أ م ن / الأمانة

الأمانة (نسخه آزمایشی)

امانت

درآمد

امانت، در لغت

واژه «امانت»، ضدّ «خيانت»، مصدر و از ريشه «أمن» به معناى آرامش قلب است. امين، به كسى گفته مى شود كه دل، در سپردن چيزى به او احساسِ آرامش كند. همچنين به چيزى كه سپرده شده نيز «امانت» اطلاق مى گردد. ابن فارس، در معناى «أمَنَ» مى گويد:

الهمزة و الميم و النون أصلان متقاربان: أحدهما الأمانة التى ضدّ الخيانة، و معناها سكون القلب، و الآخر التصديق.

همزه و ميم و نون، دو اصل [معنايىِ] نزديك به هم دارد: يكى امانت كه ضدّ خيانت و به معناى آرامش دل است، و ديگرى گواهى دادن.

راغب اصفهانى نيز در تبيين معناى «أمَنَ» آورده است:

أصل الأمن طمأنينة النفس و زوال الخوف، و الأمن و الأمانة و الأمان فى الأصل مصادر، و يجعل الأمان تارةً إسما للحالة التى يكون عليها الإنسان فى الأمن، و تارة اسما لما يؤمن عليه الإنسان.

ريشه «أمن»، آرامشِ خاطر و رفع نگرانى است. امن و امانت و امان، در اصل، مصدر هستند و امان، گاهى اسم حالتى است كه انسان در آن حالت، آرام است، و گاهى هم اسم چيزى است كه انسان با آن، آرامش مى يابد.

امانت، در قرآن و حديث

واژه «امانت» در قرآن و احاديث اسلامى، در همان معناى لغوى آن به كار رفته است؛ امّا در تبيين عرصه هاى «امانت» و اقسام امينان، نوآورى هاى جالب توجّه و نكاتِ تنبّه آفرينى در متون اسلامى ديده مى شود.

در اين بخش، ره نمودهاى اسلام در باره ارزش و آثار امانتدارى، روش فرهنگ سازىِ امانتدارى در جامعه، انواع امانت ها و امينان، و آيين امانت سپارى، در شش فصل خواهد آمد كه در اين جا به خلاصه آنها اشاره مى شود:

يك. نهايت تأكيد بر كسب خصلت امانتدارى

تأمّل در فصول مختلف اين بخش، بيانگر اهمّيت فوق العاده امانتدارى در اسلام است، به گونه اى كه اين آيين مبين، با تكيه بر احساسات فطرى و دينى و با بهره گيرى از شيوه هاى مختلف تبليغاتى، تلاش مى كند پيروان خود را به امانتدارى وا دارد.

از منظر اسلام، شخص مسلمان، موظّف است كه انواع امانت ها را، كوچك باشند يا بزرگ، در هر حال و به همه اشخاص، حتى بدترين انسان هاى روى زمين، ادا نمايد و مسلمان، حق ندارد حتّى به كسى كه به او خيانت كرده، خيانت كند.

دو. روش فرهنگ سازى امانتدارى در جامعه

فرهنگ سازى امانتدارى در جامعه، نيازمند برنامه ريزى دقيق و همه جانبه در جهت اقدامات زير است:

الف ـ تقويت ايمان و باورهاى دينى؛

ب ـ گسترش پيوند با پيشوايان بزرگ اسلام و انتقال سيره عملى آنان در امانتدارى به سطوح مختلف جامعه؛

ج ـ تقويت عقل عملى و وجدان اخلاقى مردم؛

د ـ توسعه اقتصادى و مبارزه با زمينه هاى اقتصادى خيانت در جامعه (مانند تورّم)؛

ه ـ مراقبت ويژه دولت از كارمندان خود در جهت تقويت امانتدارى و حفظ حقوق مردم؛

و ـ احياى روح نيايش و استعانت از حضرت حق، براى رعايت امانت هاى بزرگ و سنگين.

موفّقيت در انجام دادن اين اقدامات، در گرو تلاش پيگير و مداوم كلّيه مديران سياسى، فرهنگى، اقتصادى و قضايى در جامعه است.

سه. نقش امانتدارى در كاميابى مادّى و معنوى

در متون اسلامى، جهت گسترش هر چه بيشتر فرهنگ امانتدارى در جامعه، فوايد مادّى و معنوى فراوانى براى امانتدارى مطرح شده است. خلاصه آنچه در تبيين نقش امانتدارى در زندگى انسان در اين متون آمده، عبارت است از:

الف ـ علاقه خداوند متعال و پيامبر صلى الله عليه و آله به شخص امين؛

ب ـ رمز جايگاه رفيع امام على عليه السلام نزد پيامبر خدا؛

ج ـ زمينه سازى ارزش اخلاقى صداقت؛

د ـ مشاركت در اموال ديگران، فراوان شدن روزى و ثروتمندى؛

ه ـ ذخيره شدن پاداش انفاق كنندگان در راه خدا براى شخص امين؛

و ـ رهايى از آتش دوزخ و بهره گيرى از بهشت جاويد و محشور شدن با پيامبران و صدّيقان و شهيدان؛

ز ـ كاميابى مادّى و معنوى و خيرِ دنيا و آخرت.

چهار. گستره عرصه امانت

از نظر اسلام، عرصه امانت، بسيار گسترده است و هر نعمتى كه خداوند متعال به انسان داده، و هر كار و مسئوليتى كه به او واگذار شده، در حقيقت، امانتى است كه به او سپرده شده است. بنا بر اين، آياتى كه مردم را به رعايتِ امانت، ترغيب مى كنند، شامل همه عرصه هاى امانت مى گردد. عرصه هاى امانت بر پايه جمع بندى اى كه در فصل چهارم شده، عبارت است از:

1. عرصه سياسى. در نظام اسلامى، هر كس از قدرت سياسى برخوردار است، امانتدار خداوند متعال و مردم است، و هر كه جايگاه سياسىِ بالاتر و قدرت افزون ترى دارد، بارِ امانت او سنگين تر است. بر اين اساس، بار امانت رهبر، از همه سنگين تر است. از اين رو، پيشوايان بزرگ اسلام، براى به انجام رساندن مسئوليت سنگين خود، از خداوند متعال يارى مى جستند. 2. عرصه فرهنگى. پس از مسئولان سياسى، بار امانتِ علما و رهبران فرهنگى جامعه، از ديگران سنگين تر است. دانش و معرفت، امانت الهى اى است كه مسئولان فرهنگى، هم خود بايد بدان عمل كنند، و هم زمينه را براى عمل كردن ديگران، فراهم سازند.

امّا برخى از معارف، امانت هايى هستند كه جزء اسرار الهى محسوب مى شوند و انتقال آنها به افراد فاقد ظرفيت، خيانت و خطرناك است.

3. عرصه اقتصاد. واضح ترين عرصه امانت نزد عموم مردم، عرصه هاى اقتصادى است. نكته قابل توجّه در امانتدارى اقتصادى از نگاه اسلام، اين است كه شخص مسلمان، نه تنها حق ندارد به حقوق ديگران تجاوز كند، بلكه اموال شخصى خودش نيز امانتى نزد اوست و نمى تواند آن را در هر راهى كه مى خواهد، مصرف كند. لذا اسرافكارى در مال خود نيز خيانت محسوب مى گردد.

4. عرصه اخلاقى. گستره امانتدارى در عرصه اخلاقى، بسيار وسيع است. در واقع، اتّصاف به انواع صفات نيكو و اجتناب از همه صفات ناشايست، امانتدارى وجدان اخلاقى است كه خداوند متعال به انسان ارزانى داشته است. از اين رو، در روايات اسلامى، امورى مانند: صداقت، وَرَع، عفّت، وفا، همكارى براى اقامه حق، پاداشِ نيكى با نيكى، و حفظ اسرار مردم، از مصاديق امانتدارى شمرده شده است.

5. عرصه عملى. در اسلام، هر كارى كه به انسان سپرده شود، امانت محسوب مى گردد. لذا اجير، يكى از امانتداران است. پيامبر خدا مى فرمود:

أنَّ اللّهَ عز و جل يُحِبُّ إذا عَمِلَ أحَدُكُم عَمَلاً أن يُتقِنَهُ.

خداوند دوست دارد كه هر گاه يكى از شما كارى را انجام مى دهد، به درستى انجام دهد.

كارى كه به كسى سپرده شد، هر چه آن را بهتر و كامل تر تحويل دهد، امانتدار بهترى است و نزد خداوند متعال، محبوب تر.

6. عرصه واجبات الهى. برنامه اى كه خداوند متعال براى زندگى انسان ارائه كرده، در حقيقت، بزرگ ترين نعمت و امانت الهى براى تكامل مادّى و معنوى و سعادت دنيوى و اُخروى اوست، و همه انبياى الهى، با هدف انتقالِ اين امانت به جامعه بشر، مبعوث شده اند. بدين سان، بهره گيرى از اين برنامه، امانتدارى، و مخالفت با آن، خيانت محسوب مى گردد.

پنج. اقسام امانتداران

اقسام امانتداران، به تناسبِ سِعه و ضيق عرصه هاى مختلف امانت است كه در اين جا با الهام از فصل پنجم اين مجموعه، بدانها اشاره مى كنيم:

الف ـ بالاترين عرصه امانت، ويژه خداوند متعال است. به همين مناسبت، او «امين» و «مؤمن» و «مُهَيمِن» ناميده مى شود. آرى. او «امينِ» مطلق است و همه امانت ها از اوست و به او باز مى گردد و هيچ حقّى نزد او ضايع نمى گردد. لذا پيشوايان بزرگ اسلام، همه چيز خود را به خدا مى سپردند و پيامبر اكرم، در مقام نيايش مى فرمود:

اللّهُمّ إنّى أستَودِعُكَ نَفسى و أهلى و مالى و دينى و دُنياىَ و آخِرَتى و أمانَتى و خَواتيمَ عَمَلى.

خداوندا! خود و خانواده و مال و دين و دنيا و آخرت و امانت و عاقبتِ كارم را به تو مى سپارم.

ب ـ فرشتگان وحى، اُمناى خداوند سبحان در ابلاغ وحى به پيامبران الهى هستند.

ج ـ انبياى الهى، امينان خداوند منّان در ابلاغ وحى به مردم هستند.

د ـ اوصيا، پيامبران و اهل بيت خاتم انبيا، امينانِ خداوند متعال در تبيين وحى و رهبرى مردم اند.

ه ـ انسان، در ميان همه موجودات، بزرگ ترين امانتدار خداوند منّان است. او امانتى را به دوش مى كشد كه آسمان ها و زمين و كوه ها از حمل آن ناتوان بودند:

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْاءِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا.

ما امانت را به آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم و آنها از قبول آن خوددارى كردند و از آن بيمناك شدند، و[لى] انسان آن را پذيرفت. او ستمگر و نادان بود».

حافظ شيرازى، مضمون اين آيه را به زبان شعر، چنين بيان مى كند:

آسمان، بار امانت نتوانست كشيد قرعه كار به نام من ديوانه زدند.

بار گران قدر امانتى كه انسان، تاب تحمّل آن را دارد و موجودات ديگر ندارند، مسئوليتى است كه استعداد تكامل اختيارى و رسيدن به مقام خليفة اللّهى بر عهده او مى نهد. آنچه از ابزار و امكانات مادّى و معنوى به انسان داده شده است، همه و همه، اجزاى همان مقامى است كه بار اين امانت را بر دوش وى مى گذارد، و اگر انسانى شكوفا شد و اين بار امانت را به مقصد رساند، خود نيز تبديل به امانت ارزشمند ديگرى براى جامعه بشرى مى گردد كه به وسيله او انواع بلاها از مردم، دفع مى گردند.

بنا بر اين، تفسير «امانتى كه توان تحمّل آن در نظام آفرينش، ويژه انسان است»، به: ولايت يا نماز و يا ساير آنچه خداوند متعال براى شكوفايىِ انسان در اختيار او قرار داده، در واقع، اشاره به بخشى از زمينه تكامل اختيارى انسان است و اين تفاسير، منافاتى با يكديگر ندارند.

و ـ دانشمندان و اهل عرفان، امانتداران خداوند متعال در انتقال دانش و معرفت خود به مردم، بر حَسَب ظرفيت و استعدادهاى آنان هستند.

ز ـ سياست مداران، امانتداران خداوند منّان و مردم، در اداره صحيح امور سياسى جامعه اند.

ح ـ مؤذّنان، امانتداران مردم اند در امورى كه به آنها اعلام مى نمايند (مانند: وقت نماز و روزه).

ط ـ ثروتمندان مسلمان، امينانِ پيشوايان در تأمين نياز نيازمندان اند.

ى ـ مشاور، امانتدارِ كسى است كه با او مشورت مى كند.

ك ـ كسى كه به او وديعه اى يا كارى سپرده مى شود، امانتدار صاحبْ وديعه و صاحبكار است.

ل ـ و در نهايت، شخص مؤمن، در مواردى كه تشخيصِ توان انجام فرايض الهى به عهده او سپرده شده (مانند: حدّ بيمارى كه موجب افطار در روزه است)، امانتدار سلامت خويش است.

م ـ نكته قابل تأمّل در تبيين اقسام امينان، اين كه در احاديث اسلامى، حجر الأسود ـ كه در يكى از اركان كعبه قرار دارد ـ نيز در رديف امانتداران خداوند سبحان و مردم شمرده شده است.

شش. آداب سپردن امانت

فصل ششم، ويژه تبيين آداب سپردن امانت است. در اين فصل، توضيح داده شده كه چه كسانى براى سپردن امانت به آنان، صلاحيت دارند و چه كسانى فاقد صلاحيت هستند. از نگاه احاديث اسلامى، مهم ترين نكته در احراز صلاحيت امانتدارى، پَروا داشتن از عقوبت الهى، و مهم ترين آفت امانتدارى، بى اعتقادى به خدا و آلودگى هاى اخلاقى (بويژه اعتياد به مشروبات الكلى) است.

الفصل الأوّل: أهمّية أداء الأمانة

فصل يكم : اهمّيت باز گرداندن امانت

1 / 1: وُجوبُ أداءِ الأَمانَةِ

1 / 1 : وجوب باز گرداندن امانت

الكتاب

قرآن

«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعَا بَصِيرًا».

«خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبان آنها رد كنيد؛ و چون ميان مردم داورى مى كنيد، به عدالتْ داورى كنيد. در حقيقت، نيكو چيزى است كه خدا ، شما را به آن پند مى دهد. خدا ، شنواىِ بيناست» .

«وَإِن كُنتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُواْ كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِى اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ».

«و اگر در سفر بوديد و نويسنده اى نيافتيد ، وثيقه اى بگيريد؛ و اگر برخى از شما ، برخى ديگر را امين دانست، پس آن كس كه امين شمرده شده، بايد سپرده وى را بازپس دهد؛ و بايد از خداوند ـ كه پروردگار اوست ـ ، پروا كند» .

الحديث

حديث

1. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا تَخونَنَّ أحَدا في مالٍ يَضَعُهُ عِندَكَ، أو أمانَةٍ ائتَمَنَكَ عَلَيها؛ فَإِنَّ اللّهَ تَعالى يَقولُ: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا».

1. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مبادا كسى از شما به شخصى در باره مالى كه نزد او نهاده يا امانتى كه به او سپرده است ، خيانت كند ؛ زيرا خداى متعال مى فرمايد : «خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبان آنها باز گردانيد» .

2. عنه صلى الله عليه و آله: أدِّ الأَمانَةَ إلى مَنِ ائتَمَنَكَ.

2. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :امانت را به كسى كه به تو سپرده است ، باز گردان .

3. الإمام عليّ عليه السلام: إذَا ائتُمِنتَ فَلا تَخُن.

3. امام على عليه السلام :هرگاه امين دانسته شدى [و امانتى به تو سپرده شد] ، خيانت مكن .

4. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله وَقَفَ بِمِنىً حينَ قَضى مَناسِكَها في حَجَّةِ الوَداعِ، فَقالَ: ... ألا مَن كانَت عِندَهُ أمانَةٌ فَليُؤَدِّها إلى مَنِ ائتَمَنَهُ عَلَيها.

4. امام صادق عليه السلام :پيامبر خدا ، چون در حجّة الوداع ، آيين هاى مِنا را به جا آورد ، در آن جا توقّف كرد و فرمود : « ... هان! هر كه در نزدش امانتى است ، آن را به سپارنده اش بازگردانَد» .

5. الإمام الباقر عليه السلام: لَمّا نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ: «وَ جِاْى ءَ يَوْمَئِذِ بِجَهَنَّمَ» سُئِلَ عَن ذلِكَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَقالَ: أخبَرَنِي الرّوحُ الأَمينُ أنَّ اللّهَ لا إلهَ غَيرُهُ إذا جَمَعَ الأَوَّلينَ وَالآخِرينَ، اُتِيَ بِجَهَنَّمَ... ثُمَّ يوضَعُ عَلَيها صِراطٌ أدَقُّ مِن حَدِّ السَّيفِ، عَلَيهِ ثَلاثُ قَناطِرَ.

أمّا واحِدَةٌ فَعَلَيهَا الأَمانَةُ وَالرَّحِمُ، وأمَّا الاُخرى فَعَلَيهَا الصَّلاةُ، وأمَّا الاُخرى فَعَلَيها عَدلُ رَبِّ العالَمينَ لا إلهَ غَيرُهُ، فَيُكَلَّفونَ المَمَرَّ عَلَيهِ فَتَحبِسُهُمُ الرَّحِمُ وَالأَمانَةُ، فَإِن نَجَوا مِنها حَبَسَتهُمُ الصَّلاةُ، فَإِن نَجَوا مِنها كانَ المُنتَهى إلى رَبِّ العالَمينَ.

5. امام باقر عليه السلام :چون اين آيه : «و جهنّم را در آن روز [حاضر] آورند» فرود آمد ، در باره آن از پيامبر خدا سؤال شد . ايشان فرمود : «روح الأمين به من خبر داد كه خداى يكتا ، چون همه خلايق را ، از آغاز تا پايان عالم ، گِرد آورَد ، دوزخ را بياورند ... آن گاه ، راهى باريك تر از دَم تيغ بر روى آن نهاده شود و بر آن راه ، سه پل باشد .

بر روى يكى از آنها امانت و خويشاوندى است ، بر روى ديگرى نماز ، و بر روى سومين [پل] ، دادگرى پروردگار يگانه جهانيان . پس مردم ، مكلّف شوند كه از آن راه بگذرند . نخست ، خويشاوندى و امانت ، راه را بر آنها مى گيرند . اگر از آنها به سلامت رستند ، نماز ، نگاهشان مى دارد ، و اگر از آن رهيدند ، به پروردگار جهانيان مى رسند» .

6. الإمام عليّ عليه السلام: تَعاهَدوا أمرَ الصَّلاةِ وحافِظوا عَلَيها... ثُمَّ أداءَ الأَمانَةِ، فَقَد خابَ مَن لَيسَ مِن أهلِها، إنَّها عُرِضَت عَلَى السَّماواتِ المَبنِيَّةِ، وَالأَرَضينَ المَدحُوَّةِ، وَالجِبالِ ذاتِ الطّولِ المَنصوبَةِ ـ فَلا أطوَلَ ولا أعرَضَ ولا أعلى ولا أعظَمَ مِنها ـ.

ولَوِ امتَنَعَ شَيءٌ بِطولٍ أو عَرضٍ أو قُوَّةٍ أو عِزٍّ لَامتَنَعنَ، ولكِن أشفَقنَ مِنَ العُقوبَةِ وعَقَلنَ ما جَهِلَ مَن هُوَ أضعَفُ مِنهُنَّ وهُوَ الإِنسانُ، «إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا» .

