<span dir="rtl">اش به وی داده شود؟ بار الها! به هر انفاقگرى عوض ده و هر امساک کننده [از انفاق] را بى</span>‌<span dir="rtl">چيز گردان</span>‌<span dir="rtl">&quot;. و چون سپیدۀ صبح بدمد، امر پروردگار به عرش باز می</span>‌<span dir="rtl">گردد و روزی</span>‌<span dir="rtl">ها را میان بندگان تقسیم می</span>‌<span dir="rtl">کند».</span>

<span dir="rtl">آن گاه به فضيل بن يسار فرمود: «ای فُضَيل! نصيب خود را از آن بگیر. این، همان سخن خداوند است: (آنچه را انفاق کنید، او جای</span>‌<span dir="rtl">گزین می</span>‌<span dir="rtl">کند و او بهترینِ روزی</span>‌<span dir="rtl">رسانان است)».</span>

<span id="عیادة-المریض-و-حضور-الجنازة-و-زیارة-الإخوان"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۴ - ۲: عِیادَةُ المَریضِ و حُضورُ الجَنازَةِ و زِیارَةُ الإِخوانِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۴ - ۲: عیادت بیمار، تشییع جنازه و دیدار برادران</span>

<span dir="rtl">191.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (فَإِذَا قُضِيَتِ ٱلصَّلَوٰةُ فَانتَشِرُوا فِى ٱلأَرْضِ وَ ٱبْتَغُوا مِن فَضْلِ ٱللَّهِ)</span><ref><span dir="rtl">. الجمعة: ۱۰.</span></ref> - <span dir="rtl">لَيسَ لِطَلَبِ دُنيا، و لٰكِن عِيادَةُ مَريضٍ، و حُضورُ جِنازَةٍ، و زِيارَةُ أخٍ فِي اللّهِ.</span><ref><span dir="rtl">. تفسير الطبري: ج۱۴ الجزء ۲۸ ص۱۰۳، تفسير الثعلبي: ج۹ ص۳۱۷، عمدة القاري: ج۶ ص۲۵۱ نحوه و كلّها عن أنس، الدرّ المنثور: ج۸ ص۱۶۴؛ مجمع البيان: ج۱۰ ص۴۳۵، عوالي اللآلي: ج۲ ص۵۶ ح۱۵۰ كلاهما عن أنس، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۱۲۸.</span></ref>

<span dir="rtl">191.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بارۀ این سخن خدای متعال: (و چون نماز گزارده شد، در زمين پراکنده شويد و [روزىِ خود را] از بخشش خداوند جویا شوید</span>) -<span dir="rtl">: این برای دنیاطلبی نیست؛ بلکه عیادت بیمار، تشییع جنازه و دیدار برادر دینی است.</span>

<span id="الأدب-الاسري"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۵: الأَدَبُ الاُسَرِيُّ</span> ==

<span dir="rtl">۳/۵: برنامۀ خانوادگی</span>

<span id="التوسعة-علی-الأهل"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۵ - ۱: التَّوسِعَةُ عَلَی الأَهلِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۵ - ۱: افزایش رفاه خانواده</span>

<span dir="rtl">192.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أطرِفوا أهالِيَكُم في كُلِّ جُمُعَةٍ بِشَيءٍ مِنَ الفاكِهَةِ أوِ اللَّحمِ؛ حَتّىٰ يَفرَحوا بِالجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۶ ص۲۹۹ ح۱۹، تهذيب الأحكام: ج۹ ص۱۰۰ ح۴۳۴ كلاهما عن السكوني عن الإمام الصادق علیه السلام، كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۱ ص۴۲۳ ح۱۲۴۸، الجعفريّات: ص۴۵ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله و کلاهما نحوه، الخصال: ص۳۹۱ ح۸۵ عن السكوني عن الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام عليّ: عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج۵۹ ص۳۲ ح۴.</span></ref>

<span dir="rtl">192.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در هر جمعه، چيزى مثل ميوه يا گوشت براى خانواده</span>‌<span dir="rtl">تان هديه آوريد تا از آمدنِ جمعه، شاد شوند.</span>

<span dir="rtl">193.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اشتَروا لِصِبيانِكُمُ اللَّحمَ وَ ذَكِّروهُم يَومَ الجُمُعَةِ.</span><ref><span dir="rtl">. لبّ اللباب: ج۲ ص۳۹۲، مستدرك الوسائل: ج۶ ص۹۹ ح۶۵۲۵.</span></ref>

<span dir="rtl">193.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">برای کودکانتان گوشت بخرید و روز جمعه را به آنان یادآور شوید.</span>

<span id="طلب-الولد-الصالح"></span>
=== <span dir="rtl">۳ / ۵ - ۲: طَلَبُ الوَلَدِ الصَالِحِ</span> ===

<span dir="rtl">۳/۵ - ۲: فرزند صالح خواستن</span>

<span dir="rtl">194.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في وَصِيَّتِهِ لِعَلِيٍ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: يا عَلِيُّ، وَ إن جامَعتَها لَيلَةَ الجُمُعَةِ و كانَ بَينَكُما وَلَدٌ ؛ فَإِنَّهُ يَكونُ خَطيباً قَوّالاً مُفَوَّهاً، وَ إن جامَعتَها يَومَ الجُمُعَةِ بَعدَ العَصرِ فَقُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ ؛ فَإِنَّهُ يَكونُ مَعروفاً مَشهوراً عَالِماً، و إن جامَعتَها في لَيلَةِ الجُمُعَةِ بَعدَ العِشاءِ الآخِرَةِ؛ فَإِنَّهُ يُرجىٰ أن يَكونَ الوَلَدُ مِنَ الأبدالِ</span><ref><span dir="rtl">. الأبدالُ : هم الأوْلِياءُ و العُبّادُ (النهاية: ج ۱ ص ۱۰۷ «بدل»).</span></ref><span dir="rtl">، إن شاءَ اللّهُ تَعالىٰ.</span><ref><span dir="rtl">. كتاب من لا يحضره الفقيه: ج۳ ص۵۵۳ ح۴۸۹۹، علل الشرائع: ص۵۱۷ ح۵، الاختصاص: ص۱۳۴، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۴۵۸ ح۱۵۵۲ كلّها عن أبي سعيد الخدري، بحار الأنوار: ج۱۰۳ ص۲۸۲ ح۱.</span></ref>

<span dir="rtl">194.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در سفارش به على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: اى على! اگر شب جمعه با همسرت آميزش كردى و فرزنددار شديد، گويندۀ سخنورِ زبان</span>‌<span dir="rtl">آوری مى</span>‌<span dir="rtl">شود و اگر عصرِ جمعه با او آميزش كردى و فرزندى ميان شما به وجود آمد، دانشمندى معروف و مشهور مى</span>‌<span dir="rtl">گردد و اگر جمعه شب، بعد از نماز عشا، با او آميزش كردى، اميد است كه آن فرزند، از اَبدال</span><ref><span dir="rtl">اَبدال، به اولیای برگزیدۀ خدا در هر عصرى گفته مى‏شود كه خداوند، آنها را به جاى برگزيدگان پيشين قرار مى‏دهد</span>.</ref> <span dir="rtl">باشد، إن شاء اللّٰه تعالى!</span>

<span dir="rtl">195.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن أرادَ أن يُحبَلَ لَهُ، فَليُصَلِّ رَكعَتَينِ بَعدَ الجُمُعَةِ، يُطيلُ فيهِمَا الرُّكوعَ وَ السُّجودَ، ثُمَّ يَقولُ:</span>

<span dir="rtl">«اللّٰهُمَّ إنّي أسأَلُكَ بِما سَأَلَكَ بِهِ زَكَرِيّا علیه السلام، يا رَبِّ (لَا تَذَرْنِى فَرْدًا وَ أَنتَ خَيْرُ ٱلْوَارِثِينَ)</span><ref><span dir="rtl">. إشارة إلى الآية : ۸۹ من سورة الأنبياء.</span></ref><span dir="rtl">، اللّٰهُمَّ (هَبْ لِى مِن لَّدُنكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ ٱلدُّعَاءِ)</span><ref><span dir="rtl">. إشارة إلى الآية : ۳۸ من سورة آل عمران.</span></ref><span dir="rtl">، اللّٰهُمَّ بِاسمِكَ استَحلَلتُها، و في أمانَتِكَ أخَذتُها، فَإِن قَضَيتَ لي في رَحِمِها وَلَداً فَاجعَلهُ غُلاماً مُبارَكاً زَكِيّاً، و لا تَجعَل لِلشَّيطانِ فيهِ شِركاً و لا نَصيباً.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۶ ص۸ ح۳ عن محمّد بن مسلم و ج۳ ص۴۸۲ ح۳، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۳۱۵ ح۹۷۴، مصباح المتهجّد: ص۳۷۸ ح۵۰۴ كلّها عن مسلم بن محمّد عن الإمام الباقر علیه السلام، جمال الاُسبوع: ص۲۷۱ عن محمّد بن مسلم و کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۹۰ ص۷۱ ح۱۴.</span></ref>

<span dir="rtl">195.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كسى كه مى</span>‌<span dir="rtl">خواهد همسرش باردار گردد، بعد از نماز جمعه، دو ركعت نماز با ركوع و سجودِ طولانى بخواند و سپس بگويد: «بار الها! همان چيزى را از تو مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم كه زكريّا از تو خواست. بار الها! (مرا تنها مگذار و تو بهترين وارثى). بار الها! (از جانب خودت نسلى پاک به من ببخش. همانا تو شنواى دعايى). بار الها! به نام تو او (همسرم) را بر خود حلال كردم و به عنوان امانت تو، او را گرفتم. پس اگر در رَحِم او فرزندى تقدير كردى، او را پسرى مبارک و پاک قرار ده و براى شيطان، نه شراكتى در او قرار ده، نه بهره</span>‌<span dir="rtl">اى».</span>

<span dir="rtl">196.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أ يَعجِزُ أحَدُكُم أن يُجامِعَ أهلَهُ في كُلِّ جُمُعَةٍ؛ فَإِنَّ لَهُ أجرَينِ اثنَينِ: أجرَ غُسلِهِ، و أَجرَ غُسلِ امرَأَتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. شعب الإيمان: ج۳ ص۹۸ ح۲۹۹۱، الفردوس: ج۱ ص۳۹۶ ح۱۵۹۸، سبل الهدى و الرشاد: ج۱۲ ص۲۰۱ كلّها عن أبي هريرة، كنز العمّال: ج۱۶ ص۳۴۹ ح۴۴۸۶۶؛ رسائل الشهيد الثاني: ج۱ ص۲۸۵ و ليس فيه صدره إلی «كلّ جمعة»، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۵۹ ح۳۶.</span></ref>

<span dir="rtl">196.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">آیا هر یک از شما نمی</span>‌<span dir="rtl">تواند در هر هفته، با همسرش هم</span>‌<span dir="rtl">بستر شود تا بی تردید، از دو اجر، یعنی غسل خود و غسل همسرش، برخوردار شود؟</span>

<span dir="rtl">197.</span> <span dir="rtl">عنه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في فضل یوم الجمعة</span> -<span dir="rtl">: إِنَّ لِلمُجامِعِ</span>‌ <span dir="rtl">فيهِ</span>‌ <span dir="rtl">أجرَينِ</span>‌ <span dir="rtl">اثنَينِ: أجرَ غُسلِهِ، وَ أَجرَ غُسلِ امرَأَتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">. رسائل الشهید الثاني: ج۱ ص۲۸۵، بحار الأنوار: ج‏۸۹ ص۳۵۹ ح۳۶؛ شعب الإیمان: ج۳ ص۹۸ ح۲۹۹۱، الفردوس: ج۱ ص۳۹۶ ج۱۵۹۸، سبل الهدی و الرشاد: ج۱۲ ص۲۰۱ کلّها عن أبي هریرة نحوه، کنز العمّال: ج۱۶ ص۳۴۹ ح۴۴۸۶۶.</span></ref>

<span dir="rtl">197.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در فضیلت روز جمعه</span> -<span dir="rtl">: همانا برای کسی که در این روز با همسرش آمیزش کند، دو ثواب هست: ثواب غسل جمعه و ثواب غسل نزدیکی با همسر.</span>

<span dir="rtl">198.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ رَسولَ اللّه</span>‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله قالَ لِرَجُلٍ مِن أصحابِهِ يَومَ جُمُعَةٍ: هَل صُمتَ اليَومَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: لا.</span>

<span dir="rtl">قالَ لَهُ: هَل تَصَدَّقتَ اليَومَ بِشَيءٍ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: لا.</span>

<span dir="rtl">قالَ لَهُ: قُم فَأَصِب مِن أهلِكَ؛ فَإِنَّ ذٰلِكَ صَدَقَةٌ مِنكَ عَلَيها.</span><ref><span dir="rtl">. قرب الإسناد: ص۶۷ ح۲۱۳ عن مسعدة بن صدقة، بحار الأنوار: ج۱۰۳ ص۲۸۵ ح۱۱.</span></ref>

<span dir="rtl">198.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در روز جمعه</span>‌<span dir="rtl">ای به یکی از یاران خود فرمود: «آیا امروز روزه گرفتی؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: نه!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آیا صدقه دادی؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: نه!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پس برخیز و با همسرت آمیزش کن که این، صدقه</span>‌<span dir="rtl">ای از جانب تو</span>‌<span dir="rtl">ست بر او».</span>

<span dir="rtl">199.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه</span>‌‌ <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَومُ الجُمُعَةِ يَومُ خِطبَةٍ و نِكاحٍ.</span><ref><span dir="rtl">. تاريخ دمشق: ج۷ ص۲۵۴ ح۱۹۳۷ عن أبي سعيد الخدري، ربیع الأبرار: ج۱ ص۷۲ عن أنس؛ الخصال: ج۱ ص۳۸۴ ح۶۲، عيون أخبار الرضا علیه السلام: ج۱ ص۲۴۸ ح۱ كلاهما عن أحمد بن عامر الطائي عن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام، مكارم الأخلاق: ج۱ ص۵۱۶ ح۱۷۹۷ عن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام، بحار الأنوار: ج۱۰۳ ص۲۷۳ ح۲۵.</span></ref>

<span dir="rtl">199.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز جمعه، روز خواستگاری و ازدواج است.</span>

<span dir="rtl">200.</span> <span dir="rtl">فقه الرّضَا علیه السلام: عَلَيكُم بِالسُّنَنِ يَومَ الجُمُعَةِ، وَ هِيَ سَبعَةٌ: إِتيَانُ النَّساءِ، و غَسلُ الرَّأْسِ وَ اللِّحيَةِ بِالخِطمِيَّ، و أَخذُ الشّارِبِ، و تَقليمُ الأَظافيرِ، وَ تَغييرُ الثِّيابِ، و مَسُّ الطّيبِ؛ فَمَن</span>‌ <span dir="rtl">أَتَىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِواحِدَةٍ مِنهُنَّ مِن هذِهِ السُّنَنِ نابَت عَنهُنَّ و هِيَ الغُسلُ.</span><ref><span dir="rtl">. فقه الرضا علیه السلام: ص۱۲۸، بحار الأنوار: ج‏۸۹ ص۳۶۰ ح۳۸.</span></ref>

<span dir="rtl">200.</span> <span dir="rtl">فقه الرضا: در روز جمعه بر شما رعایت سنّت</span>‌<span dir="rtl">ها لازم است و آنها هفت تاست: آمیزش با زنان و شستن سر و ریش با گل ختمی و کوتاه کردن شارب و گرفتن ناخن</span>‌<span dir="rtl">ها و عوض کردن لباس</span>‌<span dir="rtl">ها و پوشیدن لباس</span>‌<span dir="rtl">های تمیز و نو و استعمال بوی خوش. یکی از این سنّت</span>‌<span dir="rtl">های هفتگانه هست که اگر کسی آن را انجام دهد، جای بقیّه را می</span>‌<span dir="rtl">گیرد و آن، غسل [آمیزش با زنان] است.</span>

<span dir="rtl">201.</span> <span dir="rtl">فقه الرّضا علیه السلام: عَن بَعضِ أَهلِ</span>‌ <span dir="rtl">الباطِنِ في قَولِ رَسولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله «اِدَّهِنوا غِبّاً»: بَرّوا أَهالِيَكُم و أولَادَكُم جُمُعَةً إِلىٰ جُمُعَةٍ بِالجِمَاعِ وَ اللُّحومِ، و وَسِّعوا فِي النَّفَقَاتِ؛ حَتَّىٰ تَحَبَّبَ إلَيهِمُ الجُمُعَةُ.</span><ref><span dir="rtl">. فقه الرضا علیه السلام: ص۴۰۷، مستدرك الوسائل: ج‏۱۶ ص۲۸۹ ح۱۹۹۱۴.</span></ref>

<span dir="rtl">201.</span> <span dir="rtl">فقه الرضا علیه السلام</span> - <span dir="rtl">از قول برخی اهل باطن در شرح حدیث پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: «یک روز در میان، روغن بمالید</span>» - <span dir="rtl">هر جمعه به خانواده و فرزندان خود نیکی کنید؛ به همسرتان با آمیزش و به خانواده با خوراندن گوشت و توسعه در رفاه، تا آنان جمعه را دوست داشته باشند.</span>

<span id="الفصل-الرابع-أدعیة-لیلة-الجمعة-و-یومها"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الرابع: أدعِیَةُ لَیلَةِ الجُمُعَةِ وَ یَومِها</span> =

<span dir="rtl">فصل چهارم: دعاهای شب و روز جمعه</span>

<span id="دعاء-أمیر-المومنین-علیه-السلام-المعروف-بدعاء-کمیل"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱: دُعاءُ أمیرِ المُومِنینَ علیه السلام المَعروفُ بِدُعاءِ کُمَیلٍ</span> ==

<span dir="rtl">۴/۱: دعای امیرِ مؤمنان علیه السلام مشهور به دعای کمیل</span>

<span dir="rtl">202.</span> <span dir="rtl">الإقبال</span>: <span dir="rtl">و مِنَ الدَّعَواتِ في هٰذِهِ اللَّيلَةِ ما رَوَيناهُ بِإِسنادِنا إلىٰ جَدّي أبي جَعفَرٍ الطّوسِيِّ، قالَ: رُوِيَ أنَّ كُمَيلَ بنَ زِيادٍ النَّخَعِيَّ رَأىٰ أميرَ المُؤمِنينَ علیه السلام ساجِداً يَدعو بِهٰذَا الدُّعاءِ في لَيلَةِ النَّصفِ مِن شَعبانَ.</span>

<span dir="rtl">أقولُ: و وَجَدتُ في رِوايَةٍ اُخرىٰ ما هٰذا لَفظُها: قالَ كُمَيلُ بنُ زِيادٍ: كُنتُ جالِساً مَعَ مَولايَ أميرِ المُؤمِنينَ علیه السلام في مَسجِدِ البَصرَةِ و مَعَهُ جَماعَةٌ مِن أصحابِهِ، فَقالَ بَعضُهُم: ما مَعنىٰ قَولِ اللّهِ عزّ و جلّ: (فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ)</span><ref><span dir="rtl">. الدخان: ۴.</span></ref><span dir="rtl">؟</span>

<span dir="rtl">قالَ علیه السلام: لَيلَةُ النَّصفِ مِن شَعبانَ. وَ الَّذي نَفسُ عَلِيٍّ بِيَدِهِ! إنَّهُ ما مِن عَبدٍ إلّا و جَميعُ ما يَجري عَلَيهِ مِن خَيرٍ و شَرٍّ مَقسومٌ لَهُ في لَيلَةِ النَّصفِ مِن شَعبانَ إلىٰ آخِرِ السَّنَةِ في مِثلِ تِلكَ اللَّيلَةِ المُقبِلَةِ، و ما مِن عَبدٍ يُحييها و يَدعو بِدُعاءِ الخِضرِ علیه السلام إلّا اُجيبَ لَهُ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمَّا انصَرَفَ طَرَقتُهُ لَيلاً. فَقالَ علیه السلام: ما جاءَ بِكَ يا كُمَيلُ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يا أميرَ المُؤمِنينَ دُعاءُ الخِضرِ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: اِجلِس يا كُمَيلُ، إذا حَفِظتَ هٰذَا الدُّعاءَ فَادعُ بِهِ كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ، أو فِي الشَّهرِ مَرَّةً، أو فِي السَّنَةِ مَرَّةً، أو في عُمُرِكَ مَرَّةً؛ تُكفَ و تُنصَر و تُرزَق، و لَن تَعدَمَ المَغفِرَةَ.</span>

<span dir="rtl">يا كُمَيلُ، أوجَبَ لَكَ طولُ الصُّحبَةِ لَنا أن نَجودَ لَكَ بِما سَأَلتَ. ثُمَّ قالَ: اُكتُب:</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ إنّي أسأَلُكَ بِرَحمَتِكَ الَّتي وَسِعَت كُلَّ شَيءٍ، و بِقُوَّتِكَ الَّتي قَهَرتَ بِها كُلَّ شَيءٍ، و خَضَعَ لَها كُلُّ شَيءٍ، و ذَلَّ لَها كُلُّ شَيءٍ، و بِجَبَروتِكَ الَّتي غَلَبتَ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «ملأت»، و في بعضها: «علت».</span></ref> <span dir="rtl">بِها كُلَّ شَيءٍ، و بِعِزَّتِكَ الَّتي لا يَقومُ لَها شَيءٌ، و بِعَظَمَتِكَ الَّتي مَلَأَت أركانَ كُلِّ شَيءٍ، و بِسُلطانِكَ الَّذي عَلا كُلَّ شَيءٍ، و بِوَجهِكَ الباقي بَعدَ فَناءِ كُلِّ شَيءٍ، و بِأَسمائِكَ الَّتي غَلَبَت أركانَ كُلِّ شَيءٍ، و بِعِلمِكَ الَّذي أحاطَ بِكُلِّ شَيءٍ، و بِنورِ وَجهِكَ الَّذي أضاءَ لَهُ كُلُّ شَيءٍ، يا نورُ يا قُدّوسُ، يا أوَّلَ الأَوَّلينَ، و يا آخِرَ الآخِرينَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ اغفِر لِيَ الذُّنوبَ الَّتي تَهتِكُ العِصَمَ، اللّٰهُمَّ اغفِر لِيَ الذُّنوبَ الَّتي تُنزِلُ النَّقَمَ، اللّٰهُمَّ اغفِر لِيَ الذُّنوبَ الَّتي تُغَيِّرُ النَّعَمَ، اللّٰهُمَّ اغفِر لِيَ الذُّنوبَ الَّتي تَحبِسُ الدُّعاءَ، اللّٰهُمَّ اغفِر لِيَ الذُّنوبَ الَّتي تُنزِلُ البَلاءَ، [اللّٰهُمَّ اغفِر لِيَ الذُّنوبَ الَّتي تَقطَعُ الرَّجاءَ]</span><ref><span dir="rtl">. أثبتنا ما بين المعقوفين من مصباح الزائر.</span></ref><span dir="rtl">، اللّٰهُمَّ اغفِر لي كُلَّ ذَنبٍ أذنَبتُهُ، و كُلَّ خَطيئَةٍ أخطَأتُها.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ إنّي أتَقَرَّبُ إلَيكَ بِذِكرِكَ، و أستَشفِعُ بِكَ إلى نَفسِكَ، و أسأَلُكَ بِجودِكَ أن تُدنِيَني مِن قُربِكَ، و أن توزِعَني شُكرَكَ، و أن تُلهِمَني ذِكرَكَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ إنّي أسأَ لُكَ سُؤالَ خاضِعٍ مُتَذَلِّلٍ خاشِعٍ، أن تُسامِحَني و تَرحَمَني، و تَجعَلَني بِقَسمِكَ راضِياً قانِعاً، و في جَميعِ الأَحوالِ مُتَواضِعاً.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ و أسأَلُكَ سُؤالَ مَنِ اشتَدَّت فاقَتُهُ، و أنزَلَ بِكَ عِندَ الشَّدائِدِ حاجَتَهُ، و عَظُمَ فيما عِندَكَ رَغبَتُهُ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ عَظُمَ سُلطانُكَ، و عَلا مَكانُكَ، و خَفِيَ مَكرُكَ، و ظَهَرَ أمرُكَ، و غَلَبَ جُندُكَ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «و غلب قهرك».</span></ref><span dir="rtl">، و جَرَت قُدرَتُكَ، و لا يُمكِنُ الفِرارُ مِن حُكومَتِكَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ لا أجِدُ لِذُنوبي غافِراً، و لا لِقَبائِحي ساتِراً، و لا لِشَيءٍ مِن عَمَلِيَ القَبيحِ بِالحَسَنِ مُبَدِّلاً غَيرَكَ، لا إلٰهَ إلّا أنتَ سُبحانَكَ و بِحَمدِكَ، ظَلَمتُ نَفسي، و تَجَرَّأْتُ بِجَهلي، و سَكَنتُ إلىٰ قَديمِ ذِكرِكَ لي، و مَنَّكَ عَلَيَّ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ مَولايَ، كَم مِن قَبيحٍ سَتَرتَهُ، و كَم</span><ref><span dir="rtl">. في الطبعة القدیمة للمصدر و مصادر اُخری: «و کَم مِن فادِحٍ».</span></ref> <span dir="rtl">فادِحٍ مِنَ البَلاءِ أقَلتَهُ، و كَم مِن عِثارٍ وَقَيتَهُ، و كَم مِن مَكروهٍ دَفَعتَهُ، و كَم مِن ثَناءٍ جَميلٍ لَستُ أهلاً لَهُ نَشَرتَهُ!</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ عَظُمَ بَلائي، و أفرَطَ بي سوءُ حالي، و قَصُرَت بي أعمالي، و قَعَدَت بي أغلالي، و حَبَسَني عَن نَفعي بُعدُ آمالي، و خَدَعَتنِي الدُّنيا بِغُرورِها، و نَفسي بِخِيانَتِها، و مِطالي يا سَيِّدي، فَأَسأَلُكَ بِعِزَّتِكَ ألّا يَحجُبَ عَنكَ دُعائي سوءُ عَمَلي و فِعالي، و لا تَفضَحني بِخَفِيِّ مَا اطَّلَعتَ عَلَيهِ مِن سَريرَتي</span><ref><span dir="rtl">. في أکثر المصادر: «سِرّي» بدل «سریرتي».</span></ref><span dir="rtl">، و لا تُعاجِلني بِالعُقوبَةِ عَلىٰ ما عَمِلتُهُ في خَلَواتي مِن سوءِ فِعلي و إساءَتي، و دَوامِ تَفريطي و جَهالَتي، و كَثرَةِ شَهَواتي و غَفلَتي.</span>

<span dir="rtl">و كُنِ اللّٰهُمَّ بِعِزَّتِكَ لي في كُلِّ الأَحوالِ رَؤوفاً، و عَلَيَّ في جَميعِ الاُمورِ عَطوفاً.</span>

<span dir="rtl">إلٰهي و رَبّي، مَن لي غَيرُكَ أسأَلُهُ كَشفَ ضُرّي، وَ النَّظَرَ في أمري!</span>

<span dir="rtl">إلٰهي و مَولايَ، أجرَيتَ عَلَيَّ حُكماً اتَّبَعتُ فيهِ هَوىٰ نَفسي، و لَم أحتَرِس [فیهِ]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من المصباح للکفعمي.</span></ref> <span dir="rtl">مِن تَزيينِ عَدُوّي، فَغَرَّني بِما أهوىٰ، و أسعَدَهُ عَلىٰ ذلِكَ القَضاءُ، فَتَجاوَزتُ بِما جَرىٰ عَلَيَّ مِن ذلِكَ مِن نَقضِ حُدودِكَ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «بعض حدودك» بدل «من نقض حدودك».</span></ref><span dir="rtl">، و خالَفتُ بَعضَ أوامِرِكَ، فَلَكَ الحَمدُ عَلَيَّ في جَميعِ ذٰلِكَ، و لا حُجَّةَ لي فيما جَرىٰ عَلَيَّ فيهِ قَضاؤُكَ، و ألزَمَني حُكمُكَ و بَلاؤُكَ.</span>