6. امام على عليه السلام: به نماز اهتمام ورزيد و آن را پاس بداريد... ديگر، گزاردن امانت است؛ زيرا آن كه امانت را به صاحبش باز نگردانَد، زيانكار است. امانت به آسمان هاى افراشته و زمين هاى گسترده و كوه هاى بلند، پيشنهاد گرديد ـ كه چيزى بلندتر و گسترده تر و بالاتر و بزرگ تر از اين سه چيز وجود ندارد ـ. و اگر بنا بود چيزى به سبب درازى يا گستردگى يا نيرومندى يا صلابت، از پذيرش امانتْ خوددارى ورزد، هر آينه، اين سه چيزْ [سزاوارترين] بودند؛ ليكن آنها از كيفر [به جا نياوردن مسئوليت امانت] ترسيدند، و چيزى را دانستند كه ناتوان تر از آنها نمى دانست، و او انسان بود «كه او ستمكار و نادان بود».

1 / 2: أداءُ الأَمانَةِ فيما جَلَّ وقَلَّ

1 / 2: باز گرداندن امانت، ارزشمند باشد يا كم ارزش

7. الإمام عليّ عليه السلام ـ في وَصاياهُ لِكُمَيلِ ـ: يا كُمَيلُ، اِفهَم وَاعلَم أنّا لا نُرَخِّصُ في تَركِ أداءِ الأَماناتِ لِأَحَدٍ مِنَ الخَلقِ، فَمَن رَوى عَنّي في ذلِكَ رُخصَةً فَقَد أبطَلَ وأثِمَ، وجَزاؤُهُ النّارُ بِما كَذَبَ.

اُقسِمُ لَسَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ لي قَبلَ وَفاتِهِ بِساعَةٍ مِرارا ثلاثا: يا أبَا الحَسَنِ أدِّ الأَمانَةَ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ فيما قَلَّ وجَلَّ، [حَتَّى] فِي الخَيطِ وَالمِخيَطِ .

7. امام على عليه السلام ـ در سفارش هايش به كميل بن زياد ـ: اى كميل! درياب و بدان كه ما به هيچ كس، اجازه ترك امانت گُزارى را نمى دهيم. پس هر كه از ما در اين باره تجويزى روايت كند، نادرست گفته و گناه كرده است و سزاى دروغگويى اش آتش است.

سوگند مى خورم كه با گوش خود شنيدم كه پيامبر خدا، ساعتى پيش از رحلتش سه بار به من فرمود: «اى ابو الحسن! امانت را به نيكوكار و تبهكار، بازگردان، اندك باشد يا بسيار، [حتّى اگر به ناچيزىِ] نخى باشد يا سوزنى».

8. الإمام الصادق عليه السلام: أدُّوا الأمانَةَ إلى مَنِ ائتَمَنَكُم عَلَيها، بَرّا أو فاجِرا، فَإِنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَأمُرُ بِأَداءِ الخَيطِ وَالمِخيَطِ.

8. امام صادق عليه السلام: امانت را به كسى كه آن را به شما سپرده است، باز گردانيد، نيكوكار باشد يا نابه كار؛ زيرا پيامبر خدا مى فرمود: «كه [حتّى] نخ و سوزن را به صاحبش پس دهيد».

1 / 3: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلَى الخائِنِ

1 / 3: باز گرداندن امانت، حتّى به خيانتكار

9. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أدِّ الأَمانَةَ إلى مَنِ ائتَمَنَكَ، ولا تَخُن مَن خانَكَ.

9. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانت را به كسى كه تو را امين شمرده است، باز گردان، و اگر كسى به تو خيانت كرد، تو به او خيانت مكن.

10. تهذيب الأحكام عن ابن أخ الفضيل بن يسار: كُنتُ عِندَ أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام، ودَخَلَتِ امرَأَةٌ ـ وكُنتُ أقرَبَ القَومِ إلَيها ـ فَقالَت لي: اِسأَلهُ. فَقُلتُ: عَمّاذا؟

فَقالَت: إنَّ ابني ماتَ، وتَرَكَ مالاً كانَ في يَدِ أخي فَأَتلَفَهُ، ثُمَّ أفادَ مالاً فَأَودَعَنيهِ، فَلي أن آخُذَ مِنهُ بِقَدرِ ما أتلَفَ مِن شَيءٍ؟

فَأَخبَرتُهُ بِذلِكَ، فَقالَ: لا، قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: «أدِّ الأَمانَةَ إلى مَنِ ائتَمَنَكَ، ولا تَخُن مَن خانَكَ».

10. تهذيب الأحكام ـ به نقل از برادر زاده فضيل بن يسار ـ: در محضر امام صادق عليه السلام بودم كه زنى وارد شد ـ و من از همه به او نزديك تر بودم ـ. به من گفت: از ايشان سؤال كن. گفتم: چه سؤالى؟

گفت: فرزندم از دنيا رفت و مالى از او در دست برادرم ماند و او، آن را از بين بُرد. سپس برادرم مالى به دست آورد و آن را به من سپرد. آيا من حق دارم به اندازه مالى كه از بين برده است، از آن مال بردارم؟

من اين را از امام عليه السلام پرسيدم. ايشان فرمود: «نه. پيامبر خدا فرمود: امانت را به صاحبش باز گردان، و اگر كسى به تو خيانت كرد، تو به او خيانت مكن».

11. الإمام عليّ عليه السلام: لا تَخُن مَنِ ائتَمَنَكَ وإن خانَكَ، ولا تُذِع سِرَّهُ وإن أذاعَهُ.

11. امام على عليه السلام: به كسى كه تو را امين شمرده [و امانتى را به تو سپرده] است، خيانت مكن، اگر چه او به تو خيانت كرده باشد، و راز او را فاش مساز، هر چند او راز تو را فاش ساخته باشد.

12. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ الأَمانَةَ تُؤَدّى إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، وَالعَهدَ يوفى بِهِ لِلبَرِّ وَالفاجِرِ، فَأَدِّ الأَمانَةَ إلى مَنِ ائتَمَنَكَ، ولا تَخُن مَن خانَكَ.

12. امام صادق عليه السلام: امانت را به نيكوكار و بدكار بايد بازگردانْد، و به پيمانِ با نيكوكار و بدكار، بايد وفا كرد. پس امانت را به كسى كه به تو امانت سپرده است، باز گردان، و به كسى كه به تو خيانت كرده است، خيانت مكن.

13. عنه عليه السلام: مَنِ ائتَمَنَكَ بِأَمانَةٍ فَأَدِّها إلَيهِ، ومَن خانَكَ فَلا تَخُنهُ.

13. امام صادق عليه السلام: هر كس به تو امانتى سپرد، آن را به او بازگردان، و كسى كه به تو خيانت [در امانت] كرده است، تو به او خيانت مكن.

1 / 4: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلَى الفاجِرِ

1 / 4: پس دادن امانت، حتّى به تبهكار

14. تفسير الطبري عن سعيد بن جبير: لَمّا نَزَلَت: «وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَادُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِى الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ» قالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: كَذَبَ أعداءُ اللّهِ، ما مِن شَيءٍ كانَ فِي الجاهِلِيَّةِ إلّا وهُوَ تَحتَ قَدَمَيَّ، إلَا الأَمانَةَ؛ فَإِنَّها مُؤَدّاةٌ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ.

14. تفسير الطبرى ـ به نقل از سعيد بن جُبَير ـ: چون اين آيه فرود آمد: «و از اهل كتاب، كسى است كه اگر او را بر خروارى مال، امين شِمُرى، آن را به تو باز مى گردانَد. و از آنان كسى است كه اگر او را بر دينارى امين شِمُرى، آن را به تو پس نمى دهد، مگر آن كه دائما بر [سر] وى به پا ايستى. اين، بدان سبب است كه آنان گفتند: در مورد كسانى كه كتاب آسمانى ندارند، بر زيان ما راهى نيست»، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «دشمنان خدا دروغ مى گويند. هر آنچه [از عادات و رفتار] در جاهليت بود، زيرپاى من [و بى اعتبار] است، مگر امانتدارى كه بايد امانت را به [صاحبش] نيكوكار و تبهكار، بازگرداند».

15. الإمام الباقر عليه السلام: ثَلاثٌ لَم يَجعَلِ اللّهُ عَزَّ وجَلَّ لِأَحَدٍ فيهِنَّ رُخصَةً: أداءُ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، وَالوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبَرِّ وَالفاجِرِ، وبِرُّ الوالِدَينِ بَرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ.

15. امام باقر عليه السلام: سه چيز است كه خداوند عز و جل در آنها به هيچ كس رخصت [خلاف] نداده است: برگرداندن امانت به نيكوكار و تبهكار؛ وفا كردن به پيمان با نيكوكار و تبهكار؛ و نيكى كردن و فرمان بُردارى از پدر و مادر، نيكوكار باشند يا تبهكار.

16. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ اللّهَ عز و جل لَم يَبعَث نَبِيّا إلّا بِصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ.

16. امام صادق عليه السلام: خداوند عز و جل هيچ پيامبرى را برنينگيخت، مگر با راستگويى، و بازگرداندن امانت به نيكوكار و بدكار.

17. الأمالي للطوسي عن يحيى بن العلاء وإسحاق بن عمّار جميعا عن الإمام الصادق عليه السلام، قالا: ما وَدَّعَنا قَطُّ إلّا أوصانا بِخَصلَتَينِ: عَلَيكُم بِصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، فَإِنَّهُما مِفتاحُ الرِّزقِ.

17. الأمالى، طوسى: يحيى بن علاء و اسحاق بن عمّار، در باره امام صادق عليه السلام گفتند: ايشان، هيچ گاه با ما خداحافظى نكرد، مگر آن كه به دو مطلب، توصيه مان كرد [و فرمود]: «بر شما باد راستگويى و بازگردانيدن امانت به نيكوكار و بدكار؛ زيرا اين دو خصلت، كليد روزى اند».

18. الإمام العسكريّ عليه السلام ـ لِشيعَتِهِ ـ: اُوصيكُم بِتَقوَى اللّهِ، وَالوَرَعِ في دينِكُم، وَالاِجتِهادِ للّهِِ، وصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ إلى مَنِ ائتَمَنَكُم مِن بَرٍّ أو فاجِرٍ.

18. امام عسكرى عليه السلام ـ به شيعيانش ـ: سفارش مى كنم شما را به ترس از خدا، و پارسايى در دينتان، و كوشش براى خدا، و راستگويى، و پس دادن امانت به كسى كه به شما امانتى سپرده است، نيكوكار باشد يا تبهكار.

1 / 5: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلَى العَدُوِّ

1 / 5: بازگرداندن امانت، حتّى به دشمن

19. الإمام الصادق عليه السلام: اِتَّقُوا اللّهَ، وأدُّوا الأَماناتِ إلَى الأَسوَدِ وَالأَبيَضِ، وإن كانَ حَرورِيّا ، وإن كانَ شامِيّا.

19. امام صادق عليه السلام: از خدا بترسيد، و امانت ها را به [صاحبانشان] سياه و سفيد بازگردانيد، اگر چه حَرورى (خوارج) باشد، و اگر چه شامى (پيرو بنى اميّه) باشد.

20. تهذيب الأحكام عن محمّد بن عليّ الحلبيّ: اِستَودَعَني رَجُلٌ مِن مَوالي بَني مَروانَ ألفَ دينارٍ، فَغابَ ولَم أدرِ ما أصنَعُ بِالدَّنانيرِ، فَأَتَيتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام فَذَكَرتُ ذلِكَ لَهُ، وقُلتُ: أنتَ أحَقُّ بِها.

فَقالَ: لا، إنَّ أبي عليه السلام كانَ يَقولُ: إنَّما نَحنُ فيهِم بِمَنزِلَةِ هُدنَةٍ، نُؤَدّي أماناتِهِم، ونَرُدُّ ضالَّتَهُم، ونُقيمُ الشَّهادَةَ لَهُم وعَلَيهِم، فَإِذا تَفَرَّقَتِ الأَهواءُ لَم يَسَع أحَدا المُقامُ.

20. تهذيب الأحكام ـ به نقل از محمّد بن على حلبى ـ: مردى از طرفداران مروانيان، هزار دينار به من امانت سپرد و ناپديد شد. من مانده بودم كه با آن دينارها چه كنم. خدمت امام صادق عليه السلام رفتم و داستان را براى ايشان تعريف كردم و گفتم: شما به اينها سزاوارتريد.

فرمود: «نه، پدرم عليه السلام مى فرمود: ما با آنها همانند زمان صلح و آتش بس هستيم. امانت هايشان را پس مى دهيم، گم شده شان را بر مى گردانيم، له و عليه آنها شهادت مى دهيم؛ زيرا اگر چند دستگى پيش آيد، هيچ كس نمى تواند دوام آورد».

21. الكافي عن محمّد بن القاسم: سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ ـ يَعني موسى عليه السلام ـ عَن رَجُلٍ استَودَعَ رَجُلاً مالاً لَهُ قيمَةٌ، وَالرَّجُلُ الَّذي عَلَيهِ المالُ رَجُلٌ مِنَ العَرَبِ، يَقدِرُ عَلى ألّا يُعطِيَهُ شَيئا، ولا يَقدِرُ لَهُ عَلى شَيءٍ، وَالرَّجُلُ الَّذِي استَودَعَهُ خَبيثٌ خارِجِيٌّ ـ فَلَم أدَع شَيئا ـ.

فَقالَ لي: قُل لَهُ: رُدَّهُ عَلَيهِ، فَإِنَّهُ ائتَمَنَهُ عَلَيهِ بِأَمانَةِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ.

21. الكافى ـ به نقل از محمّد بن قاسم ـ: از امام كاظم عليه السلام در باره مردى [از مَوالى و غير عرب] پرسيدم كه مالى قيمتى نزد مردى امانت مى گذارد. آن كه مال به او سپرده شده، مردى از عرب است و مى تواند چيزى به او پس ندهد، و آن مرد هم كارى از دستش بر نمى آيد. از طرفى مردى كه به او امانت سپرده، شخصى پليد و خارجى مذهب است ـ و چيزى [از بدگويى در باره آن مرد] فروگذار نكردم ـ.

امام عليه السلام فرمود: «به او بگو كه آن [امانت] را به وى پس دهد؛ زيرا آن مرد، آن مال را در امان خدا به او سپرده است».

1 / 6: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلى قَتَلَةِ الأَنبِياءِ عليهم السلام

1 / 6: باز گرداندن امانت، حتّى به قاتلان پيامبران

22. الإمام عليّ عليه السلام: أدُّوا الأَماناتِ ولَو إلى قَتَلَةِ الأَنبِياءِ.

22. امام على عليه السلام: امانت ها را [به صاحبانشان] برگردانيد، اگر چه به قاتلان پيامبران باشد.

23. عنه عليه السلام: أدُّوا الأَمانَةَ ولَو إلى قاتِلِ وُلدِ الأَنبِياءِ.

23. امام على عليه السلام: امانت را برگردانيد، اگر چه به قاتل فرزندان پيامبران باشد.

1 / 7: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلى قاتِلِ الإمامِ عَلِيٍّ عليه السلام

1 / 7: باز گرداندن امانت، حتّى به قاتل امام على عليه السلام

24. الإمام الصادق عليه السلام: اِتَّقُوا اللّهَ، وعَلَيكُم بِأَداءِ الأَمانَةِ إلى مَنِ ائتَمَنَكُم، ولَو أنَّ قاتِلَ عَلِيِّ ابنِ أبي طالِبٍ عليه السلام ائتَمَنَني عَلى أمانَةٍ لَأَدَّيتُها إلَيهِ.

24. امام صادق عليه السلام: از خدا بترسيد و امانت را به كسى كه شما را امين دانسته است، باز گردانيد. اگر قاتل على بن ابى طالب عليه السلام هم امانتى را به من بسپارد، آن را به او باز مى گردانم.

25. عنه عليه السلام ـ في وَصِيَّةٍ لَهُ ـ: اِعلَم أنَّ ضارِبَ عَلِيٍّ عليه السلام بِالسَّيفِ وقاتِلَهُ، لَوِ ائتَمَنَني وَاستَنصَحَني وَاستَشارَني ـ ثُمَّ قَبِلتُ ذلِكَ مِنهُ ـ لَأَدَّيتُ إلَيهِ الأَمانَةَ.

25. امام صادق عليه السلام ـ در يكى از سفارش هايش ـ: بِدان كه حتّى اگر آن كه با شمشير بر على ضربت زد و او را كُشت، مرا امين بشمارد و از من راه نمايى و مشورت بخواهد ـ و من آن را از او بپذيرم ـ با او امانتدار خواهم بود.

26. مشكاة الأنوار عن عبد اللّه بن سنان: دَخَلتُ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام وقَد صَلَّى العَصرَ، وهُوَ جالِسٌ مُستَقبِلَ القِبلَةِ فِي المَسجِدِ، فَقُلتُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، إنَّ بَعضَ السَّلاطينِ يَأمَنُنا عَلَى الأَموالِ يَستَودِعُناها، ولَيسَ يَدفَعُ إلَيكُم خُمُسَكُم، أفَنُؤَدّيها إلَيهِم؟

قالَ: ورَبِّ هذِهِ القِبلَةِ ـ ثَلاثَ مَرّاتٍ ـ لَو أنَّ ابنَ مُلجَمٍ قاتِلَ أبي ـ فَإِنّي أطلُبُهُ يَتَسَتَّرُ؛ لِأَنَّهُ قَتَلَ أبِي ـ ائتَمَنَني عَلَى الأَمانَةِ لَأَدَّيتُها إلَيهِ.

26. مشكاة الأنوار ـ به نقل از عبد اللّه بن سنان ـ: بر امام صادق عليه السلام در مسجد درآمدم، در حالى كه ايشان، نماز عصر را خوانده و رو به قبله نشسته بود. گفتم: اى پسر پيامبر خدا! برخى حكمرانان، ما را امين اموال قرار مى دهند و آنها را به ما مى سپارند، در حالى كه خمس شما را نمى دهند. آيا آنها را به شما بپردازيم؟

فرمود: «به صاحب اين قبله سوگند (سه بار اين سوگند را ياد كرد) اگر ابن ملجم، قاتل پدرم ـ كه خونخواه او هستم، چون پدرم را كُشت ـ امانتى به من مى سپرد، آن را به او بر مى گرداندم».

1 / 8: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلى قاتِلِ الإمامِ الحُسينِ عليه السلام

1 / 8: باز گرداندن امانت، حتّى به قاتل امام حسين عليه السلام

27. الإمام زين العابدين عليه السلام ـ يوصي شيعَتَهُ ـ: عَلَيكُم بِأَداءِ الأَمانَةِ، فَوَ الَّذي بَعَثَ مُحَمَّدا بِالحَقِّ نَبِيّا، لَو أنَّ قاتِلَ أبِي الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليهماالسلامائتَمَنَني عَلَى السَّيفِ الَّذي قَتَلَهُ بِهِ لَأَدَّيتُهُ إلَيهِ.

27. امام زين العابدين عليه السلام ـ در حالى كه به شيعيانش سفارش مى فرمود ـ: در امانت[دارى] بكوشيد: سوگند به آن كه محمّد را به حق، پيامبر قرار داد، [حتّى] اگر قاتل پدرم حسين بن على عليه السلام شمشيرى را كه با آن او را كشت، به من امانت مى داد، آن را به او باز مى گرداندم.

28. الإمام الصادق عليه السلام: أدُّوا الأَمانَةَ ولَو إلى قاتِلِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليهماالسلام.

28. امام صادق عليه السلام: امانت را برگردانيد، حتّى به قاتل حسين بن على عليه السلام.