<span dir="rtl">وقَد أتَيتُكَ يا إلٰهي بَعدَ تَقصيري و إسرافي عَلىٰ نَفسي، مُعتَذِراً نادِماً مُنكَسِراً، مُستَقيلاً مُستَغفِراً مُنيباً، مُقِرّاً مُذعِناً مُعتَرِفاً، لا أجِدُ مَفَرّاً مِمّا كانَ مِنّي، و لا مَفزَعاً أتَوَجَّهُ إلَيهِ في أمري، غَيرَ قَبولِكَ عُذري، و إدخالِكَ إيّايَ في سَعَةٍ مِن رَحمَتِكَ.</span>

<span dir="rtl">إلٰهي</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «اللّٰهم»، بدل: «إلٰهي».</span></ref> <span dir="rtl">فَاقبَل عُذري، وَ ارحَم شِدَّةَ ضُرّي، و فُكَّني مِن شَدِّ وَثاقي.</span>

<span dir="rtl">يا رَبِّ ارحَم ضَعفَ بَدَني، و رِقَّةَ جِلدي، و دِقَّةَ عَظمي، يا مَن بَدَأَ خَلقي و ذِكري و تَربِيَتي و بِرّي و تَغذِيَتي، هَبني لِابتِداءِ كَرَمِكَ، و سالِفِ بِرِّكَ بي.</span>

<span dir="rtl">إلٰهي</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «یا إلٰهي».</span></ref> <span dir="rtl">و سَيِّدي و رَبّي، أتُراكَ مُعَذِّبي بِالنّارِ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر:‌«بنارك» بدل «بالنار».</span></ref> <span dir="rtl">بَعدَ تَوحيدِكَ، و بَعدَ مَا انطَوىٰ عَلَيهِ قَلبي مِن مَعرِفَتِكَ، و لَهِجَ بِهِ لِساني مِن ذِكرِكَ، وَ اعتَقَدَهُ ضَميري مِن حُبِّكَ، و بَعدَ صِدقِ اعتِرافي و دُعائي خاضِعاً لِرُبوبِيَّتِكَ؟! هَيهاتَ، أنتَ أكرَمُ مِن أن تُضَيِّعَ مَن رَبَّيتَهُ، أو تُبَعِّدَ مَن أدنَيتَهُ، أو تُشَرِّدَ مَن آوَيتَهُ، أو تُسَلِّمَ إلَىٰ البَلاءِ مَن كَفَيتَهُ و رَحِمتَهُ!</span>

<span dir="rtl">و لَيتَ شِعري يا سَيِّدي و إلٰهي و مَولايَ! أ تُسَلِّطُ النّارَ عَلىٰ وُجوهٍ خَرَّت لِعَظَمَتِكَ ساجِدَةً، و عَلىٰ ألسُنٍ نَطَقَت بِتَوحيدِكَ صادِقَةً و بِشُكرِكَ مادِحَةً، و عَلىٰ قُلوبٍ اعتَرَفَت بِإِلٰهِيَّتِكَ مُحَقِّقَةً، و عَلىٰ ضَمائِرَ حَوَت مِنَ العِلمِ بِكَ حَتّىٰ صارَت خاشِعَةً، و عَلىٰ جَوارِحَ سَعَت إلىٰ أوطانِ تَعَبُّدِكَ طائِعَةً، و أشارَت بِاستِغفارِكَ مُذعِنَةً؟!</span>

<span dir="rtl">ما هٰكَذَا الظَّنُّ بِكَ، و لا اُخبِرنا بِفَضلِكَ عَنكَ يا كَريمُ يا رَبِّ، و أنتَ تَعلَمُ ضَعفي عَن قَليلٍ مِن بَلاءِ الدُّنيا و عُقوباتِها، و ما يَجري فيها مِنَ المَكارِهِ عَلىٰ أهلِها، عَلىٰ أنَّ ذٰلِكَ بَلاءٌ و مَكروهٌ قَليلٌ مَكثُهُ، يَسيرٌ بَقاؤُهُ، قَصيرٌ مُدَّتُهُ، فَكَيفَ احتِمالي لِبَلاءِ الآخِرَةِ و جَليلِ وُقوعِ المَكارِهِ فيها؟! و هُوَ بَلاءٌ تَطولُ مُدَّتُهُ، و يَدومُ مَقامُهُ، و لا يُخَفَّفُ عَن أهلِهِ؛ لِأَنَّهُ لا يَكونُ إلّا عَن غَضَبِكَ وَ انتِقامِكَ و سَخَطِكَ، و هذا ما لا تَقومُ لَهُ السَّماواتُ وَ الأَرضُ.</span>

<span dir="rtl">يا سَيِّدي، فَكَيفَ لي و أنَا عَبدُكَ الضَّعيفُ، الذَّليلُ الحَقيرُ، المِسكينُ المُستَكينُ؟!</span>

<span dir="rtl">يا إلٰهي و رَبّي و سَيِّدي و مَولايَ، لِأَيِّ الاُمورِ إلَيكَ أشكو، و لِما مِنها أضِجُّ و أبكي؟! لِأَليمِ العَذابِ و شِدَّتِهِ، أم لِطولِ البَلاءِ و مُدَّتِهِ؟ فَلَئِن صَيَّرتَني فِي العُقوباتِ مَعَ أعدائِكَ، و جَمَعتَ بَيني و بَينَ أهلِ بَلائِكَ، و فَرَّقتَ بَيني و بَينَ أحِبّائِكَ و أولِيائِكَ، فَهَبني - يا إلٰهي و سَيِّدي و مَولايَ و رَبّي - صَبَرتُ عَلىٰ عَذابِكَ، فَكَيفَ أصبِرُ عَلىٰ فِراقِكَ؟ وهَبني صَبَرتُ عَلىٰ حَرِّ نارِكَ، فَكَيفَ أصبِرُ عَنِ النَّظَرِ إلىٰ كَرامَتِكَ؟ أم كَيفَ أسكُنُ فِي النّارِ و رَجائي عَفوُكَ؟!</span>

<span dir="rtl">فَبِعِزَّتِكَ - يا سَيِّدي و مَولايَ - اُقسِمُ صادِقاً، لَئِن تَرَكتَني ناطِقاً لأَضِجَّنَّ إلَيكَ بَينَ أهلِها ضَجيجَ الآمِلينَ، و لَأَصرُخَنَّ إلَيكَ صُراخَ المُستَصرِخينَ، وَ لَأَبكِيَنَّ عَلَيكَ بُكاءَ الفاقِدينَ، و لَأُنادِيَنَّكَ: أينَ كُنتَ يا وَلِيَّ المُؤمِنينَ، يا غايَةَ آمالِ العارِفينَ، يا غِياثَ المُستَغيثينَ، يا حَبيبَ قُلوبِ الصّادِقينَ، و يا إلٰهَ العالَمينَ؟!</span>

<span dir="rtl">أفَتُراكَ - سُبحانَكَ يا إلٰهي و بِحَمدِكَ - تَسمَعُ فيها صَوتَ عَبدٍ مُسلِمٍ سُجِنَ فيها بِمُخالَفَتِهِ، و ذاقَ طَعمَ عَذابِها بِمَعصِيَتِهِ، و حُبِسَ بَينَ أطباقِها بِجُرمِهِ و جَريرَتِهِ، و هُوَ يَضِجُّ إلَيكَ ضَجيحَ مُؤَمِّلٍ لِرَحمَتِكَ، و يُناديكَ بِلِسانِ أهلِ تَوحيدِكَ، و يَتَوَسَّلُ إلَيكَ بِرُبوبِيَّتِكَ؟!</span>

<span dir="rtl">يا مَولايَ، فَكَيفَ يَبقىٰ فِي العَذابِ و هُوَ يَرجو ما سَلَفَ مِن حِلمِكَ؟! أم كَيفَ تُؤلِمُهُ النّارُ و هُوَ يَأمُلُ فَضلَكَ و رَحمَتَكَ؟! أم كَيفَ تُحرِقُهُ لَهبُها</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «یحرقه لهیبها»</span></ref> <span dir="rtl">و أنتَ تَسمَعُ صَوتَهُ و تَرىٰ مَكانَهُ؟! أم كَيفَ يَشتَمِلُ عَلَيهِ زَفيرُها و أنتَ تَعلَمُ ضَعفَهُ؟! أم كَيفَ يَتَقَلقَلُ بَينَ أطباقِها و أنتَ تَعلَمُ صِدقَهُ؟! أم كَيفَ تَزجُرُهُ زَبانِيَتُها و هُوَ يُناديكَ: يا رَبَّهُ؟! أم كَيفَ يَرجو فَضلَكَ في عِتقِهِ مِنها فَتَترُكُهُ فيها؟!</span>

<span dir="rtl">هَيهاتَ! ما ذٰلِكَ الظَّنُّ بِكَ، و لَا المَعروفُ مِن فَضلِكَ، و لا مُشبِهٌ لِما عامَلتَ بِهِ المُوَحِّدينَ مِن بِرِّكَ و إحسانِكَ.</span>

<span dir="rtl">فَبِاليَقينِ أقطَعُ، لَولا ما حَكَمتَ بِهِ مِن تَعذيبِ جاحِديكَ، و قَضَيتَ بِهِ مِن إخلادِ مُعانِديكَ، لَجَعَلتَ النّارَ كُلَّها بَرداً و سَلاماً، و ما كانَ لِأَحَدٍ فيها مَقَرّاً و لا مُقاماً، لٰكِنَّكَ تَقَدَّسَت أسماؤُكَ أقسَمتَ أن تَملَأَها مِنَ الكافِرينَ، مِنَ الجِنَّةِ وَ النّاسِ أجمَعينَ، و أن تُخَلِّدَ فيهَا المُعانِدينَ، و أنتَ جَلَّ ثَناؤُكَ قُلتَ مُبتَدِئاً، و تَطَوَّلتَ بِالإِنعامِ مُتَكَرِّماً: (أَفَمَن كَانَ مُؤْمِنًا كَمَن كَانَ فَاسِقًا لَّا يَسْتَوُونَ)</span><ref><span dir="rtl">. السجدة: ۱۸.</span></ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">إلٰهي و سَيِّدي، فَأَسأَلُكَ بِالقُدرَةِ الَّتي قَدَّرتَها، و بِالقَضِيَّةِ الَّتي حَتَمتَها و حَكَمتَها، و غَلَبتَ مَن عَلَيهِ أجرَيتَها، أن تَهَبَ لي في هٰذِهِ اللَّيلَةِ، و في هٰذِهِ السّاعَةِ، كُلَّ جُرمٍ أجرَمتُهُ، و كُلَّ ذَنبٍ أذنَبتُهُ، و كُلَّ قَبيحٍ أسرَرتُهُ، و كُلَّ جَهلٍ عَمِلتُهُ، كَتَمتُهُ أو أعلَنتُهُ، أخفَيتُهُ أو أظهَرتُهُ، و كُلَّ سَيِّئَةٍ أمَرتَ بِإِثباتِهَا الكِرامَ الكاتِبينَ، الَّذينَ وَكَّلتَهُم بِحِفظِ ما يَكونُ مِنّي، و جَعَلتَهُم شُهوداً عَلَيَّ مَعَ جَوارِحي، و كُنتَ أنتَ الرَّقيبَ عَلَيَّ مِن وَرائِهِم، وَ الشّاهِدَ لِما خَفِيَ عَنهُم، و بِرَحمَتِكَ أخفَيتَهُ، و بِفَضلِكَ سَتَرتَهُ، و أن تُوَفِّرَ حَظّي مِن كُلِّ خَيرٍ تُنزِلُهُ، أو إحسانٍ تُفَضِّلُهُ، أو بِرٍّ تَنشُرُهُ، أو رِزقٍ تَبسُطُهُ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «من کُلِّ خَیرٍ أنزَلتَهُ، أو إحسانٍ فَضَّلتَهُ، أو بِرٍّ نَشَرتَهُ، أو رِزقٍ بَسَطتَهُ.</span></ref><span dir="rtl">، أو ذَنبٍ تَغفِرُهُ، أو خَطَأٍ تَستُرُهُ.</span>

<span dir="rtl">يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ، يا إلٰهي و سَيِّدي و مَولايَ و مالِكَ رِقّي، يا مَن بِيَدِهِ ناصِيَتي، يا عَليماً بِضُرِّي و مَسكَنَتي، يا خَبيراً بِفَقري و فاقَتي.</span>

<span dir="rtl">يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ، أسأَلُكَ بِحَقِّكَ و قُدسِكَ، و أعظَمِ صِفاتِكَ و أسمائِكَ، أن تَجعَلَ أوقاتي فِي اللَّيلِ وَ النَّهارِ بِذِكرِكَ مَعمورَةً، و بِخِدمَتِكَ مَوصولَةً، و أعمالي عِندَكَ مَقبولَةً، حَتّىٰ تَكونَ أعمالي و أورادي كُلُّها وِرداً واحِداً، و حالي في خِدمَتِكَ سَرمَداً. يا سَيِّدي، يا مَن عَلَيهِ مُعَوَّلي، يا مَن إلَيهِ شَكَوتُ أحوالي.</span>

<span dir="rtl">يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ، قَوِّ عَلىٰ خِدمَتِكَ جَوارِحي، وَ اشدُد عَلَى العَزيمَةِ جَوانِحي، و هَب لِيَ الجِدَّ في خَشيَتِكَ، وَ الدَّوامَ فِي الاِتِّصالِ بِخِدمَتِكَ، حَتّىٰ أسرَحَ إلَيكَ في مَيادينِ السّابِقينَ، و اُسرِعَ إلَيكَ فِي المُبادِرينَ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «البارزین» بدل «المبادرین».</span></ref><span dir="rtl">، و أشتاقَ إلىٰ قُربِكَ فِي المُشتاقينَ، و أدنُوَ مِنكَ دُنُوَّ المُخلَصينَ، و أخافَكَ مَخافَةَ الموقِنينَ، و أجتَمِعَ في جِوارِكَ مَعَ المُؤمِنينَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ و مَن أرادَني بِسوءٍ فَأَرِدهُ، و مَن كادَني فَكِدهُ، وَ اجعَلني مِن أحسَنِ عِبادِكَ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «عَبیدِكَ» بدل «عِبادِكَ».</span></ref> <span dir="rtl">نَصيباً عِندَكَ، و أقرَبِهِم مَنزِلَةً مِنكَ، و أخَصِّهِم زُلفَةً لَدَيكَ، فَإِنَّهُ لا يُنالُ ذٰلِكَ إلّا بِفَضلِكَ، و جُد لي بِجودِكَ، وَ اعطِف عَلَيَّ بِمَجدِكَ، وَ احفَظني بِرَحمَتِكَ، وَ اجعَل لِساني بِذِكرِكَ لَهِجاً، و قَلبي بِحُبِّكَ مُتَيَّماً، و مُنَّ عَلَيَّ بِحُسنِ إجابَتِكَ، و أقِلني عَثرَتي، وَ اغفِر زَلَّتي، فَإِنَّكَ قَضَيتَ عَلىٰ عِبادِكَ بِعِبادَتِكَ، و أمَرتَهُم بِدُعائِكَ، و ضَمِنتَ لَهُمُ الإِجابَةَ.</span>

<span dir="rtl">فَإلَيكَ يا رَبِّ نَصَبتُ وَجهي، و إلَيكَ يا رَبِّ مَدَدتُ يَدي، فَبِعِزَّتِكَ استَجِب لي دُعائي، و بَلِّغني مُنايَ، و لا تَقطَع مِن فَضلِكَ رَجائي، وَ اكفِني شَرَّ الجِنَّ وَ الإِنسِ مِن أعدائي.</span>

<span dir="rtl">يا سَريعَ الرِّضَا، اغفِر لِمَن لا يَملِكُ إلَّا الدُّعاءَ، فَإِنَّكَ فَعّالٌ لِما تَشاءُ.</span>

<span dir="rtl">يا مَنِ اسمُهُ دَواءٌ، و ذِكرُهُ شِفاءٌ، و طاعَتُهُ غِنىً، اِرحَم مَن رَأسُ مالِهِ الرَّجاءُ، و سِلاحُهُ البُكاءُ.</span>

<span dir="rtl">يا سابِغَ النَّعَمِ، يا دافِعَ النَّقَمِ، يا نورَ المُستَوحِشينَ فِي الظُّلَمِ، يا عالِماً لا يُعلَّمُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ وَ افعَل بي ما أنتَ أهلُهُ، و صَلَّى اللّهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ الأَئِمَّةِ المَيامينِ مِن آلِهِ و سَلَّمَ تَسليماً [کَثیراً]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من مصباح التجهّد و جمال الاُسبوع و غیرهما.</span></ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. الإقبال: ج۳ ص۳۳۱، مصباح المتهجّد: ص۸۴۴ ح۹۱۰، مصباح الزائر: ص۳۱۷، المصباح للكفعمي: ص۷۳۷، البلد الأمین: ص۱۸۸ و راجع المصنّف لابن أبي شیبة: ج۷ ص۸۲ ح۲.</span></ref>

<span dir="rtl">202.</span> <span dir="rtl">الإقبال: از جمله دعاها در اين شب، دعايى است که به سند خود، از جدّم ابو جعفر طوسى روايت کرده</span>‌<span dir="rtl">ام که گفت: روايت شده کميل بن زياد نَخَعى، امير مؤمنان علیه السلام را در نيمۀ شعبان، در حال سجده ديد که اين دعا را مى</span>‌<span dir="rtl">خواند.</span>

<span dir="rtl">در روايت ديگرى، اين عبارت را ديدم که کميل بن زياد گفت: با مولاى خود، امير مؤمنان علیه السلام، به همراه گروهى از يارانش در مسجد بصره نشسته بوديم که يکى از آنان، از معناى سخن خداوند عزّ و جلّ پرسيد که: (در آن [شب]، هر کار استواری فيصله مى</span>‌<span dir="rtl">يابد).</span>

<span dir="rtl">على علیه السلام فرمود: «مقصود، نيمۀ شعبان است. سوگند به آن که جان على به دست اوست، هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست، مگر آن که هر آنچه خوبى و بدى تا آخر سال بر وى مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد، در نيمۀ شعبان بر او تقسيم مى</span>‌<span dir="rtl">گردد، و هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى اين شب را زنده نمى</span>‌<span dir="rtl">دارد و دعاى خضر علیه السلام را نمى</span>‌<span dir="rtl">خوانَد، مگر آن که پاسخ گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">هنگامى که از مسجد رفت، شب</span>‌<span dir="rtl">هنگام، درِ خانه</span>‌<span dir="rtl">اش را زدم. فرمود: «کميل! چه چیزی تو را به این</span>‌<span dir="rtl">جا کشانده است؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: ای امير مؤمنان! دعاى خضر.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «بنشين اى کميل! هر گاه اين دعا را حفظ کردى، هر شبِ جمعه، آن را بخوان، يا هر ماه يک بار بخوان، و يا سالى يک بار بخوان، يا دستِ کم در عمرت يک بار بخوان؛ که [در اين صورت،] کفايت مى</span>‌<span dir="rtl">شوى، يارى مى</span>‌<span dir="rtl">گردى، روزى داده مى</span>‌<span dir="rtl">شوى و بخشايش را از دست نمى</span>‌<span dir="rtl">دهى.</span>

<span dir="rtl">اى کميل! هم</span>‌<span dir="rtl">نشینی طولانى تو با ما، بر ما واجب کرده که خواستت را برآوريم».</span>

<span dir="rtl">آن گاه فرمود: «بنويس:</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! من به [حقّ] رحمتت که همه چيز را در بر مى</span>‌<span dir="rtl">گيرد، از تو درخواست مى</span>‌<span dir="rtl">کنم، و به قدرتت که با آن بر همۀ چيزها چيره</span>‌<span dir="rtl">اى و همۀ چيزها در برابر آن فروتن</span> ‌<span dir="rtl">اند و همه چيزْ در برابر آن خوارند، و به جبروتت که با آن، بر همۀ چيزها غلبه پيدا کرده</span>‌<span dir="rtl">اى، و به عزّتت که هيچ چيز در برابر آن، تاب مقاومت ندارد، و به عظمتت که پایه</span>‌<span dir="rtl">های همه چيزی را پُر کرده است، و به سلطنتت که بر همۀ چيزها برترى دارد، و به ذات تو که پس از فانى شدنِ همۀ چيزها پاینده است، و به نام</span>‌<span dir="rtl">هايت که با آنها بر ارکان همۀ چيزها چیره شده</span>‌<span dir="rtl">ای، و به دانشت که بر همه</span> ‌<span dir="rtl">چيز احاطه دارد، و به نور ذات تو که همه</span> ‌<span dir="rtl">چيز برايش روشن است، اى نور! اى قدّوس! اى اوّلِ اوّلين</span>‌<span dir="rtl">ها و اى آخرِ آخرين</span>‌<span dir="rtl">ها!</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! بر من ببخش گناهانى را که پرده</span>‌<span dir="rtl">های عصمت را مى</span>‌<span dir="rtl">دَرَند. بار خدايا! بر من ببخش گناهانى را که سبب فرود آمدن کيفر مى</span>‌<span dir="rtl">شوند. بار خدايا! بر من ببخش گناهانى را که نعمت</span>‌<span dir="rtl">ها را دگرگون مى</span>‌<span dir="rtl">کنند. بار خدايا! بر من ببخش گناهانى را که دعا را [از رسیدن به اجابت] باز مى</span>‌<span dir="rtl">دارند. بار خدايا! بر من ببخش گناهانى را که بلا را فرود مى</span>‌<span dir="rtl">آورند. بار خدايا! بر من ببخش گناهانى را که اميد را قطع مى</span>‌<span dir="rtl">کنند. بار خدايا! بر من ببخش هر گناهى را که انجام داده</span>‌<span dir="rtl">ام و هر خطايى را که مرتکب شده</span>‌<span dir="rtl">ام.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! من با ياد کردن از تو، به تو تقرّب مى</span>‌<span dir="rtl">جويم، و تو را نزد خودت شفیع قرار می</span>‌<span dir="rtl">دهم، و به [حقّ] بخششت، از تو مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم که مرا به خود نزديک سازى، و شُکرت را روزىِ من گردانى، و يادت را به من الهام نمايى.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! از تو به سانِ انسانى فروتن، بى ارج و افتاده، درخواست مى</span>‌<span dir="rtl">کنم که بر من آسان گيرى و رحم آوری، و مرا به تقسیم [روزی از جانب] خود، خشنود و قانع سازى، و در همۀ احوال، فروتنم گردانى.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! به سان کسى از تو درخواست مى</span>‌<span dir="rtl">کنم که بينوايى</span>‌<span dir="rtl">اش شدّت يافته، و به هنگام سختىِ نياز، به درگاهت آمده، و اشتياقش به آنچه نزد توست، بسيار است.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! پادشاهى</span>‌<span dir="rtl">ات عظيم، و مکانت والا، و مکرت پوشيده، و فرمانت آشکار، و سپاهت چيره، و قدرتت نافذ است و از قلمرو حکومت تو توانِ گريز نيست.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! براى گناهانم بخشاينده</span>‌<span dir="rtl">اى، و براى زشتى</span>‌<span dir="rtl">هايم سرپوش</span>‌<span dir="rtl">گذارنده</span>‌<span dir="rtl">اى، و براى هيچ يک از کارهاى زشتم، تغيير</span>‌<span dir="rtl">دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى به کار نيک، جز تو نمى</span>‌<span dir="rtl">يابم. خدايى جز تو - که منزّهى و به سپاست مشغولم - نيست. به خويش ستم کردم و به خاطر نادانى</span>‌<span dir="rtl">ام [در برابرت] دليرى نمودم، و به يادکردِ دیرین تو از من، و لطفت به من، دل</span>‌<span dir="rtl">خوش گردانيدم.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! مولاى من! چه بسيار [اعمال] زشتى که بر آنها سرپوش گذاردى، و چه بسيار بلاهاى سنگين که از من باز گرداندى، و چه قدر لغزش که از آنها بازم داشتى، و چه قدر ناخوشى که از من دور ساختى، و چه بسيار مدح و ثناهاى زيبا که شايسته</span>‌<span dir="rtl">شان نبودم و تو آنها را [میان مردم] منتشر کردى.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ام بزرگ، بدحالى</span>‌<span dir="rtl">ام گذشته از حد، و کارهایم نارساست، و دل</span>‌<span dir="rtl">بستگى</span>‌<span dir="rtl">هايم زمينگيرم ساخته</span>‌<span dir="rtl">اند، و آرزوهاى درازم، از بهره</span>‌<span dir="rtl">گیری از آنچه به سود من است، بازم داشته</span>‌<span dir="rtl">اند، و دنيا با فریبکاری</span>‌<span dir="rtl">اش، و نَفْسم با خيانت</span>‌<span dir="rtl">ها و سهل</span>‌<span dir="rtl">انگارى</span>‌<span dir="rtl">هايش مرا فريفته</span>‌<span dir="rtl">اند.</span>

<span dir="rtl">اى سَرور من! به عزّتت از تو مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم که کارها و رفتارهاى بدم، دعايم را از [اجابت] تو باز ندارند و این که به خاطر آگاهى</span>‌<span dir="rtl">ات از رفتارهاى نهانی</span>‌<span dir="rtl">ام، رسوايم نسازى، و بر آنچه در تنهايى</span>‌<span dir="rtl">هايم از کارهاى زشت و بى</span>‌<span dir="rtl">ادبى انجام داده</span>‌<span dir="rtl">ام و يا به خاطر ادامۀ کوتاهی و نادانى و فراوانى شهوت و غفلتم، به مجازاتم شتاب مورزى.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! به عزّتت، در همه حال بر من مهربان باش و در همۀ کارها مرا مورد مهر و توجّه قرار ده.</span>

<span dir="rtl">معبود من و پروردگار من! من جز تو چه کسى را دارم که از او رفع گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ها و توجّه به کارهايم را درخواست کنم؟</span>

<span dir="rtl">معبود من و مولایم! بر من فرمانى جارى ساختى که در آن، از خواهش</span>‌<span dir="rtl">هاى نفْسم پيروى کردم و از آنچه دشمنم (شیطان) آن را آراسته بود، پرهيز نکردم. در نتیجه با هوس</span>‌<span dir="rtl">هایم، فريبم داد و تقدير هم در اين کار، ياری</span>‌<span dir="rtl">اش کرد. من در آنچه بر من گذشت، با زير پا گذاشتن قوانين تو و مخالفت با بعضى فرمان</span>‌<span dir="rtl">هايت، تجاوزکارى کردم. در همۀ اين امور، تو بر من حجّت دارى، و من در آنچه حکم تو در آن بر من اجرا شده، و فرمان و مجازات تو [آن را] بر من الزامى ساخته</span>‌<span dir="rtl">، حجّتى ندارم.</span>

<span dir="rtl">معبود من! اينک پس از کوتاهى</span>‌<span dir="rtl">هايم و زياده</span>‌<span dir="rtl">روى</span>‌<span dir="rtl">هايم در حقّ خويش، عذرخواهانه، پشيمان، شکسته، پوزشجو، آمرزش</span>‌<span dir="rtl">خواه، برگشته [به سوی حق]، اقرار کننده، قبول کننده و معترف، به درگاهت آمده</span>‌<span dir="rtl">ام و از آنچه در آن هستم، راه گريزى نمى</span>‌<span dir="rtl">يابم، و در کارهايم پناهگاهى نيست که بِدان رو کنم، جز آن که تو عذرم را بپذيرى و مرا در گسترۀ رحمت خويش وارد سازى.</span>