29. عنه عليه السلام: عَلَيكُم بِالوَرَعِ وَالاِجتِهادِ، وصِدقِ الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ لِمَنِ ائتَمَنَكُم، فَلَو أنَّ قاتِلَ الحُسَينِ عليه السلام ائتَمَنَني عَلَى السَّيفِ الَّذي قَتَلَهُ بِهِ لَأَتَيتُهُ إلَيهِ.

29. امام صادق عليه السلام: بر شما باد پارسايى و كوشش و راستگويى و بازگرداندن امانت به كسى كه به شما امانتى سپرده است؛ زيرا اگر قاتل حسين عليه السلام هم شمشيرى را كه با آن، او را به شهادت رساند، به امانت نزد من مى گذاشت، آن را به او پس مى دادم.

30. الكافي عن إسماعيل بن عبد اللّه القرشيّ: أتى إلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام رَجُلٌ فَقالَ لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، رَأَيتُ في مَنامي كَأَنّي خارِجٌ مِن مَدينَةِ الكوفَةِ في مَوضِعٍ أعرِفُهُ، وكَأَنَّ شَبَحا مِن خَشَبٍ، أو رَجُلاً مَنحوتا مِن خَشَبٍ، عَلى فَرَسٍ مِن خَشَبٍ، يُلَوِّحُ بِسَيفِهِ وأنَا اُشاهِدُهُ فَزِعا مَرعوبا.

فَقالَ لَهُ عليه السلام: أنتَ رَجُلٌ تُريدُ اغتِيالَ رَجُلٍ في مَعيشَتِهِ، فَاتَّقِ اللّهَ الَّذي خَلَقَكَ ثُمَّ يُميتُكَ.

فَقالَ الرَّجُلُ: أشهَدُ أنَّكَ قَد اُوتيتَ عِلما وَاستَنبَطتَهُ مِن مَعدِنِهِ، اُخبِرُكَ يَابنَ رَسولِ اللّهِ عَمّا قَد فَسَّرتَ لي: إنَّ رَجُلاً مِن جيراني جاءَني وعَرَضَ عَلَيَّ ضَيعَتَهُ، فَهَمَمتُ أن أملِكَها بِوَكسٍ كَثيرٍ لِما عَرَفتُ أنَّهُ لَيسَ لَها طالِبٌ غَيري، فَقالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: وصاحِبُكَ يَتَوَلّانا ويَبرَأُ مِن عَدُوِّنا؟ فَقالَ: نَعَم يَابنَ رَسولِ اللّهِ، رَجُلٌ جَيِّدُ البَصيرَةِ، مُستَحكَمُ الدّينِ، وأنَا تائِبٌ إلَى اللّهِ عَزَّ وجَلَّ وإلَيكَ مِمّا هَمَمتُ بِهِ ونَوَيتُهُ، فَأَخبِرني يَابنَ رَسولِ اللّهِ، لَو كانَ ناصِبا حَلَّ لِيَ اغتِيالُهُ؟ فَقالَ: أدِّ الأَمانَةَ لِمَنِ ائتَمَنَكَ وأرادَ مِنكَ النَّصيحَةَ، ولَو إلى قاتِلِ الحُسَينِ عليه السلام.

30. الكافى ـ به نقل از اسماعيل بن عبد اللّه قُرَشى ـ: مردى خدمت امام صادق عليه السلام آمد و گفت: اى پسر پيامبر خدا! خواب ديدم كه بيرون از شهر مدينه، در جايى كه مى شناسم هستم، و گويا شَبَحى از چوب يا مردى تراشيده از چوب، بر اسبى چوبين نشسته است و شمشيرش را تكان مى دهد و من، هراسان و وحشت زده، او را تماشا مى كنم.

امام عليه السلام به او فرمود: «تو قصد دارى از مردى كلاه بردارى كنى. بترس از آن خدايى كه تو را آفريده است و سپس مى ميراند».

مرد گفت: گواهى مى دهم كه تو از دانش، بهره مند گشته اى و آن را از معدنش گرفته اى. اى پسر پيامبر خدا! اينك، تو را از آنچه برايم تعبير كردى، آگاه مى گردانم. مردى از همسايگانم نزد من آمد و پيشنهاد كرد كه مِلك او را بخرم. من چون مى دانستم آن مِلك، خريدارى غير از من ندارد، تصميم گرفتم آن را به قيمت بسيار نازلى خريدارى كنم. امام صادق عليه السلام فرمود: «آن مرد، دوستدار ما و مخالف دشمنان ماست؟».

گفت: آرى، اى فرزند پيامبر خدا! مردى است بسيار با بينش و داراى دين و عقيده استوار (بر مذهب اهل بيت عليهم السلام). اينك، من از قصد و نيّتى كه داشتم، به درگاه خداوند عز و جلو پيشگاه شما توبه مى كنم. اى فرزند پيامبر خدا! به من بفرما كه اگر آن مرد ناصبى بود، مجاز بودم كه فريبش دهم؟

امام عليه السلام فرمود: «نسبت به كسى كه تو را امين دانسته و از تو راه نمايى خواسته است، امانتدار باش، حتى اگر قاتل حسين عليه السلام باشد».

1 / 9: أداءُ الأَمانَةِ ولَو إلَى المَجوسِيِّ

1 / 9: باز گرداندن امانت حتّى به مجوسى

31. الكافي عن الحسين الشّيباني عن الإمام الصادق عليه السلام: قُلتُ لَهُ: رَجُلٌ مِن مَواليكَ يَستَحِلُّ مالَ بَني اُمَيَّةَ ودِماءَهُم، وإنَّهُ وَقَعَ لَهُم عِندَهُ وَديعَةٌ.

فَقالَ: أدُّوا الأَماناتِ إلى أهلِها وإن كانوا مَجوسا ؛ فَإِنَّ ذلِكَ لا يَكونُ حَتّى يَقومَ قائِمُنا ـ أهلَ البَيتِ ـ فَيُحِلُّ ويُحَرِّمُ.

31. الكافى ـ به نقل از حسين شيبانى ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: مردى از پيروان شما، مال و خون اُمَويان را روا مى شمارد و آنان، امانتى نزد او مى سپارند.

امام عليه السلام فرمود: «امانت ها را به صاحبانش بازگردانيد، اگر چه مَجوسى باشند. آن كار (پس ندادن امانت)، روا نيست تا آن گاه كه قائم ما (اهل بيت) ظهور كند. در آن زمان، او حلال و حرام خواهد كرد».

1 / 10: أداءُ الأَمانَةِ عَلى كُلِّ حالٍ

1 / 10: باز گرداندن امانت در هر حال

32. الإمام عليّ عليه السلام: لا تَكُن مِمَّن.. يُؤَدِّي الأَمانَةَ ما عُوفِيَ واُرضِيَ، وَالخِيانَةَ إذا سَخِطَ وَابتُلِيَ، إذا عُوفِيَ ظَنَّ أنَّهُ قَد تابَ، وإنِ ابتُلِيَ ظَنَّ أنَّهُ قَد عوقِبَ.

32. امام على عليه السلام: از آنان مباش كه... در وقت عافيت و خوشى، امانتدارى مى كند و در هنگام ناخشنودى و گرفتارى، خيانت مى ورزد. هرگاه عافيت يافت، مى پندارد كه توبه كرده است، و اگر گرفتار شود، گمان مى بَرَد كه مجازات شده است.

33. دلائل النبوّة للبيهقي عن موسى بن عقبة: جاءَ عَبدٌ حَبَشِيٌّ أسوَدُ مِن أهلِ خَيبَرَ كانَ في غَنَمٍ لِسَيِّدِهِ، فَلَمّا رَأى أهلَ خَيبَرَ قَد أخَذُوا السِّلاحَ سَأَلَهُم: ما تُريدونُ؟

قالوا: نُقاتِلُ هذَا الرَّجُلَ الَّذي يَزعُمُ أنَّهُ نَبِيٌّ، فَوَقَعَ في نَفسِهِ ذِكرُ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله، فَأَقبَلَ بِغَنَمِهِ حَتّى عَهِدَ لِرَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

فَلَمّا جاءَهُ قالَ: ماذا تَقولُ وماذا تَدعو إلَيهِ؟ قالَ: أدعو إلَى الإِسلامِ وأن تَشهَدَ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ، وأنّي مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّهِ، وأن لا نَعبُدَ إلَا اللّهَ.

قالَ العَبدُ: فَماذا إلَيَّ إن أنَا شَهِدتُ وآمَنتُ بِاللّهِ؟ قالَ: لَكَ الجَنَّةُ إن مِتَّ عَلى ذلِكَ، فَأَسلَمَ.

قالَ: يا نَبِيَّ اللّهِ، إنَّ هذِهِ الغَنَمَ عِندي أمانَةٌ. قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: أخرِجها مِن عَسكَرِنا وَارمِها بِالحَصباءِ؛ فَإِنَّ اللّهَ سَيُؤَدّي عَنكَ أمانَتَكَ. فَفَعَلَ، فَرَجَعَتِ الغَنَمُ إلى سَيِّدِها، فَعَرَفَ اليَهودِيُّ أنَّ غُلامَهُ قَد أسلَمَ.

فَقامَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَوَعَظَ النّاسَ، فَذَكَرَ الحَديثَ في إعطاءِ الرّايَةِ عَلِيّا، ودُنُوِّهِم مِنَ الحِصنِ وقَتلِ مَرحَبٍ.

قالَ: وقُتِلَ مِنَ المُسلِمينَ العَبدُ الأَسوَدُ، ورَجَعَت عادِيَةُ اليَهودِ، وَاحتَمَلَ المُسلِمونَ العَبدَ الأَسوَدَ إلى عَسكَرِهِم فَاُدخِلَ فِي الفُسطاطِ، فَزَعَموا أنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله اطَّلَعَ فِي الفُسطاطِ ثُمَّ أقبَلَ عَلى أصحابِهِ، فَقالَ: لَقَد أكرَمَ اللّهُ هذَا العَبدَ وساقَهُ إلى خَيرٍ، قَد كانَ الإِسلامُ مِن نَفسِهِ حَقّا، وقَد رَأَيتُ عِندَ رَأسِهِ اثنَتَينِ مِنَ الحورِ العينِ.

33. دلائل النبوّة ـ به نقل از موسى بن عقبه ـ: بنده اى سياه حبشى از اهالى خيبر، با گوسفندان سَروَرش بود. چون ديد خيبريان سلاح برگرفته اند، از آنها پرسيد: مى خواهيد چه كنيد؟

گفتند: مى خواهيم با اين مردى كه مى گويد پيامبر است، بجنگيم.

نام پيامبر صلى الله عليه و آله در دلِ آن بنده نشست و گوسفندانش را برداشت و به سوى پيامبر خدا روانه شد. چون به ايشان رسيد. پرسيد: تو چه مى گويى و به چه مى خوانى؟

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «به اسلام مى خوانم و اين كه گواهى دهى معبودى جز خدا نيست و من، محمّد فرستاده خدا هستم، و اين كه جز خدا را بندگى نمى كنيم».

بنده گفت: اگر گواهى دادم و به خدا ايمان آوردم، چه به من مى رسد؟

فرمود: «اگر بر اسلام بميرى، به بهشت خواهى رفت».

آن بنده ايمان آورد. سپس گفت: اى پيامبر خدا! اين گوسفندها نزد من امانت است. پيامبر خدا فرمود: «آنها را از اُردوى ما بيرون ببَر و در حصباء رهايشان كن. به زودى خداوند، امانتت را از سوى تو [به صاحبش] باز خواهد گردان».

او چنين كرد و گوسفندها به نزد صاحبشان برگشتند و يهودى دريافت كه غلامش مسلمان شده است.

پيامبر خدا، برخاست و مردم را پند داد و از دادن پرچم به على و نزديك شدنشان به قلعه و كُشتن مَرحَب سخن گفت.

از مسلمانان، همان غلام سياه كشته شد و سپاه مهاجم يهود، بازگشت. مسلمانان، پيكر بنده سياه را به اردوگاه خود حمل كردند و به درون خيمه بردند. مى گويند: پيامبر خدا، سرى به خيمه زد. سپس رو به يارانش كرد و فرمود: «خداوند، اين بنده سياه را گرامى داشت و او را به خير و سعادت كشانْد. او به راستى اسلام آورد. من در بالين او، دو حور العين ديدم».

1 / 11: فَضلُ أداءِ الأَمانَةِ

1 / 11: ارزش امانتدارى

الكتاب

قرآن

«وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ».

«و آنان كه امانت ها و پيمان خود را رعايت مى كنند».

الحديث

حديث

34. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ، اللّهَ اللّهَ في دينِكُم وأمانَتِكُم.

34. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! شما را به خدا، شما را به خدا، ديندار و امانتدار باشيد!

35. عنه صلى الله عليه و آله: الشُّفَعاءُ خَمسَةٌ: القُرآنُ، وَالرَّحِمُ، وَالأَمانَةُ، ونَبِيُّكُم، وأهلُ بَيتِ نَبِيِّكُم.

35. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شفاعت كنندگان، پنج كس اند: قرآن، خويشاوند، امانت، پيامبرتان، و خاندان پيامبرتان.

36. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ أهلَ الأَرضِ مَرحومونَ ما تَحابّوا، وأدَّوُا الأَمانَةَ، وعَمِلوا بِالحَقِّ.

36. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اهل زمين تا زمانى كه به يكديگر مِهر بورزند، و امانتدار باشند، و به حق عمل كنند، مورد رحمت [خدا] هستند.

37. المعجم الكبير: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: القَتلُ في سَبيلِ اللّهِ يُكَفِّرُ الذُّنوبَ كُلَّها ـ أو قالَ: كُلَّ شَيءٍ ـ إلَا الأَمانَةَ.

37. المعجم الكبير: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «كشته شدن در راه خدا، هر گناهى را پاك مى كند، بجز امانت را [كه بايد به صاحبش بازگردانده شود]» يا فرمود: «هر چيزى را پاك مى كند».

38. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن كانَ عَلى ديني ودينِ داوُدَ وسُلَيمانَ و إبراهيمَ، فَليَتَزَوَّج إن وَجَدَ إلَى النِّكاحِ سَبيلاً، وإلّا فَليُجاهِد في سَبيلِ اللّهِ، إنِ استُشهِدَ يُزَوِّجُهُ مِنَ الحورِ العينِ، إلّا أن يَكونَ يَسعى عَلى والِدَيهِ، أو في أمانَةٍ لِلنّاسِ عَلَيهِ.

38. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس بر كيش من و كيش داوود و سليمان و ابراهيم عليهم السلام است، اگر امكان ازدواج برايش هست، بايد ازدواج كند، وگرنه در راه خدا جهاد نمايد؛ و اگر به شهادت رسيد، خداوند، از حوريان بهشتى به همسرىِ او در مى آورد، مگر آن كه براى [تأمين هزينه] پدر و مادرش كار كند، يا امانتى از مردم نزد او باشد [كه در اين دو صورت، لازم نيست به جهاد برود].

39. عنه صلى الله عليه و آله: أقرَبُكُم غَدا مِنّي فِي المَوقِفِ، أصدَقُكُمُ لِلحَديثِ، وآداكُم لِلأَمانَةِ، وأوفاكُم بِالعَهدِ، وأحسَنُكُم خُلُقا، وأقرَبُكُم مِنَ النّاسِ.

39. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فردا [ى قيامت]، نزديك ترين شما به من در موقف، كسى است كه راستگوتر، امانتدارتر، به پيمانْ وفادارتر، نيك خوتر، و به مردمْ نزديك تر باشد.

40. عنه صلى الله عليه و آله: أدُّوا الأَمانَةَ فَإِنَّما ذلِكَ لَكُم، ولا تَظلِموا، ولا تَدخُلوا فيما لا يَحِلُّ لَكُم، فَإِنَّما ذلِكَ عَلَيكُم.

40. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانتدار باشيد؛ زيرا اين به نفع خود شماست. و ستم نكنيد، و كارى را كه بر شما روا نيست، انجام ندهيد؛ زيرا اين به زيان خودِ شماست.

41. عنه صلى الله عليه و آله: أربَعٌ إذا كُنَّ فيكَ، فَلا عَلَيكَ ما فاتَكَ مِنَ الدُّنيا: حِفظُ أمانَةٍ وصِدقُ حَديثٍ، وحُسنُ خَليقَةٍ، وعِفَّةٌ في طُعمَةٍ.

41. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: چهار چيز است كه اگر در تو بودند، باك مدار اگر دنيا را نداشته باشى: نگهدارى از امانت، راستگويى، خوش خويى، و خوددارى در خوراك.

42. عنه صلى الله عليه و آله: إذا رَأَيتَ مِن أخيكَ ثَلاثَ خِصالٍ فَارجُهُ: الحَياءَ، وَالأَمانَةَ، وَالصِّدقَ، وإذا لَم تَرَها فَلا تَرجُهُ.

42. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هرگاه از برادرت سه خصلت ديدى، به او اميدوار باش: حيا، امانتدارى، و راستگويى. و اگر اينها را نديدى، به او اميد مبند.

43. عنه صلى الله عليه و آله: مَكارِمُ الأَخلاقِ عَشرٌ؛ تَكونُ فِي الرَّجُلِ ولا تَكونُ فِي ابنِهِ، وتَكونُ فِي الاِبنِ ولا تَكونُ في أبيهِ، وتَكونُ فِي العَبدِ ولا تَكونُ في سَيِّدِهِ، يَقسِمُهَا اللّهُ لِمَن أرادَ بِهِ السَّعادَةَ: صِدقُ الحَديثِ، وصِدقُ البَأسِ، وإعطاءُ السّائِلِ، وَالمُكافَأَةُ لِلصَّنائِعِ، وحِفظُ الأَمانَةِ، وصِلَةُ الرَّحِمِ، وَالتَّذَمُّمُ لِلجارِ، وَالتَّذَمُّمُ لِلصّاحِبِ، وإقراءُ الضَّيفِ، ورَأسُهُنَّ الحَياءُ.

43. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خوى هاى والا ده تاست. اين خوى ها، گاه در پدر هست و در فرزندش نيست، يا در فرزند هست و در پدرش نيست، يا در بنده هست و در سَرورش نيست. خداوند، آنها را به هر كس كه سعادتش را بخواهد، قسمت مى كند: راستگويى، شهامت، دِهِش به سائل، جبران كردن نيكى ها، نگهدارى از امانت، صله رحم، حفظ حقّ و حرمت همسايه (/ پناهنده)، حفظ حق و حرمت رفيق، ميهمان نوازى، و سرآمد همه اينها حياست.

44. عنه صلى الله عليه و آله: ما مِن عَبدٍ يُعلَمُ مِنهُ الحِرصُ عَلى أداءِ الأَمانَةِ، إلّا أدَّى اللّهُ تَعالى عَنهُ، فَإِن ماتَ ولَم يُؤَدِّها ـ وقَد عَلِمَ اللّهُ تَعالى مِنهُ الحِرصَ عَلى أدائِها ـ قَيَّضَ اللّهُ تَعالى لَهُ مَن يُؤَدّيها عَنهُ بَعدَ مَوتِهِ.

44. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هيچ بنده اى نيست كه معلوم شود در امانتدارى حريص است، مگر آن كه خداوند متعال از جانب او اداى امانت كند، و اگر مُرد و آن را به صاحبش برنگردانده باشد ـ و خداى متعال بداند كه بر پس دادن آن حريص بوده است ـ خداى متعال، برايش كسى را مى گمارد كه پس از مرگش، آن امانت را باز گرداند.

45. صحيح البخاري عن عبد اللّه بن عباس: أخبَرَني أبو سُفيانَ أنَّ هِرَقلَ قالَ لَهُ: سَأَلتُكَ ماذا يَأمُرُكُم؟ فَزَعَمتَ أنَّهُ أمَرَكُم بِالصَّلاةِ، وَالصِّدقِ، وَالعَفافِ، وَالوَفاءِ بِالعَهدِ، وأداءِ الأَمانَةِ. قالَ: وهذِهِ صِفَةُ نَبِيٍّ.