<span dir="rtl">معبود من! عذرم را بپذير، و بر سختىِ گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ام رحم نما، و از بند محکم، رهايم کن.</span>

<span dir="rtl">پروردگارا! بر ناتوانیِ بدنم و نرمىِ پوستم و نازکىِ استخوانم رحم کن. اى آن که خلقتم، يادکردم، تربيتم، احسانم و تغذيه</span>‌<span dir="rtl">ام را [بی آن که من نقشی داشته باشم، خود] آغاز کردى! به خاطر کرَم نخستين و خوبى</span>‌<span dir="rtl">هاى پيشينت در حقّ من، مرا ببخش.</span>

<span dir="rtl">معبود من و سَرور من و پروردگار من! آيا ممکن است پس از اقرارم به توحيدت و پس از آن که قلبم معرفت تو را در بر دارد و زبانم به ياد تو مى</span>‌<span dir="rtl">چرخد و درونم به مِهر تو گِره خورده است و پس از اعتراف صادقانه و دعاى فروتنانه</span>‌<span dir="rtl">ام براى پروردگارى</span>‌<span dir="rtl">ات، مرا عذاب کنى؟ هرگز! تو کريم</span>‌<span dir="rtl">تر از آنى که پروردۀ خویش را تباه سازى و آن را که نزديک ساخته</span>‌<span dir="rtl">ای، دور گردانى و آن را که پناه داده</span>‌<span dir="rtl">اى، رها کنى و آن را که کفايت کرده</span>‌<span dir="rtl">اى و بر او رحم آورده</span>‌<span dir="rtl">اى، به گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ها تسليم سازى.</span>

<span dir="rtl">اى سَرور من و معبود من و مولاى من! اى کاش مى</span>‌<span dir="rtl">دانستم که آيا آتش بر چهره</span>‌<span dir="rtl">هايى که براى عظمت تو به سجده افتاده</span>‌<span dir="rtl">اند، و بر زبان</span>‌<span dir="rtl">هايى که صادقانه به توحيد تو گشوده شده و مدح</span>‌<span dir="rtl">کنان شُکرت را گفته</span>‌<span dir="rtl">اند، و بر دل</span>‌<span dir="rtl">هايى که به راستى بر خداوندى</span>‌<span dir="rtl">ات اعتراف کرده</span>‌<span dir="rtl">اند، و بر ضميرهايى که به تو آگاهى پيدا کرده و فروتن گشته</span>‌<span dir="rtl">اند، و بر اعضاى پيکرى که به سوى جايگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى عبوديّت تو مطيعانه مى</span>‌<span dir="rtl">شتابند و با اقرار [به گناه]، طلب آمرزش مى</span>‌<span dir="rtl">کنند، تسلّط خواهد يافت؟!</span>

<span dir="rtl">چنين گمانى بر تو نيست و در بارۀ فضل تو چنين به ما خبر داده نشده است. اى کريم! اى پروردگار! تو از ناتوانىِ من در برابر گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">هاى ناچيز دنيا و کيفرهاى آن و ناخشنودى</span>‌<span dir="rtl">هايى که در دنيا بر اهل آن وارد مى</span>‌<span dir="rtl">شود، آگاهى، با آن که اين بلاها و ناخشنودى</span>‌<span dir="rtl">ها، زودگذر، ناپايدار و کوتاه</span>‌<span dir="rtl">مدّت</span>‌ <span dir="rtl">اند. پس چگونه بلاى آخرت و بزرگى ناخشنودى</span>‌<span dir="rtl">هاى آن را تحمّل کنم، در حالى که بلاى آن، طولانى و هميشگى است و از اهل آن، کاسته نمى</span>‌<span dir="rtl">شود - چون منشأ آن بلا، جز خشم و انتقام و ناخشنودى تو نيست - ؟ و اين، چيزى است که آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين، تاب تحمّل آن را ندارند. اى سَرور من! چگونه تحمّل کنم، در حالى که من، بندۀ ناتوان، خوار، کوچک، بينوا و افتادۀ تو هستم؟</span>

<span dir="rtl">اى معبود من و پروردگار من و سَرور من و مولاى من! از کدام کارها به تو شکايت آورم و از کدام</span> ‌<span dir="rtl">يک، ناله سر دهم و گريه کنم؟ از درد کيفر و شدّت آن يا از طول بلا و مدّت آن؟ اگر در کيفرها در کنار دشمنانت قرارم دهى و میان من و آنان که گرفتارشان کردی، جمع کنى و میان من و دوستان و يارانت جدايى افکنى - اى معبود من و سَرور من و مولاى من و پروردگار من، گیرم که بر عذابت شکيبايى کنم؛ امّا بر جدايى</span>‌<span dir="rtl">ات چگونه تاب آورم؟ گيرم که بر سوز دوزخت شکيبا باشم؛ امّا چگونه از نظر کردن به کرامتت خوددارى کنم؟ يا چگونه در آتش، منزل گزينم و اميدم بخشش تو باشد؟</span>

<span dir="rtl">پس به عزّت تو - اى سَرورم و مولايم - صادقانه سوگند مى</span>‌<span dir="rtl">خورم که اگر مرا در میان اهل دوزخ اجازۀ سخن دهی، چون ناليدن اميدواران، ناله خواهم کرد و چون فرياد فريادزنان، فرياد خواهم زد، و چون گريۀ داغ</span>‌<span dir="rtl">دیدگان، گريه خواهم کرد و تو را صدا خواهم زد که: اى صاحب</span>‌<span dir="rtl">اختیار مؤمنان! اى نهايت آرزوى عارفان! اى یاری</span>‌ <span dir="rtl">دهندۀ یاری</span>‌<span dir="rtl">جويان! اى دوست دلِ راستگويان! و اى خداى عالميان کجایی؟</span>

<span dir="rtl">آيا ممکن است - تو که منزّهى و ستوده، اى معبود من - که در دوزخ، صداى بندۀ مسلمانى را که به خاطر مخالفت</span>‌<span dir="rtl">هايش در آن جا زندانى شده و به خاطر گناهکارى</span>‌<span dir="rtl">اش طعم عذاب تو را مى</span>‌<span dir="rtl">چشد و به علّت جرم و جنايتش، در میان طبقه</span>‌<span dir="rtl">هاى دوزخ حبس شده، بشنوى و او چون اميدواران به رحمت تو، به درگاهت ناله</span> ‌<span dir="rtl">کند و به زبان اهل توحيدت، صدايت</span> ‌<span dir="rtl">کند و به [حقّ] ربوبيّتت به تو متوسّل شود؟!</span>

<span dir="rtl">اى مولاى من! چگونه چنين شخصى در کيفر بماند، در حالى که اميد بردبارىِ گذشتۀ تو را دارد؟! و چگونه آتش، او را عذاب دهد، در حالى که آرزوى فضل و رحمتِ تو را دارد؟! يا چگونه شعله</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، وى را بسوزانند، حال آن که تو صدایش را مى</span>‌<span dir="rtl">شنوى و جايگاهش را مى</span>‌<span dir="rtl">بينى؟! يا چگونه شعله</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، او را فرا گيرند، حال آن که ناتوانى</span>‌<span dir="rtl">اش را مى</span>‌<span dir="rtl">دانى؟! يا چگونه در میان طبقه</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، بالا و پايين برود، حال آن که راستگويىِ او را مى</span>‌<span dir="rtl">دانى؟! و چگونه زبانه</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، او را زجر دهند، حال آن که او با خطابِ: &quot;اى پروردگار!&quot;، تو را فرياد مى</span>‌<span dir="rtl">زند؟ و چگونه اميد به تو براى رهايى از آن دارد و تو او را در آن جا رها مى</span>‌<span dir="rtl">کنى؟!</span>

<span dir="rtl">هرگز چنين گمانى به تو نمى</span>‌<span dir="rtl">رود و در کرَم تو، چنين چيزى ناشناخته است و اين، با خوبى و احسانى که در بارۀ موحّدانت روا داشتى، شبيه نيست!</span>

<span dir="rtl">به يقين، قطع دارم که اگر حکم به عذابِ منکرانت نکرده بودى و به جاودانه بودنِ گرفتارىِ دشمنانت فرمان نرانده بودى، همۀ دوزخ را سرد و آرام، قرار مى</span>‌<span dir="rtl">دادى و هيچ کس را در آن جا جاي</span>‌<span dir="rtl">گزين و مقيم نمى</span>‌<span dir="rtl">ساختى؛ امّا تو - که نام</span>‌<span dir="rtl">هايت مقدّس باد - سوگند خوردى که دوزخ را از کافرانِ جِن و اِنس، پُر سازى و دشمنان [خویش] را در آن، جاودان گرفتار گردانى و تو - که ثنايت شکوهمند باد - در آغاز گفتى و با نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى کريمانه</span>‌<span dir="rtl">ات منّت نهادى که: (آيا کسى که مؤمن است، چون کسى است که نافرمان است؟ يکسان نيستند).</span>

<span dir="rtl">معبود من و سِرورِ من! به [حقّ] قدرتى که مقدَّر کردى و به سرنوشتى که آن را حتمى ساختى و استوار گردانيدى و با اجراى آن بر هر کسی چیرگی يافتى، از تو درخواست مى</span>‌<span dir="rtl">کنم که در اين شب و در اين ساعت، هر جرمى را که مرتکب شده</span>‌<span dir="rtl">ام و هر گناهى را که انجام داده</span>‌<span dir="rtl">ام و هر زشتى</span>‌<span dir="rtl">اى را که مخفى داشته</span>‌<span dir="rtl">ام و هر کار جاهلانه</span>‌<span dir="rtl">اى را که انجام داده</span>‌<span dir="rtl">ام - چه نهان کرده</span>‌<span dir="rtl">ام و چه آشکار، و چه مخفى داشته</span>‌<span dir="rtl">ام و چه نمايان -، و هر بدى</span>‌<span dir="rtl">اى را که به فرشتگان نويسنده - که آنان را بر صورت</span>‌<span dir="rtl">بردارى کارهايم گمارده</span>‌<span dir="rtl">ای - به ثبت آن، فرمان دادى و خود بر آنچه از آنان مخفى مانده، گواهى و از روى رحمتت، آنها را مخفى کرده</span>‌<span dir="rtl">اى و به کرمَت پوشانيده</span>‌<span dir="rtl">اى، بر من ببخش، و نصيب مرا از هر خيرى که فرو مى</span>‌<span dir="rtl">فرستى، نعمتى که مى</span>‌<span dir="rtl">بخشى، خوبى</span>‌<span dir="rtl">اى که مى</span>‌<span dir="rtl">گسترانى، روزى</span>‌<span dir="rtl">اى که فراخ مى</span>‌<span dir="rtl">کنى، گناهى که مى</span>‌<span dir="rtl">بخشى و خطايى که مى</span>‌<span dir="rtl">پوشانى، افزون فرما.</span>

<span dir="rtl">اى پروردگار من! اى پروردگار من! اى پروردگار من! اى معبود من و سَرور من و مولاى من و مالک من! اى آن که کاکُل پيشانىِ (اختيار) من، به دست اوست! اى دانا به بدحالى و درماندگى</span>‌<span dir="rtl">ام و آگاه از نيازمندى و حاجتم! اى پروردگارم! اى پروردگارم! اى پروردگارم! به حقّ تو و پاکى تو و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترين صفت</span>‌<span dir="rtl">ها و نام</span>‌<span dir="rtl">هايت، از تو درخواست مى</span>‌<span dir="rtl">کنم که در شب و روز، وقت</span>‌<span dir="rtl">هاى مرا به ياد خودت پُر</span>‌<span dir="rtl">بار، و به خدمتت پيوسته سازی، و اعمالم را در پيشگاهت پذيرفته قرار دهى، تا همۀ اعمال و وِردهايم (دعاهايم) يک وِرد باشند و حالم در خدمت تو جاودانه شود.</span>

<span dir="rtl">اى سَرور من! اى آن که بر او تکيه دارم! اى آن که احوالم را به او شکايت مى</span>‌<span dir="rtl">برم! اى پروردگارم! اى پروردگارم! اى پروردگارم! اعضايم را بر خدمتت نيرو ده، و دلم را به همّت و تصميم، استوار کن، و در راه بيمناکى از تو و پيوسته به تو خدمت کردن، توفيق تلاش به من عنايت فرما تا در ميدان</span>‌<span dir="rtl">هاى پيشتازان، به سوى تو پيشتازى کنم و در میان مسابقه</span>‌<span dir="rtl">دهندگان، به سوى تو سرعت گيرم و در میان مشتاقان، به جوار تو مشتاق شوم و چون مخلصان، به تو نزديک گردم و به سان يقين</span>‌<span dir="rtl">کنندگان، از تو بترسم و با مؤمنان، در کنارت قرار گيرم.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! هر کس در بارۀ من، ارادۀ بد دارد، در باره</span>‌<span dir="rtl">اش اراده[ى بد] کن، و هر کس به من نيرنگ مى</span>‌<span dir="rtl">زند، به او نيرنگ زن، و در پيشگاه خود، مرا از نيک</span>‌<span dir="rtl">بهره</span>‌<span dir="rtl">ترين بندگانت و مقرّب</span>‌<span dir="rtl">ترين آنان به خود، و خاص</span>‌<span dir="rtl">تر آنها در نزد خويش قرار ده؛ چون جز به فضل تو نمى</span>‌<span dir="rtl">توان به آن [جايگاه] دست يافت. با بخشندگىِ خود بر من ببخش، و با بزرگوارىِ خويش به من توجّه فرما، و با رحمتت مرا حفظ کن و زبانم را به ذکرت گويا، و دلم را به محبّتت شيدا کن، و با نيکو اجابت کردنت بر من منّت گذار، و خطایم را نادیده انگار، و لغزشم را ببخش؛ چرا که تو عبادت را بر بندگانت مقرّر ساخته و به آنان دستور دعا داده</span>‌<span dir="rtl">اى و اجابت را برايشان تضمین کرده</span>‌<span dir="rtl">اى.</span>

<span dir="rtl">پروردگارا! رويم را به سوى تو کرده</span>‌<span dir="rtl">ام. پروردگارا! دستم را به سوى تو دراز کرده</span>‌<span dir="rtl">ام. به عزّتت دعايم را مستجاب کن و مرا به آرزويم برسان، و اميدم را از خودت نبُر، و [ناکارا کردن] شرّ دشمنان جِنّى و اِنسى</span>‌<span dir="rtl">ام را خودت بر عهده بگیر.</span>

<span dir="rtl">اى زود خشنود</span> ‌<span dir="rtl">شونده! آن را که جز دعا چيزى ندارد، ببخش؛ چرا که تو هر آنچه خواهى، انجام خواهى داد.</span>

<span dir="rtl">اى آن که نامش دوا، و يادش شفا، و پيروى</span>‌<span dir="rtl">اش مایۀ بی</span>‌<span dir="rtl">نیازی است! بر آن که سرمايه</span>‌<span dir="rtl">اش اميد و ابزارش گريه است، رحم کن. اى گسترندۀ نعمت و اى دفع</span>‌<span dir="rtl">کنندۀ بدبختى! اى نور وحشت زدگان در تاريکى</span>‌<span dir="rtl">ها! اى داناى آموزش</span>‌<span dir="rtl">نديده! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست، و با من آن گونه که تو شايستۀ آنى، رفتار فرما، و بر محمّد و امامان خجسته از خاندان او درود فرست و سلام [فراوان] نثار کن».</span>

<span id="دعاء-الندبة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲: دُعاءُ النُّدبَةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴/۲: دعای ندبه</span>

<span dir="rtl">203.</span> <span dir="rtl">المزار الكبير</span>: <span dir="rtl">الدُّعاءُ لِلنُّدبَةِ. قالَ مُحَمَّدُ بنُ [عَلِيِّ بنِ] أبي قُرَّةَ: نَقَلتُ مِن كِتابِ أبي جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ الحُسَينِ بنِ سُفيانَ البَزَوفَرِيِّ رضی الله عنه هٰذَا الدُّعاءَ، و ذَكَرَ فيهِ أنَّهُ الدُّعاءُ لِصاحِبِ الزَّمانِ - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ و عَجَّلَ فَرَجَهُ و فَرَجَنا بِهِ - و يُستَحَبُّ أن يُدعىٰ بِهِ فِي الأَعيادِ الأَربَعَةِ:</span><ref><span dir="rtl">. قال في الإقبال: «دعاء آخر بعد صلاة العيد و يُدعى به في الأعياد الأربعة».</span></ref>

<span dir="rtl">الحَمدُ للّهِ رَبِّ العالَمينَ، و صَلَّى اللّهُ عَلىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ و آلِهِ و سَلَّمَ تَسليماً.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ لَكَ الحَمدُ عَلىٰ ما جَرىٰ بِهِ قَضاؤُكَ في أولِيائِكَ الَّذينَ استَخلَصتَهُم لِنَفسِكَ و دينِكَ؛ إذِ اختَرتَ لَهُم جَزيلَ ما عِندَكَ مِنَ النَّعيمِ المُقيمِ الَّذي لا زَوالَ لَهُ و لَا اضمِحلالَ، بَعدَ أن شَرَطتَ عَلَيهِمُ الزُّهدَ في زَخارِفِ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «في درجات».</span></ref> <span dir="rtl">هذِهِ الدُّنيَا الدَّنِيَّةِ</span><ref><span dir="rtl">. الدَنيّ: الضعيف الخسيس (لسان العرب: ج۱۴ ص۲۷۴ «دنو»).</span></ref> <span dir="rtl">[و زُخرُفِها]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من الإقبال.</span></ref> <span dir="rtl">و زِبرِجِها</span><ref><span dir="rtl">. الزِّبرِجُ: الزينة و الذهب (النهاية: ج۲ ص۲۹۴ «زبرج»).</span></ref><span dir="rtl">، فَشَرَطوا لَكَ ذٰلِكَ، و عَلِمتَ مِنهُمُ الوَفاءَ بِهِ، فَقَبِلتَهُم و قَرَّبتَهُم، و قَدَّمتَ لَهُمُ الذِّكرَ العَلِيَّ وَ الثَّناءَ الجَلِيَّ، و أَهبَطتَ عَلَيهِم مَلائِكَتَكَ، و كَرَّمتَهُم بِوَحيِكَ، و رَفَدتَهُم بِعِلمِكَ، و جَعَلتَهُمُ الذَّرایِعَ</span><ref><span dir="rtl">. الذرائع: جمع ذريعة؛ و هي الوسيلة (الصحاح: ج۳ ص۱۲۱۱ «ذرع») و في الإقبال: «الذریعة».</span></ref> <span dir="rtl">إلَيكَ، وَ الوَسيلَةَ إلىٰ رِضوانِكَ.</span>

<span dir="rtl">فَبَعضٌ أسكَنتَهُ جَنَّتَكَ إلىٰ أن أخرَجتَهُ مِنها، و بَعضٌ حَمَلتَهُ في فُلكِكَ و نَجَّيتَهُ و مَن آمَنَ مَعَهُ مِنَ الهَلَكَةِ بِرَحمَتِكَ، و بَعضٌ اتَّخَذتَهُ [لِنَفسِكَ]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من مصباح الزائر و الإقبال.</span></ref> <span dir="rtl">خَليلاً، و سَأَلَكَ لِسانَ صِدقٍ فِي الآخِرينَ، فَأَجَبتَهُ و جَعَلتَ ذٰلِكَ عَلِيّاً، و بَعضٌ كَلَّمتَهُ مِن شَجَرَةٍ تَكليماً، و جَعَلتَ لَهُ مِن أخيهِ رِدءاً و وَزيراً، و بَعضٌ أولَدتَهُ مِن غَيرِ أبٍ، و آتَيتَهُ البَيِّناتِ، و أَيَّدتَهُ بِروحِ القُدُسِ، وكُلّاً شَرَعتَ لَهُ شَريعَةً، و نَهَجتَ لَهُ مِنهاجاً، و تَخَيَّرتَ لَهُ أَوصِياءَ، مُستَحفِظاً بَعدَ مُستَحفِظٍ، مِن مُدَّةٍ إلىٰ مُدَّةٍ؛ إقامَةً لِدينِكَ، و حُجَّةً عَلىٰ عِبادِكَ، و لِئَلّا يَزولَ الحَقُّ عَن مَقَرِّهِ، و يَغلِبَ الباطِلُ عَلىٰ أهلِهِ، و لا يَقولَ أحَدٌ: لَولا أرسَلتَ إلَينا رَسولاً مُنذِراً، [و أَقَمتَ لَنا عَلَماً هادِیاً]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من الإقبال و مصباح الزائر.</span></ref><span dir="rtl">، فَنَتَّبِعَ آياتِكَ مِن قَبلِ أن نَذِلَّ و نَخزىٰ.</span>

<span dir="rtl">إلىٰ أنِ انتَهَيتَ بِالأَمرِ إلىٰ حَبيبِكَ و نَجيبِكَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله، فَكانَ كَمَا انتَجَبتَهُ سَيِّدَ مَن خَلَقتَهُ، و صَفوَةَ مَنِ اصطَفَيتَهُ، و أَفضَلَ مَنِ اجتَبَيتَهُ، و أَكرَمَ مَنِ اعتَمَدتَهُ، قَدَّمتَهُ عَلىٰ أنبِيائِكَ، و بَعَثتَهُ إلَى الثَّقَلَينِ مِن عِبادِكَ، و أَوطَأتَهُ مَشارِقَكَ و مَغارِبَكَ، و سَخَّرتَ لَهُ البُراقَ</span><ref><span dir="rtl">. البُراق: هي الدابّة التي ركبها رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله ليلة الإسراء، سُمّي بذلك لنصوع لونه و شدّة بريقه (النهاية: ج۱ ص۱۲۰ «برق»).</span></ref><span dir="rtl">، و عَرَجتَ بِهِ إلى سَمائِكَ، و أَودَعتَهُ عِلمَ ما [کان و ما]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من مصباح الزائر و الإقبال.</span></ref> <span dir="rtl">يَكونُ إلَىٰ انقِضاءِ خَلقِكَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ نَصَرتَهُ بِالرُّعبِ، و حَفَفتَهُ بِجَبرَئيلَ و ميكائيلَ وَ المُسَوِّمينَ</span><ref><span dir="rtl">. مسوِّمين: أي مُعَلِّمين أنفسهم أو خيلهم بعلامة يُعرفون بها في الحرب (مجمع البحرين: ج۲ ص۹۱۱ «سوم»).</span></ref> <span dir="rtl">مِن مَلائِكَتِكَ، و وَعَدتَهُ أن تُظهِرَه</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «أن تُظهر دینه».</span></ref> <span dir="rtl">عَلَى الدّينِ كُلِّهِ و لَو كَرِهَ المُشرِكونَ، و ذٰلِكَ بَعدَ أن بَوَّأتَهُ مُبَوَّأَ صِدقٍ مِن أهلِهِ، و جَعَلتَ لَهُ و لَهُم (أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ * فِيهِ ءَايَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ ءَامِنًا)</span><ref><span dir="rtl">. آل عمران: ۹۶ و ۹۷.</span></ref><span dir="rtl">، وقُلتَ: (إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجْسَ أَهْلَ ٱلْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا)</span><ref><span dir="rtl">. الأحزاب: ۳۳.</span></ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ جَعَلتَ أجرَ مُحَمَّدٍ - صَلَواتُكَ عَلَيهِ و آلِهِ - مَوَدَّتَهُم في كِتابِكَ، فَقُلتَ: (قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِ</span>‌ <span dir="rtl">سَبِيلاً)</span><ref><span dir="rtl">. الفرقان: ۵۷.</span></ref><span dir="rtl">، فكانوا هُمُ السَّبيلَ إلَيكَ، وَ المَسلَكَ إلىٰ رِضوانِكَ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمَّا انقَضَت أيّامُهُ، أقامَ وَلِيَّهُ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ - صَلَواتُك عَلَيهِما و آلِهِما - هادِياً؛ إذ كانَ هُوَ المُنذِرُ، و لِكُلِّ قَومٍ هادٍ، فَقالَ وَ المَلَأُ أمامَهُ: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ، اللّٰهُمَّ والِ مَن والاهُ، و عادِ مَن عاداهُ، وَ انصُر مَن نَصَرَهُ، وَ اخذُل مَن خَذَلَهُ».</span>

<span dir="rtl">وقالَ: «مَن كُنتُ أنَا نَبِيَّهُ</span><ref><span dir="rtl">. في المصدر: «وَلِيّهُ»، و ما في المتن أثبتناه من المصادر الاُخرى.</span></ref> <span dir="rtl">فَعَلِيٌّ أميرُهُ».</span>

<span dir="rtl">وقالَ: «أنَا و عَلِيٌّ مِن شَجَرَةٍ واحِدَةٍ، و سائِرُ النّاسِ مِن أشَجارٍ</span><ref><span dir="rtl">. في أکثر المصادر: «شَجَرٍ» بدل «أشجار».</span></ref> <span dir="rtl">شَتّى».</span>

<span dir="rtl">و أَحَلَّهُ مَحَلَّ هارونَ مِن موسىٰ، فَقالَ لَهُ: «أنتَ مِنّي بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسىٰ، إلّا أنَّهُ لا نَبِيَّ بَعدي».</span>

<span dir="rtl">و زَوَّجَهُ ابنَتَهُ سَيِّدَةَ نِساءِ العالَمينَ، و أَحَلَّ لَهُ مِن مَسجدِهِ ما حَلَّ لَهُ، و سَدَّ الأَبوابَ إلّا بابَهُ، ثُمَّ أودَعَهُ عِلمَهُ و حِكمَتَهُ، فَقالَ: «أنَا مَدينَةُ العِلمِ و عَلِيٌّ بابُها، فَمَن أرادَ المَدينَةَ وَ الحِكمَةَ فَليَأتِها مِن بابِها».</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ: «أنتَ أخي و وَصِيّي و وارِثي، لَحمُكَ مِن لَحمي، و دَمُكَ مِن دَمي، و سِلمُكَ سِلمي، و حَربُكَ حَربي، وَ الإيمانُ مُخالِطٌ لَحمَكَ و دَمَكَ، كَما خالَطَ لَحمي و دَمي، و أَنتَ غَداً عَلَى الحَوضِ معي، و أنت خَليفَتي</span><ref><span dir="rtl">. في أکثر المصادر: «و أنت غداً علی الحوض خلیفتي».</span></ref><span dir="rtl">، سو أَنتَ تَقضي دَيني و تُنجِزُ عِداتي</span><ref><span dir="rtl">. العِدَة: الوعد، و يُجمع على عدات (الصحاح: ج۲ ص۵۵۱ «وعد»).</span></ref><span dir="rtl">، و شيعَتُكَ عَلىٰ مَنابِرَ مِن نورٍ مُبيَضَّةً وُ جوهُهُم حَولي فِي الجَنَّةِ، و هُم جيراني، و لَولا أنتَ يا عَلِيُّ لَم يُعرَفِ المُؤمِنونَ بَعدي».</span>

<span dir="rtl">وكانَ بَعدَهُ هُدىً مِنَ الضَّلالَةِ</span><ref><span dir="rtl">. في أکثر المصادر: «الضَّلالِ» بدل «الضَّلالَةِ».</span></ref><span dir="rtl">، و نوراً مِنَ العَمىٰ، و حَبلَ اللّهِ المَتينَ، و صِراطَهُ المُستَقيمَ. لا يُسبَقُ بِقَرابَةٍ في رَحِمٍ، و لا بِسابِقَةٍ في دينٍ، و لا يُلحَقُ في مَنقَبَةٍ مِن مَناقِبِهِ، يَحذو حَذوَ الرَّسولِ - صَلَّى اللّهُ عَلَيهِما و آلِهِما - و يُقاتِلُ عَلَى التَّأويلِ، و لا تَأخُذُهُ فِي اللّهِ لَومَةُ لائِمٍ.</span>