45. صحيح البخارى ـ به نقل از عبد اللّه بن عبّاس ـ: ابو سفيان برايم نقل كرد كه هِرَقل به او گفت: از تو پرسيدم شما را به چه چيزهايى امر مى كند؟ و تو گفتى: به نماز و راستگويى و پاك دامنى و پيماندارى، و امانتدارى؛ و اينها ويژگى يك پيامبر است.

46. الإمام عليّ عليه السلام: اِلزَمِ الصِّدقَ وَالأَمانَةَ؛ فَإِنَّهُما سَجِيَّةُ الأَبرارِ.

46. امام على عليه السلام: پيوسته راستگو و امانتدار باش؛ زيرا اين دو، خصلت نيكان است.

47. عنه عليه السلام: الأَمانَةُ فَضيلَةٌ لِمَن أدّاها.

47. امام على عليه السلام: امانتدارى يك فضيلت است.

48. عنه عليه السلام: الأَمانَةُ وَالوَفاءُ صِدقُ الأَفعالِ .

48. امام على عليه السلام: امانتدارى و وفادارى، راست كردارى اند.

49. عنه عليه السلام ـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: كُلُّ خُلُقٍ مِنَ الأَخلاقِ فَإِنَّهُ يَكسُدُ عِندَ قَومٍ مِنَ النّاسِ إلَا الأَمانَةَ، فَإِنَّها نافِقَةٌ عِندَ أصنافِ النّاسِ، يُفَضَّلُ بِها مَن كانَت فيهِ.

حَتّى أنَّ الآنِيَةَ إذا لَم تُنَشَّف وبَقِيَ ما يودَعُ فيها عَلى حالِهِ لَم يَنقُص، كانَت أكثَرَ ثَناءً مِن غَيرِها مِمّا يُرَشَّحُ أو يُنَشَّفُ.

49. امام على عليه السلام ـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـ: هر خويى از خوى ها در نزد گروهى از مردم، بى رونق است، بجز امانتدارى كه نزد همه مردم، رونق [و ارزش] دارد، و براى هر كس كه از آن برخوردار باشد، مزيّتى به شمار مى آيد.

حتّى ظرف هايى كه نم را به خود نمى كشند و هرگاه چيزى در آنها نهاده شود، به همان حال باقى مى ماند و كم نمى شود، ستودنى تر از ظرف هايى هستند كه تراوش مى كنند يا [مايع را] به خود مى كِشند.

50. الإمام الصادق عليه السلام ـ يَعِظُ أحَدَ أصحابِهِ ـ: عَلَيكَ بِتَقوَى اللّهِ، وَالوَرَعِ وَالاِجتِهادِ، وصِدقِ الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ، وحُسنُ الخُلُقِ وحُسنُ الجِوارِ، وكونوا دُعاةً إلى أنفُسِكُم بِغَيرِ ألسِنَتِكُم، وكونوا زَينا ولا تَكونوا شَينا.

50. امام صادق عليه السلام: در اندرز به يكى از يارانش ـ: برتو باد پرهيزگارى، و پارسايى و كوشش و راستگويى و امانتدارى و خوش خويى و حُسن همسايگى! مردم را با غيرِ زبان هايتان (يعنى با كردار) به سوى خود دعوت كنيد، و مايه زيور باشيد و مايه ننگ و عيب مباشيد.

51. الأمالي للصدوق عن الحسين بن أبي العلاء عن الإمام الصادق عليه السلام: أحَبُّ العِبادِ إلَى اللّهِ عَزَّ وجَلَّ، رَجُلٌ صَدوقٌ في حَديثِهِ، مُحافِظٌ عَلى صَلَواتِهِ ومَا افتَرَضَ اللّهُ عَلَيهِ، مَعَ أداءِ الأَمانَةِ.

ثُمَّ قالَ عليه السلام: مَنِ اؤتُمِنَ عَلى أمانَةٍ فَأَدّاها فَقَد حَلَّ ألفَ عُقدَةٍ مِن عُنُقِهِ مِن عُقَدِ النّارِ، فَبادِروا بِأَداءِ الأَمانَةِ؛ فَإِنَّ مَنِ اؤتُمِنَ عَلى أمانَةٍ وَكَّلَ بِهِ إبليسُ مِئَةَ شَيطانٍ مِن مَرَدَةِ أعوانِهِ لِيُضِلّوهُ ويُوَسوِسوا إلَيهِ حَتّى يُهلِكوهُ، إلّا مَن عَصَمَ اللّهُ عَزَّ وجَلَّ.

51. الأمالى، صدوق ـ به نقل از حسين بن ابى العلاء ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «محبوب ترينِ بندگان در نزد خداوند عز و جل مردى است كه در سخنش راستگو باشد، نمازهايش و آنچه را خدا بر او واجب كرده است، پاس بدارد، و امانتدار باشد».

سپس فرمود: «هر كس به او امانتى سپرده شود و آن را به صاحبش بازگردانَد، هزار گِره از گره هاى آتش را از گردنش باز كرده است. پس در ردّ امانت بكوشيد؛ زيرا كسى كه امانتى به او سپرده شود، ابليس، صد اهريمن از نوچه هايش را بر او مى گمارد كه گم راهش سازند و وسوسه اش كنند تا او را به نابودى بكشانند، مگر كسى كه خداوند عز و جل او را نگه دارد».

52. الإمام الكاظم عليه السلام: رَأسُ السَّخاءِ أداءُ الأَمانَةِ.

52. امام كاظم عليه السلام: سرآمد سخاوت، بازگرداندن امانت است.

1 / 12: التَّحذيرُ مِنَ الاِستهانَةِ بِالأَمانَةِ

1 / 12: نهى از اهميّت ندادن به امانت

53. الإمام عليّ عليه السلام: مَنِ استَهانَ بِالأَمانَةِ وَقَعَ فِي الخِيانَةِ.

53. امام على عليه السلام: كسى كه به امانت اهميّت ندهد، به خيانت مى افتد.

54. عنه عليه السلام: مَنِ استَهانَ بِالأَمانَةِ، ورَتَعَ فِي الخِيانَةِ، ولَم يُنَزِّه نَفسَهُ ودينَهُ عَنها، فَقَد أحَلَّ بِنَفسِهِ الذُّلَّ وَالخِزيَ فِي الدُّنيا، وهُوَ فِي الآخِرَةِ أذَلُّ وأخزى.

54. امام على عليه السلام: هر كس به امانت اهميّت ندهد و گِرد خيانت بچرخد، و خودش را و دينش را از آن به دور ندارد، خوارى و رسوايى در دنيا را براى خود بخرد، و در آخرت، خوارتر و رسواتر باشد.

55. عنه عليه السلام ـ مِن خُطبَةٍ لَهُ لَمّا قَدِمَ عَلَيهِ عامِلاهُ عَلَى اليَمَنِ بَعدَ استيلاءِ بُسرِ بنِ أرطاةَ عَلَيها ـ: اُنبِئتُ بُسرا قَدِ اطَّلَعَ اليَمَنَ، وإنّي وَاللّهِ لَأَظُنُّ أنَّ هؤُلاءِ القَومَ سَيُدالونَ مِنكُم بِاجتِماعِهِم عَلى باطِلِهِم، وتَفَرُّقِكُم عَن حَقِّكُم، وبِمَعصِيَتِكُم إمامَكُم فِي الحَقِّ، وطاعَتِهِم إمامَهُم فِي الباطِلِ، وبِأَدائِهِمُ الأَمانَةَ إلى صاحِبِهِم وخِيانَتِكُم، وبِصَلاحِهِم في بِلادِهِم وفَسادِكُم، فَلَوِ ائتَمَنتُ أحَدَكُم عَلى قَعبٍ لَخَشيتُ أن يَذهَبَ بِعِلاقَتِهِ .

55. امام على عليه السلام ـ از خطبه ايشان پس از آن كه بُسر بن اَرطات، يمن را تصرّف كرد و دو كارگزار ايشان در يمن، نزد او آمدند ـ: به من خبر داده شده كه بُسر بر يمن چيره شده است. به خدا سوگند كه گمان مى كنم اين جماعت، به زودى بر شما نيز چيره آيند؛ زيرا آنها بر باطل خود هم داستان اند و شما با آن كه بر حقّيد، پراكنده ايد. شما پيشواى بر حقّتان را، نافرمانى مى كنيد، و آنها پيشواى باطلشان را فرمان مى برند. آنها با رهبر خود امانتدارند و شما خيانت مى ورزيد. آنها در سرزمين خود، اهل صلاح و درستى هستند و شما اهل تباهى؛ به طورى كه اگر [حتّى] قدحى چوبين نزد يكى از شما به امانت بگذارم، مى ترسم كه بند آويز آن را بِبَرد».

56. تهذيب الأحكام عن إسحاق: سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَنِ الرَّجُلِ يَبعَثُ إلَى الرَّجُلِ يَقولُ لَهُ: اِبتَع لي ثَوبا، فَيَطلُبُ لَهُ فِي السّوقِ، فَيَكونُ عِندَهُ مِثلُ ما يَجِدُ لَهُ فِي السّوقِ، فَيُعطيهِ مِن عِندِهِ؟

قالَ: لا يَقرُبَنَّ هذا ولا يُدَنِّس نَفسَهُ، إنَّ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ يَقولُ: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْاءِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا» ، وإن كانَ عِندَهُ خَيرٌ مِمّا يَجِدُ لَهُ فِي السّوقِ فَلا يُعطيهِ مِن عِندِهِ.

56. تهذيب الأحكام ـ به نقل از اسحاق ـ: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: مردى به ديگرى پيغام مى دهد و مى گويد: «برايم جامه اى خريدارى كن»، و او براى خريد جامه به بازار مى رود؛ امّا خودش مانند جامه اى كه در بازار مى يابد، دارد. آيا جامه اى را كه خودش دارد به او بدهد؟

امام عليه السلام فرمود: «هرگز نزديك اين كار نشود و خودش را آلوده نسازد. خداوند عز و جلمى فرمايد: «ما امانت را به آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم؛ ليكن آنها از پذيرفتنش سر باز زدند و از آن ترسيدند، و انسان، آن را پذيرفت، كه او ستمكار و نادان بود». حتّى اگر آنچه خودش دارد، بهتر از آن چيزى بود كه در بازار برايش به دست مى آورد، باز آنچه را خودش دارد، نبايد به او بدهد».

57. الكافي عن معاوية بن عمّار: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام: الرَّجُلُ يَكونُ لي عَلَيهِ الحَقُّ فَيَجحَدُنيهِ، ثُمَّ يَستَودِعُني مالاً، ألي أن آخُذَ ما لي عِندَهُ؟

قالَ: لا، هذِهِ خِيانَةٌ.

57. الكافى ـ به نقل از معاوية بن عمّار ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: مردى دَينى به من دارد و انكارش مى كند. سپس مالى را به من امانت مى سپارد. آيا حق دارم طلب خود را از آن بردارم؟

فرمود: «خير. اين، خيانت [در امانت] است».

الفصل الثّاني: موجبات الأمانة

فصل دوم: موجبات امانتدارى

2 / 1: صِدقُ الإِيمانِ

2 / 1: ايمان حقيقى

الكتاب

قرآن

«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ... وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ».

«به راستى كه مؤمنان، رستگار شدند... و آنان كه امانت ها و پيمان خود را رعايت مى كنند».

الحديث

حديث

58. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أداءُ الحُقوقِ وحِفظُ الأَماناتِ، ديني ودينُ النَّبِيّينَ مِن قَبلي.

58. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: گزاردن حقوق و نگهدارى امانت ها، دين من و دينِ پيامبران پيش از من است.

59. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ الأَمانَةَ وَالوَفاءَ نَزَلا عَلَى ابنِ آدَمَ مَعَ الأَنبِياءِ فَاُرسِلوا بِهِ، فَمِنهُم رَسولُ اللّهِ، ومِنهُم نَبِيٌّ، ومِنهُم نَبِيٌّ رَسولٌ.

نَزَلَ القُرآنُ وهُوَ كَلامُ اللّهِ، ونَزَلَتِ العَرَبِيَّةُ وَالعَجَمِيَّةُ، فَعَلِموا أمرَ القُرآنِ، وعَلِموا أمرَ السُّنَنِ بِأَلسِنَتِهِم، ولَم يَدَعِ اللّهُ شَيئا مِن أمرِهِ مِمّا يَأتونَ ومِمّا يَجتَنِبونَ ـ وهِيَ الحُجَجُ عَلَيهِم ـ إلّا بَيَّنَهُ لَهُم، فَلَيسَ أهلُ لِسانٍ إلّا وهُم يَعرِفونَ الحَسَنَ مِنَ القَبيحِ.

ثُمَّ الأَمانَةُ أوَّلُ شَيءٍ يُرفَعُ ويَبقى أثَرُها في جُذورِ قُلوبِ النّاسِ، ثُمَّ يُرفَعُ الوَفاءُ وَالعَهدُ وَالذِّمَمُ وتَبقَى الكُتُبُ، فَعالِمٌ يَعمَلُ، وجاهِلٌ يَعرِفُها ويُنكِرُها، حَتّى وَصَلَ إلَيَّ وإلى اُمَّتي، فَلا يَهلِكُ عَلَى اللّهِ إلّا هالِكٌ، ولا يُغفِلُهُ إلّا تارِكٌ.

59. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانت و وفا، به واسطه پيامبران بر فرزند آدم نازل شد، و آنها براى اين فرستاده شدند. برخى از ايشان، فرستاده خدا هستند، برخى پيامبر، و برخى پيامبرِ فرستاده.

قرآن كه سخن خداست، فرود آمد. زبان عربى و غير عربى فرود آمدند. پس مردم، قرآن را و سنّت ها را با زبان هاى خويش دانستند، و خداوند، هر آنچه مردم مى بايد انجام دهند يا انجام ندهند ـ و اينها خود، حجّت بر آنهاست ـ بر ايشان بيان فرمود. پس اهل هيچ زبانى نيست، مگر آن كه نيك را از بد، باز مى شناسند.

سپس امانت، نخستين چيزى است كه [به آسمان] بالا برده مى شود (از ميان مردم رخت بر مى بندد) و نشان آن در اعماق دل هاى مردم مى ماند. سپس وفادارى و پيمان و مسئوليت ها بالا برده مى شوند و [تنها] نوشته ها[يى از آنها] باقى مى مانند.

پس، عالمى عمل مى كند، و نادانى [با آن كه] آنها را مى داند و انكارشان مى كند، تا آن كه به من و به امّت من رسيد. پس نزد خدا هلاك نشود مگر آن كه هلاك شدنى است، و تنها ترك كنندگان از او غفلت مى كنند.

60. عنه صلى الله عليه و آله: ألا اُنَبِّئُكُم بِالمُؤمِنِ؟ مَنِ ائتَمَنَهُ المُؤمِنونَ عَلى أنفُسِهِم وأموالِهِم.

60. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آيا شما را از مؤمن خبر ندهم؟ مؤمن، كسى است كه مؤمنان، او را بر جان و مال خود امين بدانند.

61. عنه صلى الله عليه و آله: لا تَنظُروا إلى كَثرَةِ صَلاتِهِم وصَومِهِم، وكَثرَةِ الحَجِّ، وَالمَعروفِ، وطَنطَنَتِهِم بِاللَّيلِ ، ولكِنِ انظُروا إلى صِدقِ الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ.

61. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: به بسيارىِ نماز و روزه و حج و بخشش و زمزمه هاى شبانه آنها نگاه مكنيد؛ بلكه به راستگويى و امانتدارى شان بنگريد.

62. عنه صلى الله عليه و آله ـ في بَيانِ خِصالِ المُؤمِنِ ـ: أميناً عَلَى الأَماناتِ، بَعيدا مِنَ الخِياناتِ.

62. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در بيان منش هاى مؤمن ـ: در امانت ها امين، و از خيانت ها به دور است.

63. عنه صلى الله عليه و آله: أربَعٌ مَن كُنَّ فيهِ اُكمِلَ إيمانُهُ وإن كانَ مِن قَرنِهِ إلى قَدَمِهِ خَطايا: الصِّدقُ، وأداءُ الأَمانَةِ، وَالحَياءُ، وحُسنُ الخُلُقِ.

63. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: چهار خصلت اند كه در هر كه باشند، ايمانش كامل است، اگر چه از سر تا پايش گناه باشد: راستگويى، امانتدارى، حيا، و خوش خويى.

64. عنه صلى الله عليه و آله: لا إيمانَ لِمَن لا أمانَةَ لَهُ.

64. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: كسى كه امانتدار نيست، ايمان ندارد.

65. مسند ابن حنبل عن أنس: ما خَطَبَنا نَبِيُّ اللّهِ صلى الله عليه و آله إلّا قالَ: لا إيمانَ لِمَن لا أمانَةَ لَهُ، ولا دينَ لِمَن لا عَهدَ لَهُ.

65. مسند ابن حنبل ـ به نقل از اَ نَس ـ: پيامبر خدا، هيچ گاه براى ما خطبه نخواند، مگر آن كه [در آن] فرمود: «ايمان ندارد آن كه امانتدار نباشد، و دين ندارد آن كه به پيمانش وفادار نباشد».

66. الإمام عليّ عليه السلام: كُنّا جُلوسا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَطَلَعَ عَلَينا رَجُلٌ مِن أهلِ العالِيَةِ، فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، أخبِرني بِأَشَدِّ شَيءٍ في هذَا الدّينِ وأليَنِهِ؟

قال صلى الله عليه و آله: أليَنُهُ شَهادَةُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ.

وأشَدُّهُ ـ يا أخَا العالِيَةِ ـ الأَمانَةُ، إنَّهُ لا دينَ لِمَن لا أمانَةَ لَهُ.

66. امام على عليه السلام: با پيامبر خدا نشسته بوديم كه مردى از اهالى عاليه وارد شد و گفت: اى پيامبر خدا! مرا از سخت ترين و آسان ترين چيز در اين دين، خبر دهيد.

فرمود: «آسان ترينش گواهى دادن به اين است كه معبودى جز خدا نيست، و محمّد، بنده و فرستاده اوست.

و سخت ترينش ـ اى عاليه نشين ـ امانتدارى است. آن را كه امانتدارى نيست، دين نيست».

67. عنه عليه السلام: مَن لا أمانَةَ لَهُ لا إيمانَ لَهُ.

67. امام على عليه السلام: آن را كه امانتدارى نيست، ايمان نيست.

68. عنه عليه السلام: لَيسَ المُسلِمُ بِالخائِنِ إذَا ائتُمِنَ، ولا بِالمُخلِفِ إذا وَعَدَ، ولا بِالكَذوبِ إذا نَطَقَ.

68. امام على عليه السلام: مسلمان، هر گاه امانتى به او سپرده شود، خيانت نمى كند، و هرگاه وعده دهد، خُلف وعده نمى كند، و هرگاه سخن بگويد، دروغ نمى گويد.

69. عنه عليه السلام: أدِّ الأَمانَةَ إذَا ائتُمِنتَ، ولاتَتَّهِم غَيرَكَ إذَا ائتَمَنتَهُ، فَإِنَّهُ لا إيمانَ لِمَن لا أمانَةَ لَهُ.

69. امام على عليه السلام: هر گاه به تو امانتى سپرده شد، آن را برگردان، و هرگاه به كسى امانت سپردى [و امينش شمردى]، او را [به خيانت] متّهم مكن؛ زيرا ايمان ندارد كسى كه امانتدار نيست.

70. عنه عليه السلام: الأَمانَةُ إيمانٌ.

70. امام على عليه السلام: امانتدارى، ايمان است.