<span dir="rtl">قَد وَتَرَ</span><ref><span dir="rtl">. وَ تَرتُ الرَجُل: إذا قتلت له قتيلاً (لسان العرب: ج۵ ص۲۷۴ «وتر»).</span></ref> <span dir="rtl">فيهِ صَناديدَ العَرَبِ</span><ref><span dir="rtl">. صَنَادِيدُ العرب: أشرافهم و عظماؤهم و رؤساؤهم (النهاية: ج۳ ص۵۵ «صند»).</span></ref><span dir="rtl">، و قَتَلَ أبطالَهُم، و ناهَشَ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «وناوَشَ» بدل «وناهَشَ».</span></ref> <span dir="rtl">ذُؤبانَهُم</span><ref><span dir="rtl">. قال العلّامة المجلسي قدس سره: قوله: «ناهش ذُؤبانهم» في بعض النسخ: «ناوش»، يُقال: نهشه؛ أي عضّه أو أخذه بأضراسه. و المناوشة: المناولة في القتال. و ذؤبان العرب: صعاليكهم و لصوصهم (بحار الأنوار: ج۱۰۲ ص۱۲۳).</span></ref><span dir="rtl">، و أَودَعَ قُلوبَهُم أحقاداً بَدرِيَّةً و خَيبَرِيَّةً و حُنَينِيَّةً و غَيرَهُنَّ، فَأَضَبَّت</span><ref><span dir="rtl">. أضبّوا عليه: أي أكثروا. يقال: أضبّوا؛ إذا تكلّموا متتابعاً، و إذا نهضوا في الأمر جميعاً (النهاية: ج۳ ص۷۰ «ضبب»).</span></ref> <span dir="rtl">عَلى عَداوَتِهِ، و أَكَبَّت عَلىٰ مُنابَذَتِهِ، حَتّىٰ قَتَلَ النّاكِثينَ وَ القاسِطينَ وَ المارِقينَ</span><ref><span dir="rtl">. الناكثون: أهل الجمل؛ لأنّهم نكثوا البيعة؛ أي نقضوها. و القاسطون: أهل صفّين؛ لأنّهم جاروا في حكمهم و بغوا عليهم. و المارقون: الخوارج؛ لأنّهم مرقوا من الدين (مجمع البحرين: ج۳ ص۱۸۳۰ «نکث»).</span></ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">ولَمّا قَضىٰ نَحبَهُ و قَتَلَهُ أشقَى الآخِرينَ يَتبَعُ أشقَى الأَوَّلينَ، لَم يُمتَثَل أمرُ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فِي الهادينَ بَعدَ الهادينَ، وَ الاُمَّةُ مُصِرَّةٌ عَلىٰ مَقتِهِ، مُجتَمِعَةٌ عَلىٰ قَطيعَةِ رَحِمِهِ و إقصاءِ وُلدِهِ، إلّا القَليلَ مِمَّن وَفىٰ لِرِعايَةِ الحَقِّ فيهِم.</span>

<span dir="rtl">فَقُتِلَ مَن قُتِلَ، و سُبِيَ مَن سُبِيَ، و اُقصِيَ مَن اُقصِيَ، و جَرَى القَضاءُ لَهُم بِما يُرجىٰ لَهُ حُسنُ المَثوبَةِ، إذ كانَتِ الأَرضُ للّهِ يورِثُها مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ الصّالِحينَ</span><ref><span dir="rtl">. خَلَت المصادر الاُخری من کلمة «الصالحین».</span></ref><span dir="rtl">، وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ، و سُبحانَ رَبِّنا، إن كانَ وَعدُ رَبِّنا لَمَفعولاً، و لَن يُخلِفَ اللّهُ وَعدَهُ، و هُوَ العَزيزُ الحَكيمُ.</span>

<span dir="rtl">فَعَلَى الأَطائِبِ مِن أهلِ بَيتِ مُحَمَّدٍ و عَلِيٍّ - صَلَّى اللّهُ عَلَيهِما و آلِهِما - فَليَبكِ الباكونَ، و إيّاهُم فَليَندُبِ النّادِبونَ، و لِمِثلِهِم فَلتَدُرَّ</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «فلتذرَف» بدل «فلتدرّ».</span></ref> <span dir="rtl">الدُّموعُ، وَ ليَصرُخِ الصّارِخونَ، و يَضِجَّ الضّاجّونَ، و يَعِجَّ العاجّونَ.</span>

<span dir="rtl">أينَ الحَسَنُ؟ أينَ الحُسَينُ؟ أينَ أبناءُ الحُسَينِ؟ صالِحٌ بَعدَ صالِحٍ، و صادِقٌ بَعدَ صادِقٍ، أيَن السَّبيلُ بَعدَ السَّبيلِ؟ أينَ الخِيَرَةُ بَعدَ الخِيَرَةِ؟ أينَ الشُّموسُ الطّالِعَةُ؟ أينَ الأَقمارُ المُنيرَةُ؟ أينَ الأَنجُمُ الزّاهِرَةُ؟ أينَ أعلامُ الدّينِ و قَواعِدُ العِلمِ؟ أينَ بَقِيَّةُ اللّهِ الَّتي لاتَخلو مِنَ العِترَةِ الهادِيَةِ؟ أينَ المُعَدُّ لِقَطعِ دابِرِ الظَّلَمَةِ؟ أينَ المُنتَظَرُ لِإِقامَةِ الأَمتِ</span><ref><span dir="rtl">. الأمت: الانخفاض و الارتفاع و الاختلاف في الشيء (لسان العرب: ج۲ ص۵ «أمت»).</span></ref> <span dir="rtl">وَ العِوَجِ؟ أينَ المُرتجىٰ لِإزالَةِ الجَورِ وَ العُدوانِ؟ أينَ المُدَّخَرُ لِتَجديدِ الفَرائِضِ وَ السُّنَنِ؟ أينَ المُتَخَيَّرُ لِإعادَةِ المِلَّةِ وَ الشَّريعَةِ؟ أينَ المُؤَمَّلُ لِإِحياءِ الكِتابِ و حُدودِهِ؟ أينَ مُحيي مَعالِمِ الدّينِ و أَهلِهِ؟ أينَ قاصِمُ شَوكَةِ المُعتَدينَ؟ أينَ هادِمُ أبنِيَةِ الشِّركِ وَ النَّفاقِ؟ أينَ مُبيدُ أهلِ الفُسوقِ وَ العِصيانِ [وَ الطُّغیانِ]</span><ref><span dir="rtl">. الزیادة من الإقبال و غیره.</span></ref><span dir="rtl">؟ أينَ حاصِدُ فُروعِ الغَيِّ وَ الشِّقاقِ؟ أينَ طامِسُ آثارِ الزَّيغِ وَ الأَهواءِ؟ أينَ قاطِعُ حَبائِلِ الكِذبِ وَ الاِفتِراءِ؟ أينَ مُبيدُ العُتاةِ وَ المَرَدَةِ؟ أينَ مُعِزُّ الأَولِياءِ و مُذِلُّ الأَعداءِ؟ أينَ جامِعُ الكَلِمَةِ عَلَى التَّقوىٰ؟ أينَ بابُ اللّهِ الَّذي مِنهُ يُؤتىٰ؟ أيَن وَجهُ اللّهِ الَّذي إلَيهِ تَتَوَجَّهُ الأَولِياءُ</span><ref><span dir="rtl">. في أکثر المصادر: «یَتَوَجّه» بدل «تَتَوَجّه».</span></ref><span dir="rtl">؟ أينَ السَّبَبُ المُتَّصِلُ بَينَ الأَرضِ وَ السَّماءِ؟ أينَ صاحِبُ يَومِ الفَتحِ و ناشِرُ رايَةِ الهُدىٰ؟ أينَ مُؤَلِّفُ شَملِ الصَّلاحِ وَ الرِّضا؟ أينَ الطّالِبُ بِذُحولِ الأَنبِياءِ و أَبناءِ الأَنبِياءِ؟ أينَ الطّالِبُ بِدَمِ المَقتولِ بِكَربَلاءَ؟ أينَ المَنصورُ عَلىٰ مَنِ اعتَدىٰ عَلَيهِ وَ افتَرىٰ؟ أينَ المُضطَرُّ الَّذي يُجابُ إذا دَعا؟ أينَ صَدرُ الخَلائِفِ</span><ref><span dir="rtl">. في الإقبال: «الخلائق» بدل «الخلائف».</span></ref> <span dir="rtl">ذُو البِرِّ وَ التَّقوىٰ؟ أينَ ابنُ النَبِيِّ المُصطَفىٰ، وَ ابنُ عَلِيٍّ المُرتَضىٰ، وَ ابنُ خَديجَةَ الغَرّاءِ، وَ ابنُ فاطِمَةَ الكُبرىٰ؟</span>

<span dir="rtl">بِأَبي أنتَ و اُمّي، و نَفسي لَكَ الوِقاءُ وَ الحِمىٰ، يَابنَ السّادَةِ المُقَرَّبينَ، يَابنَ النُّجَباءِ الأَكرَمينَ، يَابنَ الهُداةِ المَهدِيّينَ، يَابنَ الخِيَرَةِ المُهَذَّبينَ، يَابنَ الغَطارِفَةِ</span><ref><span dir="rtl">. الغطارفة: جمع الغِطريف؛ و هو السيّد الشريف و السخيّ السَّرِيّ (القاموس المحيط: ج۳ ص۱۸۱ «غطرف»).</span></ref> <span dir="rtl">الأَنجَبينَ، يَابنَ الأَطائِبِ المُطَهَّرينَ، يَابنَ الخَضارِمَةِ</span><ref><span dir="rtl">. الخِضرِم: الجواد الكثير العطيّة (لسان العرب: ج۱۲ ص۱۸۴ «خضرم»).</span></ref> <span dir="rtl">المُنتَجَبينَ، يَابنَ القَماقِمَةِ</span><ref><span dir="rtl">. القِمقام: السيّد (النهاية: ج۴ ص۱۱۰ «قمقم»).</span></ref> <span dir="rtl">الأَكرَمينَ، يَابنَ البُدورِ المُنيرَةِ، يَابنَ السُّرُجِ المُضيئَةِ، يَابنَ الشُّهُبِ الثّاقِبَةِ، يَابنَ الأَنجُمِ الزّاهِرَةِ، يَابنَ السُّبُلِ الواضِحَةِ، يَابنَ الأَعلامِ اللاّئِحَةِ، يَابنَ العُلومِ الكامِلَةِ، يَابنَ السُّنَنِ المَشهورَةِ، يَابنَ المَعالِمِ المَأثورَةِ، يَابنَ المُعجِزاتِ المَوجودَةِ، يَابنَ الدَّلائِلِ المَشهودَةِ، يَابنَ الصِّراطِ المُستَقيمِ، يَابنَ النَّبَأِ العَظيمِ، يَابنَ مَن هُوَ في اُمِّ الكِتابِ لَدَى اللّهِ عَلِيٌّ حَكيمٌ.</span>

<span dir="rtl">يَابنَ الآياتِ وَ البَيِّناتِ، يَابنَ الدَّلائِلِ الظّاهِراتِ، يَابنَ البَراهينِ الباهِراتِ، يَابنَ الحُجَجِ البالِغاتِ، يَابنَ النَّعَمِ السّابِغاتِ، يَابنَ طٰه وَ المُحكَماتِ، يَابنَ يٰس وَ الذّارِياتِ، يَابنَ الطّورِ وَ العادِياتِ، يَابنَ مَن دَنا فَتَدَلّىٰ فَكانَ قابَ قَوسَينِ أو أدنىٰ، دُنُوّاً وَ اقتِراباً مِنَ العَلِيِّ الأَعلىٰ.</span>

<span dir="rtl">لَيتَ شِعري! أينَ استَقَرَّت بِكَ النَّوىٰ</span><ref><span dir="rtl">. النَّوى: الوجه الّذي يذهب فيه، و البُعد، و الدار، و التحوّل من مكان إلى آخر (القاموس المحيط: ج۴ ص۳۹۷ «نوی»).</span></ref><span dir="rtl">؟ بَل أيُّ أرضٍ تُقِلُّكَ أو ثَرىٰ؟ أبِرَضوىٰ</span><ref><span dir="rtl">. رضوىٰ: جبل في المدينة (معجم البلدان: ج۳ ص۵۱).</span></ref><span dir="rtl">، أو غَيرِها، أم ذي طُوىٰ</span><ref><span dir="rtl">. ذو طُوى: موضع عند مكّة (معجم البلدان: ج۴ ص۴۵).</span></ref><span dir="rtl">؟ عَزيزٌ عَلَيَّ أن أرَى الخَلقَ و لا تُرىٰ، و لا أسمَعُ لَكَ حَسيساً و لا نَجوىٰ، عَزيزٌ عَلَيَّ أن تُحيطَ بِكَ دونِيَ البَلوىٰ، و لا يَنالَكَ مِنّي ضَجيجٌ و لا شَكوىٰ.</span>

<span dir="rtl">بِنَفسي أنتَ مِن مُغَيَّبٍ لَم يَخلُ مِنّا، بِنَفسي أنتَ مِن نازِحٍ ما نَزَحَ عَنّا، بِنَفسي أنتَ اُمنِيَّةُ شائِقٍ يَتَمَنّىٰ، مِن مُؤمِنٍ و مُؤمِنَةٍ ذَكَرا فَحَنّا. بِنَفسي أنتَ مِن عَقيدِ عِزٍّ لا يُسامىٰ، بِنَفسي أنتَ مِن أثيلِ</span><ref><span dir="rtl">. مَجدٌ أثيل: قديم (لسان العرب: ج۱۱ ص۹ «أثل»).</span></ref> <span dir="rtl">مَجدٍ لا يُجازىٰ، بِنَفسي أنتَ مِن تِلادِ</span><ref><span dir="rtl">. التالد: المال القديم الّذي وُلد عندك (النهاية: ج۱ ص۱۹۴ «تلد»).</span></ref> <span dir="rtl">نِعَمٍ لا تُضاهىٰ، بِنَفسي أنتَ مِن نَصيفِ شَرَفٍ لا يُساویٰ.</span>

<span dir="rtl">إلىٰ مَتىٰ أحارُ فيكَ يا مَولايَ و إلىٰ مَتىٰ؟ و أَيَّ خِطابٍ أصِفُ فيكَ و أَيَّ نَجوىٰ؟ عَزيزٌ عَلَيَّ أن اُجابَ دونَكَ و اُناغىٰ، عَزيزٌ عَلَيَّ أن أبكِيَكَ و يَخذُلَكَ الوَرىٰ، عَزيزٌ عَلَيَّ أن يَجرِيَ عَلَيكَ دونَهُم ما جَرىٰ!</span>

<span dir="rtl">هَل مِن مُعينٍ فَاُطيلَ مَعَهُ العَويلَ وَ البُكاءَ؟ هَل مِن جَزوعٍ فَاُساعِدَ جَزَعَهُ إذا خَلا؟ هَل قَذِيَت</span><ref><span dir="rtl">. القَذَى في العين: ما يسقط فيه من تراب أو تبن أو وسخ، كأنّه يريد الكدورة الّتي حصلت للمؤمن من حوادث الدهر (مجمع البحرين: ج۳ ص۱۴۵۵ «قذي»).</span></ref> <span dir="rtl">عَينٌ فَساعَدَتها عَيني عَلَى القَذىٰ؟ هَل إلَيكَ يَابنَ أحمَدَ سَبيلٌ فَتُلقىٰ؟ هَل يَتَّصِلُ يَومُنا مِنكَ بِغَدِهِ فَنَحظىٰ؟</span>

<span dir="rtl">مَتىٰ نَرِدُ مِناهِلَكَ الرَّوِيَّةَ فَنَروىٰ؟ مَتى نَنتَقِعُ</span><ref><span dir="rtl">. نقع من الماء: رَوِيَ (لسان العرب: ج۸ ص۳۶۱ «نقع»).</span></ref> <span dir="rtl">مِن عَذبِ مائِكَ فَقَد طالَ الصَّدىٰ</span><ref><span dir="rtl">. الصَدَى: العَطَش (الصحاح: ج۶ ص۲۳۹۹ «صدي»).</span></ref><span dir="rtl">؟ مَتىٰ نُغاديكَ و نُراوِحُكَ فَتَقَرَّ عُيونُنا</span><ref><span dir="rtl">. في بعض المصادر: «فنقرّ عیناً».</span></ref><span dir="rtl">؟ مَتىٰ تَرانا و نَراكَ و قَد نَشَرتَ لِواءَ النَّصرِ تُرىٰ؟ أتَرانا نَحُفُّ بِكَ و أَنتَ تَؤُمُّ المَلَأَ و قَد مَلَأْتَ الأَرضَ عَدلاً، و أَذَقتَ أعداءَكَ هَواناً و عِقاباً، و أَبَرتَ</span><ref><span dir="rtl">. أبَرَ القَومَ: أهلكهم (القاموس المحيط: ج۱ ص۳۶۱ «أبر»).</span></ref> <span dir="rtl">العُتاةَ و جَحَدَةَ الحَقِّ، وَ قَطَعتَ دابِرَ المُتَكَبِّرينَ، وَ اجتَثَثتَ اُصولَ الظّالِمينَ، و نَحنُ نَقولُ: الحَمدُ للّهِ رَبِّ العالَمينَ؟!</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ أنتَ كَشّافُ الكُرَبِ وَ البَلوىٰ، و إلَيكَ أستَعدي فَعِندَكَ العَدوىٰ</span><ref><span dir="rtl">. العَدوى: طَلَبُك إلى والٍ ليُعدِيَكَ على من ظَلَمك أي ينتقم منه... و العَدوى: النُّصرة و المَعونة (لسان العرب: ج۱۵ ص۳۹ «عدو»).</span></ref><span dir="rtl">، و أَنتَ رَبُّ الآخِرَةِ وَ الاُولىٰ، فَأَغِث يا غِياثَ المُستَغيثينَ عُبَيدَك المُبتَلىٰ، و أَرِهِ سَيِّدَهُ يا شَديدَ القُوىٰ، و أَزِل عَنهُ بِهِ الأَسىٰ وَ الجَوىٰ</span><ref><span dir="rtl">. الجوىٰ: الحرقة و شدّة الوجد من عشق أو حزن (الصحاح: ج۶ ص۲۳۰۶ «جوا»).</span></ref><span dir="rtl">، و بَرِّد غَليلَهُ يا مَن عَلَى العَرشِ استَوىٰ، و مَن إلَيهِ الرُّجعىٰ وَ المُنتَهىٰ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ و نَحنُ عَبيدُكَ التّائِقونَ</span><ref><span dir="rtl">. نفس تائقة: أي مشتاقة. تاقت نفسه إلى الشيء: اشتاقت و نازعت إليه (مجمع البحرين: ج۱ ص۲۳۴ «توق»).</span></ref> <span dir="rtl">إلىٰ وَلِيِّكَ، المُذَكِّرِ بِكَ و بِنَبِيِّكَ، خَلَقتَهُ لَنا عِصمَةً و مَلاذاً، و أَقَمتَهُ لَنا قِواماً و مَعاذاً، و جَعَلتَهُ لِلمُؤمِنينَ مِنّا إماماً، فَبَلِّغهُ مِنّا تَحِيَّةً و سَلاماً، و زِدنا بِذٰلِكَ يا رَبِّ إكراماً، وَ اجعَل مُستَقَرَّهُ لَنا مُستَقَرّاً و مُقاماً، و أَتمِم نِعمَتَكَ بِتَقديمِكَ إيّاهُ أمامَنا، حَتّىٰ تورِدَنا جِنانَكَ، و مُرافَقَةَ الشُّهَداءِ مِن خُلَصائِكَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ</span><ref><span dir="rtl">. في الإقبال: «اللّٰهمَّ صَلِّ عَلى حُجَّتِكَ و وَلِيِّ أمرِكَ» بدل «اللّٰهمَّ صَلِّ عَلى محمّدٍ و آلِ محمّد».</span></ref><span dir="rtl">، و صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ جَدِّهِ رَسولِكَ</span><ref><span dir="rtl">. في بحار الأنوار: «ورسولك» بزیادة واو العطف.</span></ref> <span dir="rtl">السَّيِّدِ الأَكبَرِ، و عَلىٰ أبيهِ السَّيِّدِ الأَصغَرِ، و جَدَّتِهِ الصِّدّيقَةِ الكُبرىٰ فاطِمَةَ بِنتِ مُحَمَّدٍ، و عَلىٰ مَنِ اصطَفَيتَ مِن آبائِهِ البَرَرَةِ، و عَلَيهِ أفضَلَ و أَكمَلَ، و أَتَمَّ و أَدوَمَ، و أَكبَرَ و أَوفَرَ ما صَلَّيتَ عَلىٰ أحَدٍ مِن أصفِيائِكَ و خِيَرَتِكَ مِن خَلقِكَ، و صَلِّ عَلَيهِ صَلاةً لا غايَةَ لِعَدَدِها، و لا نِهايَةَ لِمَدَدِها و لا نَفَادَ لِأَمَدِها.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ و أَقِم بِهِ الحَقَّ، و أَدحِض بِهِ الباطِلَ، و أَدِل</span><ref><span dir="rtl">. الإدالة: الغَلَبة. يقال: اُديلَ لنا على أعدائنا؛ أي نُصرنا عليهم و كانت الدولة لنا. و الدولة: الانتقال من حال الشدّة إلى الرخاء (النهاية: ج۲ ص۱۴۱ «دول»).</span></ref> <span dir="rtl">بِهِ أولِياءَكَ، و أَذلِل بِهِ أعداءَكَ، و صِلِ اللّٰهُمَّ بَينَنا و بَينَهُ وُصلَةً تُؤَدّي إلىٰ مُرافَقَةِ سَلَفِهِ، وَ اجعَلنا مِمَّن يَأخُذُ بِحُجزَتِهِم</span><ref><span dir="rtl">. أصل الحُجزة: موضع شدّ الإزار، ثمّ قيل للإزار حُجزة للمجاورة، فاستعاره للاعتصام و الالتجاء و التمسّك بالشيء و التعلّق به (النهاية: ج۱ ص۳۴۴ «حجر»).</span></ref><span dir="rtl">، و  يَمكُثُ في ظِلِّهِم. و أَعِنّا عَلىٰ تَأدِيَةِ حُقوقِهِ إلَيهِ، وَ الاِجتِهادِ في طاعَتِهِ، وَ اجتِنابِ مَعصِيَتِهِ. وَ امنُن عَلَينا بِرِضاهُ، و هَب لَنا رَأفَتَهُ و رَحمَتَهُ، و دُعاءَهُ و خَيرَهُ، ما نَنالُ بِهِ سَعَةً مِن رَحمَتِكَ، و فَوزاً عِندَكَ.</span>

<span dir="rtl">وَاجعَل صَلاتَنا بِهِ مَقبولَةً، وذُنوبَنا بِهِ مَغفورَةً، ودُعاءَنا بِهِ مُستَجاباً، وَ اجعَل أرزاقَنا بِهِ مَبسوطَةً، و هُمومَنا بِهِ مَكفِيَّةً، و حَوائِجَنا بِهِ مَقضِيَّةً.</span>

<span dir="rtl">و أَقبِل إلَينا بِوَجهِكَ الكَريمِ، وَ اقبَل تَقَرُّبَنا إلَيكَ، وَ انظُر إلَينا نَظرَةً رَحيمَةً نَستَكمِلُ بِهَا الكَرامَةَ عِندَكَ، ثُمَّ لا تَصرِفها عَنّا بِجودِكَ، وَ اسقِنا مِن حَوضِ جَدِّهِ صلی الله علیه و آله بِكَأسِهِ و بِيَدِهِ، رَيّاً رَوِيّاً، هَنيئاً سائِغاً</span><ref><span dir="rtl">. سائِغ: عذب (لسان العرب: ج۸ ص۴۳۵ «سوغ»).</span></ref><span dir="rtl">، لا ظَمَأَ بَعدَها</span><ref><span dir="rtl">. الظاهر: «بعده» کما في المصادر الاُخری.</span></ref><span dir="rtl">، يا أرحَمَ الرّاحِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">. المزار الكبير: ص۵۷۳ ح۲، مصباح الزائر: ص۴۴۶، الإقبال: ج۱ ص۵۰۴ كلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج۱۰۲ ص۱۰۴ ح۲.</span></ref>

<span dir="rtl">203.</span> <span dir="rtl">المزار الكبير</span>: <span dir="rtl">این، دعای ندبه است. محمّد بن على بن ابى قُرّه می</span>‌<span dir="rtl">گويد: این دعا را از کتاب ابو جعفر محمّد بن حسین بن سفیان بَزوفَرى - که خدا از او خشنود باد - نقل کرده</span>‌<span dir="rtl">ام. او گفته است که اين دعا براى صاحب الزمان است - که درود خدا بر او باد و خداوند، فرج او و گشایش کار ما را به دست او تعجیل فرماید - و مستحب است که این دعا در عيدهاى چهارگانه (قربان و فطر و جمعه و غدیر) خوانده شود:</span>

<span dir="rtl">«خدا را ستایش که پروردگار جهانيان است و درود و سلام فراوان خداوند بر سَرور ما، محمّد پيامبرش و خاندان او باد.</span>

<span dir="rtl">خداوندا! تو را ستایش بر قضای تو در بارۀ دوستانت، که آنان را براى خود و آيينت، خالصشان ساخته</span>‌<span dir="rtl">اى؛ چرا که براى آنان نعمت فراوانى را که پيش توست، برگزيدى؛ نعمتى هميشگى که آن را زوال و نابودى نيست، پس از آن که پارسايى در اين دنياى پست [و زینت</span>‌<span dir="rtl">های آن] و [نيز در بارۀ] زرق و برق آن را بر آنان شرط کردى. آنان نيز با تو چنين شرط کردند و تو دانستی که آنان به آن وفادارند. پس، آنان را پذيرفتى و مقرّب داشتى و از پيش، برايشان نام بلند و ستايش آشکار روا داشتى و فرشتگانت را بر آنان فرو فرستادى و با وحى خويش، آنان را گرامى داشتى و با علم خود از آنان پذيرايى کردى و وسيله</span>‌<span dir="rtl">اى به سوی خشنودی</span>‌<span dir="rtl">ات و راهى به آستانت قرارشان دادى.</span>

<span dir="rtl">يکى از آنان را در بهشت خود جاى دادى، تا آن که از آن برونش ساختی. يکى را بر کِشتى خود سوارش کردی و با رحمت خويش، او و مؤمنان همراهش را از هلاکت رهانيدى. يکى را [برای خودت] دوست ناب قرارش دادى و او از تو در ميان آيندگان، آوازۀ نيکو خواست. تو هم پذيرفتى و آن را والا قرار دادى. با دیگری، از درخت، سخن گفتى و برادرش را ياور و وزيرش ساختى. يکى را نيز بدون پدر به دنيا آوردى و به او نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى روشن دادى و با روح القدس، تأييدش کردى، و براى هر يک، آيينى مقرّر داشتى و راه و روشى گشودى و جانشينانى برگزيدى که يکى پس از ديگرى و از زمانى تا زمان ديگر، نگهبان آيين باشند، براى برپايىِ دينت و حجّت بودن بر بندگانت و براى آن که حق از جايگاهش بر کنده نشود و باطل، بر اهل حق چيره نگردد، و تا هیچ کس نگويد: &quot;چرا به سوى ما پيامبرى بيم</span>‌<span dir="rtl">دهنده نفرستادى تا پيش از آن که خوار و فرومايه شويم، از نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى تو پيروى کنيم؟&quot;، تا آن که کار را به حبيب و برگزيده</span>‌<span dir="rtl">ات محمّد صلی الله علیه و آله رساندى و او همان گونه که وى را برگزيده بودى، سَرور آفريدگانت و برگزيدۀ برگزيدگان و برترينِ انتخاب شدگانت بود و گرامى</span>‌<span dir="rtl">ترين کسى که بر او اعتماد کردى. او را بر پيامبرانت مقدّم داشتى و وى را به سوى بندگانت از جن و انس بر انگيختى و مشرق</span>‌<span dir="rtl">ها و مغرب</span>‌<span dir="rtl">هايت را زير پايش قرار دادى و بُراق</span><ref><span dir="rtl">بُراق، نام مَرکبى است که پيامبر خدا صلی الله علیه و آله شب معراج بر آن سوار شد. به خاطر درخشندگى‏اش، چنين ناميده شد</span>.</ref> <span dir="rtl">را مسخّر او ساختى و او را به آسمانت بالا بردى و دانش آنچه [بوده و آنچه] خواهد شد تا پايان آفرينشت را، به او سپردى.</span>