71. عنه عليه السلام: عَلَى الصِّدقِ وَالأَمانَةِ مَبنَى الإِيمانِ.

71. امام على عليه السلام: بناى ايمان، بر راستى و امانتدارى استوار است.

72. عنه عليه السلام: رَأسُ الإِيمانِ الأَمانَةُ.

72. امام على عليه السلام: سرلوحه (اوجِ) ايمان، امانتدارى است.

73. عنه عليه السلام: رَأسُ الإِسلامِ الأَمانَةُ.

73. امام على عليه السلام: سرلوحه (اوجِ) اسلام، امانتدارى است.

74. عنه عليه السلام: أصلُ الدّينِ، أداءُ الأَمانَةِ، وَالوفاءُ بِالعُهودِ.

74. امام على عليه السلام: بنياد دين، امانتدارى و وفاى به پيمان هاست.

75. عنه عليه السلام: عِبادَ اللّهِ، اِفزَعوا إلى قِوامِ دينِكُم بِإِقامِ الصَّلاةِ لِوَقتِها. وإيتاءِ الزَّكاِة في حينِها... وأداءِ الأَمانَةِ إذَا ائتُمِنتُم.

75. امام على عليه السلام: اى بندگان خدا! با خواندن نماز در وقتش، و پرداختن زكات در هنگامش... و پس دادن امانتى كه به شما سپرده شده است، دينتان را برپا و استوار داريد.

76. عنه عليه السلام: كانَ الرَّسولُ إلَيكُم مِن أنفُسِكُم، بِلِسانِكُم... فَعَلَّمَكُمُ الكِتابَ وَالحِكمَةَ، وَالفَرائِضَ وَالسُّنَّةَ، وأمَرَكُم بِصِلَةِ أرحامِكُم، وحَقنِ دِمائِكُم، وصَلاحِ ذاتِ البَينِ، وأن تُؤَدُّوا الأَماناتِ إلى أهلِها، وأن توفوا بِالعَهدِ.

76. امام على عليه السلام: پيامبرى كه به سوى شما آمد، از خودتان و با زبان خودتان بود... او كتاب و دانايى، و واجبات و مستحبّات را به شما آموخت، و به رسيدگى به خويشاوندانتان، و حفظ خون هايتان، و آشتى با يكديگر، و باز گرداندن امانت ها به صاحبانشان، و وفا كردن به پيمان، فرمانتان داد.

77. عنه عليه السلام: مَن عَمِلَ بِالأَمانَةِ، فَقَد أكمَلَ الدِّيانَةَ.

77. امام على عليه السلام: كسى كه امانتدارى كند، ديندارى را به كمال رسانيده است.

78. عنه عليه السلام: أفضَلُ الإِيمانِ الأَمانَةُ، أقبَحُ الأَخلاقِ الخِيانَةُ.

78. امام على عليه السلام: برترين [مرتبه] ايمان، امانتدارى است، و زشت ترين خوى، خيانت است.

79. عنه عليه السلام: عَلَيكَ بِالأَمانَةِ؛ فَإِنَّها أفضَلُ دِيانَةٍ.

79. امام على عليه السلام: امانتدار باش، كه امانتدارى، برترين ديندارى است.

80. عنه عليه السلام: مَن صَحَّت دِيانَتُهُ، قَوِيَت أمانَتُهُ.

80. امام على عليه السلام: كسى كه دينش درست باشد، امانتدارى اش قوى است.

81. عنه عليه السلام: ثَمَرَةُ الدّينِ الأَمانَةُ.

81. امام على عليه السلام: ميوه دين، امانتدارى است.

82. عنه عليه السلام: صِحَّةُ الأَمانَةِ عُنوانُ حُسنِ المُعتَقَدِ.

82. امام على عليه السلام: درستى در امانت، نشانه نيكويىِ عقيدت است.

83. عنه عليه السلام: إنَّ لِأَهلِ الدّينِ عَلاماتٍ يُعرَفونَ بِها: صِدقَ الحَديثِ، وأداءَ الأَمانَةِ، ووَفاءً بِالعَهدِ، وصِلَةَ الأَرحامِ، ورَحمَةَ الضُّعَفاءِ، وقِلَّةَ المُراقَبَةِ لِلنِّساءِ ـ أو قالَ: قِلَّةَ المُواتاةِ لِلنِّساءِ ـ وبَذلَ المَعروفِ، وحُسنَ الخُلُقِ، وسَعَةَ الخُلُقِ، وَاتِّباعَ العِلمِ وما يُقَرِّبُ إلَى اللّهِ عَزَّ وجَلَّ زُلفى، طوبى لَهُم وحُسنُ مَآبٍ.

83. امام على عليه السلام: دينداران را نشانه هايى است كه با آنها شناخته مى شوند: راستگويى، بازگرداندن امانت، وفاى به عهد، پيوند با خويشاوندان، مهربانى با ناتوانان [و تهى دستان]، كم نگريستن به زنان (/ كم نزديكى كردن با زنان)، نيكى كردن، خوش خويى، گشاده خويى، پيروى از دانش، و آنچه به خداى عز و جل نزديك مى گردانَد. خوشا به حال اينان و چه سرانجام خوبى دارند!

84. الإمام الرضا عليه السلام: الإِيمانُ هُوَ أداءُ الأَمانَةِ، وَاجتِنابُ جَميعِ الكَبائِرِ، وهُوَ مَعرِفَةٌ بِالقَلبِ، وإقرارٌ بِاللِّسانِ، وعَمَلٌ بِالأَركانِ.

84. امام رضا عليه السلام: ايمان، بازگرداندن امانت است، و دورى كردن از همه گناهان بزرگ، و شناختِ با دل، و اقرار به زبان، و عمل كردن.

85. الإمام الصادق عليه السلام: لَن تَكونوا مُؤمِنينَ حَتّى تَكونوا مُؤتَمَنينَ، وحَتّى تَعُدّوا نِعمَةَ الرَّخاءِ مُصيبَةً؛ وذلِكَ أنَّ الصَّبرَ عَلَى البَلاءِ أفضَلُ مِنَ العافِيَةِ عِندَ الرَّخاءِ.

85. امام صادق عليه السلام: شما هرگز مؤمن نخواهيد بود مگر آن گاه كه امانتدار باشيد، و مگر آن گاه كه نعمتِ آسايش و رفاه را مصيبت شماريد؛ چرا كه شكيبايى در برابر بلا و گرفتارى، برتر از عافيت در هنگام آسايش و رفاه است.

86. عنه عليه السلام: المُسلِمُ مَن سَلِمَ النّاسُ مِن يَدِهِ ولِسانِهِ، وَالمُؤمِنُ مَنِ ائتَمَنَهُ النّاسُ عَلى أموالِهِم وأنفُسِهِم.

86. امام صادق عليه السلام: مسلمان، كسى است كه مردم از دست و زبانِ او به سلامت باشند؛ و مؤمن، كسى است كه مردم، او را بر مال و جان خود امين شمارند.

87. عنه عليه السلام: لا تَنظُروا إلى طولِ رُكوعِ الرَّجُلِ وسُجودِهِ؛ فَإِنَّ ذلِكَ شَيءٌ اعتادَهُ، فَلَو تَرَكَهُ استَوحَشَ لِذلِكَ ولكِنِ انظُروا إلى صِدقِ حَديثِهِ وأداءِ أمانَتِهِ.

87. امام صادق عليه السلام: به ركوع و سجودهاى طولانى شخص منگريد؛ زيرا اين، چيزى است كه به آن عادت كرده است و اگر آن را ترك گويد، احساس دلگيرى مى كند؛ بلكه به راستگويى و امانتدارى او بنگريد.

88. الاختصاص عن صفوان بن مهران الجمّال عن الإمام الصادق عليه السلام، قال: قالَ عليه السلام لي: يا صَفوانُ، هَل تَدري كَم بَعَثَ اللّهُ مِن نَبِيٍّ، قالَ: قُلتُ: ما أدري.

قالَ: بَعَثَ اللّهُ مِئَةَ ألفِ نَبِيٍّ وأربَعَةً وأربَعينَ ألفَ نَبِيٍّ، ومِثلَهُم أوصِياءَ، بِصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ، وَالزُّهدِ فِي الدُّنيا، وما بَعَثَ اللّهُ نَبِيّا خَيرا مِن مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله، ولا وَصِيّا خَيرا مِن وَصِيِّهِ.

88. الاختصاص ـ به نقل از صفوان بن مهران جمّال ـ: امام صادق عليه السلام به من فرمود: «اى صفوان! آيا مى دانى خداوند چند پيامبر فرستاده است؟».

گفتم: نمى دانم.

فرمود: «خداوند، يكصد و چهل و چهار هزار پيامبر فرستاد و همين اندازه، وصىّ [پيامبر] قرار داد، كه همگى به راستگويى و امانتدارى و زهد به دنيا فرا مى خواندند، و خداوند، پيامبرى بهتر از محمّد صلى الله عليه و آله و وصى اى بهتر از وصىّ او نفرستاده است».

89. الإمام الباقر عليه السلام: مِن آدابِ المُؤمِنِ حِفظُ الأَمانَةِ.

89. امام باقر عليه السلام: يكى از خصلت هاى مؤمن، حفظ امانت است.

2 / 2: وِلايَةُ أهلِ البَيتِ عليهم السلام

2 / 2: پيروى از اهل بيت عليهم السلام

90. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن أخلَفَ بِالأَمانَةِ.

90. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه در امانت، خيانت كند.

91. عنه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن يُحَقِّرُ الأَمانَةَ، ـ يَعني يَستَهلِكُها إذَا استودِعَها ـ.

91. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه امانت را كوچك شمارد؛ يعنى امانتى را كه به او سپرده شود، تباه سازد.

92. الإمام الباقر عليه السلام ـ لِجابِرِ ـ: وَاللّهِ، ما شيعَتُنا إلّا مَنِ اتَّقَى اللّهَ وأطاعَهُ، وما كانوا يُعرَفونَ ـ يا جابِرُ ـ إلّا بِالتَّواضُعِ وَالتَّخَشُّعِ، وَالأَمانَةِ وكَثرَةِ ذِكرِ اللّهِ، وَالصَّومِ وَالصَّلاةِ، وَالبِرِّ بِالوالِدَينِ، وَالتَّعاهُدِ لِلجيرانِ مِنَ الفُقَراءِ وأهلِ المَسكَنَةِ وَالغارِمينَ وَالأَيتامِ، وصِدقِ الحَديثِ، وتِلاوَةِ القُرآنِ، وكَفِّ الأَلسُنِ عَنِ النّاسِ، إلّا مِن خَيرٍ، وكانوا اُمَناءَ عَشائِرِهِم فِي الأَشياءِ.

92. امام باقر عليه السلام ـ به جابر ـ: به خدا سوگند، شيعه ما نيست، مگر كسى كه از خدا بترسد و فرمانش بَرَد.

اى جابر! ايشان شناخته نمى شوند، جز با فروتنى و خشوع، و امانتدارى، و بسيارىِ ياد خدا، و روزه و نماز، و خوش رفتارى با پدر و مادر، و رسيدگى به همسايگان تهى دست و مستمند و بدهكار و يتيمان، و راستگويى، و تلاوت قرآن، و باز داشتن زبان از مردم، مگر آن كه به نيكى از آنان ياد كند. آنان (شيعيان)، امانتدارِ عشيره خود هستند.

93. دعائم الإسلام: رُوَينا عَن أبي عَبدِ اللّهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام أنَّ نَفَرا أتَوهُ مِنَ الكوفَةِ مِن شيعَتِهِ يَسمَعونَ مِنهُ، ويَأخُذونَ عَنهُ، فَأَقاموا بِالمَدينَةِ ما أمكَنَهُمُ المُقامُ، وهُم يَختَلِفونَ إلَيهِ، ويَتَرَدَّدونَ عَلَيهِ، ويَسمَعونَ مِنهُ، ويَأخُذونَ عَنهُ، فَلَمّا حَضَرَهُمُ الاِنصِرافُ ووَدَّعوهُ، قالَ لَهُ بَعضُهُم: أوصِنا يَابنَ رَسولِ اللّهِ!

فَقالَ: اُوصيكُم بِتَقوَى اللّهِ، وَالعَمَلِ بِطاعَتِهِ، وَاجتِنابِ مَعاصيهِ، وأدَاءِ الأَمانَةِ لِمَنِ ائتَمَنَكُم، وحُسنِ الصِّحَابَةِ لِمَن صَحِبتُموهُ، وأن تَكونوا لَنا دُعاةً صامِتينَ.

فَقالوا: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، وكَيفَ نَدعُو إلَيكُم ونَحنُ صُموتٌ؟

قالَ: تَعمَلونَ ما أمَرناكُم بِهِ مِنَ العَمَلِ بِطاعَةِ اللّهِ، وتَتَناهَونَ عَن مَعاصِي اللّهِ، وتُعامِلونَ النّاسَ بِالصِّدقِ وَالعَدلِ، وتُؤَدُّونَ الأَمانَةَ، وتَأمُرونَ بِالمَعروفِ، وتَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ، ولا يَطَّلِعُ النّاسُ مِنكُم إلّا عَلى خَيرٍ، فَإِذا رَأَوا ما أنتُم عَلَيهِ قالوا: هؤُلاءِ الفُلانِيَةُ، رَحِمَ اللّهُ فُلانا، ما كانَ أحسَنَ ما يُؤَدِّبُ أصحابَهُ، وعَلِموا فَضلَ ما كانَ عِندَنا، فَسارَعوا إلَيهِ، أشهَدُ عَلى أبي مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ ـ رِضوانُ اللّهِ عَلَيهِ ورَحمَتُهُ وبَرَكاتُهُ ـ لَقَد سَمِعتُهُ يَقولُ:

كانَ أولِياؤُنا وشيعَتُنا فيما مَضى خَيرَ مَن كانوا فيهِ، إن كانَ إمامُ مَسجِدٍ فِي الحَيِّ كانَ مِنهُم، وإن كانَ مُؤَذِّنٌ فِي القَبيلَةِ كانَ مِنهُم، وإن كانَ صاحِبُ وَديعَةٍ كانَ مِنهُم، وإن كانَ صاحِبُ أمانَةٍ كانَ مِنهُم، وإن كانَ عالِمٌ مِنَ النّاسِ يَقصِدونَهُ لِدينِهِم ومَصالِحِ اُمورِهِم كانَ مِنهُم، فَكونوا أنتُم كَذلِكَ، حَبِّبونا إلَى النّاسِ ولا تُبَغِّضونا إلَيهِم.

93. دعائم الإسلام: از ابو عبد اللّه جعفر بن محمّد عليه السلام برايمان روايت شده است كه عدّه اى از شيعيان آن حضرت از كوفه نزد او آمدند تا از ايشان، حديث بشنوند و دانش برگيرند. آنها مدّتى در مدينه ماندند و به محضر امام عليه السلام آمد و شد و تردّد داشتند و حديث مى شنيدند و از ايشان، دانش مى اندوختند. چون زمان رفتنشان فرا رسيد و براى خداحافظى به حضور ايشان رسيدند، يكى از آنها گفت: اى پسر پيامبر خدا! ما را سفارش كن.

فرمود: «سفارش مى كنم شما را به پروادارى از خدا، و فرمان بُردارى از او، و دورى كردن از نافرمانىِ او، و باز گرداندن امانت به كسى كه امانت به شما سپرده است، و خوش رفتارى با كسى كه با او هم نشينى مى كنيد، و اين كه دعوتگرانى خاموش باشيد».

گفتند: اى پسر پيامبر خدا! چگونه با سكوت خويش، به شما دعوت كنيم؟

فرمود: «به آنچه شما را فرمان مى دهيم، يعنى اطاعت از خدا، عمل كنيد، و از نافرمانىِ خدا، باز ايستيد، و با مردم، به راستى و داد رفتار كنيد، امانتدار باشيد، امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و مردم از شما جز خوبى نبينند. پس هرگاه شما را چنين ديدند، مى گويند: اينان، پيروان فلانى اند. رحمت خدا بر فلانى (جعفر بن محمّد) كه چه نيكو يارانش را تربيت كرده است و به حقّانيت ما پى مى برند، و به سوى آن مى شتابند. گواهى مى دهم كه از پدرم محمّد بن على ـ كه خشنودى و رحمت و بركات خدا بر او باد ـ شنيدم كه مى فرمود: پيروان و شيعيان ما در گذشته، بهترينِ مردمان بودند. اگر امام جماعت مسجد محلّه اى بود، از آنان بود، اگر در قبيله مؤذّنى بود، از آنان بود، اگر كسى بود كه به او چيزى مى سپردند، از آنان بود، اگر امانتدارى بود، از آنان بود، و اگر در ميان مردم، عالمى بود كه در امور دين و مصالح زندگى شان به او مراجعه مى كردند، از ايشان بود. پس شما نيز چنين باشيد. ما را محبوب مردم گردانيد، و در نزد آنان، منفورمان مسازيد».

94. صفات الشيعة عن عبد اللّه بن زياد: سَلَّمنا عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام بِمِنىً، ثُمَّ قُلتُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، إنّا قَومٌ مُجتازونَ لَسنا نُطيقُ هذَا المَجلِسَ مِنكَ كُلَّما أرَدناهُ، فَأَوصِنا.

قالَ عليه السلام: عَلَيكُم بِتَقوَى اللّهِ، وصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ، وحُسنِ الصُّحبَةِ لِمَن صَحِبَكُم، وإفشاءِ السَّلامِ، وإطعامِ الطَّعامِ.

صَلّوا في مَساجِدِهِم، وعودوا مَرضاهُم، وَاتَّبِعوا جَنائِزَهُم، فَإِنَّ أبي حَدَّثَني أنَّ شيعَتَنا ـ أهلَ البَيتِ ـ كانوا خِيارَ مَن كانوا مِنهُم، إن كانَ فَقيهٌ كانَ مِنهُم، وإن كانَ مُؤَذِّنٌ كانَ مِنهُم، وإن كانَ إمامٌ كانَ مِنهُم، وإن كانَ صاحِبُ أمانَةٍ كانَ مِنهُم، وإن كانَ صاحِبُ وَديعَةٍ كانَ مِنهُم، وكَذلِكَ كونوا، حَبِّبونا إلَى النّاسِ ولا تُبَغِّضونا إلَيهِم.

94. صفات الشيعة ـ به نقل از عبد اللّه بن زياد ـ: در مِنا بر امام صادق عليه السلام سلام كرديم. سپس من گفتم: اى پسر پيامبر خدا! ما جماعتى ره گذريم (/ كوچگريم) و نمى توانيم هر وقت كه خواستيم، به اين مجلس شما بياييم. پس به ما سفارشى بفرما.

فرمود: «بر شما باد پرواى الهى، و راستگويى، و امانت پردازى، و خوش رفتارى با هم نشينان، و سلام كردن به يكديگر، و اطعام كردن. در مسجدهايشان نماز بخوانيد، از بيمارانشان عيادت كنيد، در تشييع جنازه هايشان شركت نماييد؛ زيرا پدرم برايم گفت كه شيعيان ما اهل بيت، همواره بهترين هاى مردم خود بودند. اگر فقيهى بود، از آنها بود. اگر موذّنى بود، از آنها بود. اگر امام جماعتى بود، از آنها بود. اگر امانتدارى بود، از آنها بود. اگر به كسى چيزى مى سپردند، آن كس از آنها بود. شما هم اين چنين باشيد. ما را نزد مردم، محبوب گردانيد، و منفورِ آنان نسازيد».

95. الكافي عن زيد الشحّام: قالَ لي أبو عَبدِ اللّه عليه السلام: اِقرَأ عَلى مَن تَرى أنَّهُ يُطيعُني مِنهُم، ويَأخُذُ بِقَولِي السَّلامَ، واُوصيكُم بِتَقوَى اللّهِ عَزَّ وجَلَّ، وَالوَرَعِ في دينِكُم، وَالاِجتِهادِ للّهِِ، وصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ، وطولِ السُّجودِ، وحُسنِ الجِوارِ، فَبِهذا جاءَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله.

أدُّوا الأَمانَةَ إلى مَنِ ائتَمَنَكُم عَلَيها بَرّا أو فاجِرا؛ فَإِنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَأمُرُ بِأَداءِ الخَيطِ وَالمِخيَطِ، صِلوا عَشائِرَكُم، وَاشهَدوا جَنائِزَهُم، وعودوا مَرضاهُم، وأدّوا حُقوقَهُم، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنكُم إذا وَرَعَ في دينِهِ، وصَدَقَ الحَديثَ، وأدَّى الأَمانَةَ، وحَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ النّاسِ، قيلَ: هذا جَعفَرِيٌّ فَيَسُرُّني ذلِكَ، ويَدخُلُ عَلَيَّ مِنهُ السُّرورُ، وقيلَ: هذا أدَبُ جَعفَرٍ.

وإذا كانَ عَلى غَيرِ ذلِكَ، دَخَلَ عَلَيَّ بَلاؤُهُ وعارُهُ، وقيلَ: هذا أدَبُ جَعفَرٍ، فَوَاللّهِ لَحَدَّثَني أبي عليه السلام، أنَّ الرَّجُلَ كانَ يَكونُ فِي القَبيلَةِ مِن شيعَةِ عَلِيٍّ عليه السلام فَيَكونُ زَينَها، آداهُم لِلأَمانَةِ، وأقضاهُم لِلحُقوقِ، وأصدَقَهُم لِلحَديثِ، إلَيهِ وَصاياهُم ووَدائِعُهُم، تُسأَلُ العَشيرَةُ عَنهُ فَتَقولُ: مَن مِثلُ فُلانٍ؟ إنَّهُ لَادانا لِلأَمانَةِ، وأصدَقُنا لِلحَديثِ.

95. الكافى ـ به نقل از زيد شحّام ـ: امام صادق عليه السلام به من فرمود: «به هر يك از ايشان كه فكر مى كنى فرمان بُردار من است و به گفتار من عمل مى كند، سلام مرا برسان، و سفارش مى كنم شما را به پروا داشتن از خداى عز و جل، و پارسايى در دينتان، و كار و كوشش براى خدا، و راستگويى، و امانت پردازى، و طول دادن سجده، و حُسن همسايگى؛ زيرا محمّد صلى الله عليه و آله براى اينها آمد.

امانت را به صاحبش، نيك باشد يا بد، برگردانيد؛ زيرا پيامبر خدا دستور مى داد [حتّى] نخ و سوزن را به صاحبش برگردانيد، به عشيره هاى خود رسيدگى كنيد، در تشييع جنازه هايشان شركت نماييد، از بيمارانشان عيادت كنيد و حقوقشان را ادا كنيد؛ چه، هرگاه فردى از شما در دينش پارسا باشد، راست بگويد، امانت را برگردانَد و با مردم، خوش اخلاق باشد، گفته مى شود: اين، جعفرى است، و اين مرا خوش حال مى سازد، و از او به من شادى مى رسد و گفته مى شود: اين، تربيت جعفر است.

و اگر جز اين باشد، رنج و ننگ او دامن مرا نيز مى گيرد و گفته مى شود: اين است تربيت جعفر. به خدا سوگند، پدرم به من فرمود كه: پيرو على در قبيله، زيور آن قبيله است. از همه آنها امانتدارتر، به اداى حقوقْ پايبندتر، و از همه شان راستگوتر است. همه وصيّت ها و امانت هاى خود را به او مى سپارند. از عشيره در باره او مى پرسى، و آنها مى گويند: كيست همانند فلانى؟ از همه ما امانتدارتر و راستگوتر است».

96. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ أصحابَ عَلِيٍّ عليه السلام كانُوا المَنظورَ إلَيهِم فِي القَبائِلِ، وكانوا أصحابَ الوَدائِعِ، مَرضِيّينَ عِندَ النّاسِ، سُهّارَ اللَّيلِ مَصابيحَ النَّهارِ.

96. امام صادق عليه السلام: ياران على عليه السلام در قبايل [خود] مورد توجّه همگان بودند. امانت ها را به آنها مى سپردند، مردم از آنها راضى بودند، شب ها را به عبادت مى گذراندند و روزها، چراغ [راه مردم] بودند.

97. عنه عليه السلام: إنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى أوجَبَ عَلَيكُم حُبَّنا ومُوالاتَنا، وفَرَضَ عَلَيكُم طاعَتَنا، ألا فَمَن كانَ مِنّا فَليَقتَدِ بِنا، وإنَّ مِن شَأنِنَا الوَرَعَ وَالاِجتِهادِ، وأداءَ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، وصِلَةَ الرَّحِمِ، وإقراءَ الضَّيفِ، وَالعَفوَ عَنِ المُسيءِ، ومَن لَم يَقتَدِ بِنا فَلَيسَ مِنّا.

97. امام صادق عليه السلام: خداى ـ تبارك و تعالى ـ دوستى و ولايت ما را بر شما واجب گردانيد، و اطاعت از ما را وظيفه شما قرار داد. هان! پس هر كه از ماست، بايد به ما اقتدا كند، و از جمله خصلت هاى ماست: پارسايى، كوشش، و بازگردانيدن امانت به صاحبش، نيكوكار باشد يا بدكار، و به جا آوردن صله رَحِم، ميهمان نوازى، و گذشت از كسى كه [به تو] بد كرده است. كسى كه به ما اقتدا نكند، از ما نيست.

98. الإمام الرضا عليه السلام ـ في بَيانِ خَصائِصِ أهلِ البَيتِ عليهم السلام ـ: إنَّ مِن دينِهِمُ الوَرَعَ، وَالعِفَّةَ، وَالصِّدقَ، وَالصَّلاحَ، وَالاِستِقامَةَ، وَالاِجتِهادَ، وأداءَ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ.

98. امام رضا عليه السلام ـ در بيان خصوصيات اهل بيت عليهم السلام ـ: از دين آنهاست: پارسايى، پاك دامنى، راستى، درستى، استوارى، كوشش، و پس دادن امانت به نيك و بد.

2 / 3: مُتابَعَةُ العَقلِ

2 / 3: پيروى از خِرد

99. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ في بَيانِ ما يَتَشَعَّبُ مِنَ العَقلِ ـ: ... فَتَشَعَّبَ مِنَ العَقلِ الحِلمُ، ومِنَ الحلِمِ العِلمُ، ومِنَ العِلمِ الرُّشدُ، ومِنَ الرُّشدِ العَفافُ، ومِنَ العَفافِ الصِّيانَةُ، ومِنَ الصِّيانَةِ الحَياءُ، ومِنَ الحَياءِ الرَّزانَةُ... وأمَّا الرَّزانَةُ فَيَتَشَعَّبُ مِنها: اللُّطفُ، وَالحَزمُ، وأداءُ الأَمانَةِ، وتَركُ الخِيانَةِ.

99. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در بيان آنچه از خِرد، شاخه شاخه مى شود ـ: ... از خِرد، بردبارى منشعب شد، و از بردبارى، دانايى، و از دانايى، رهيابى، و از رهيابى، پاك دامنى، و از پاك دامنى، خويشتندارى، و از خويشتندارى، آزرم، و از آزرم، متانت.… و از متانت، اينها منشعب مى شود: فرهيختگى، ملايمت، دورانديشى، امانت پردازى و ترك خيانت.

100. عنه صلى الله عليه و آله ـ في صِفَةِ الجاهِلِ ـ: إن أسرَرتَ إلَيهِ خانَكَ، وإن أسَرَّ إلَيكَ اتَّهَمَكَ.

100. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در توصيف نادان ـ: اگر رازى را به او بسپارى، به تو خيانت مى كند، و اگر او رازى به تو بسپارد، به تو بدگمان است [كه رازش را فاش سازى].

101. الإمام الصادق عليه السلام ـ في بَيانِ جُنودِ العَقلِ ـ: وَالأَمانَةُ وضِدُّهَا الخِيانَةُ.

101. امام صادق عليه السلام ـ در بيان سربازان خِرد ـ: امانتدارى كه ضدّ آن خيانت است.

2 / 4: مُراقَبَةُ العُمّالِ

2 / 4: نظارت بر كارگزاران دولت

102. الإمام عليّ عليه السلام ـ في عَهدِهِ إلى مالِكٍ الأَشتَرِ ـ: ثُمَّ انظُر في اُمورِ عُمّالِكَ فَاستَعمِلهُمُ اختِبارا، ولا تُوَلِّهِم مُحاباةً وأثَرَةً؛ فَإِنَّهُما جِماعٌ مِن شُعَبِ الجَورِ وَالخِيانَةِ. وتَوَخَّ مِنهُم أهلَ التَّجرِبَةِ وَالحَياءِ مِن أهلِ البُيوتاتِ الصّالِحَةِ، وَالقَدَمِ فِي الإِسلامِ المُتَقَدِّمَةِ؛ فَإِنَّهُم أكرَمُ أخلاقا، وأصَحُّ أعراضا، وأقَلُّ فِي المَطامِعِ إشراقاً، وأبلَغُ في عَواقِبِ الاُمورِ نَظَرا، ثُمَّ أسبِغ عَلَيهِمُ الأَرزاقَ؛ فَإِنَّ ذلِكَ قُوَّةٌ لَهُم عَلَى استِصلاحِ أنفُسِهِم، وغِنىً لَهُم عَن تَناوُلِ ما تَحتَ أيديهِم، وحُجَّةٌ عَلَيهِم إن خالَفوا أمرَكَ أو ثَلَموا أمانَتَكَ.

ثُمَّ تَفَقَّد أعمالَهُم، وَابعَثِ العُيونَ مِن أهلِ الصِّدقِ وَالوَفاءِ عَلَيهِم، فَإِنَّ تَعاهُدَكَ فِي السِّرِّ لِاُمورِهِم حَدوَةٌ لَهُم عَلَى استِعمالِ الأَمانَةِ، وَالرِّفقِ بِالرَّعِيَّةِ.

102. امام على عليه السلام ـ در فرمانش به مالك اشتر ـ: ديگر آن كه بر كارگزارانت نظارت كن، و آنان را بيازماى و به كار گمار، و از سرِ جانبدارى و دل بستگى، كسى را عهده دار كارى مكن؛ زيرا اين دو خصلت، كانون انواع ستم و خيانت است. كارگزارانت را از ميان افراد كارآزموده و آبرومند، خاندان هاى شايسته و پيش گام در اسلام برگزين؛ زيرا اينها مردمانى بزرگوارتر، آبرودارتر، كم طمع تر و عاقبت انديش ترند. سپس روزيانه آنان را سرشار گردان، كه اين كار، آنها را بر پاك ماندن، نيرو مى بخشد، و از دست انداختن به دارايى هايى كه در اختيارشان است، بى نياز مى سازد، و چنانچه از فرمان تو سرپيچى كردند يا امانت تو را شكستند، بر آنان حجّت دارى.

سپس، كارهاى آنان را زير نظر دار و ديده ورانى راستگو و وفادار بر آنان بگمار؛ زيرا نظارت نهانى تو بر كارهاى ايشان، آنها را به رعايت امانت و نرمى با شهروندان وا مى دارد.

103. عنه عليه السلام ـ فيما أوصى بِهِ رَجُلاً بَعَثَهُ مِنَ الكوفَةِ إلى بادِيَتِها لِيَجمَعَ الصَّدَقاتِ ـ: عَلَيكَ بِتَقوَى اللّهِ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، ولا تُؤثِرَنَّ دُنياكَ عَلى آخِرَتِكَ، وكُن حافِظا لِمَا ائتَمَنتُكَ عَلَيهِ، راعِيا لِحَقِّ اللّهِ فيهِ.

103. امام على عليه السلام ـ در سفارش به مردى كه او را براى جمع آورى زكات از كوفه به باديه فرستاد ـ: از خداى يكتا و بى انباز، پروا داشته باش، و دنيايت را بر آخرتت برمگزين، و از آنچه تو را بر آن امين قرار داده ام، مواظبت كن، و حقّ خدا را در آن، پاس بدار.

2 / 5: الاِستِعانَةُ بِاللّه عزّ و جلِّ

2 / 5: كمك خواستن از خدا

104. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ مِمّا كانَ يَدعو بِهِ كَثيرا ـ: اللّهُمَّ، إنّي أسأَلُكَ الصِّحَّةَ، وَالعِفَّةَ، وَالأَمانَةَ، وحُسنَ الخُلُقِ، وَالرِّضا بِالقَدَرِ.

104. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعايى كه بسيار آن را مى خواند ـ: بار خدايا! تن درستى و پاك دامنى و امانتدارى و خوش خويى و خشنودى به تقدير را از تو درخواست مى كنم.

105. مصباح المتهجّد ـ في دُعاءِ لَيلَةِ الجُمُعَةِ ـ: اللّهُمَّ بِحَقِّ أولِيائِكَ الطّاهِرينَ عليهم السلام ارزُقنا صِدقَ الحَديثِ، وأداءَ الأَمانَةِ، وَالمُحافَظَةَ عَلَى الصَّلَواتِ.

105. مصباح المتهجّد ـ در دعاى شب جمعه ـ: بار خدايا! به حقّ اولياى پاكت ـ كه بر آنها درود باد ـ، راستگويى و امانت پردازى، و مواظبت بر نمازها را روزىِ ما فرما.

106. الإمام الصادق عليه السلام: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، ولا تَدَع لي ذَنبا إلّا غَفَرتَهُ... ولا أمانَةً إلّا أدَّيتَها.

106. امام صادق عليه السلام: بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست، و همه گناهان مرا بيامرز... و هر امانتى را كه بر عهده من است، ادا كن.

107. عنه عليه السلام: كانَ إذا وَدَّعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله رَجُلاً قالَ: أستَودِعُ اللّهَ دينَكَ وأمانَتَكَ ، وخَواتيمَ عَمَلِكَ، ووَجَّهَكَ لِلخَيرِ حَيثُ ما تَوَجَّهتَ، ورَزَقَكَ التَّقوى، وغَفَرَ لَكَ الذُّنوبَ.

107. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا، هرگاه با مردى خداحافظى مى كرد، مى فرمود: «دينت را و امانتت را و فرجام هاى كارت را به خدا مى سپارم، و روى تو را به هر جهت كه رو مى كنى، در جهت خير و خوبى قرار دهد، و پرهيزگارى را روزىِ تو كند، و گناهانت را بيامرزد».

108. الكافي عن زيد بن الصائغ: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام: اُدعُ اللّهَ لَنا.

فَقالَ: اللّهُمَّ ارزُقهُم صِدقَ الحَديثِ، وأداءَ الأَمانَةِ، وَالمُحافَظَةَ عَلَى الصَّلَواتِ.

108. الكافى ـ به نقل از زيد بن صائغ ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: برايمان دعا كنيد.

فرمود: «بار خدايا! راستگويى و امانتدارى و مواظبت بر نمازها را روزىِ ايشان فرما».

الفصل الثّالث: بركات الأمانة

فصل سوم: بركت هاى امانتدارى

3 / 1: مَحَبَّةُ اللّهِ عزّ و جلِّ ورَسولِهِ صلى الله عليه و آله

3 / 1: دوستىِ خدا و پيامبر او

109. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن سَرَّهُ أن يُحِبَّ اللّهَ ورَسولَهُ، أو يُحِبُّهُ اللّهُ ورَسولُهُ، فَليَصدُق حَديثَهُ إذا حَدَّثَ، وَليُؤَدِّ أمانَتَهُ إذَا ائتُمِنَ، وَليُحسِن جِوارَ مَن جاوَرَهُ.

109. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه خوش دارد كه خدا و پيامبرش را دوست بدارد، يا خدا و پيامبرش او را دوست بدارند، بايد هرگاه سخن مى گويد، راست گويد، هرگاه امانتى به او سپرده شد، آن را به صاحبش باز گردانَد، و با همسايه اش خوش همسايگى كند.

110. الإمام الصادق عليه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ لِعَبدِ اللّهِ بنِ أبي يَعفورٍ ـ: اُنظُر ما بَلَغَ بِهِ عَلِيٌّ عليه السلام عِندَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَالزَمهُ، فَإِنَّ عَلِيّا عليه السلام إنَّما بَلَغَ ما بَلَغَ بِهِ عِندَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله بِصِدقِ الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ.

110. امام صادق عليه السلام ـ در سفارشش به عبد اللّه بن ابى يعفور ـ: ببين على عليه السلام با چه چيز نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به چنان منزلتى رسيد، تو نيز همان كار را بكن. على عليه السلام، در حقيقت، به سبب راستگويى و امانتدارى در نزد پيامبر خدا به چنان منزلتى دست يافت.

3 / 2: الصِّدقُ

3 / 2: راستگويى

111. الإمام عليّ عليه السلام: الأَمانَةُ تُؤَدّي إلَى الصِّدقِ.

111. امام على عليه السلام: امانتدارى، به راستگويى مى انجامد.

112. عنه عليه السلام: إذا قَوِيَتِ الأَمانَةُ كَثُرَ الصِّدقُ.

112. امام على عليه السلام: هرگاه امانتدارى قوّت گيرد، راستگويى و صداقت، افزونى مى يابد.

3 / 3: الشِّركَةُ في أموالِ النّاسِ

3 / 3: شريك شدن در اموال مردم

113. الكافي عن عبد الرحمن بن سيابة: لَمّا هَلَكَ أبي سَيابَةُ، جاءَ رَجُلٌ مِن إخوانِهِ إلَيَّ، فَضَرَبَ البابَ عَلَيَّ، فَخَرَجتُ إلَيهِ فَعَزّاني وقالَ لي: هَل تَرَكَ أبوكَ شَيئا؟ فَقُلتُ لَهُ: لا، فَدَفَعَ إلَيَّ كيسا فيهِ ألفُ دِرهَمٍ وقالَ لي: أحسِن حِفظَها، وكُل فَضلَها.

فَدَخَلتُ إلى اُمّي وأنَا فَرِحٌ فَأَخبَرتُها، فَلَمّا كانَ بِالعَشِيِّ أتَيتُ صَديقا كانَ لِأَبي فَاشتَرى لي بَضائِعَ سابِرِيٍّ وجَلَستُ في حانوتٍ، فَرَزَقَ اللّهُ جَلَّ وعَزَّ فيها خَيرا كَثيرا.

وحَضَرَ الحَجُّ فَوَقَعَ في قَلبي، فَجِئتُ إلى اُمّي وقُلتُ لَها: إنَّهُ قَد وَقَعَ في قَلبي أن أخرُجَ إلى مَكَّةَ، فَقالَت لي: فَرُدَّ دَراهِمَ فُلانٍ عَلَيهِ، فَهَيَّأتُها ، وجِئتُ بِها إلَيهِ فَدَفَعتُها إلَيهِ، فَكَأَنّي وَهَبتُها لَهُ، فَقالَ: لَعَلَّكَ استَقلَلتَها فَأَزيدَكَ؟ قُلتُ: لا، ولكِن قَد وَقَعَ في قَلبِيَ الحَجُّ، فَأَحبَبتُ أن يَكونَ شَيؤُكَ عِندَكَ.

ثُمَّ خَرَجتُ فَقَضَيتُ نُسُكي، ثُمَّ رَجَعتُ إلَى المَدينَةِ فَدَخَلتُ مَعَ النّاسِ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام ـ وكانَ يَأذَنُ إذنا عامّا ـ فَجَلَستُ في مَواخيرِ النّاسِ، وكُنتُ حَدَثا، فَأَخَذَ النّاسُ يَسأَلونَهُ ويُجيبُهُم.