<span dir="rtl">سپس او را با رُعب [افکندن در دل دشمنانش] يارى کردى و با جبرئيل و ميکائيل و فرشتگانِ نشاندار خود، احاطه</span>‌<span dir="rtl">اش فرمودی و به او وعده دادى که دين او را بر همۀ دين</span>‌<span dir="rtl">ها غالب سازى، هر چند مشرکان، خوش نداشته باشند و اين، پس از آن بود که او را جايگاه راستى در خانواده</span>‌<span dir="rtl">اش بخشيدى و (نخستين خانه</span>‌<span dir="rtl">اى را که در مکّه، مايۀ برکت و هدايت براى جهانيان است)، براى او و آنان قرار دادى؛ (خانه</span>‌<span dir="rtl">اى که در آن، نشانه</span>‌<span dir="rtl">هايى روشن، همچون مقام ابراهيم است و هر که در آن خانه در آيد، در امان است) و فرمودى: (همانا خداوند خواسته است که پليدى را از شما خاندان ببَرَد و شما را کاملاً پاک گرداند). سپس در کتاب خودت، پاداش محمّد - که درودهای تو بر او و خاندانش باد - را مهرورزى با آن خاندان قرار دادى و فرمودى: (بگو: بر آن (رسالت)، پاداشى از شما نمى</span>‌<span dir="rtl">خواهم، مگر آن کس که بخواهد راهى به سوى پروردگارش بجويد) و آنان، راهِ رسيدن به تو و طريق دست يافتن به رضاى تو بودند.</span>

<span dir="rtl">پس، پيامبر صلی الله علیه و آله چون دورانش سپرى گشت، جانشين خود على بن ابى طالب را - که درودهای خدا بر آن دو و بر خاندانشان باد - به عنوان راه</span>‌<span dir="rtl">نما بر گماشت؛ چرا که او بيم دهنده بود و هر قومى را هدايتگرى است. پس، در حالى که گروه مردم [در غدير خُم] در برابرش بودند، فرمود: &quot;هر که من سرپرست او بوده</span>‌<span dir="rtl">ام، پس على سرپرست اوست. خداوندا! با دوستدارش دوستى و با دشمنش دشمنى کن و هر که يارى</span>‌<span dir="rtl">اش مى</span>‌<span dir="rtl">کند، ياورش باش و هر که خوارش مى</span>‌<span dir="rtl">کند، خوارش کن!&quot;.</span>

<span dir="rtl">و فرمود: &quot;هر که من پيامبرش بودم، على امير و فرماندهِ اوست&quot; و فرمود: &quot;من و على از يک درختيم و مردم ديگر، از درختانى پراکنده</span>‌ <span dir="rtl">اند&quot; و او را نسبت به خود، جايگاهى بخشيد که هارون نسبت به موسى داشت و به او فرمود: &quot;تو برای من، به منزلۀ هارون به موسایى، جز آن که پس از من، پيامبرى نيست&quot;.</span>

<span dir="rtl">و دخترش را که سَرور زنان جهان است، به همسرىِ او در آورد و از مسجد خود، آنچه بر خودش حلال بود، بر على هم حلال ساخت و همۀ درها را بست، مگر درِ [خانۀ] او را. سپس دانش و حکمت خود را نزد على به وديعت نهاد و فرمود: &quot;من، شهر عِلمم و على، درِ آن است. پس، هر که خواستار آن شهر باشد، بايد از درِ آن در آيد&quot;.</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: &quot;تو، برادر و وصى و وارث منى. گوشت تو از گوشت من، و خون تو از خون من است و صلح با تو، صلح با من است و جنگیدن با تو، جنگیدن با من است. ايمان، با گوشت و خونت آميخته است، آن گونه که با گوشت و خون من آميخته است و تو فردا[ى قيامت،] کنار حوض [کوثر] با من هستی. تو جانشين منى و تويى که بدهىِ مرا ادا مى</span>‌<span dir="rtl">کنى و وعده</span>‌<span dir="rtl">هايم را به انجام مى</span>‌<span dir="rtl">رسانى و پيروان تو، بر منبرهايى از نورند، با چهره</span>‌<span dir="rtl">هايى روشن که در بهشت، اطراف من و همسايگان من</span>‌ <span dir="rtl">هستند. اى على! اگر تو نبودى، پس از من، مؤمنان باز شناخته نمى</span>‌<span dir="rtl">شدند&quot;.</span>

<span dir="rtl">و او پس از پيامبر، روشنگرى از گم</span>‌<span dir="rtl">راهى، و فروغى از نابينايى، و ريسمان استوار خدا، و راه راست پروردگار بود. نه کسى در خويشاوندى و سابقه در دين، از او پيش</span>‌<span dir="rtl">تر بود و نه کسى در فضیلت و منقبت، به او مى</span>‌<span dir="rtl">رسيد. پا به پاى پيامبر صلی الله علیه و آله پيش مى</span>‌<span dir="rtl">رفت و برای تأويل قرآن، [با مخالفان] مى</span>‌<span dir="rtl">جنگيد و در راه خدا از ملامت هيچ ملامتگرى بيم نداشت.</span>

<span dir="rtl">در راه خدا، خون سران [لجباز] عرب را ريخت و دلاورانشان را کُشت و گرگ</span>‌<span dir="rtl">هاى آنان را از هم دريد و در دل</span>‌<span dir="rtl">هايشان کينه</span>‌<span dir="rtl">هايى از بدر و خيبر و حنين و جز آنها بر جاى نهاد. آن گروه نيز بر دشمنى با او همدست شدند و به جنگ با او روى آوردند، تا آن که او با عهدشکنان [در جنگ جمل] و ستمگران [در صفّين] و بيرون روندگان از دين [در نهروان] جنگيد و آنان را کشت.</span>

<span dir="rtl">و چون روزگارش سر آمد و شقى</span>‌<span dir="rtl">ترينِ مردم - که از نگون</span>‌<span dir="rtl">بخت</span>‌<span dir="rtl">ترينِ پيشينيان، پيروى مى</span>‌<span dir="rtl">کرد - او را به شهادت رساند، فرمان پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در بارۀ هدايتگران، يکى پس از ديگرى، اطاعت نشد و امّت، بر دشمنى با او و همدستى بر قطع رَحِم پيامبر صلی الله علیه و آله و دور ساختن فرزندانش اصرار داشتند، مگر اندکى که به رعايت حقّ پيامبر صلی الله علیه و آله در بارۀ آنان، وفا کردند.</span>

<span dir="rtl">پس برخى کشته شدند، برخى به اسارت رفتند و برخى، از وطن خويش تبعيد شدند و قلم تقدير الهى بر آنان جارى شد، آن گونه که اميد پاداش نيکو بر آن می</span>‌<span dir="rtl">رفت، که زمين، از آنِ خداوند است و به هر کس از بندگانش که بخواهد، به ميراث مى</span>‌<span dir="rtl">دهد و سرانجام، از آنِ پرواپيشگان است و پروردگار ما، منزّه است. همانا وعدۀ پروردگارمان شدنى است و خداوند، وعده</span>‌<span dir="rtl">اش را خلاف نخواهد کرد و او ارجمند و حکيم است.</span>

<span dir="rtl">پس، بایسته است که گريه کنندگان، بر پاکانِ خاندان محمّد و على - که درود خدا بر آن دو و خاندانشان باد - بگريند و ناله</span> ‌<span dir="rtl">کنندگان، بر آنان ناله کنند و براى مانند آنان، اشک</span>‌<span dir="rtl">ها ريخته شود و فرياد</span>‌<span dir="rtl">کِشان و ضجّه</span>‌<span dir="rtl">زنان و شيون</span>‌<span dir="rtl">کُنان، برای آنان فرياد کِشند و ضجّه زنند و شيون کنند که:</span>

<span dir="rtl">حسن کجاست؟ حسين کجاست؟ فرزندان حسين کجايند؟ شايسته</span>‌<span dir="rtl">اى پس از شايسته</span>‌<span dir="rtl">ای و راستگويى پس از راستگویی کجاست؟ و راهِ پس از راه، کجا؟ کجايند برگزيدگانِ پس از برگزيدگان؟ کجايند خورشيدهاى فروزان؟ کجايند ماه</span>‌<span dir="rtl">هاى تابان؟ کجايند ستارگان درخشان؟ کجايند نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى دين و پايگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى دانش؟ کجاست بقيّة اللّٰه</span><ref><span dir="rtl">بقیّةُ اللّٰه: یادگار خدا، بازماندۀ خدا. تعبیری قرآنی است که در سورۀ هود (آیۀ ۸۸) به کار رفته است</span>.</ref> <span dir="rtl">که از خاندان رسالت، بیرون نيست؟ کجاست آن مهيّا گشته براى ريشه</span>‌<span dir="rtl">کن کردن ستمگران؟ کجاست آن که انتظار مى</span>‌<span dir="rtl">رود اختلاف</span>‌<span dir="rtl">ها و کجى</span>‌<span dir="rtl">ها را اصلاح کند؟ کجاست آن که اميد است ستم و تجاوز را از میان ببرد؟ کجاست آن که براى بازسازى واجبات و مستحبّات، ذخيره شده است؟ کجاست آن برگزيده براى باز گرداندن آيين و احکام خدا؟ کجاست آن که اميد بسته</span>‌<span dir="rtl">ايم قرآن و حدود آن را زنده سازد؟ کجاست احياگر نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى دين و دينداران؟ کجاست در</span> ‌<span dir="rtl">هم</span>‌ <span dir="rtl">کوبندۀ شوکت تجاوزکاران؟ کجاست ويران</span> ‌<span dir="rtl">کنندۀ بنيان</span>‌<span dir="rtl">هاى شرک و نفاق؟ کجاست ريشه</span>‌ <span dir="rtl">بر</span>‌<span dir="rtl">کنندۀ فاسقان و گنهکاران؟ کجاست درو کنندۀ شاخ و برگ گم</span>‌<span dir="rtl">راهى و تفرقه؟ کجاست نابود کنندۀ نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى گم</span>‌<span dir="rtl">راهى و هواپرستى؟ کجاست قطع</span> ‌<span dir="rtl">کنندۀ رشته</span>‌<span dir="rtl">هاى دروغ و افترا؟ کجاست از میان</span> ‌<span dir="rtl">برندۀ عنادگران و سرکشان؟ کجاست عزّت</span>‌<span dir="rtl">بخشِ دوستان و خوار کنندۀ دشمنان؟ کجاست وحدت</span>‌<span dir="rtl">آفرين بر محور تقوا؟ کجاست آن درِ خدا که از آن وارد مى</span>‌<span dir="rtl">شوند؟ کجاست آن چهرۀ خدا که اوليا به آن روى مى</span>‌<span dir="rtl">آورند؟ کجاست آن وسيلۀ پيوند زمين و آسمان؟ کجاست صاحب روز پيروزى و برافرازندۀ پرچم هدايت؟ کجاست آن به</span>‌<span dir="rtl">هم</span>‌<span dir="rtl">بافندۀ ریسمان درستکاری و خرسندی؟ کجاست آن خونخواه پيامبران و پيامبرزادگان؟ کجاست آن خونخواه کشته به کربلا؟ کجاست آن يارى شدۀ الهى بر ضدّ هر که بر او ستم کند و افترا بندد؟ کجاست آن ناچارى که چون دعا کند، اجابت شود؟ کجاست آن سرآمد جانشینان، که صاحب نيکى و تقواست؟ کجاست فرزند پيامبرِ برگزيده و پسر علىِ مرتضى و پسر خديجۀ غرّا و فرزند فاطمۀ کبرا؟</span>

<span dir="rtl">پدر و مادرم به فدايت و جانم نگهدارت، اى پسر سَروران مقرّب! اى پسر گرامى</span>‌<span dir="rtl">ترین برگزيدگانِ! اى پسر هدايتگرانِ ره</span>‌<span dir="rtl">یافته! اى پسر برگزيدگان وارسته! اى پسر سَروران برگزيده! اى پسر پاکان پاکيزه! اى پسر بخشندگان انتخاب شده! اى پسر سالاران و سروران بزرگ! اى پسر ماه</span>‌<span dir="rtl">هاى تابان! اى پسر چراغ</span>‌<span dir="rtl">هاى فروزان! اى پسر شهاب</span>‌<span dir="rtl">هاى درخشان! اى پسر ستارگان نورافشان! اى پسر راه</span>‌<span dir="rtl">هاى روشن! اى پسر نشان</span>‌<span dir="rtl">هاى آشکار! اى پسر دانش</span>‌<span dir="rtl">هاى کامل! اى پسر نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى هويدا! اى پسر سنّت</span>‌<span dir="rtl">هاى پرآوازه! اى پسر نشان</span>‌<span dir="rtl">هاى ياد شده! اى پسر معجزه</span>‌<span dir="rtl">هاى موجود! اى پسر راه راست! اى پسر خبر بزرگ! اى پسر آن که نزد خدا در اُمّ الکتاب، والا و فرزانه است! اى پسر آيات و بيّنات! اى پسر دليل</span>‌<span dir="rtl">هاى آشکار! اى پسر برهان</span>‌<span dir="rtl">هاى درخشان! اى پسر حجّت</span>‌<span dir="rtl">هاى رسا! اى پسر نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى سرشار! اى پسر طاها و آيات محکم! اى پسر ياسين و ذاريات! اى پسر طور و عاديات! اى پسر آن که [به خدا] نزديک شد و نزديک شد تا آن که به اندازۀ دو کمان به قُرب خداى والاى برتر رسيد!</span>

<span dir="rtl">کاش مى</span>‌<span dir="rtl">دانستم در کدامین سو و ناحيه جا گرفته</span>‌<span dir="rtl">اى! بلکه در کدامین سرزمين و خاک به سر مى</span>‌<span dir="rtl">برى! آيا در رَضوى</span><ref><span dir="rtl">نام کوهى در مدينه</span>.</ref> <span dir="rtl">هستی يا در مکانی دیگر؟ يا در ذى</span>‌<span dir="rtl">طُوى؟</span><ref><span dir="rtl">جايى نزديک مکّه</span>.</ref> <span dir="rtl">بر من سخت و ناگوار است که مردم را ببينم و تو ديده نشوى و از تو هيچ صدا و نجوايى نشنوم. بر من سخت است که رنج و بلا تو را احاطه کند و من آسوده باشم و هيچ ناله و شِکوه</span>‌<span dir="rtl">اى از من به حضورت نرسد.</span>

<span dir="rtl">جانم فدايت، اى پنهانى که از ما دور نيستى! جانم فدايت، اى جدايى که از ما جدا نيستى! جانم فدايت، اى آرزوى هر مرد و زن مشتاق مؤمنى که ياد مى</span>‌<span dir="rtl">کند و نالۀ شوق سر مى</span>‌<span dir="rtl">دهد! جانم فدايت، اى عزّت</span>‌<span dir="rtl">نهادی که کسى برتر از او نيست! جانم فدايت، اى از تبار ریشه</span>‌<span dir="rtl">دارى که کسى همانندش نيست! جانم فدايت، اى از نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى ديرينى که کسى چون آنها نيست! جانم فدايت، اى از خاندان شرافتى که کسى با آنان برابر نيست!</span>

<span dir="rtl">مولاى من! تا کى حیران تو باشم، تا کى؟ و با کدامین خطاب و نجوا تو را توصيف کنم؟ بر من، بسى سخت است که از جز تو پاسخ و سخن بشنوم. بر من، بسى ناگوار است که بر تو بگريم و مردم، تو را وا گذارند. بر من، بسى دشوار است که آنچه مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد، بر تو بگذرد، نه بر آنان.</span>

<span dir="rtl">آيا ياورى هست که با او نالۀ فراق و گريۀ طولانى سر دهم؟ آيا بى</span>‌<span dir="rtl">تاب نالانى هست که چون تنها شود، با او هم</span>‌<span dir="rtl">ناله شوم؟ آيا چشمى مى</span>‌<span dir="rtl">گريد تا چشم من در يارىِ آن، زار</span>‌<span dir="rtl">زار بگريد؟ آيا - اى پسر احمد - راهى براى ديدار تو هست؟ آيا امروزِ ما به فردايش متّصل مى</span>‌<span dir="rtl">شود که بهره</span>‌<span dir="rtl">مند شويم؟</span>

<span dir="rtl">کى مى</span>‌<span dir="rtl">شود که بر جويبارهاى پُرآبِ رحمتت در آييم و سيراب شويم؟ کى از چشمۀ زلال آب لطفت بهره</span>‌<span dir="rtl">مند مى</span>‌<span dir="rtl">شويم؛ که عطش، طولانى شده است؟! کى مى</span>‌<span dir="rtl">شود که صبح و شام، با تو باشيم و چشممان روشن شود؟ کى مى</span>‌<span dir="rtl">شود که تو ما را ببينى و ما تو را ببينيم و در حالى که پرچم پيروزى را افراشته باشى، ديده شوی؟ آيا ما را خواهى ديد، در حالى که گرداگِرد تو حلقه زده</span>‌<span dir="rtl">ايم و تو مردم را رهبرى مى</span>‌<span dir="rtl">کنى و جهان را پر از داد کرده</span>‌<span dir="rtl">اى و دشمنانت را خوارى و کيفر چشانده</span>‌<span dir="rtl">اى و سرکشان و منکران حق را نابود ساخته</span>‌<span dir="rtl">اى و متکبّران را ريشه</span>‌<span dir="rtl">کن کرده</span>‌<span dir="rtl">ای و ستمگران را نابود ساخته</span>‌<span dir="rtl">اى، در حالى که ما [لب به ثناى خدا گشوده] مى</span>‌<span dir="rtl">گوييم: حمد و ثنا از آنِ خداوند، پروردگار جهانيان است؟</span>

<span dir="rtl">خداوندا! تويى بر طرف کنندۀ غم</span>‌<span dir="rtl">ها و گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ها. از تو دادخواهى مى</span>‌<span dir="rtl">کنم؛ که دادرسى، نزد توست و تويى پروردگار آخرت و دنيا. پس، اى فريادرس دادخواهان! به فرياد بندۀ کوچک و گرفتارت برس و سَروَرش را نشانش بده - اى خداى بسيار مقتدر - و به سبب وى رنج و سوز غم و هجران را از او بزدا و آتش سوزان دلش را فرو بنشان. اى آن که بر عرش، استوار گشته</span>‌<span dir="rtl">اى و اى آن که بازگشت و فرجام، به سوى توست!</span>

<span dir="rtl">خداوندا! ما بندگان تو هستيم که شيفتۀ ولىّ تو هستيم؛ آن که يادآور تو و پيامبر توست. او را براى ما نگهبان و پناهگاه آفريدى و براى ما مايۀ استوارى و پناهندگى ساختى و وى را براى مؤمنان ما پيشوا قرار دادى. پس، درود و سلام ما را به او برسان و بدين سبب بر کرامت ما - اى پروردگار - بيفزاى و قرارگاه او را براى ما مايۀ قرار و آرامش قرار بده و نعمتت را بر ما چنين کامل کن که او را پيشاپيشِ ما قرار دهى و ما را وارد بهشت خودت سازى و همدم شهيدان از برگزيدگان خودت، قرار دهى!</span>

<span dir="rtl">خداوندا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر جدّش، محمّد، فرستادۀ تو و سَرور بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر، و بر پدرش سَرور کوچک</span>‌<span dir="rtl">تر، و بر مادربزرگش صدّيقۀ کبرا فاطمه دختر محمّد، و بر هر کدام از پدران نيکويش که برگزيدۀ تو</span> ‌<span dir="rtl">هستند، و بر خودِ او، درود فرست؛ برترين، کامل</span>‌<span dir="rtl">ترين، تمام</span>‌<span dir="rtl">ترين، پيوسته</span>‌<span dir="rtl">ترين، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترين و سرشارترين درودى که بر هر يک از بندگان برگزيده</span>‌<span dir="rtl">ات فرستاده</span>‌<span dir="rtl">اى؛ و بر او درودى فرست، بى</span>‌<span dir="rtl">شمار و بى</span>‌<span dir="rtl">پايان.</span>

<span dir="rtl">خداوندا! به سبب او حق را بر پا بدار و به سبب او باطل را نابود کن و به سبب او دوستان خود را حاکم گردان و به سبب او دشمنانت را خوار کن و - خداوندا - ميان ما و او پيوندى بر قرار ساز که به هم</span>‌<span dir="rtl">نشینى با نياکانش بينجامد و ما را از آنانى قرار ده که به دامان آنان چنگ مى</span>‌<span dir="rtl">زنند و در سايۀ لطف آنان به سر مى</span>‌<span dir="rtl">برند و ما را يارى کن تا حقوقش را به او ادا کنيم و در فرمان</span>‌<span dir="rtl">بردارى</span>‌<span dir="rtl">اش بکوشيم و از نافرمانى</span>‌<span dir="rtl">اش پرهيز کنيم، و با خرسندىِ او بر ما منّت بگذار، و رأفت و مهربانى و دعا و خير او را به ما ببخش، به اندازه</span>‌<span dir="rtl">اى که با آن به رحمت گسترده</span>‌<span dir="rtl">ات و کاميابى از نزدت، دست يابيم.</span>

<span dir="rtl">و به سبب او نمازمان را پذيرفته، گناهانمان را آمرزيده، و دعاهايمان را اجابت شده قرار ده. و به سبب او روزى</span>‌<span dir="rtl">هاى ما را گشاده و اندوه</span>‌<span dir="rtl">هاى ما را کفايت شده و نيازهاى ما را برآورده قرار بده.</span>

<span dir="rtl">و با ذات بزرگوارت به من روی کن و با نگاه رحمت</span>‌<span dir="rtl">بار، بر ما بنگر تا با آن، به کرامت کامل در پيشگاهت نايل آييم. سپس به جود خود، آن نگاه پُر مهر را از ما بر نگردان و ما را از حوض جدّش صلی الله علیه و آله با جام او و با دست او سيراب کن؛ سيراب کردنی کامل و گوارا، که پس از آن، هيچ تشنگى</span>‌<span dir="rtl">اى نباشد، اى مهربان</span>‌<span dir="rtl">ترينِ مهربانان!».</span>

<span dir="rtl">204.</span> <span dir="rtl">الإقبال</span> - <span dir="rtl">في ذِکرِ الدُّعاءِ بَعدَ دُعاءِ النُّدبَةِ</span> -<span dir="rtl">: فَإِذا فَرَغتَ مِنَ الدُّعاءِ فَتَأَهَّب لِلسُّجودِ بَينَ يَدَي مَولاكَ، و قُل ما رَوَيناهُ بِإِسنادنا إلىٰ أبي عَبدِ اللّهِ علیه السلام، قالَ: إذا فَرَغتَ مِن دُعاءِ العيدِ المَذكورِ، ضَع خَدَّكَ الأَيمَنَ عَلَى الأَرضِ و قُل:</span>

<span dir="rtl">«سَيِّدي سَيِّدي، كَم مِن عَتيقٍ لَكَ! فَاجعَلني مِمَّن أعتَقتَ. سَيِّدي سَيِّدي، و كَم مِن ذَنبٍ قَد غَفَرتَ! فَاجعَل ذَنبي فيمَا</span><ref><span dir="rtl">. في المصدر: «فيمن»، و ما أثبتناه من بحار الأنوار.</span></ref> <span dir="rtl">غَفَرتَ. سَيِّدي سَيِّدي، و كَم مِن حاجَةٍ قَد قَضَيتَ! فَاجعَل</span>‌<span dir="rtl">حاجَتي فيما قَضَيتَ.سَيِّدي سَيِّدي، و كَم مِن كُربَةٍ قَد كَشَفتَ! فَاجعَل كُربَتي فيما كَشَفتَ. سَيِّدي سَيِّدي، و كَم مِن مُستَغيثٍ قَد أغَثتَ! فَاجعَلني فيمَن أغَثتَ. سَيِّدي سَيِّدي، كَم مِن دَعوَةٍ قَد أجَبتَ! فَاجعَل دَعوَتي فيما أجَبتَ.</span>

<span dir="rtl">سَيِّدي سَيِّدي، اِرحَم سُجودي فِي السّاجِدينَ، وَ ارحَم عَبرَتي فِي المُستَعبِرينَ، وَ ارحَم تَضَرُّعي فيمَن تَضَرَّعَ مِنَ المُتَضَرِّعينَ. سَيِّدي سَيِّدي، كَم مِن فَقيرٍ قَد أغنَيتَ! فَاجعَل فَقري فيما أغنَيتَ. سَيِّدي سَيِّدي، اِرحَم دَعوَتي فِي الدّاعينَ.</span>

<span dir="rtl">سَيِّدي و إلٰهي، أسَأْتُ و ظَلَمتُ و عَمِلتُ سوءاً وَ اعتَرَفتُ بِذَنبي، و بِئسَ ما عَمِلتُ، فَاغفِر لي يا مَولايَ، أي كَريمُ، أي عَزيزُ، أي جَميلُ».</span>

<span dir="rtl">فَإِذا فَرَغتَ وَ انصَرَفتَ رَفَعتَ يَدَيكَ، ثُمَّ حَمِدتَ رَبَّكَ، ثُمَّ تَقولُ ما تَقَدَّمَ عَلَيهِ، و سَلَّمتَ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و حَمِدَتَ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ، وَ الحَمدُ للّهِ رَبِّ العالَمينَ.</span><ref><span dir="rtl">. الإقبال: ج۱ ص۵۱۳، بحار الأنوار: ج۹۱ ص۲۸ ح۷.</span></ref>

<span dir="rtl">204.</span> <span dir="rtl">الإقبال</span> - <span dir="rtl">در بیان دعایی که پس از دعای ندبه خوانده می</span>‌<span dir="rtl">شود</span> -<span dir="rtl">: چون از دعا[ى ندبه] فارغ شدى، آمادۀ به سجده رفتن در پيشگاه مولاى خود باش و آنچه را با سند خود از امام صادق علیه السلام روايت کرده</span>‌<span dir="rtl">ايم، بگو، که فرمود: «چون از آن دعاى عيد - که ذکر شد - فارغ شدى، گونۀ راست خود را بر زمين بگذار و بگو:</span>

<span dir="rtl">سَرورم، سَرورم! چه بسيارند آزاد شدگانت! پس مرا نیز از آنانى قرار دِه که آزادشان ساختى. سَرورم، سَرورم! چه بسيار گناهی که بخشیدى! پس گناه مرا هم در زمرۀ بخشیده</span> ‌<span dir="rtl">شدگان قرار دِه. سَرورم، سَرورم! چه بسيار حاجت که برآوردى! پس حاجت مرا هم در ميان برآورده</span> ‌<span dir="rtl">شده</span>‌<span dir="rtl">ها قرار ده. سَرورم، سَرورم! چه بسيار اندوهی که زدودی! پس اندوه مرا نیز در ميان زدوده</span>‌<span dir="rtl">ها قرار ده.</span>