فَلَمّا خَفَّ النّاسُ عَنهُ، أشارَ إلَيَّ فَدَنَوتُ إلَيهِ، فَقالَ لي: ألَكَ حاجَةٌ؟ فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، أنَا عَبدُ الرَّحمنِ بنِ سَيابَةَ، فَقالَ لي: ما فَعَلَ أبوكَ؟ فَقُلتُ: هَلَكَ، قالَ: فَتَوَجَّعَ وتَرَحَّمَ.

قالَ: ثُمَّ قالَ لي: أفَتَرَكَ شَيئا؟ قُلتُ: لا، قالَ: فَمِن أينَ حَجَجتَ؟ قالَ: فَابتَدَأتُ فَحَدَّثتُهُ بِقِصَّةِ الرَّجُلِ.

قالَ: فَما تَرَكَني أفرَغُ مِنها حَتّى قالَ لي: فَما فَعَلتَ فِي الأَلفِ؟

قالَ: قُلتُ: رَدَدتُها عَلى صاحِبِها، قالَ: فَقالَ لي: قَد أحسَنتَ.

وقالَ لي: ألا اُوصيكَ؟ قُلتُ: بَلى جُعِلتُ فِداكَ، فَقالَ: عَلَيكَ بِصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ، تَشرَكِ النّاسَ في أموالِهِم هكَذا ـ وجَمَعَ بَينَ أصابِعِهِ ـ قالَ: فَحَفِظتُ ذلِكَ عَنهُ، فَزَكَّيتُ ثَلاثَمِئَةِ ألفِ دِرهَمٍ.

113. الكافى ـ به نقل از عبد الرحمان بن سَيابه ـ: پدرم سيابه كه درگذشت، مردى از برادرانش نزد من آمد و درِ خانه ام را زد. من بيرون آمدم. او به من تسليت گفت و پرسيد: آيا پدرت چيزى به ارث نهاده است؟

گفتم: نه.

او هميانى را كه در آن هزار درهم بود، به من داد و گفت: از اينها خوبْ استفاده كن و سودش را بخور.

من، خوش حال، نزد مادرم رفتم و داستان را به او گفتم. بعد از ظهر، نزد يكى از دوستان پدرم رفتم و او براى من، مقدارى كالاى [پارچه] شاپورى خريد و من، در دكانى [به كسب و كار] نشستم، و خداوند عز و جل از آن كالا، نفع و بركت بسيارى روزىِ من كرد.

موسم حج، فرا رسيد. دلم هواى حج كرد. نزد مادرم رفتم و گفتم: دلم هواى رفتن به مكّه كرده است. مادرم به من گفت: پس درهم هاى فلانى را به او بازگردان. من، آنها را آماده كردم و نزدش بردم و به او دادم. گويى آنها را به او بخشيدم. او به من گفت: نكند مقدارش كم است؟ بيشتر به تو بدهم؟

گفتم: نه؛ بلكه دلم هواى حج كرده و خواستم كه مالت پيش خودت باشد.

سپس به مكّه رفتم و مناسكم را به جا آوردم. آن گاه به مدينه بازگشتم و با مردم به نزد امام صادق عليه السلام رفتم. ايشان ديدار عمومى داشت. در عقب جمعيت نشستم. من، نوجوان بودم. مردم، شروع به پرسش از ايشان كردند و او پاسخ آنها را مى داد.

خلوت كه شد، امام عليه السلام به من اشاره فرمود. نزديك ايشان شدم. فرمود: «تو كارى دارى؟».

گفتم: فدايت شوم! من عبد الرحمان بن سيابه هستم.

فرمود: «از پدرت چه خبر؟». گفتم: درگذشت.

امام عليه السلام اظهار تأسّف نمود و برايش طلبِ رحمت كرد. سپس به من فرمود: «چيزى هم به ارث گذاشت؟».

گفتم: خير.

فرمود: «پس از كجا به حج رفتى؟».

من شروع به گفتن داستان آن مرد كردم. امام عليه السلام نگذاشت آن را تمام كنم و فرمود: «با آن هزار درهم، چه كردى؟».

گفتم: به صاحبش برگرداندم.

فرمود: «آفرين برتو!».

سپس فرمود: «مى خواهى تو را سفارش كنم؟».

گفتم: آرى؛ فدايت شوم!

فرمود: «بر تو باد راستگويى و امانتدارى تا با مردم در اموال آنها اين گونه شريك شوى» و انگشتان دو دستش را در هم فرو بُرد. من اين سفارش ايشان را به خاطر سپردم، و [ثروتم به جايى رسيد كه] سيصد هزار درهم زكات دادم.

3 / 4: الغِنى

3 / 4: توانگرى

114. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ غِنىً.

114. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانتدارى، توانگرى است.

115. عنه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ تَجلِبُ الغِنى، وَالخِيانَةُ تَجلِبُ الفَقرَ.

115. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانتدارى توانگرى مى آورد، و خيانت [در امانت]، نادارى.

116. عنه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ تَجلِبُ الرِّزقَ، وَالخِيانَةُ تَجلِبُ الفَقرَ.

116. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانتدارى، روزى مى آورد، و خيانت، فقر.

117. الإمام عليّ عليه السلام: اِستِعمالُ الأَمانَةِ يَزيدُ فِي الرِّزقِ.

117. امام على عليه السلام: امانتدارى، روزى را زياد مى كند.

118. عنه عليه السلام ـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: أداءُ الأَمانَةِ مِفتاحُ الرِّزقِ.

118. امام على عليه السلام ـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـ: پس دادن امانت، كليدِ روزى است.

119. الأمالي للطوسي عن يحيى بن العلاء وإسحاق بن عمّار عن الإمام الصادق عليه السلام، قالا: ما وَدَّعَنا قَطُّ إلّا أوصانا بِخَصلَتَينِ: عَلَيكُم بِصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ؛ فَإِنَّهُما مِفتاحُ الرِّزقِ.

119. الأمالى، طوسى ـ به نقل از يحيى بن علاء و اسحاق بن عمّار ـ: امام صادق عليه السلام هيچ گاه با ما خداحافظى نكرد، مگر آن كه به دو چيز، سفارشمان كرد [و فرمود]: «بر شما باد راستگويى، و بازگرداندن امانت به نيك و بد؛ چرا كه اين دو، كليد روزى اند».

120. الإمام الكاظم عليه السلام: أداءُ الأَمانَةِ وَالصِّدقُ يَجلِبانِ الرِّزقَ، وَالخِيانَةُ وَالكَذِبُ يَجلِبانِ الفَقرَ وَالنِّفاقَ.

120. امام كاظم عليه السلام: امانتدارى و راستگويى، روزى مى آورند، و خيانت و دروغ، به نادارى و نفاق، مى انجامند.

121. الكافي عن حفص بن قرط: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام: اِمرَأَةٌ بِالمَدينَةِ كانَ النّاسُ يَضَعونَ عِندَهَا الجَوارِيَ فَتُصلِحُهُنَّ، وقُلنا: ما رَأَينا مِثلَ ما صُبَّ عَلَيها مِنَ الرِّزقِ.

فَقالَ: إنَّها صَدَقَتِ الحَديثَ، وأدَّتِ الأَمانَةَ، وذلِكَ يَجلِبُ الرِّزقَ.

121. الكافى ـ به نقل از حفص بن قُرْط ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: در مدينه زنى بود كه مردم، دختران خود را نزد او مى گذاشتند و او آنها را تربيت مى كرد. و گفتيم: كسى را چون او نديديم كه روزى، چنين برايش بريزد.

امام عليه السلام فرمود: «او زنى راستگو و امانتدار بوده، و اينها روزى را افزايش مى دهد».

122. لقمان عليه السلام: يا بُنَيَّ،... كُن أمينا تَكُن غَنِيّا.

122. لقمان عليه السلام: فرزندم!... امين باش تا توانگر باشى.

3 / 5: النَّجاةُ مِنَ النّارِ

3 / 5: رَستن از آتش دوزخ

123. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّهُ سَيُفتَحُ لَكُم مَشارِقُ الأَرضِ ومَغارِبُها، وإنَّ عُمّالَها فِي النّارِ، إلّا مَنِ اتَّقَى اللّهَ وأدَّى الأَمانَةَ.

123. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: به زودى شرق و غرب زمين، برايتان گشوده خواهد شد. كارگزاران آنها در آتش اند، مگر آن كسى كه پرهيزگار و امانتدار باشد.

3 / 6: دُخولُ الجَنَّةِ

3 / 6: رفتن به بهشت

124. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: حافَتَا الصِّراطِ يَومَ القِيامَةِ الرَّحِمُ وَالأَمانَةُ، فَإِذا مَرَّ الوَصولُ لِلرَّحِمِ المُؤَدّي لِلأَمانَةِ، نَفَذَ إلَى الجَنَّةِ.

وإذا مَرَّ الخائِنُ لِلأَمانَةِ القَطوعُ لِلرَّحِمِ، لَم يَنفَعهُ مَعَهُما عَمَلٌ، وتَكَفَّأَ بِهِ الصِّراطُ فِي النّارِ.

124. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دو كناره [پل] صراط در روز قيامت را خويشاوندى و امانت تشكيل مى دهند. پس هرگاه آن كه صِله رحم به جا آورده و امانتدارى كرده است، برصراط بگذرد، به بهشت مى رسد، و هرگاه آن كه در امانتْ خيانت كرده و پيوند خويشاوندى را بُريده، بر آن بگذرد، با وجود اين دو گناه، هيچ عملى او را سود نمى بخشد و صراط، او را در آتش، سرنگون مى سازد.

125. عنه صلى الله عليه و آله: مَن كانَ فيهِ واحِدَةٌ مِن ثَلاثٍ زَوَّجَهُ اللّهُ مِنَ الحورِ العينِ: مَن كانَت عِندَهُ أمانَةٌ خَفِيَّةٌ شَهِيَّةٌ، فَأَدّاها مِن مَخافَةِ اللّهِ أو رَجُلٌ عَفى عَن قاتِلِهِ، أو رَجُلٌ قَرَأَ «قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ» دُبُرَ كُلِّ صَلاةٍ.

125. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس يكى از سه چيز در او باشد، خداوند، از حوريان بهشتى به همسرى اش درمى آورد: هر كس امانتى پنهانى و وسوسه انگيز نزدش باشد و او از ترس خدا، آن را به صاحبش پس دهد؛ يا مردى كه از قاتلش درگذرد؛ يا مردى كه در پىِ هر نماز «قل هو اللّه أحد» را بخواند.

126. سنن أبي داود عن أبي الدرداء: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: خَمسٌ مَن جاءَ بِهِنَّ مَعَ إيمانٍ دَخَلَ الجَنَّةَ، مَن حافَظَ عَلَى الصَّلَواتِ الخَمسِ ـ عَلى وُضوئِهِنَّ، ورُكوعِهِنَّ، وسُجودِهِنَّ، ومَواقيتِهِنَّ ـ وصامَ رَمَضانَ، وحَجَّ البَيتَ إنِ استَطاعَ إلَيهِ سَبيلاً، وأعطَى الزَّكاةَ طَيِّبَةً بِها نَفسُهُ، وأدَّى الأَمانَةَ.

126. سنن أبى داوود ـ به نقل از ابو درداء ـ: پيامبر خدا فرمود: «پنج چيز است كه هر كس آنها را با ايمان به جا آورد، به بهشت مى رود: كسى كه نمازهاى پنجگانه را با وضو و ركوع و سجودشان و در وقتشان انجام دهد؛ و رمضان، روزه بگيرد؛ و حجّ خانه خدا را، در صورت استطاعت، به جا آورد؛ و زكات را با رضايتِ خاطر بپردازد؛ و امانت را بگزارد».

127. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن لَقِيَ اللّهَ بِخَمسٍ مِنَ الإِيمانِ دَخَلَ الجَنَّةَ: الصَّلَواتُ الخَمسُ ـ طَهورُهُنُّ ورُكوعُهُنَّ وسُجودُهُنَّ ـ وصِيامُ رَمَضانَ، وحِجُّ البَيتِ مَنِ استَطاعَ إلَيهِ سَبيلاً، وَالزَّكاةُ وهِيَ فِطرَةُ الإِسلامِ، وأداءُ الأَمانَةِ، وَالاِغتِسالُ مِنَ الجَنابَةِ.

127. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس با پنج چيز از ايمان، خدا را ديدار كند، به بهشت مى رود: نمازهاى پنجگانه (با وضو و ركوع و سجود آنها) و روزه رمضان؛ حجّ خانه خدا، در صورت توانايى داشتن بر به جا آوردن آن؛ زكات كه فطرت اسلام است؛ امانتدارى؛ و غسل جنابت.

128. عنه صلى الله عليه و آله: سِتٌّ مَن عَمِلَ بِواحِدَةٍ مِنهُنَّ، جادَلَت عَنهُ يَومَ القِيامَةِ حَتّى تُدخِلَهُ الجَنَّةَ.

تَقولُ: أي رَبِّ، قَد كانَ يَعمَلُ بي فِي الدُّنيا: الصَّلاةُ، وَالزَّكاةُ، وَالحَجُّ، وَالصِّيامُ، وأداءُ الأَمانَةِ، وصِلَةُ الرَّحِمِ.

128. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شش چيز است كه هر كس يكى از آنها را به جا آورد، آن چيز، روز قيامت از او دفاع مى كند تا آن كه او را به بهشت درآورد و بگويد: اى خداوند! او در دنيا مرا انجام مى داد.

[آن شش چيز عبارت اند از: ] نماز، زكات، حج، روزه، امانتدارى، و صله رَحِم.

129. المعجم الأوسط عن أبي هريرة: إنَّهُ [رَسولَ اللّه] صلى الله عليه و آله ـ قالَ لِمَن حَولَهُ مِن اُمَّتِهِ ـ: اُكفُلوا لي بِسِتِّ خِصالٍ وأكفُلُ لَكُم بِالجَنَّةِ. قُلتُ: ما هِيَ يا رَسولَ اللّهِ؟

قالَ: الصَّلاةُ، وَالزَّكاةُ، وَالأَمانَةُ، وَالفَرجُ، وَالبَطنُ، وَاللِّسانُ.

129. المعجم الأوسط ـ به نقل از ابو هريره ـ: پيامبر خدا به كسانى از امتّش كه پيرامون ايشان بودند، فرمود: شما انجام دادن شش كار را به من تعهّد دهيد، من بهشت را برايتان تعهّد مى كنم».

گفتم: آنها كدام اند، اى پيامبر خدا؟!

فرمود: «نماز، زكات، امانتدارى، و [حفظِ] شهوت، و شكم، و زبان».

130. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: تَقَبَّلوا لي بِسِتٍّ أتَقَبَّل لَكُم بِالجَنَّةِ: إذا حَدَّثتُم فَلا تَكذِبوا، وإذا وَعَدتُم فَلا تُخلِفوا، وإذَا ائتُمِنتُم فَلا تَخونوا، وغُضّوا أبصارَكُم، وَاحفَظوا فُروجَكُم، وكُفّوا أيدِيَكُم وألسِنَتَكُم.

130. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شما شش چيز را براى من به گردن گيريد، من بهشت را براى شما به گردن مى گيرم: هرگاه سخن گفتيد، دروغ نگوييد؛ هرگاه وعده داديد، خُلف وعده نكنيد؛ هرگاه امانتى به شما سپرده شد، [در آن] خيانت نكنيد؛ چشمانتان را [از حرام] فرو پوشيد؛ شهوتتان را كنترل كنيد؛ و جلو دست و زبانتان را بگيريد.

3 / 7: أجرُ المُتَصَدِّقينَ

3 / 7: داشتن پاداش صدقه دهندگان

131. صحيح البخاري عن أبي موسى عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الخازِنُ المُسلِمُ الأَمينُ الَّذي يُنفِذُ ـ ورُبَّما قالَ: يُعطي ـ ما اُمِرَ بِهِ، كامِلاً مُوَفَّرا، طَيِّبٌ بِهِ نَفسُهُ، فَيَدفَعُهُ إلَى الَّذي اُمِرَ لَهُ بِهِ، أحَدُ المُتَصَدِّقينَ.

131. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خزانه دار مسلمانِ امانتدارى كه آنچه را به او دستور داده شده است، به طور كامل و پُرپيمانه و با رضايتِ خاطر به كسى كه دستور داده شده به او پرداخت شود، مى پردازد، خود، يكى از صدقه دهندگان است [و پاداش آنها را دارد].

3 / 8: الحَشرُ مَعَ النَّبِيّينَ عليهم السلام

3 / 8: محشور شدن با پيامبران

132. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: التّاجِرُ الصَّدوقُ الأَمينُ، مَعَ النَّبِيّينَ وَالصِّدّيقينَ وَالشُّهَداءِ.

132. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بازرگان راستگو و امانتدار، با پيامبران و صدّيقان و شهيدان است.

133. عنه صلى الله عليه و آله: مَن كَفَّ غَضَبَهُ، وبَسَطَ رِضاهُ، وبَذَلَ مَعروفَهُ، ووَصَلَ رَحِمَهُ، وأدّى أمانَتَهُ، أدخَلَهُ اللّهُ عَزَّ وجَلَّ يَومَ القِيامَةِ في نورِهِ الأَعظَمِ.

133. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: كسى كه خشم خود را نگه دارد و خشنودى خود را پهن كند و نيكوكارى ورزد، صله رَحِم به جا آورد و امانتش را بگزارد، روز رستاخيز، خداوند عز و جل او را در بزرگ ترين نور خويش، در مى آوَرَد.

3 / 9: خَيرُ الدُّنيا وَالآخِرَةِ

3 / 9: خوبى دنيا و آخرت

الكتاب

قرآن

«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ... وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ».

«به راستى كه مؤمنان، رستگار شدند... و آنان كه امانت ها و پيمان خود را رعايت مى كنند».

الحديث

حديث

134. لقمان عليه السلام: يا بُنَيَّ، أدِّ الأَمانَةَ تَسلَم لَكَ دُنياكَ وآخِرَتُكَ، وكُن أمينا تَكُن غَنِيّا.

134. لقمان عليه السلام: فرزندم! امانت را ادا كن تا دنيا و آخرتت، برايت سالم بمانَد، و امين باش تا بى نياز باشى.

135. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا تَزالُ اُمَّتي بِخَيرٍ ما تَحابُّوا، وتَهادَوا، وأدَّوُا الأَمانَةَ، وَاجتَنَبُوا الحَرامَ، وقَرَوا الضَّيفَ ، وأقامُوا الصَّلاةَ، وآتَوُا الزَّكاةَ.

فَإِذا لَم يَفعَلوا ذلِكَ، ابتُلوا بِالقَحطِ وَالسِّنينَ .

135. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امّت من تا زمانى كه يكديگر را دوست بدارند و به يكديگر هديه دهند و امانت پرداز باشند و از حرام، دورى كنند و ميهمان را گرامى بدارند و نماز بگزارند و زكات بپردازند، پيوسته در خوبى خواهند بود، و هرگاه چنين نكنند، به قحطى و خشك سالى گرفتار مى شوند.

136. عنه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ عِزٌّ.

136. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانتدارى، مايه عزّت است.

137. الإمام عليّ عليه السلام: الأَمانَةُ صِيانَةٌ.

137. امام على عليه السلام: امانتدارى، نگهدارى كردن [از امانت] است.

138. عنه عليه السلام: نِعمَ قَرينُ الأَمانَةِ الوَفاءُ.

138. امام على عليه السلام: نيكو همنشينى است وفادارى براى امانتدارى!

139. عنه عليه السلام: الوَفاءُ عُنوانُ وُفورِ الدّينِ، وقُوَّةِ الأَمانَةِ.