<span dir="rtl">سَرورم، سَرورم! چه بسيار دادخواهى که به فريادش رسيدى! پس مرا هم از جملۀ کسانى قرار ده که به فریادشان رسيدى.</span>

<span dir="rtl">سَرورم، سَرورم! چه بسيار دعا که اجابت کردى. پس دعاى مرا نيز در ميان اجابت</span>‌<span dir="rtl">شده</span>‌<span dir="rtl">ها قرار ده! سَرورم، سَرورم! سجدۀ مرا در زمرۀ ساجدان، مورد رحمت قرار ده و بر سرشک من در زمرۀ اشک</span>‌<span dir="rtl">ريزان، رحمت آر و بر ناليدنم در زمرۀ نالندگانِ به درگاهت، ترحّم کن.</span>

<span dir="rtl">سَرورم، سَرورم! چه بسيار تهى</span>‌<span dir="rtl">دستى را که بى</span>‌<span dir="rtl">نياز کردى! پس تهى</span>‌<span dir="rtl">دستىِ مرا هم در ميان آنچه بى</span>‌<span dir="rtl">نيازى کردى، قرار ده.</span>

<span dir="rtl">سَرورم، سَرورم! بر دعاى من در زمرۀ دعا</span> ‌<span dir="rtl">کنندگانت، رحمت آر.</span>

<span dir="rtl">سَرورم و معبودم! بدی کردم، ستم کردم، کار بد انجام دادم و به گناهم اقرار دارم و چه بد عمل کردم! اى مولاى من! مرا بيامرز، اى بزرگوار! اى ارجمند! اى زيبا!.</span>

<span dir="rtl">پس چون فراغت یافتی و باز گشتى، دستان خود را بالا مى</span>‌<span dir="rtl">برى و پروردگارت را مى</span>‌<span dir="rtl">ستايى. سپس آنچه را پيش</span>‌<span dir="rtl">تر گفته بودى، مى</span>‌<span dir="rtl">گويى و بر پيامبر صلی الله علیه و آله درود می</span>‌<span dir="rtl">فرستی و خداى متعال را مى</span>‌<span dir="rtl">ستايى؛ که ستايش، از آنِ خداوند، پروردگار جهانيان است».</span>

<span id="الدعاء-للإمام-المهدي-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۳: الدُّعاء لِلإمامِ المَهديِّ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۴/۳: دعا برای امام مهدی علیه السلام</span>

<span dir="rtl">205.</span> <span dir="rtl">مصباح المتهجّد</span>: <span dir="rtl">جابر، عن أبي جعفر علیه السلام، عن عليّ بن الحسين علیهما السلام: مِن عَمَلِ يَومِ الجُمُعَةِ الدُّعاءُ بَعدَ الظَّهرِ:</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ اشتَرِ مِنّي نَفسِيَ المَوقوفَةَ عَلَيكَ المَحبوسَةَ لِأَمرِكَ بِالجَنَّةِ، مَعَ مَعصومٍ مِن عِترَةٍ نَبِيِّكَ صلی الله علیه و آله، مَخزونٍ لِظُلامَتِهِ، مَنسوبٍ بِوِلادَتِهِ، تَملَأُ به الأَرضَ عَدلاً و قِسطاً كَما مُلِئَت جَوراً و ظُلماً، و لا تَجعَلني مِمَّنَ تَقَدَّمَ فَمَرَقَ، أو تَأَخَّرَ فَمُحِقُ، وَ اجعَلني مِمَّن لَزِمَ فَلَحِقَ، وَ اجعَلني شَهيداً سعيداً في قَبضَتِكَ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">. مصباح المتهجّد: ص‌۳۷۵ ح‌۵۰۲، جمال الاُسبوع: ص‌۲۶۷، بحار الأنوار: ج۹۰ ص۶۸ ح۱۲.</span></ref>

<span dir="rtl">205.</span> <span dir="rtl">مصباح المتهجّد</span> - <span dir="rtl">به نقل جابر، از امام باقر علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام فرمود: «از جمله کارهای روز جمعه این دعا، برای بعد از ظهر است:</span>

<span dir="rtl">«بار الها! جانم را که وقف تو شده و تنها به امر تو اختصاص یافته، به بهای بهشت، از من خريدارى کن، همراه معصومى از عترت پيامبرت صلی الله علیه و آله که ذخيره شده تا حقّ به ستم برده شده را بگيرد؛ همو که به ولادتش منسوب</span><ref><span dir="rtl">همان‏ گونه که علّامه مجلسى رحمه الله آورده، ممکن است «منسوب»، مصحّف «مستور» باشد، يعنى از هنگام ولادتش پنهان است؛ امّا اگر نسخه را درست بدانیم، معنايش اين است که امام به دليل وجود روايات متعدّد، پيش از تولّد و هنگام آن، مشهور و معروف بوده است</span>.</ref> <span dir="rtl">است و زمين را به دست وی از عدل و داد پر مى</span>‌<span dir="rtl">کنى، چنان که از ظلم و ستم پر شده است و مرا از کسانى که [از امامان،</span>‌<span dir="rtl">] پیش افتاده و از دين، بيرون رفتند و يا عقب ماندند و نابود شدند، قرار مده؛ بلکه از آنان قرارم ده که همراه [امامان]، باقى ماندند و [به سعادت</span>‌<span dir="rtl">] رسيدند و مرا شهيدى در اختيار خود و سعادتمند مقرّر فرما».</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۴۱۲ (آداب یوم الجمعة/ الأدب العبادي/ زیارة الإمام المهديّ علیه السلام)</span>

<span dir="rtl">و موسوعة الإمام المهدی علیه السلام: ج ۴ ص ۲۳۵ (الدعاء للإمام المهديّ علیه السلام في يوم الجمعة).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: ص ۴۱۳ (آداب روز جمعه / برنامهٔ عبادی / زیارت امام مهدی علیه السلام) و دانش</span>‌<span dir="rtl">نامهٔ امام مهدی علیه السلام: ج ۶ ص ۱۹۵ (دعا برای امام مهدی علیه السلام در روز جمعه).</span>

<span id="دعاء-هذا-یوم-مبارك-میمون"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۴: دُعاءُ «هٰذا یَومٌ مُبارَكٌ مَیمونٌ»</span> ==

<span dir="rtl">۴/۴: دعای «این، روزی خجسته و پُرشُگون است»</span>

<span dir="rtl">206.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">من دُعائِهِ يَومَ الأَضحىٰ و يَومَ الجُمُعَةِ</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ هٰذا يَومٌ مُبارَكٌ مَيمونٌ، وَ المُسلِمونَ فيهِ مُجتَمِعونَ في أقطارِ أرضِكَ، يَشهَدُ السّائِلُ مِنهُم وَ الطّالِبُ وَ الرّاغِبُ وَ الرّاهِبُ، و أَنتَ النّاظِرُ في حَوائِجِهِم، فَأَسأَلُكَ بِجودِكَ و كَرَمِكَ و هَوانِ ما سَأَلتُكَ عَلَيكَ أن تُصَلِّيَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ.</span>

<span dir="rtl">و أَسأَلُكَ اللّٰهُمَّ رَبَّنا بِأَنَّ لَكَ المُلكَ و لَكَ الحَمدَ، لا إلٰهَ إلّا أنتَ الحَليمُ الكَريمُ الحَنّانُ المَنّانُ، ذُو الجَلالِ وَ الإِكرامِ، بَديعُ السَّماواتِ وَ الأَرضِ، مَهما قَسَمتَ بَينَ عِبادِكَ المُؤمِنينَ مِن خَيرٍ أو عافِيَةٍ، أو بَرَكَةٍ أو هُدىً، أو عَمَلٍ بِطاعَتِكَ، أو خَيرٍ تَمُنُّ بِهِ عَلَيهِم تَهديهِم بِهِ إلَيكَ، أو تَرفَعُ لَهُم عِندَكَ دَرَجَةً، أو تُعطيهِم بِهِ خَيراً مِن خَيرِ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ؛ أن تُوَفِّرَ حَظّي و نَصيبي مِنهُ.</span>

<span dir="rtl">و أَسأَ لُكَ اللّٰهُمَّ بِأَنَّ لَكَ المُلكَ وَ الحَمدَ، لا إلٰهَ إلّا أنتَ، أن تُصَلِّيَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ عَبدِكَ و رَسولِكَ و حَبيبِكَ و صَفوَتِكَ و خِيَرَتِكَ مِن خَلقِكَ، و عَلىٰ آلِ مُحَمَّدٍ الأَبرارِ الطّاهِرينَ الأَخيارِ، صَلاةً لا يَقوىٰ عَلىٰ إحصائِها إلّا أنتَ، و أَن تُشرِكَنا في صالِحِ مَن دَعاكَ في هٰذَا اليَومِ مِن عِبادِكَ المُؤمِنينَ يا رَبَّ العالَمينَ، و أَن تَغفِرَ لَنا و لَهُم، إنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ إلَيكَ تَعَمَّدتُ بِحاجَتي، و بِكَ أنزَلتُ اليَومَ فَقري و فاقَتي و مَسكَنَتي، و إنّي بِمَغفِرَتِكَ و رَحمَتِكَ أوثَقُ مِنّي بِعَمَلي، و لَمَغفِرَتُكَ و رَحمَتُكَ أوسَعُ مِن ذُنوبي، فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و تَوَلَّ قَضاءَ كُلِّ حاجَةٍ هِيَ لي بِقُدرَتِكَ عَلَيها، و تَيسيرِ ذٰلِكَ عَلَيكَ، و بِفَقري إلَيكَ و غِناك عَنّي؛ فَإِنّي لَم اُصِب خَيراً قَطُّ إلّا مِنكَ، و لَم يَصرِف عَنّي سوءاً قَطُّ أحَدٌ غَيرُكَ، و لا أرجو لِأَمرِ آخِرَتي و دُنياي سِواكَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ مَن تَهَيَّأَ و تَعَبَّأَ و أَعَدَّ وَ استَعَدَّ لِوِفادَةٍ إلىٰ مَخلوقٍ رَجاءَ رِفدِهِ و نَوافِلِهِ، و طَلَبَ نَيلِهِ و جائِزَتِهِ، فَإِلَيكَ يا مَولايَ كانَتِ اليَومَ تَهيِئَتي و تَعبِئَتي و إعدادي وَ استِعدادي؛ رَجاءَ عَفوِكَ و رِفدِكَ، و طَلَبَ نَيلِكَ و جائِزَتِكَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و لا تُخَيِّبِ اليَومَ ذٰلِكَ مِن رَجائي، يا مَن لا يُحفيهِ سائِلٌ</span><ref><span dir="rtl">. قال المجلسي قدس سره: الإحفاء: المبالغة في الأخذ؛ أي كلّما أخذ السائلون و طلبوا لا يكون إحفاءً؛ مبالغة في جنب سعة خزائنه. و قال الكفعمي: الحفو: المنع؛ أي لا يمنعه سؤال السائلين و كثرته عن العطاء. و ما ذكرنا أظهر، و هو المراد بقوله: «و لا ينقصه نائل» أي لا ينقص خزائنه كثرة العطاء (بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۹۵).</span></ref><span dir="rtl">، و لا يَنقُصُهُ نائِلٌ، فَإِنّي لَم آتِكَ ثِقَةً مِنّي بِعَمَلٍ صالِحٍ قَدَّمتُهُ، و لا شَفاعَةِ مَخلوقٍ رَجَوتُهُ، إلّا شَفاعَةَ مُحَمَّدٍ و أَهلِ بَيتِهِ عَلَيهِ و عَلَيهِم سَلامُكَ.</span>

<span dir="rtl">أتَيتُكَ مُقِرّاً بِالجُرمِ وَ الإِساءَةِ إلىٰ نَفسي، أتَيتُكَ أرجو عَظيمَ عَفوِكَ الَّذي عَفَوتَ بِهِ عَنِ الخاطِئينَ، ثُمَّ لَم يَمنَعكَ طولُ عُكوفِهِم عَلىٰ عَظيمِ الجُرمِ أن عُدتَ عَلَيهِم بِالرَّحمَةِ وَ المَغفِرَةِ.</span>

<span dir="rtl">فَيا مَن رَحمَتُهُ واسِعَةٌ، و عَفوُهُ عَظيمٌ، يا عَظيمُ يا عَظيمُ، يا كَريمُ يا كَريمُ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، وعُد عَلَيَّ بِرَحمَتِكَ، و تَعَطَّف عَلَيَّ بِفَضلِكَ، و تَوَسَّع عَلَيَّ بِمَغفِرَتِكَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ إنَّ هٰذَا المَقامَ لِخُلَفائِكَ و أَصفِيائِكَ و مَواضِعَ اُمَنائِكَ فِي الدَّرَجَةِ الرَّفيعَةِ الَّتِي اختَصَصتَهُم بِها، قَدِ ابتُزّوها و أَنتَ المُقَدِّرُ لِذٰلِكَ، لا يُغالَبُ أمرُكَ، و لا يُجاوَزُ المَحتومُ مِن تَدبيرِكَ، كَيفَ شِئتَ و أنّىٰ شِئتَ، و لِما أنتَ أعلَمُ بِهِ، غَيرُ مُتَّهَمٍ عَلىٰ خَلقِكَ و لا لِإِرادَتِكَ، حَتّىٰ عادَ صَفوَتُكَ و خُلَفاؤُكَ مَغلوبينَ مَقهورينَ مُبتَزّينَ، يَرَونَ حُكمَكَ مُبَدَّلاً، و كِتابَكَ مَنبوذاً، و فَرائِضَكَ مُحَرَّفَةً عَن جِهاتِ أشراعِكَ، و سُنَنَ نَبِيِّكَ مَتروكَةً.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ العَن أعداءَهُم مِنَ الأَوَّلينَ وَ الآخِرينَ، و مَن رَضِيَ بِفِعالِهِم، و أَشياعَهُم و أَتباعَهُم.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ إنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ، كَصَلَواتِكَ و بَرَكاتِكَ و تَحِيّاتِكَ عَلىٰ أصفِيائِكَ إبراهيمَ و آلِ إبراهيمَ، و عَجِّلِ الفَرَجَ وَ الرَّوحَ وَ النُّصرَةَ وَ التَّمكينَ وَ  التَّأييدَ لَهُم.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ وَ اجعَلني مِن أهلِ التَّوحيدِ وَ الإيمانِ بِكَ، وَ التَّصديقِ بِرَسولِكَ وَ الأَئِمَّةِ الَّذينَ حَتَمتَ طاعَتَهُم، مِمَّن يَجري ذٰلِكَ بِهِ و عَلىٰ يَدَيهِ، آمينَ رَبَّ العالَمينَ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ لَيسَ يَرُدُّ غَضَبَكَ إلّا حِلمُكَ، و لا يَرُدُّ سَخَطَكَ إلّا عَفوُكَ، و لا يُجيرُ مِن عِقابِكَ إلّا رَحمَتُكَ، و لا يُنجيني مِنكَ إلّا التَّضَرُّعُ إلَيكَ و بَينَ يَدَيكَ، فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و هَب لَنا يا إلٰهي مِن لَدُنكَ فَرَجاً، بِالقُدرَةِ الَّتي بِها تُحيي أمواتَ العِبادِ، و بِها تَنشُرُ مَيتَ البِلادِ، و لا تُهلِكني يا إلٰهي غَمّاً حَتّىٰ تَستَجيبَ لي و تُعَرِّفَنِي الإِجابَةَ في دُعائي، و أَذِقني طَعمَ العافِيَةِ إلىٰ مُنتَهىٰ أجَلي، و لا تُشمِت بي عَدُوّي، و لا تُمَكِّنهُ مِن عُنُقي، و لا تُسَلِّطهُ عَلَيَّ.</span>

<span dir="rtl">إلٰهي! إن رَفَعتَني فَمَن ذَا الَّذي يَضَعُني، و إن وَضَعتَني فَمَن ذَا الَّذي يَرفَعُني، و إن أكرَمتَني فَمَن ذَا الَّذي يُهينُني، و إن أهَنتَني فَمَن ذَا الَّذي يُكرِمُني، و إن عَذَّبتَني فَمَن ذَا الَّذي يَرحَمُني، و إن أهلَكتَني فَمَن ذَا الَّذي يَعرِضُ لَكَ في عَبدِكَ أو يَسأَلُكَ عَن أمرِهِ؟! و قَد عَلِمتُ أنَّهُ لَيسَ في حُكمِكَ ظُلمٌ، و لا في نَقِمَتِكَ عَجَلَةٌ، و إنَّما يَعجَلُ مَن يَخافُ الفَوتَ، و إنَّما يَحتاجُ إلَى الظُّلمِ الضَّعيفُ، و قَد تَعالَيتَ يا إلٰهي عَن ذٰلِكَ عُلُوّاً كَبيراً.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و لا تَجعَلني لِلبَلاءِ غَرَضاً، و لا لِنَقِمَتِكَ نَصباً، و مَهِّلني و نَفِّسني، و أَقِلني عَثرَتي، و لا تَبتَلِيَنّي بِبَلاءٍ عَلىٰ أثَرِ بَلاءٍ، فَقَد تَرىٰ ضَعفي و قِلَّةَ حيلَتي و تَضَرُّعي إلَيكَ.</span>

<span dir="rtl">أعوذُ بِكَ اللّٰهُمَّ اليَومَ مِن غَضَبِكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ و أَعِذني. و أَستَجيرُ بِكَ اليَومَ مِن سَخَطِكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ و أَجِرني. و أسأَلُكَ أمناً مِن عَذابِكَ؛</span>

<span dir="rtl">فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ و آمِنّي. و أَستَهديكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ اهدِني. و أَستَنصِرُكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ انصُرني. و أَستَرحِمُكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ ارحَمني. و أَستَكفيكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ اكفِني. و أَستَرزِقُكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ ارزُقني. و أَستَعينُكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ و أَعِنّي. و أَستَغفِرُكَ لِما سَلَفَ مِن ذُنوبي؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ اغفِر لي. و أَستَعصِمُكَ؛ فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ وَ اعصِمني؛ فَإِنّي لَن أعودَ لِشَيءٍ كَرِهتَهُ مِنّي إن شِئتَ ذلِكَ.</span>

<span dir="rtl">يا رَبِّ يا رَبِّ، يا حَنّانُ يا مَنّانُ، يا ذَا الجَلالِ وَ الإِكرامِ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ، وَ  استَجِب لي جَميعَ ما سَأَلتُكَ و طَلَبتُ إلَيكَ و رَغِبتُ فيهِ إلَيكَ، و أَرِدهُ و قَدِّرهُ وَ اقضِهِ و أَمضِهِ، و خِر لي فيما تَقضي مِنهُ، و بارِك لي في ذٰ‌لِكَ، و تَفَضَّل عَلَيَّ بِهِ، و أَسعِدني بِما تُعطيني مِنهُ، و زِدني مِن فَضلِكَ و سَعَةِ ما عِندَكَ، فَإِنَّكَ واسِعٌ كَريمٌ، و صِل ذٰلِكَ بِخَيرِ الآخِرَةِ و نَعيمِها، يا أرحَمَ الرّاحِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">. الصحيفة السجّادية: ص۲۰۳ الدعاء ۴۸، مصباح المتهجّد: ص۳۷۱ ح۵۰۱، المزار الكبير: ص۴۶۷، جمال الاُسبوع: ص۲۶۴، الإقبال: ج۱ ص۲۴۹ و فیه من «اللّٰهمّ إلیك تعمّدت» إلی «یا عظیم یا عظیم» و من «اللّٰهمّ لیس یردّ غضبك» الی آخره و كلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۱۸ ح۶۵.</span></ref>

<span dir="rtl">206.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعایش در روز عيد قربان و روز جمعه</span> -<span dir="rtl">: بار خدایا! اين روز، روزى بابرکت و پر یُمن است و مسلمانان در اين روز، در سراسر زمينِ تو گرد هم آمده</span>‌<span dir="rtl">اند. خواهنده، جوينده، اميدوار و بيمناکشان، همه حاضرند و تو، به نيازهايشان مى</span>‌<span dir="rtl">نگرى. به [حقّ] بخشش و بزرگواری</span>‌<span dir="rtl">ات و ناچیز بودن خواسته</span>‌<span dir="rtl">هایم در پیشگاه تو از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم بر محمّد و خاندانش درود فرستی.</span>

<span dir="rtl">و - ای خدا و ای پروردگار ما - از آن رو که پادشاهی تو راست و ستایش از آنِ توست و معبودی جز تو نیست، و بردبار، بزرگوار، مهربان و صاحب نعمت، شکوهمند و با</span>‌<span dir="rtl">کرامت و پديد آورندۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين هستى، از تو مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم که هر گاه ميان بندگان مؤمن خود، نیکی، یا عافيت، یا برکت، یا هدايت، یا عمل به طاعتت را تقسيم مى</span>‌<span dir="rtl">کنى، يا هر خيرى که بر آنان منّت مى</span>‌<span dir="rtl">نهى [و] با آن نعمت</span>‌<span dir="rtl">بخشى، آنان را به سوى خودت ره</span>‌<span dir="rtl">نمون مى</span>‌<span dir="rtl">شوى، يا درجۀ آنان را نزد خویش بالا مى</span>‌<span dir="rtl">بَرى، يا به آنان خيرى از خيرهاى دنيا و آخرت مى</span>‌<span dir="rtl">بخشى، بهره و سهم مرا نيز از آن، سرشار سازى.</span>

<span dir="rtl">بار خدایا! از آن رو که پادشاهی تو راست و سپاس از آنِ توست و معبودی جز تو نیست، از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که بر محمّد، بنده و فرستاده و دوست و برگزیده و انتخاب شده از میان آفریدگانت و بر خاندان محمّد، آن نيکان پاک و برگزيده، درود فرستى؛ درودى که جز تو کسى را ياراى شمارش آن نباشد، و نیز ما را در زمرۀ درستکاران از بندگان مؤمنت که در اين روز تو را مى</span>‌<span dir="rtl">خوانند، در آورى - اى پروردگار جهانيان - و ما و ايشان را بيامرزى؛ که تو بر هر کار توانايى.</span>

<span dir="rtl">بار خدايا! نیازم را با تو در ميان گذاشتم و امروز فقر و ناداری و بیچارگی</span>‌<span dir="rtl">ام را به درگاه تو آوردم، در حالى که من به آمرزش تو بیشتر دل</span>‌<span dir="rtl">بسته</span>‌<span dir="rtl">ام تا به کار خود؛ زيرا گسترۀ آمرزش و رحمت تو، پهناورتر از گناهان من است. پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و برآوردن همۀ نيازهایم را با توجّه به قدرتت بر آنها</span>‌ <span dir="rtl">و آسانی</span>‌<span dir="rtl">شان بر تو و حاجتمندی</span>‌<span dir="rtl">ام به تو و بی</span>‌<span dir="rtl">نیازی</span>‌<span dir="rtl">ات از من، عهده</span>‌<span dir="rtl">دار باش؛ چرا که من به خیری دست نیافته</span>‌<span dir="rtl">ام جز از جانب تو و هرگز کسی جز تو بدی</span>‌<span dir="rtl">ای را از من دور نساخته است و در کار آخرت و دنیایم، جز به تو امیدی ندارم.</span>

<span dir="rtl">خدايا! هر کس براى وارد شدن بر مخلوقى، به اميد میهمان</span>‌<span dir="rtl">نوازى و بخشش</span>‌<span dir="rtl">ها و درخواست عطايا و جايزه</span>‌<span dir="rtl">اش آماده و مهیّا شود و امکاناتى فراهم آورد، پس - ای مولای من - امروز آماده و مهيّا شدن و فراهم آوردن امکانات من، تنها به توست، به اميد عفو و ميهمان</span>‌<span dir="rtl">نوازى و درخواست عطايا از تو و جايزه</span>‌<span dir="rtl">ات.</span>

<span dir="rtl">خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و امروز، نا</span>‌<span dir="rtl">امیدم مساز - ای آن که فزونی</span>‌<span dir="rtl">خواهیِ هیچ درخواست</span>‌ <span dir="rtl">کننده</span>‌<span dir="rtl">ای از او، فراوان به چشم نمی</span>‌<span dir="rtl">آید و کسى که [به خواسته</span>‌<span dir="rtl">اش</span>‌<span dir="rtl">] رسيده، از او نمی</span>‌<span dir="rtl">کاهد که بی تردید، نه به اتّکای کار شایسته</span>‌<span dir="rtl">ای که از پیش فرستاده باشم، به پیشگاهت آمده</span>‌<span dir="rtl">ام و نه به پشتوانۀ شفاعت مخلوقی که بِدان امید بسته باشم، جز شفاعت محمّد و خاندانش - که سلام تو بر او و آنان باد -.</span>

<span dir="rtl">در حالی به پیشگاهت آمده</span>‌<span dir="rtl">ام که به گنهکاری و بدى به خويشتن معترفم. به پیشگاهت آمدم، در حالى که به بزرگیِ عفو تو امید بسته</span>‌<span dir="rtl">ام؛ همان عفوی که با آن از خطاکاران در می</span>‌<span dir="rtl">گذری و درنگ طولانی</span>‌<span dir="rtl">مدّتشان در گناهان بزرگ، تو را از بازگشت به سویشان با مهربانی و آمرزش باز نمی</span>‌<span dir="rtl">دارد. پس اى آن که رحمتش گسترده و عفوش بزرگ است! ای بزرگ، ای بزرگ! ای بزرگوار، ای بزرگوار! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و رحمت خود را نصيب من کن و به فضل خود بر من مهربان باش و آمرزش خويش را بر من بگستران.</span>

<span dir="rtl">خدايا! اين جايگاه، از آنِ خلفاى تو و برگزيدگان توست؛ ولى</span>‌ <span dir="rtl">جايگاه رفيع امينان تو را - که آنان را بدان اختصاص داده</span>‌<span dir="rtl">اى - ديگران ربوده</span>‌<span dir="rtl">اند و اين تقدير توست و فرمان تو مغلوب نمی</span>‌<span dir="rtl">گردد و از تدبير محتومت، به هر گونه که بخواهى و هر جا که بخواهى، کسی را ياراى تجاوز نيست، و چون تو به هر کارى که کنى، داناترى و در آفرينش و ارادۀ خود متّهم نيستى. پس برگزيدگان و خلفاى تو مغلوب و مقهور شدند و حقّشان از کف رفت. اکنون مى</span>‌<span dir="rtl">نگرند که احکامت دگرگون شده و کتابت به يک</span>‌ <span dir="rtl">سو افتاده و واجباتت به غیر روش تو، به جاى آورده مى</span>‌<span dir="rtl">شود و آیین</span>‌<span dir="rtl">های پيامبرت متروک مانده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span>

‌<span dir="rtl">خدايا! دشمنان پیشین و پسینشان را گرفتار لعن خود ساز و نیز هر کس را که از کارهای آنان خشنودند و همچنین پيروانشان را.</span>

<span dir="rtl">خدايا! بر محمّد و خاندانش درود بفرست - که تويى خداوند ستودۀ با</span>‌<span dir="rtl">عظمت -، آن سان که به برگزیدگانت ابراهيم و خاندان ابراهيم درود فرستادى و برکات و سلام</span>‌<span dir="rtl">های خود را ارزانى</span>‌<span dir="rtl">شان داشتی، و در گشايش و آسايش و يارى کردن و تسلّط بخشيدن و تأييدشان تعجيل فرما.</span>

<span dir="rtl">خدايا! مرا از یکتا</span>‌<span dir="rtl">پرستان و مؤمنان به خودت قرار ده که پيامبر تو را و امامانی را تصديق می</span>‌<span dir="rtl">کنند؛ همان</span>‌<span dir="rtl">ها که اطاعتشان را واجب کرده</span>‌<span dir="rtl">ای و آن [ايمان]، به واسطۀ آنان و به دستشان اجرا مى</span>‌<span dir="rtl">شود. آمين، ربّ العالمين!</span>

<span dir="rtl">خدایا! خشمت را جز بردباری</span>‌<span dir="rtl">ات فرو نمى</span>‌<span dir="rtl">نشانَد و کیفرت را جز عفو تو باز نمى</span>‌<span dir="rtl">گردانَد و در برابر مجازات تو، جز رحمتت پناهگاهى نيست و جز زاری به درگاه تو و برابر تو، چيزی مرا از دست تو نمى</span>‌<span dir="rtl">رهانَد. پس اى معبود من! بر محمّد و خاندان محمّد درود بفرست و با آن توانی که بندگانِ مرده را بدان حيات مى</span>‌<span dir="rtl">بخشى و سرزمین</span>‌<span dir="rtl">های مرده را زنده مى</span>‌<span dir="rtl">کنى، از جانب خود در کار من گشايشى پديد آر و - اى معبود من - مرا به اندوه هلاک مکن تا دعايم را اجابت کنى و آگاهم سازى که دعايم را اجابت کرده</span>‌<span dir="rtl">اى، و تا زنده</span>‌<span dir="rtl">ام، طعم عافيت را به من بچشان و دشمن مرا</span> ‌<span dir="rtl">شاد مگردان و بر گردن من سوارش مکن و بر من مسلّطش منماى.</span>

<span dir="rtl">معبود من! اگر تو مرا بر فرازى، چه کسى می</span>‌<span dir="rtl">تواند پَستم کند؟! و اگر تو پَستم کنی، چه کسى می</span>‌<span dir="rtl">تواند مرا بالا برد؟! اگر گرامی</span>‌<span dir="rtl">ام دارى، چه کسى خوارم تواند ساخت؟! و اگر خوارم کنی، چه کسى گرامی</span>‌<span dir="rtl">ام تواند داشت؟! اگر کیفرم دهى، چه کسى بر من رحمت آوَرَد؟! و اگر هلاکم سازى، چه کسى به دفاع از بنده</span>‌<span dir="rtl">ات در برابر تو ياراى ايستادن دارد، يا در باره</span>‌<span dir="rtl">اش از تو جویا شود؟! در حالی که می</span>‌<span dir="rtl">دانم که در فرمانت، ستم روا نمی</span>‌<span dir="rtl">دارى و در انتقام، شتاب نمی</span>‌<span dir="rtl">ورزی؛ زيرا تنها آن کسی در کارى شتاب می</span>‌<span dir="rtl">کند که مى</span>‌<span dir="rtl">ترسد از کف او برود و کسى ستم می</span>‌<span dir="rtl">کند که ضعيف و ناتوان باشد، حال آن که تو - اى معبود من -، بسی برتر از اینهايى.</span>

<span dir="rtl">خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد درود بفرست و مرا هدفِ بلا مگردان و آماج کیفر خود مساز. مهلتم ده و از اندوهم برهان و از لغزش</span>‌<span dir="rtl">ها و خطاهايم در گذر و به گرفتاری</span>‌<span dir="rtl">های پی</span>‌ <span dir="rtl">در</span> ‌<span dir="rtl">پی دچارم مکن؛ که تو خود، ناتوانى و بيچارگى و زارىِ مرا به درگاهت، مى</span>‌<span dir="rtl">بينى.</span>

<span dir="rtl">خدايا! امروز از خشم تو به خودت پناه مى</span>‌<span dir="rtl">برم. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و پناهم ده. امروز از کیفرت به پناه تو مى</span>‌<span dir="rtl">آيم. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا در پناه خود گیر. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که مرا از عذاب خود در امان دارى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا امان ده. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که ره</span>‌<span dir="rtl">نماى من باشى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا راه بنما. از تو ياری می</span>‌<span dir="rtl">طلبم. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا يارى کن. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که بر من رحم کنى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و بر من رحم کن. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که کفايتم کنى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا کفايت کن. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که روزی</span>‌<span dir="rtl">ام دهى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا روزى ده. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که مرا مدد فرمايى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا مدد فرما. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که از گناهان گذشته</span>‌<span dir="rtl">ام در گذری. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و از من در گذر. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم که مرا [از گناه] مصون دارى. پس بر محمّد و خاندانش درود بفرست و مرا [از گناه] مصون دار، که اگر خواست تو باشد، هرگز به کارى که تو نپسندى، باز نگردم.</span>

<span dir="rtl">پروردگارا، پروردگارا! اى بسیار مهربان</span>‌<span dir="rtl">! اى بسیار بخشنده</span>‌<span dir="rtl">! اى شکوهمند و بزرگوار! بر محمّد و خاندان او درود بفرست و همۀ آنچه را از تو خواسته</span>‌<span dir="rtl">ام و از تو طلبيده</span>‌<span dir="rtl">ام و براى آن به تو روى آورده</span>‌<span dir="rtl">ام، اجابت کن. آن را براى من بخواه و مقدّر کن و حکم کن و روا دار، و خير مرا در آنچه از خواسته</span>‌<span dir="rtl">هايم بر مى</span>‌<span dir="rtl">آورى، قرار ده، و مرا در آن برکت ده، و به آن بر من تفضّل فرما، و در آنچه مرا عطا مى</span>‌<span dir="rtl">کنى، نيک</span>‌<span dir="rtl">بختم</span>‌ <span dir="rtl">گردان، و براى من در فضل و احسان خود بيفزاى؛ که تو گشاینده و بزرگواری، و آن را به خير و نعمت آخرت، پيوند ده، ای مهربان</span>‌<span dir="rtl">ترین مهربانان!</span>

<span id="دعاء-یا-من-یرحم-من-لا-یرحمه-العباد"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۵: دُعاءُ «یا مَن یَرحَمُ مَن لا یَرحَمُهُ العِبادُ»</span> ==

<span dir="rtl">۴/۵: دعای «اى رحم</span>‌ <span dir="rtl">کننده به کسى که بندگان به او رحم نمى</span>‌<span dir="rtl">کنند!»</span>

<span dir="rtl">207.</span> <span dir="rtl">الإمام زین العابدین علیه السلام</span> - <span dir="rtl">مِن دُعائِهِ لِلعیدَینِ وَ الجُمُعَةِ</span> -<span dir="rtl">: یا مَن يَرحَمُ مَن لا يَرحَمُهُ العِبادُ، و  يا مَن يَقبَلُ مَن لا تَقبَلُه البِلادُ، و يا مَن لا يَحتَقِرُ أَهلَ الحاجَةِ إِلَيهِ، و يا مَن لا يُخَيِّبُ المُلِحّينَ عَلَيه، و يا مَن لا يَجبَهُ</span><ref><span dir="rtl">. جبهت فلاناً: إذا استقبلته بكلام فيه غِلظة (لسان العرب: ج۱۳ ص ۴۸۳ «جبه»).</span></ref> <span dir="rtl">بِالرَّدِّ أَهلَ الدّالَّةِ</span><ref><span dir="rtl">. فلانٌ یُدِلّ علیك بصحبته إدلالاً و دَلالاً و دالّةٍ: أي يجتریٔ علیك (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۳۴۸ «دلل»).</span></ref> <span dir="rtl">عَلَيه، يا مَن يَجتَبي صَغيرَ ما يُتحَفُ بِه، و يَشكُرُ يَسيرَ ما يُعمَلُ لَه، و يا مَن يَشكُرُ عَلَى القَليلِ و يُجازي بِالجَليلِ، و يا مَن يَدنو إِلىٰ مَن دَنا مِنه، و يا مَن يَدعُو إِلىٰ نَفسِهِ مَن أدبَرَ عَنهُ، و يا مَن لا يُغَيِّرُ النَّعمَةَ و لا يُبادِرُ بِالنَّقِمَةِ، و يا مَن يُثمِرُ الحَسَنَةَ حَتّىٰ يُنمِيَها، و يَتَجاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتّىٰ يُعَفِّيَها</span><ref><span dir="rtl">. أي يَمحوها. یقال: عَفَّتِ الریحُ الدارَ: دَرَسَتها. قال الجوهري: شُدِّد للمبالغة (اُنظر: تاج العروس: ج ۱۹ ص ۶۸۹ «عفو»).</span></ref><span dir="rtl">؛ اِنصَرَفَتِ الآمالُ دونَ مَدىٰ كَرَمِكَ بِالحاجاتِ، وَ امتَلَأَت بِفَيضِ جودِكَ أوعِيَةُ الطَّلِباتِ، و تَفَسَّخَت دونَ بُلوغِ نَعتِكَ الصِّفاتُ، فَلَكَ العُلُوُّ الأَعلىٰ فَوقَ كُلِّ عالٍ، وَ الجَلالُ الأَمجَدُ فَوقَ كُلِّ جَلالٍ، كُلُّ جَليلٍ عِندَكَ صَغيرٌ، و كُلُّ شَريفٍ في جَنبِ شَرَفِكَ حَقيرٌ.</span>

<span dir="rtl">خابَ الوافِدونَ عَلىٰ غَيرِكَ، و خَسِرَ المُتَعَرِّضونَ إِلّا لَكَ، و ضاعَ المُلِمّونَ إِلّا بِكَ، و  أَجدَبَ المُنتَجِعونَ إلّا مَنِ انتَجَعَ فَضلَكَ.</span>

<span dir="rtl">بابُكَ مَفتوحٌ لِلرّاغِبينَ، و جودُكَ مُباحٌ لِلسّائِلينَ، و إِغاثَتُكَ قَريبَةٌ مِنَ المُستَغيثينَ.</span>

<span dir="rtl">لا يَخيبُ مِنكَ الآمِلونَ، و لا يَيأَسُ مِن عَطائِكَ المُتَعَرِّضونَ، و لا يَشقىٰ بِنَقِمَتِكَ المُستَغفِرونَ.</span>

<span dir="rtl">رِزقُكَ مَبسوطٌ لِمَن عَصاكَ، و حِلمُكَ مُعتَرِضٌ لِمَن نَاواكَ.</span>

<span dir="rtl">عادَتُكَ الإِحسانُ إِلَى المُسيئينَ، و سُنَّتُكَ الإِبقاءُ عَلَى المُعتَدينَ؛ حَتّىٰ لَقَد غَرَّتهُم أناتُكَ عَنِ الرُّجوعِ، و صَدَّهُم إمهالُكَ عَنِ النُّزوعِ، و إِنَّما تَأَنَّيتَ بِهِم لِيَفيئوا إلىٰ أمرِكَ، و أَمهَلتَهُم ثِقَةً بِدَوامِ مُلكِكَ، فَمَن كانَ مِن أهلِ السَّعادَةِ خَتَمتَ لَه بِها، و مَن كانَ مِن أهلِ الشَّقاوَةِ خَذَلتَه لَها. كُلُّهُم صائِرونَ إلىٰ حُكمِكَ، و اُمورُهُم آئِلَةٌ إِلىٰ أمرِكَ، لَم يَهِن عَلىٰ طولِ مُدَّتِهِم سُلطانُكَ، و لَم يَدحَض لِتَركِ مُعاجَلَتِهِم بُرهانُكَ.</span>

<span dir="rtl">حُجَّتُكَ قائِمَةٌ لا تُدحَضُ، و سُلطانُكَ ثابِتٌ لا يَزولُ، فَالوَيلُ الدّائِمُ لِمَن جَنَحَ عَنكَ، وَ الخَيبَةُ الخاذِلَةُ لِمَن خابَ مِنكَ، وَ الشَّقاءُ الأَشقىٰ لِمَنِ اغتَرَّ بِكَ! ما أكثَرَ تَصَرُّفَهُ في عَذابِكَ! و ما أطوَلَ تَرَدُّدَهُ في عِقابِكَ! و ما أبعَدَ غايَتَهُ مِنَ الفَرَجِ! و ما أقنَطَهُ مِن سُهولَةِ المَخرَجِ!</span>

<span dir="rtl">عَدلاً مِن قَضائِكَ لا تَجورُ فيه، و إِنصافاً مِن حُكمِكَ لا تَحيفُ</span><ref><span dir="rtl">. الحَيف: الجور و الظلم (النهاية: ج۱ ص۴۶۹).</span></ref> <span dir="rtl">عَلَيه، فَقَد ظاهَرتَ الحُجَجَ، و أَبلَيتَ الأَعذارَ، و قَد تَقَدَّمتَ بِالوَعيدِ، و تَلَطَّفتَ فِي التَّرغيبِ، و ضَرَبتَ الأَمثالَ، و أَطَلتَ الإِمهالَ، و أَخَّرتَ و أَنتَ مُستَطيعٌ لِلمُعاجَلَةِ، و تَأَنَّيتَ و أَنتَ مَليءٌ بِالمُبادَرَةِ.</span>

<span dir="rtl">لَم تَكُن أناتُكَ عَجزاً، و لا إمهالُكَ وَهناً، و لا إمساكُكَ غَفلَةً، و لَا انتِظارُكَ مُداراةً، بَل لِتَكونَ حُجَّتُكَ أبلَغَ، و كَرَمُكَ أكمَلَ، و إحسانُكَ أوفىٰ، و نِعمَتُكَ أتَمَّ، كُلُّ ذٰلِكَ كانَ و لَم تَزَل، و هُوَ كائِنٌ و لا تَزالُ.</span>

<span dir="rtl">حُجَّتُكَ أجَلُّ مِن أن توصَفَ بِكُلِّها، و مَجدُكَ أرفَعُ مِن أن تُحَدَّ بِكُنهِهِ، و نِعمَتُكَ أكثَرُ مِن أن تُحصىٰ بِأَسرِها، و إحسانُكَ أكثَرُ مِن أن تُشكَرَ عَلىٰ أقَلِّهِ، و قَد قَصَّرَ بيَ السُّكوتُ عَن تَحميدِكَ، و فَهَّهَنيَ</span><ref><span dir="rtl">. فَههت: أي عييت. و الفَهُّ: الكليل اللسان العَييّ عن حاجته (لسان العرب: ج۱۳ ص۵۲۵).</span></ref> <span dir="rtl">الإِمساكُ عَن تَمجيدِكَ، و قُصارايَ الإِقرارُ بِالحُسورِ، لا رَغبَةً يا إِلٰهي بَل عَجزاً، فَها أَنَا ذا أؤُمُّكَ بِالوِفادَةِ، و أَسأَلُكَ حُسنَ الرِّفادَةِ</span><ref><span dir="rtl">. الرِّفادة: الإعانة (النهایةٔ: ج ۲ ص ۲۴۲ «رفد»).</span></ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِه، و اسمَع نَجوايَ، وَ استَجِب دُعائي، و لا تَختِم يَومي بِخَيبَتي، و  لا تَجبَهني بِالرَّدِّ في مَسأَلَتي، و أَكرِم مِن عِندِكَ مُنصَرَفي و إِلَيكَ مُنقَلَبي، إنَّكَ غَيرُ ضائِقٍ بِما تُريدُ، و لا عاجِزٍ عَمّا تُسأَلُ، و أَنتَ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ، و لا حَولَ و لا قُوَّةَ إِلّا بِاللَّهِ العَليِّ العَظیمِ.</span><ref><span dir="rtl">. الصحيفة السجّادية: ص۱۸۱ الدعاء ۴۶، مصباح المتهجّد: ص۳۶۹ ح۵۰۰، المزار الکبیر: ص۴۵۷، جمال الاُسبوع: ص۲۶۲ عن المتوكّل بن هارون عن الإمام الصادق عنه علیهما السلام و کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۹۸ ص۳۸۹ ح۱؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج۶ ص۱۷۸ نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">207.</span> <span dir="rtl">امام زین العابدین علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعای خود در دو عید (فطر و قربان)و نیز روز جمعه</span> -<span dir="rtl">: اى رحم</span> ‌<span dir="rtl">کننده به کسى که بندگان به او رحم نمى</span>‌<span dir="rtl">کنند! اى پذيراى آن که سرزمين</span>‌<span dir="rtl">ها پذيرايش نيستند! اى آن که نيازمندانِ به خود را کوچک نمى</span>‌<span dir="rtl">شمارد! اى آن که اصرار کنندگانِ به درگاهش را محروم نمى</span>‌<span dir="rtl">سازد! اى آن که ناز [و دليرى</span>‌<span dir="rtl">] کنندگان بر خود را با درشتگویی نمى</span>‌<span dir="rtl">رنجاند! اى آن که کار کوچکى را که به درگاهش هديه مى</span>‌<span dir="rtl">شود، بر مى</span>‌<span dir="rtl">گزيند و کار ناچیزی را که براى او انجام مى</span>‌<span dir="rtl">شود، سپاس مى</span>‌<span dir="rtl">گزارد! و اى آن که اندک را قدر می</span>‌<span dir="rtl">نهد و پاداش فراوان مى</span>‌<span dir="rtl">دهد!</span>

<span dir="rtl">اى آن که هر کس به او نزديک شود، او به وى نزديک مى</span>‌<span dir="rtl">شود! اى آن که هر کس به او پشت کند، او را به سوى خود مى</span>‌<span dir="rtl">خوانَد! اى آن که نعمت را تغيير نمى</span>‌<span dir="rtl">دهد و در کيفر، شتاب نمى</span>‌<span dir="rtl">ورزد! اى آن که کار نيک را به ثمر مى</span>‌<span dir="rtl">رسانَد تا آن را رشد دهد! اى آن که از بدى در مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد تا آن را محو کند! آرزوها از آستان کرَم تو حاجت</span>‌<span dir="rtl">روا بر مى</span>‌<span dir="rtl">گردند و ظرف</span>‌<span dir="rtl">های خوا</span>‌<span dir="rtl">هش از فيض بخشش تو لبريز مى</span>‌<span dir="rtl">شوند و توصیف</span>‌<span dir="rtl">ها، پيش از آن که به کنه وصف تو رسند، از هم می</span>‌<span dir="rtl">گسلند. بالاتر از هر بالا، بالايىِ والايى توست و بالاتر از هر شُکوه، شُکوه والاتر تو. هر بزرگى در پيشگاه تو، کوچک، و هر شريفى در کنار شرافت تو، ناچيز است.</span>

<span dir="rtl">ناکام</span> ‌<span dir="rtl">اند آنان که به غير تو روى آورند، و زيانکارند آنان که جز به درگاه تو آيند و تباه</span>‌ <span dir="rtl">اند آنان که جز در آستان تو فرود آیند و تهى</span>‌<span dir="rtl">دست</span> ‌<span dir="rtl">اند جز آنان که جوياى فضل و احسان تو باشند.</span>

<span dir="rtl">درِ رحمتت به روى خواهندگان، باز و بخششت ارزانی درخواست</span>‌ <span dir="rtl">کنندگان است و فريادرسى</span>‌<span dir="rtl">ات به پناهجويان، نزديک است.</span>

<span dir="rtl">آرزومندان، از تو نوميد نمى</span>‌<span dir="rtl">شوند و عطاجويان، از عطاى تو مأيوس نمى</span>‌<span dir="rtl">گردند و آمرزش</span>‌<span dir="rtl">خواهان، از انتقام تو نگون</span>‌<span dir="rtl">بخت نمى</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">روزىِ تو براى آن که نافرمانى</span>‌<span dir="rtl">ات کند، گشوده است و بردبارىِ تو، آن را که با تو دشمنى ورزد، شامل است.</span>

<span dir="rtl">عادتت نيکى کردن [حتّی] به بدکاران است و سنّتت باقى داشتن تجاوزکاران، تا آن جا که تأنّی و شکیب تو، از ترک گناه، مغرورشان می</span>‌<span dir="rtl">سازد و مهلت دادنت، از بازگشت به سوى تو، بازشان می</span>‌<span dir="rtl">دارد. تنها از آن رو در حقّشان درنگ کرده</span>‌<span dir="rtl">ای که به سویت باز گردند و فرصتشان داده</span>‌<span dir="rtl">اى از آن رو که به دوام فرمان</span>‌<span dir="rtl">روايى</span>‌<span dir="rtl">ات اطمينان دارى. پس، هر که اهل سعادت باشد، فرجام او را به سعادت رسانده</span>‌<span dir="rtl">اى و هر که از تيره</span>‌<span dir="rtl">بختان باشد، او را به تيره</span>‌<span dir="rtl">بختى وا گذاشته</span>‌<span dir="rtl">اى. همگی به سوی حکم تو روان</span> ‌<span dir="rtl">اند و کارهايشان به کار تو بر مى</span>‌<span dir="rtl">گردد. با طولانى شدن زمانشان، فرمان</span>‌<span dir="rtl">روايى</span>‌<span dir="rtl">ات سست نگشته و درنگ در کيفرشان، تو را بى</span>‌<span dir="rtl">برهان و دليل، نساخته است.</span>

<span dir="rtl">برهان تو، پا بر جا و بى</span>‌<span dir="rtl">تغيير است و حکومت تو، پايدار و بى</span>‌<span dir="rtl">زوال. واىِ هميشگى بر آن که از تو روى</span>‌<span dir="rtl">گردان شود، و ناکامىِ ذلّت</span>‌<span dir="rtl">بار، بر آن که از درگاه تو ناکام باز آيد، و بدترین نگون</span>‌<span dir="rtl">بختى، بر آن که به تو مغرور شود! چه عذاب بسيارى که خواهد چشيد و چه زمان طولانى</span>‌<span dir="rtl">اى که در کیفرت خواهد ماند و چه دور است فرجام گشايش براى او و چه يأس</span>‌<span dir="rtl">آور است خروج آسانش از گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ها!</span>

<span dir="rtl">همۀ اينها، بر اساس داورىِ عادلانۀ توست که در حقّ او ستم نمى</span>‌<span dir="rtl">کنى و حکم منصفانۀ تو که بر او ظلم نمى</span>‌<span dir="rtl">کنى؛ چرا که حجّت</span>‌<span dir="rtl">ها را پياپى آورده</span>‌<span dir="rtl">اى و بهانه</span>‌<span dir="rtl">ها را از میان برده</span>‌<span dir="rtl">اى و پيش</span>‌<span dir="rtl">تر هشدار داده</span>‌<span dir="rtl">اى و از روى لطف، تشویق کرده</span>‌<span dir="rtl">اى و مثال</span>‌<span dir="rtl">ها زده</span>‌<span dir="rtl">اى و مهلت</span>‌<span dir="rtl">ها را طولانى کرده</span>‌<span dir="rtl">اى و با آن که مى</span>‌<span dir="rtl">توانستى در کيفرْ شتاب ورزی، به تأخير انداخته</span>‌<span dir="rtl">اى و با آن که بر اقدام قدرت داشتى، صبر کرده</span>‌<span dir="rtl">اى. نه درنگ و مهلت دادنت، از روى عجز و سستى است و نه خوددارى</span>‌<span dir="rtl">ات، از روى غفلت، و نه مهلت دادنت، از روى مدارا؛ بلکه برای آن است که حجّتت رساتر و بزرگوارى</span>‌<span dir="rtl">ات کامل</span>‌<span dir="rtl">تر و احسانت سرشارتر و نعمتت تمام</span>‌<span dir="rtl">تر باشد، و همۀ اينها پيوسته چنين بوده</span>‌<span dir="rtl">اند و هميشه چنين خواهند بود.</span>

<span dir="rtl">نعمتت، والاتر از آن است که تمامش توصيف شود و شُکوهت، والاتر از آن است که به کنه آن دست يابند و نعمتت، بيش از آن است که همه</span>‌<span dir="rtl">اش به شمار آيد و احسانت، بيش از آن است که به کمترينش سپاس شود. بى</span>‌<span dir="rtl">زبانى، مرا از ستايشت باز داشته و جلوگيرى، زبان ستايشم را بسته است. نهايت، آن که از سپاس شايستۀ تو سکوت کنم و از تمجيد تو، آن گونه که شايستۀ آنى، لب فرو بندم، نه از روى بى</span>‌<span dir="rtl">اعتنايى - اى معبود من -؛ بلکه از روى ناتوانى. اينک، اين منم که به درگاهت آمده</span>‌<span dir="rtl">ام و از تو پذيرايىِ خوب مى</span>‌<span dir="rtl">خواهم.</span>

<span dir="rtl">پس بر محمّد و خاندان او درود فرست و نجوايم را بشنو و دعايم را بپذير و امروزم را با نوميدى به پايان مبر و به خواسته</span>‌<span dir="rtl">ام دست رد مزن و بازگشتم را از پيشگاهت، و برگشتنم را به حضرتت، گرامى بدار. همانا تو در آنچه بخواهى، دچار تنگنا نمى</span>‌<span dir="rtl">شوى و از آنچه از تو بخواهند، ناتوان نيستى و تو بر هر چيز، توانايى و هيچ قدرت و نيرويى، جز از سوی خداى والاى بزرگ نيست.</span>

<span id="دعاء-اللهم-إني-تعمدت-إلیك-بحاجتي"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۶: دُعاءُ «اللّٰهُمَّ إنّي تَعَمّدتُ إلَیكَ بِحاجَتي»</span> ==

<span dir="rtl">۴/۶: دعای «بار</span> ‌<span dir="rtl">خدايا! نیازم را با تو در ميان گذاشتم»</span>

<span dir="rtl">208.</span> <span dir="rtl">الكافي عن إبراهيم الكرخي</span>: <span dir="rtl">عَلَّمَنا أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام دُعاءً و أَمَرَنا أن نَدعُوَ بِهِ يَومَ الجُمُعَةِ:</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ إنّي تَعَمَّدتُ إلَيكَ بِحاجَتي، و أَنزَلتُ بِكَ اليَومَ فَقري و مَسكَنَتي، فَأَنَا اليَومَ لِمَغفِرَتِكَ أرجىٰ مِنّي لِعَمَلي، و لَمَغفِرَتُكَ و رَحمَتُكَ أوسَعُ مِن ذُنوبي، فَتَوَلَّ قَضاءَ كُلِّ حاجَةٍ هِيَ لي بِقُدرَتِكَ عَلَيها، و تَيسيرِ ذٰلِكَ عَلَيكَ، و لِفَقري إلَيكَ، فَإنّي لَم اُصِب خَيراً قَطُّ إلّا مِنكَ، و لَم يَصرِف عَنّي أحَدٌ شَرّاً قَطُّ غَيرُكَ، و لَيسَ أرجو لِآخِرَتي و دُنيايَ سِواكَ، و لا لِيَومِ فَقري و يَومِ يُفرِدُنِي النّاسُ في حُفرَتي و اُفضي إلَيكَ يا رَبِّ بِفَقري.</span><ref><span dir="rtl">. الكافي: ج۲ ص۵۸۰ ح۱۲، المزار الکبیر: ص۴۶۸ عن الإمام زین العابدین علیه السلام و فیه «دعاء یوم الأضحی» و لیس فیه ذیله من «و لا لیوم فقري»، المقنعة: ص۱۶۱، مصباح المتهجّد: ص۲۸۵ ح۳۹۱، جمال الاُسبوع: ص۲۶۱ و الثلاثة الأخيرة من دون إسنادٍ إلى النبي صلی الله علیه و آله أو أحد من أهل البيت علیهم السلام و کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۳۳۱ ح۴.</span></ref>

<span dir="rtl">208.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابراهيم کَرْخى</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام به ما دعايى آموخت و فرمان داد که آن را در روز جمعه بخوانيم:</span>

<span dir="rtl">«بار خدايا! نیازم را با تو در ميان گذاشتم و فقر و ناداری و بیچارگی خويش را امروز به درگاه تو آوردم، در حالى که امروز، من به آمرزش تو بیشتر دل</span>‌<span dir="rtl">بسته</span>‌<span dir="rtl">ام تا به کار خود؛ زيرا گسترۀ آمرزش و رحمت تو، پهناورتر از گناهان من است. پس برآوردن همۀ نيازهایم را با توجّه به قدرتت بر آنها</span>‌ <span dir="rtl">و آسانی</span>‌<span dir="rtl">شان بر تو و حاجتمندی</span>‌<span dir="rtl">ام به تو، خود عهده</span>‌<span dir="rtl">دار باش؛ چه این که من به خیری دست نیافته</span>‌<span dir="rtl">ام جز از جانب تو و هرگز کسی جز تو بدی</span>‌<span dir="rtl">ای را از من دور نساخته است و در کار آخرت و دنیایم و نیز برای روز تنگ</span>‌<span dir="rtl">دستی</span>‌<span dir="rtl">ام و روزی که مردم مرا در قبرم تنها می</span>‌<span dir="rtl">گذارند، جز به تو امیدی ندارم و - پروردگارا - فقر و ناداری</span>‌<span dir="rtl">ام را به پیشگاه تو می</span>‌<span dir="rtl">آورم».</span>

<span id="دعاء-السمات"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۷: دُعاءُ السِّماتِ</span> ==

<span dir="rtl">۴/۷: دعای سِمات</span>

<span dir="rtl">209.</span> <span dir="rtl">مصباح المتهجّد</span>: <span dir="rtl">دُعاءُ السِّماتِ</span><ref><span dir="rtl">. السِّمات - بكسر السين - : أي العلامات. و السِّمَةُ: العلامة. كأنّ عليه علامات الإجابة، وهو دعاء شَبّور (بحار الأنوار: ج۹۰ ص۹۶ و ۱۰۲).</span></ref> <span dir="rtl">مَروِيٌِّ عَنِ [محّمدِ بنِ عُثمانَ] العَمرِيِّ، يُستَحَبُّ الدُّعاءُ بِهِ آخِرَ ساعَةٍ مِن نَهارِ يَومِ الجُمُعَةِ:</span>

<span dir="rtl">«اللّٰهُمَّ إنّي أسأَلُكَ بِاسمِكَ العَظيمِ الأَعظَمِ الأَعظَمِ، الأَعَزِّ الأَجَلِّ الأَكرَمِ، الَّذي إذا دُعيتَ بِهِ عَلىٰ مَغالِقِ أبوابِ السَّماءِ لِلفَتحِ بِالرَّحمَةِ انفَتَحَت، و إذا دُعيتَ بِهِ عَلىٰ مَضائِقِ أبوابِ الأَرضِ لِلفَرَجِ انفَرَجَت، و إذا دُعيتَ بِهِ عَلَى العُسرِ لِليُسرِ تَيَسَّرَت، و إذا دُعيتَ بِهِ عَلَى الأَمواتِ لِلنُّشورِ انتَشَرَت، و إذا دُعيتَ بِهِ عَلىٰ كَشفِ البَأْساءِ وَ الضَّرّاءِ انكَشَفَت، و بِجَلالِ وَجهِكَ الكَريمِ، أكرَمِ الوُجوهِ، و أَعَزِّ الوُجوهِ، الَّذي عَنَت لَهُ الوُجوهُ، و خَضَعَت لَهُ الرِّقابُ، و خَشَعَت لَهُ الأَصواتُ، و وَجِلَت لَهُ القُلوبُ مِن مَخافَتِكَ. و بِقُوَّتِكَ الَّتي تُمسِكُ السَّماءَ أن تَقَعَ عَلَى الأَرضِ إلّا بِإِذنِكَ، و تُمسِكُ السَّماواتِ وَ الأَرضَ أن تَزولا. و بِمَشِيَّتِكَ الَّتي دانَ لَهَا العالَمونَ. و بِكَلِمَتِكَ الَّتي خَلَقتَ بِهَا السَّماواتِ وَ الأَرضَ. و بِحِكمَتِكَ الَّتي صَنَعتَ بِهَا العَجائِبَ، او خَلَقتَ بِهَا الظُّلمَةَ و جَعَلتَها لَيلاً، و جَعَلتَ اللَّيلَ سَكَناً، و خَلَقتَ بِهَا النّورَ و جَعَلتَهُ نَهاراً، و جَعَلتَ النَّهارَ نُشوراً مُبصِراً، و خَلَقتَ بِهَا الشَّمسَ، و جَعَلتَ الشَّمسَ ضِياءً، و خَلَقتَ بِهَا القَمَرَ، و جَعَلتَ القَمَرَ نوراً، و خَلَقتَ بِهَا الكَواكِبَ، و جَعَلتَها نُجوماً و بُروجاً و مَصابيحَ و زينَةً و رُجوماً، و جَعَلتَ لَها مَشارِقَ و مَغارِبَ، و جَعَلتَ لَها مَطالِعَ و مَجارِيَ، و جَعَلتَ لَها فَلَكاً و مَسابِحَ، و قَدَّرتَها فِي السَّماءِ مَنازِلَ فَأَحسَنتَ تَقديرَها، و صَوَّرتَها فَأَحسَنتَ تَصويرَها، و أَحصَيتَها بِأَسمائِكَ إحصاءً، و دَبَّرتَها بِحِكمَتِكَ تَدبيراً و أَحسَنتَ تَدبيرَها، و سَخَّرتَها بِسُلطانِ اللَّيلِ و سُلطانِ النَّهارِ وَ السّاعاتِ، و عَرَّفتَ بِها عَدَدَ السِّنينَ وَ الحِسابَ، و جَعَلتَ رُؤيَتَها لِجَميعِ النّاسِ مَرأىً واحِداً.</span>

<span dir="rtl">و أَسأَلُكَ اللّٰهُمَّ بِمَجدِكَ الَّذي كَلَّمتَ بِهِ عَبدَكَ و رَسولَكَ موسَى بنَ عِمرانَ علیه السلام فِي المُقَدَّسينَ، فَوقَ إحساسِ الكَروبِيّينَ</span><ref><span dir="rtl">. الكروبيّون: هم سادة الملائكة و المقرّبون منهم (مجمع البحرين: ج۳ ص۱۵۶۰ «کرب»).</span></ref><span dir="rtl">، فَوقَ غَمائِمِ النّورِ، فَوقَ تابوتِ الشَّهادَةِ، في عَمودِ النّارِ</span><ref><span dir="rtl">. في بحار الأنوار: «النور» بدل «النار».</span></ref><span dir="rtl">، و في طورِ سَيناءَ، و في جَبَلِ حوريثَ</span><ref><span dir="rtl">. في الطبعة المعتمدة للمصدر: «حوريت»، و ما أثبتناه من نسخة اُخرى منه و من باقي المصادر. قال العلّامة المجلسي قدس سره: «قال السيّد ابن طاووس: رأيت في بعض تفاسير كلمات هذا الدعاء أنّ جبل حوريث - و قيل: حوريثا - : هو الجبل الذي خاطب اللّٰه عزّ و جلّ موسى عليه في أوّل خطابه (بحار الأنوار: ج۸۷ ص۱۱۱).</span></ref> <span dir="rtl">فِي الوادِي المُقَدَّسِ، فِي البُقعَةِ المُبارَكَةِ مِن جانِبِ الطّورِ الأَيمَنِ مِنَ الشَّجَرَةِ، و في أرضِ مِصرَ، بِتِسعِ آياتٍ بَيِّناتٍ، و يَومَ فَرَقتَ لِبَني إسرائيلَ البَحرَ، و فِي المُنبَجِساتِ</span><ref><span dir="rtl">. مُنبَجِسَةٌ: أي منفجرة بالماء (مجمع البحرين: ج۱ ص۱۱۶ «بجس»).</span></ref> <span dir="rtl">الَّتي صَنَعتَ بِهَا العَجائِبَ في بَحرِ سوفٍ</span><ref><span dir="rtl">. بحر سوف: هو البحر الأحمر (قاموس الكتاب المقدّس: ص۱۶۲).</span></ref><span dir="rtl">، و عَقَدتَ ماءَ البَحرِ في قَلبِ الغَمرِ كَالحِجارَةِ، و جاوَزتَ بِبَني إسرائيلَ البَحرَ، و تَمَّت كَلِمَتُكَ الحُسنى عَلَيهِم بِما صَبَروا، و أَورَثتَهُم مَشارِقَ الأَرضِ و مَغارِبَهَا الَّتي بارَكتَ فيها لِلعالَمينَ، و أَغرَقتَ فِرعَونَ و جُنودَهُ و مَراكِبَهُ فِي اليَمِّ.</span>

<span dir="rtl">و بِاسمِكَ العَظيمِ الأَعظَمِ الأَعظَمِ، الأَعَزِّ الأَجَلِّ الأَكرَمِ. و بِمَجدِكَ الَّذي تَجَلَّيتَ بِهِ لِموسى كَليمِكَ علیه السلام في طورِ سَيناءَ، و لإِبراهيمَ علیه السلام خَليلِكَ مِن قَبلُ في مَسجِدِ الخَيفِ، و لإِسحاقَ صَفِيِّكَ علیه السلام في بِئرِ شِيَعٍ، و لِيَعقوبَ نَبِيِّكَ علیه السلام في بَيتِ إيلٍ، و أَوفَيتَ لإِبراهيمَ علیه السلام بِميثاقِكَ، و لإِسحاقَ علیه السلام بِحِلفِكَ، و لِيَعقوبَ علیه السلام بِشَهادَتِكَ، و لِلمُؤمِنينَ بِوَعدِكَ، و لِلدّاعينَ بِأَسمائِكَ، فَأَجَبتَ. و بِمَجدِكَ الَّذي ظَهَرَ لِموسَى بنِ عِمرانَ علیه السلام عَلىٰ قُبَّةِ الرُّمّانِ. و بِأَيدِكَ الَّذي رَفَعتَ</span><ref><span dir="rtl">. في المصادر الاُخرى: «وبِآياتِكَ الَّتي وَقَعَت» بدل «و بأيدك الذي رفعت».</span></ref> <span dir="rtl">عَلى أرضِ مِصَرَ بِمَجدِ العِزَّةِ وَ الغَلَبَةِ بِآياتٍ عَزيزَةٍ، و بِسُلطانِ القُوَّةِ، و بِعِزَّةِ القُدرَةِ. و بِشَأنِ الكَلِمَةِ التّامَّةِ، و بِكَلِماتِكَ الَّتي تَفَضَّلتَ بِها عَلىٰ أهلِ السَّماواتِ وَ الأَرضِ، و أَهلِ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ. و بِرَحمَتِكَ الَّتي مَنَنتَ بِها عَلىٰ جَميعِ خَلقِكَ. و بِاستِطاعَتِكَ الَّتي أقَمتَ بِها عَلَى العالَمينَ. و بِنورِكَ الَّذي قَد خَرَّ مِن فَزَعِهِ طورُ سَيناءَ. و بِعِلمِكَ و جَلالِكَ و كِبرِيائِكَ و عِزَّتِكَ و جَبَروتِكَ الَّتي لَم تَستَقِلَّهَا الأَرضُ، وَ انخَفَضَت لَهَا السَّماواتُ، وَ انزَجَرَ لَهَا العُمقُ الأَكبَرُ، و رَكَدَت لَهَا البِحارُ وَ الأَنهارُ، و خَضَعَت لَهَا الجِبالُ، و سَكَنَت لَهَا الأَرضُ بِمَناكِبِها، وَ استَسلَمَت لَهَا الخَلائِقُ كُلُّها، و خَفَقَت لَهَا الرِّياحُ في جَرَيانِها، و خَمَدَت لَهَا النّيرانُ في أوطانِها. و بِسُلطانِكَ الَّذي عُرِفَت لَكَ بِهِ الغَلَبَةُ دَهرَ الدُّهورِ، و حُمِدتَ بِهِ فِي السَّماواتِ وَ الأَرَضينَ. و بِكَلِمَتِكَ كَلِمَةِ الصِّدقِ الَّتي سَبَقَت لأَبينا آدَمَ و ذُرِّيَّتِهِ بِالرَّحمَةِ.</span>

<span dir="rtl">و  أَسأَلُكُ بِكَلِمَتِكَ الَّتي غَلَبَت كُلَّ شَيءٍ، و بِنورِ وَجهِكَ الَّذي تَجَلَّيتَ بِهِ لِلجَبَلِ فَجَعَلتَهُ دَكّاً، و خَرّ موسىٰ صَعِقاً، و بِمَجدِكَ الَّذي ظَهَرَ عَلىٰ طورِ سَيناءَ، فَكَلَّمتَ بِهِ عَبدَكَ و  رَسولَكَ موسَى بنَ عِمرانَ، و بِطَلعَتِكَ في ساعيرَ</span><ref><span dir="rtl">. ساعير: اسمٌ لجبال فلسطين (معجم البلدان: ج۳ ص۱۷۱).</span></ref><span dir="rtl">، و ظُهورِكَ في جَبَلِ فارانَ</span><ref><span dir="rtl">. فاران: اسم لجبال مكّة (معجم البلدان: ج۴ ص۲۲۵).</span></ref> <span dir="rtl">بِرَبَواتِ المُقَدَّسينَ، و جُنودِ المَلائِكَةِ الصّافّينَ، و خُشوعِ المَلائِكَةِ المُسَبِّحينَ، و بِبَرَكاتِكَ الَّتي بارَكتَ فيها عَلىٰ إبراهيمَ خَليلِكَ علیه السلام في اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله، و بارَكتَ لإِسحاقَ صَفِيِّكَ في اُمَّةِ عيسىٰ علیه السلام، و بارَكتَ لِيَعقوبَ إسرائيلِكَ في اُمَّةِ موسىٰ علیه السلام، و بارَكتَ لِحَبيبِكَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله في عِتَرتِهِ و ذُرِّيَّتِهِ و اُمَّتِهِ.</span>

<span dir="rtl">اللّٰهُمَّ، و كَما غِبنا عَن ذٰلِكَ و لَم نَشهَدهُ، و آمَنّا بِهِ و لَم نَرَهُ صِدقاً و عَدلاً، أن تُصَلِّيَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و أَن تُبارِكَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، و تَرَحَّمَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، كَأَفضَلِ ما صَلَّيتَ و بارَكتَ و تَرَحَّمتَ عَلىٰ إبراهيمَ و آلِ إبراهيمَ، إنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ، فَعّالٌ لِما تُريدُ، و أَنتَ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ شَهيدٌ».</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ تَذكُرُ ما تُريدُ، ثُمَّ تَقولُ:</span>

<span dir="rtl">«اللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذَا الدُّعاءِ، و بِحَقِّ هٰذِهِ الأَسماءِ الَّتي لا يَعلَمُ تَفسيرَها و لا يَعلَمُ باطِنَها غَيرُكَ، صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افعَل بي ما أنتَ أهلُهُ و لا تَفعَل بي ما أنَا أهلُهُ، وَ  اغفِر لي مِن ذُنوبي ما تَقَدَّمَ مِنها و ما تَأَخَّرَ، و وَسِّع عَلَيَّ مِن حَلالِ رِزقِكَ، وَ اكفِني مَؤونَةَ إنسانِ سَوءٍ، و جارِ سَوءٍ، و قَرينِ سَوءٍ، و سُلطانِ سَوءٍ، إنَّكَ عَلىٰ ما تَشاءُ قَديرٌ، و بِكُلِّ شَيءٍ عَليمٌ، آمينَ رَبَّ العالَمينَ».</span><ref><span dir="rtl">. مصباح المتهجّد: ص۴۱۶ ح۵۳۸ و ص۴۲۰ ح۵۳۹، البلد الأمين: ص۸۹، المصباح للکفعمي: ص۵۶۰، جمال الاُسبوع: ص۳۲۱ و ليس فيه ذیله من «ثمّ تذكر ما تريد»، بحار الأنوار: ج۹۰ ص۹۷ نقلاً عن خطّ محمّد بن عليّ الجبعي و کلاهما عن محمّد بن عثمان العمري - بعد کلامٍ ذکره - بإسناده عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق علیه السلام و کلّها نحوه.</span></ref>

<span dir="rtl">209.</span> <span dir="rtl">مصباح المتهجّد</span>: <span dir="rtl">دعای سِمات از [محمد بن عثمان] عَمری روایت شده و خواندن آن در ساعت پایانی روز جمعه، مستحب است:</span>

<span dir="rtl">«خدایا! از تو در</span>‌<span dir="rtl">خواست می</span>‌<span dir="rtl">کنم به نامت که بزرگ و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین و عزّتمندترین و باشکوه</span>‌<span dir="rtl">ترين و بزرگوارترین است</span>‌<span dir="rtl">؛ همان نامی که هر گاه به آن بر قفل</span>‌<span dir="rtl">های درهای آسمان خوانده شوی تا برای رحمت باز شوند، باز می</span>‌<span dir="rtl">شوند و هر گاه برای گشایش تنگناهای درهای زمین خوانده شوی، گشوده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و هر گاه با آنها برای آسان شدن دشواری</span>‌<span dir="rtl">ها خوانده شوی، آسان می</span>‌<span dir="rtl">شوند و هر گاه برای برانگیختن مردگان خوانده شوی، برانگیخته می</span>‌<span dir="rtl">شوند و هر گاه با آن بر زدودن بدی</span>‌<span dir="rtl">ها و گرفتاری</span>‌<span dir="rtl">ها خوانده شوی، زدوده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و [از تو در</span>‌<span dir="rtl">خواست می</span>‌<span dir="rtl">کنم] به شکوهمندیِ ذات کریمت که کریم</span>‌<span dir="rtl">ترین و عزّتمندترین ذات</span>‌<span dir="rtl">هاست، همان که همۀ رخساره</span>‌<span dir="rtl">ها در برابرش فروتنى مى</span>‌<span dir="rtl">کنند و گردن</span>‌<span dir="rtl">ها برایش خاضع</span>‌ <span dir="rtl"></span>‌‌<span dir="rtl">اند و صداها در برابرش خاشع</span>‌ <span dir="rtl">اند و دل</span>‌<span dir="rtl">ها از ترس او بیمناک</span> ‌<span dir="rtl">اند. [از تو در</span>‌<span dir="rtl">خواست می</span>‌<span dir="rtl">کنم] به آن نیرویی که با آن، آسمان را نگه داشته</span>‌<span dir="rtl">ای تا جز به اجازۀ تو بر زمین فرو نیفتد و آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمین را نگه داشته</span>‌<span dir="rtl">ای تا فرو نپاشند و [از تو در</span>‌<span dir="rtl">خواست می</span>‌<span dir="rtl">کنم] به آن خواستنت که دانایان، دل در گرو آن دارند و به آن گفته</span>‌<span dir="rtl">ات که آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمین را با آن آفریدی و به آن حکمتت که با آن، شگفتی</span>‌<span dir="rtl">ها را بنیان نهادی و با آن، تاریکی را پدید آوردی و آن را شب قرار دادی و شب را نیز مایۀ آرامش ساختی و با آن، نور را آفریدی و آن را روز قرار دادی و روز را مایۀ حرکت و جنبش و روشنایی نمودی و با آن، خورشید را آفریدی و خورشید را روشنی</span>‌<span dir="rtl">بخش قرار دادی و ماه را پدید آوردی و ماه را نورانی ساختی و با آن، ستارگان را آفریدی و طلوع کننده و برج و چراغ و زینت</span>‌<span dir="rtl">بخش و وسيلۀ راندن [شيطان</span>‌<span dir="rtl">ها] قرارشان دادى و برایشان مشرق و مغرب و طلوعگاه و مسیر حرکت و مدار و چرخشگاه قرار دادی و براى آنها در آسمان، منزلگاه</span>‌<span dir="rtl">هايى مقدّر کردی و نیکو مقدّرشان کردی و صورتشان بخشیدی و نیکو صورتشان بخشیدی و با نام</span>‌<span dir="rtl">هایت آنها را کاملاً شمارش کردی و با حکمت خود، آنها را به طور کامل تدبیر کردی و نیکو تدبیرشان کردی و با حاکمیت شب و روز و ساعات، آنها را رام فرمودی و به مددشان شمار سال</span>‌<span dir="rtl">ها و حساب را شناساندی و دیدنشان را برای همگان یکسان قرار دادی.</span>

<span dir="rtl">خدایا! از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم به آن شُکوهت که در میان قدسیان با آن با بنده و فرستاده</span>‌<span dir="rtl">ات موسی بن عمران علیه السلام سخن گفتی، [سخن گفتنی] برتر از درک کرّوبیان، آن سوی ابرهای نور، فراتر از صندوق شهادت</span><ref><span dir="rtl">به نظر، به صندوق چوبی موسی علیه السلام اشاره دارد که در آیۀ ۲۴۸ سورهٔ بقره، از آن به اختصار سخن گفته شده است. توصیف آن به «صندوق شهادت» شاید از آن روست که این صندوق، در بر دارندۀ نشانه‏ها و یادگارهایی بوده که هر یک می‏توانسته شاهدی ماندگار بر پیامبری او</span> <span dir="rtl">باشد</span>.</ref> <span dir="rtl">در ستون نور و در طور سینا و در کوه حوریث، در آن درّۀ مقدّس، در آن پاره</span>‌<span dir="rtl">زمين پربرکت</span> ‌<span dir="rtl">از کنارۀ راست [کوه] طور، از آن درخت و در سرزمین مصر با نُه معجزۀ آشکار و روزی که دریا را برای بنی اسرائیل شکافتی و در چشمه</span>‌<span dir="rtl">های جوشنده</span>‌<span dir="rtl">ای که با آن شگفتی</span>‌<span dir="rtl">ها در دریای سوف (سرخ) پدید آوردی و آب دریا را در گرداب، همانند سنگ سخت ساختی و بنی اسرائیل را از دریا عبور دادی و به خاطر آن که شکیبایی ورزیدند، کلمۀ نیکویت بر آنان کامل شد و آنان را وارث مشرق و مغرب سرزمينى کردی؛ همان که در آن جهانيان را برکت دادى و فرعون و سپاهيان و مرکب</span>‌<span dir="rtl">هايش را در دريا غرق کردى.</span>

<span dir="rtl">و به آن نامت که بزرگ و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین و بزرگ</span>‌<span dir="rtl">ترین و عزّتمندترین و باشُکوه</span>‌<span dir="rtl">ترين و گرامی</span>‌<span dir="rtl">ترین است</span>‌ <span dir="rtl">و به آن شُکوهت که با آن بر موساى کليمت علیه السلام در طور سينا جلوه کردى و نيز پيش از آن در مسجد خيف براى ابراهيم خليلت علیه السلام و براى اسحاق برگزيده</span>‌<span dir="rtl">ات علیه السلام در چاه شيع و براى يعقوب پيامبرت علیه السلام در بيت ايل، و وفا کردى به پيمانت برای ابراهيم علیه السلام و به سوگندت براى اسحاق علیه السلام</span>‌ <span dir="rtl">و به شهادتت براى يعقوب علیه السلام و به وعده</span>‌<span dir="rtl">ات براى اهل ايمان و براى دعاخوانان به نام</span>‌<span dir="rtl">هايت که اجابتشان کردى و به آن شُکوهت</span> ‌<span dir="rtl">که براى موسى بن عمران علیه السلام در قُبّة الرمّان (عبادتگاه او) نمايان شد، و به نشانه</span>‌<span dir="rtl">هايت که</span>‌ <span dir="rtl">در زمين مصر، پدیدار شد همراه با شُکوه عزّتمندی و چیرگیِ برخاسته از نشانه</span>‌<span dir="rtl">هایی ارجمند و حاکميتی نيرومند و عزّت اقتدار. و به مقام کلمۀ تامّه، و به کلماتت که با آن بر اهل آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين و اهل دنيا و آخرت عطا و بخشش نمودى و به رحمتت که با آن به همۀ</span>‌ <span dir="rtl">آفريدگانت نعمت فراوان بخشیدی، و به توانايى</span>‌<span dir="rtl">ات که با آن [سلطه</span>‌<span dir="rtl">ات را] بر جهانيان حاکم داشتى، و به نورت که از هراسش</span>‌ <span dir="rtl">طور سينا بر خاک افتاد و به دانش و شُکوه و بزرگى و عزّت و جبروتت که زمين</span>‌ <span dir="rtl">تاب آن را نياورد، و آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها در برابرش زانو زدند و ژرفناک</span>‌<span dir="rtl">ترین مکان در برابرش خود را واپس کشید و درياها و نهرها در آستانش از حرکت ايستادند، و کوه</span>‌<span dir="rtl">ها برایش فروتن شدند و شانه</span>‌<span dir="rtl">های زمين آرام گرفتند و همۀ آفريدگان در برابر آن تسليم شدند و وزش بادها در برابرش پريشان گشت، و آتش</span>‌<span dir="rtl">ها در جايگاه</span>‌ <span dir="rtl">خويش به خاطرش خاموش شدند و به فرمان</span>‌<span dir="rtl">روايى</span>‌<span dir="rtl">ات که با آن همواره به پيروزى شناخته شدى، و با آن در آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين ستوده گشتی، و به سخنت، راستین سخنی که به رحمت براى پدرمان آدم و فرزندانش پيشى گرفت.</span>

<span dir="rtl">و از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم به آن کلمه</span>‌<span dir="rtl">ات که بر هر چيز چيره گشت و به نور چهره</span>‌<span dir="rtl">ات که با آن بر کوه تجلّى یافتی و آن را فرو پاشيدى و موسى مدهوش افتاد، و به آن شُکوهت که بر طور سينا آشکار شد و با آن با بنده و فرستاده</span>‌<span dir="rtl">ات موسى بن عمران سخن گفتى، و به پرتو فروزانت در [کوه] ساعير و جلوه</span>‌<span dir="rtl">گر شدن</span>‌ <span dir="rtl">تو در [کوه] فاران در جايگاه بلند قدسيان و به سپاهيان صف کشيده از فرشتگان، و به خشوع فرشتگان تسبيح کننده، و به برکات تو که بدانها بر ابراهيم خليلت علیه السلام در امّت محمّد صلی الله علیه و آله و بر اسحاق برگزيده</span>‌<span dir="rtl">ات در امّت</span>‌ <span dir="rtl">عيسى علیه السلام و بر يعقوب اسرائيلت در امّت موسى علیه السلام و بر محبوب خويش محمّد صلی الله علیه و آله و عترت و فرزندانش و امّتش برکت عطا فرمودى.</span>

<span dir="rtl">خدايا! آن چنان</span>‌ <span dir="rtl">که از آن رخدادها به دور بوديم و آنها را در نیافتیم، و به آنها درحالى</span> ‌<span dir="rtl">که نديديم، به راستى و درستى ايمان آورديم، از تو خواستارم بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرستى و بر محمّد و خاندان محمّد، برکت دهى و بر محمّد و خاندان محمّد، رحمت آوری همچون بهترين درود و برکت و رحمتت بر ابراهيم و خاندان ابراهيم تو ستوده و والايى، هرچه را بخواهى، انجام مى</span>‌<span dir="rtl">دهى و تو بر هر چيز، توانا و شاهدی».</span>

<span dir="rtl">پس حاجت خود را ذکر مى</span>‌<span dir="rtl">کنى و مى</span>‌<span dir="rtl">گويى:</span>

<span dir="rtl">«خدايا! به حقّ اين دعا و به حقّ</span>‌ <span dir="rtl">اين نام</span>‌<span dir="rtl">هايى که تفسير و باطن آنها را جز تو کسى نمى</span>‌<span dir="rtl">داند، بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست</span>‌ <span dir="rtl">و با من چنان کن که شايستۀ توست، نه آنچه شایستۀ من است، و از گناهان پیشین و پسین من در گذر، و بر من از روزىِ حلالت وسعت بخش، و مرا از رنج انسان بد و همسايۀ بد و هم</span>‌<span dir="rtl">نشین بد و پادشاه بد، کفايت کن. همانا تو بر هر چه بخواهى، توانايى و به همه ‏چيز، دانايى. [دعاهايم را] اجابت کن،‏ اى پروردگار جهانيان!».</span>

<references />
[[رده:ج]]