139. امام على عليه السلام: وفادارى، نشانه وفور ديندارى و قوّت امانتدارى است.

140. عنه عليه السلام: فازَ مَن تَجَلبَبَ الوَفاءَ، وَادَّرَعَ الأَمانَةَ.

140. امام على عليه السلام: رستگار شد آن كه رداى وفادارى پوشيد و زره امانتدارى به تن كرد.

141. عنه عليه السلام: الأَمانَةُ فَوزٌ لِمَن رَعاها.

141. امام على عليه السلام: امانتدارى، براى كسى كه امانتدار باشد، مايه رستگارى است.

142. ربيع الأبرار: مَكتوبٌ فِي التَّوراةِ: الأَمينُ مِن أهلِ الأَديانِ كُلِّها عائِشٌ بِخَيرٍ.

142. ربيع الأبرار: در تورات، نوشته شده است: امانتدار، پيرو هر دينى كه باشد، در خوبى [و خوشى] زندگى مى كند.

الفصل الرّابع: أصناف الأمانات

فصل چهارم: انواع امانت ها

4 / 1: الأَماناتُ الاِعتِقادِيَّةُ وَالسِّياسِيَّةُ

4 / 1: امانت هاى اعتقادى و سياسى

143. الإمام الباقر عليه السلام: لَمّا قُبِضَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله باتَ آلُ مُحَمَّدٍ عليهم السلام بِأَطوَلِ لَيلَةٍ، حَتّى ظَنّوا أن لا سَماءَ تُظِلُّهُم ولا أرضَ تُقِلُّهُم؛ لِأَنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله وَتَرَ الأَقرَبينَ وَالأَبعَدينَ فِي اللّهِ.

فَبَينا هُم كَذلِكَ إذ أتاهُم آتٍ لا يَرَونَهُ ويَسمَعونَ كَلامَهُ، فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكُم أهلَ البَيتِ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ...

قَد قَبِلَكُمُ اللّهُ مِن نَبِيِّهِ وَديعَةً، وَاستَودَعَكُم أولِياءَهُ المُؤمِنينَ فِي الأَرضِ، فَمَن أدّى أمانَتَهُ آتاهُ اللّهُ صِدقَهُ، فَأَنتُمُ الأَمانَةُ المُستَودَعَةُ، ولَكُمُ المَوَدَّةُ الواجِبَةُ، وَالطّاعَةُ المَفروضَةُ.

143. امام باقر صلى الله عليه و آله: چون پيامبر خدا درگذشت، آن شب، خاندان محمّد عليهم السلام [از نگرانى] درازترين شب را سپرى مى كردند، چندان كه پنداشتند ديگر در زير آسمان و روى زمين، جايى نخواهند داشت؛ چرا كه پيامبر صلى الله عليه و آله، به خاطر خدا، خويش و بيگانه را دشمن خونى خود كرده بود. در همين حال بودند كه ناگاه يكى كه خودش را نمى ديدند، امّا صدايش را مى شنيدند، بر آنان درآمد و گفت: سلام و رحمت و بركات خدا بر شما خاندان باد!.…

خداوند، شما را از پيامبرش به امانت پذيرفت و به دوستان مؤمنش در زمين سپرد. پس هر كه امانتدارى كند، خدا، پاداش درستكارى اش را مى دهد. پس شماييد آن امانتِ سپرده شده، و شماييد آنان كه دوستى شان [بر مؤمنان] واجب، و فرمان بُردارى از آنها لازم گشته است.

144. الإمام الصادق عليه السلام: نَحنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، وبَيتُ الرَّحمَةِ، ومَفاتيحُ الحِكمَةِ، ومَعدِنُ العِلمِ، ومَوضِعُ الرِّسالَةِ، ومُختَلَفُ المَلائِكَةِ، ومَوضِعُ سِرِّ اللّهِ، ونَحنُ وَديعَةُ اللّهِ في عِبادِهِ.

144. امام صادق عليه السلام: ما درخت پيامبرى هستيم، و خانه رحمت، و كليدهاى فرزانگى، و معدن دانش، و جايگاه رسالت، و محلّ آمد و شد فرشتگان، و محلّ سپردن راز خدا؛ و ما وديعه خدا در ميان بندگان او هستيم.

145. الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي زِيارَةِ الجامِعَةِ الكَبيرَةِ ـ: أنتُمُ الصِّراطُ الأَقوَمُ... والرَّحمَةُ المَوصولَةُ والآيَةُ المَخزُونَةُ وَالأَمانَةُ المحَفوظَةُ.

145. امام هادى عليه السلام ـ در زيارت «جامعه كبيره» ـ: شماييد راست ترين راه... و رحمتِ پيوسته، و نشانه اندوخته، و امانت نگهدارى شده.

راجع: ص442 (الأمانة / الفصل الخامس / أصناف الأمناء / الأئمّة من أهل البيت عليهم السلام).

ر. ك: ص443 (امانت / فصل پنجم / امانتداران / پيشوايان از اهل بيت عليهم السلام).

4 / 2: الأَماناتُ الثِّقافِيَّةُ

4 / 2: امانت هاى فرهنگى

146. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: العِلمُ وَديعَةُ اللّهِ في أرضِهِ، وَالعُلَماءُ اُمَناؤُهُ عَلَيهِ، فَمَن عَمِلَ بِعِلمِهِ أدّى أمانَتَهُ، ومَن لَم يَعمَل كُتِبَ في ديوانِ اللّهِ تَعالى: إنَّهُ مَِن الخائِنينَ.

146. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دانش، سپرده خدا در زمين است و دانشمندان، امين او بر آن هستند. پس هر كه به دانش خويش عمل كند، امانت او را گزارده است، و هر كه عمل نكند، در ديوان خداى متعال نوشته مى شود: «او از خائنان است».

147. الإمام عليّ عليه السلام ـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: يا مَن ألَمَّ بِجَنابِ الجَلالِ، احفَظ ما عَرَفتَ، وَاكتُم مَا استُودِعتَ، وَاعلَم أنَّكَ قَد رُشِّحتَ لِأَمرٍ فَافطِن لَهُ، ولا تَرضَ لِنَفسِكَ أن تَكونَ خائِنا، فَمَن [لَم] يُؤَدِّ الأَمانَةَ فيمَا استودِعَ أخلَقُ النّاسِ بِسِمَةِ الخِيانَةِ، وأجدَرُ النّاسِ بِالإِبعادِ وَالإِهانَةِ.

147. امام على عليه السلام ـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـ: اى آن كه به پيشگاه شُكوه درآمدى! آنچه را [از علم و معرفت الهى] شناخته اى، پاس بدار، و آنچه را به تو سپرده شده است، پوشيده دار و بدان كه تو براى كارى پرورش يافته اى. پس آن را درياب و برخويش مپسند كه خيانتكار باشى؛ زيرا هر كس در باره آنچه به او سپرده شده است، امانتدارى نكند، سزاوارترين كس به داغِ خيانت و شايسته ترينِ مردمان به طرد و اهانت است.

148. عنه عليه السلام: الإِيمانُ أفضَلُ الأَمانَتَينِ.

148. امام على عليه السلام: ايمان، والاترين امانت است.

149. الإمام الحسين عليه السلام ـ فِي الأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهيِ عَنِ المُنكَرِ ـ: إنَّ مَجارِيَ الاُمورِ وَالأَحكامِ عَلى أيدِي العُلَماءِ بِاللّهِ، الاُمَناءِ عَلى حَلالِهِ وحَرامِهِ.

149. امام حسين عليه السلام ـ در باره امر به معروف و نهى از منكر ـ: اجراى كارها و احكام، به دست خداشناسان (/ عالمان تربيت شده خداوند) است كه امين بر حلال و حرام او هستند.

4 / 3: الأَماناتُ الاِقتِصادِيَّةُ

4 / 3: امانت هاى اقتصادى

الكتاب

قرآن

«وَ قَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِى بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِى فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ * قَالَ اجْعَلْنِى عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّى حَفِيظٌ عَلِيمٌ».

«و پادشاه گفت: «او را نزد من بياوريد، تا وى را ويژه خود كنم». پس چون با او سخن راند، گفت: «تو امروز نزد ما بامنزلت و امين هستى». [يوسف] گفت: «مرا بر خزانه هاى اين سرزمين بگمار، كه من، نگهبانى دانا هستم»».

الحديث

حديث

150. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا تَزالُ اُمَّتي عَلَى الفِطرَةِ، ما لَم يَتَّخِذُوا الأَمانَةَ مَغنَما، وَالزَّكاةَ مَغرَما .

150. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امّت من، پيوسته برفطرت [الهى] هستند تا زمانى كه امانت را غنيمت ندانند و [پرداخت] زكات را خسارت [براى خود] نشمارند.

151. الإمام عليّ عليه السلام: مِن أفحَشِ الخِيانَةِ، خِيانَةُ الوَدائِعِ.

151. امام على عليه السلام: از زشت ترين خيانت ها، خيانت در سپرده ها [و امانت ها] است.

152. الإمام الصادق عليه السلام: مَن كانَ عَلَيهِ دَينٌ فَيَنوي قَضاءَهُ، كانَ مَعَهُ مِنَ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ حافِظانِ يُعينانِهِ عَلَى الأَداءِ عَن أمانَتِهِ.

فَإِن قَصَرَت نِيَّتُهُ عَنِ الأَداءِ، قَصَرا عَنهُ مِنَ المَعونَةِ بِقَدرِ ما قَصَرَ مِن نِيَّتِهِ.

152. امام صادق عليه السلام: هر كس قرضى داشته باشد و نيّتِ پرداخت آن را در سر بپروراند، از جانب خداوند عز و جل دو نگهبان بر او گماشته مى شوند تا او را در اداى امانت به او كمك كنند، و هرگاه نيّتش در اداى آن سست شود، به اندازه اى كه از نيّتش كوتاه آمده، آن دو نگهبان از كمك كردن به او كوتاه مى آيند.

153. تفسير العيّاشي عن أبان بن تغلب: قالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: أتَرَى اللّهَ أعطى مَن أعطى مِن كَرامَتِهِ عَلَيهِ، ومَنَعَ مَن مَنَعَ مِن هَوانٍ بِهِ عَلَيهِ؟!

لا، ولكِنَّ المالَ مالُ اللّهِ، يَضَعُهُ عِندَ الرَّجُلِ وَدائِعَ، وجَوَّزَ لَهُم أن يَأكُلوا قَصدا ، ويَشرَبوا قَصدا، ويَلبَسوا قَصدا، ويَنكِحوا قَصدا، ويَركَبوا قَصدا، ويَعودوا بِما سِوى ذلِكَ عَلى فُقَراءِ المُؤمِنينَ، ويَلُمّوا بِهِ شَعَثَهُم ؛ فَمَن فَعَلَ ذلِكَ كانَ ما يَأكُلُ حَلالاً، ويَشرَبُ حَلالاً، ويَركَبُ حَلالاً، ويَنكِحُ حَلالاً، ومَن عَدا ذلِكَ كانَ عَلَيهِ حَراما.

ثُمَّ قالَ: «وَلَا تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ» ، أتَرَى اللّهَ ائتَمَنَ رَجُلاً عَلى مالٍ خَوَّلَ لَهُ أن يَشتَرِيَ فَرَسا بِعَشَرَةِ آلافِ دِرهَمٍ ويُجزيهِ فَرَسٌ بِعِشرينَ دِرهَما، ويَشتَرِيَ جارِيَةً بِأَلفِ دينارٍ ويُجزيهِ جارِيَةٌ بِعِشرينَ دِينارا؟! وقالَ: «وَلَا تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ».

153. تفسير العيّاشى ـ به نقل از اَبان بن تَغلِب ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «آيا مى پندارى كه خداوند به هر كس چيزى داده، از سرِ گراميداشت اوست، و به كسى كه چيزى نداده، از روى خوارداشت او باشد؟!

نه؛ بلكه اين دارايى ها مال خداست و آن را نزد آدمى به امانت مى سپارد و به آنان، اجازه داده است كه به اندازه بخورند، به اندازه بياشامند، به اندازه بپوشند، به اندازه زن اختيار كنند، به اندازه سوار شوند، و افزون بر آن، به مؤمنان نادار بدهند و با آن به پريشانى زندگى آنها سر و سامان دهند. پس هر كس چنين كرد، آنچه مى خورَد و مى آشامد و سوار مى شود و زن مى گيرد، حلال باشد و هر كس از آن سرپيچى كرد، بر او حرام است».

سپس فرمود: ««و زياده روى مكنيد كه او زياده روان را دوست ندارد». آيا خيال مى كنى خداوند، مالى را به امانت نزد مردى مى سپارد و به او اجازه مى دهد اسبى را با ده هزار درهم بخرد، در حالى كه اسب، بيست درهمى هم جوابگوى اوست؟ و كنيزى به هزار دينار بخرد، در صورتى كه كنيزى بيست دينارى هم كفايتش مى كند؟!».

و فرمود: ««زياده روى مكنيد كه او زياده روان را دوست نمى دارد»» .

154. مصباح المتهجّد ـ في دُعاءِ يَومِ الإِثنَينِ ـ: اللّهُمَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وَارزُقني رِزقا واسِعا، حَلالاً طَيِّبا، نُؤَدّي بِهِ أماناتِنا.

154. مصباح المتهجّد ـ در دعاى روز دوشنبه ـ: بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست، و مرا روزىِ گسترده و حلال و پاكيزه، عطا فرما تا با آن، امانت هايمان (ديون و قروض خويش) را ادا كنيم.

4 / 4: الأَماناتُ الأَخلاقِيَّةُ

4 / 4: امانت هاى اخلاقى

أ ـ الصِّدقُ

الف ـ راستگويى

155. الخصال عن الأصبغ بن نباتة: كانَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام يَقولُ: الصِّدقُ أمانَةٌ، وَالكَذِبُ خِيانَةٌ.

155. الخصال ـ به نقل از اصبغ بن نُباته ـ: امير مؤمنان عليه السلام مى فرمود: «راستگويى، امانت است و دروغگويى، خيانت».

156. الإمام عليّ عليه السلام: الصِّدقُ أمانَةُ اللِّسانِ.

156. امام على عليه السلام: راستگويى، امانت زبان است.

ب ـ الوَرَعُ

ب ـ پارسايى

157. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الوَرَعُ أمانَةٌ.

157. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: پارسايى، امانت است.

ج ـ العِفَّةُ

ج ـ پاك دامنى

158. قصص الأنبياء للراوندي عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر: سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ عَن قَولِهِ تَعالى: «إِنَّ أَبِى يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ مَا سَقَيْتَ لَنَا» أهِيَ الَّتي تَزَوَّجَ بِها؟ قالَ: نَعَم، ولَمّا قالَت: «اسْتَئجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَئجَرْتَ الْقَوِىُّ الْأَمِينُ» ، قالَ أبوها: كَيفَ عَلِمتِ ذلِكَ؟ قالَت: لَمّا أتَيتُهُ بِرِسالَتِكَ فَأَقبَلَ مَعي، قالَ: كوني خَلفي، ودُلّيني عَلَى الطَّريقِ، فَكُنتُ خَلفَهُ اُرشِدُهُ، كَراهَةَ أن يَرى مِنّي شَيئا.

158. قصص الأنبياء، راوندى ـ به نقل از احمد بن محمّد بن ابى نصر ـ: از ابو الحسن الرضا ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ در باره اين سخن خداى متعال: «پدرم تو را مى خوانَد تا تو را به پاداش آب دادن [گوسفندان] براى ما مزد دهد» پرسيدم و گفتم: آيا اين مزد، همان ازدواج [موسى عليه السلام با دختر شعيب] است؟

فرمود: «آرى؛ و چون دختر شعيب گفت: «او را استخدام كن؛ زيرا بهترين كسى است كه استخدام مى كنى؛ هم نيرومند و هم امانتدار است»، پدرش گفت: چگونه اين [امانتدارى او] را دانستى؟

گفت: چون پيغام شما را به او رساندم و او با من آمد، گفت: تو در پىِ من بيا و راه را نشانم بده. و من از پشتِ سرش مى آمدم و راه نمايى اش مى كردم. و اين براى آن بود كه دوست نداشت [پشت سرِ من حركت كند و] از من، چيزى ببيند».

د ـ الوَفاءُ

د ـ وفادارى

159. الإمام عليّ عليه السلام: أفضَلُ الأَمانَةِ الوَفاءُ بِالعَهدِ.

159. امام على عليه السلام: بالاترين امانتدارى، وفا كردن به پيمان است.

160. عنه عليه السلام: مِن أحسَنِ الأَمانَةِ رَعيُ الذِّمَمِ .

160. امام على عليه السلام: از بهترين امانتدارى[ها]، رعايت پيمان هاست.

161. ربيع الأبرار: قالَ رَجُلٌ لِسَلمانَ رَضِيَ اللّهُ عَنهُ: يا أبا عَبدِ اللّهِ؛ فُلانٌ يُقرِئُكَ السَّلامَ. فَقالَ: أما أنَّكَ لَو لَم تَفعَل، لَكانَت أمانَةً في عُنُقِكَ.

161. ربيع الأبرار: مردى به سلمان ـ كه خدا از او خشنود باد ـ گفت: اى ابو عبد اللّه! فلانى به تو سلام مى رساند.

سلمان گفت: اگر سلام او را نرسانده بودى، امانتى بر گردن تو بود.

ه ـ إقامَةُ الحَقِّ

ه ـ برپا داشتن حق

162. الإمام عليّ عليه السلام: التَّعاوُنُ عَلى إقامَةِ الحَقِّ، أمانَةٌ ودِيانَةٌ.

162. امام على عليه السلام: همكارى در برپا داشتن حق، امانتدارى و ديندارى است.

و ـ المُكافَأَةُ عَلَى الصَّنيعَةِ

و ـ جبران نيكى

163. الإمام عليّ عليه السلام ـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: مِن أداءِ الأَمانَةِ المُكافَأَةُ عَلَى الصَّنيعَةِ، لِأَنَّها كَالوَديعَةِ عِندَكَ.

163. امام على عليه السلام ـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـ: جبران كردن نيكى، از امانتدارى است؛ زيرا آن نيكى، چونان سپرده اى در نزد توست.

ز ـ المُحافَظَةُ عَلَى الأَسرارِ

ز ـ نگهدارىِ رازها

164. الإمام عليّ عليه السلام: كُلُّ شَيءٍ لا يَحسُنُ نَشرُهُ أمانَةٌ، وإن لَم يُستَكتَم.

164. امام على عليه السلام: هر چيزى كه پخش كردن آن خوب نباشد، امانت است، هر چند پنهان داشتن آن، خواسته نشده باشد.

165. الإمام الحسين عليه السلام: السِّرُّ أمانَةٌ.

165. امام حسين عليه السلام: هر رازى، يك امانت است.

166. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إذا حَدَّثَ الرَّجُلُ الحَديثَ ثُمَّ التَفَتَ، فَهِيَ أمانَةٌ.

166. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هرگاه شخصى [با ديگرى] سخن بگويد، سپس اطراف خود را بپايد [كه احتمالاً كسى دور و بَر او نباشد تا آن سخن را بشنود]، آن سخن، امانت است [و شنونده نبايد آن را به كسى بگويد].

167. عنه صلى الله عليه و آله: إذا حَدَّثَ الإِنسانُ حَديثا، وَالمُحَدِّثُ يَلتَفِتُ حَولَهُ، فَهُوَ أمانَةٌ.

167. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هرگاه شخص سخنى بگويد و در حين گفتن آن، اطرافش را بپايد، آن سخن، امانت است.

168. عنه صلى الله عليه و آله: مَن سَمِعَ مِن رَجُلٍ حَديثاً لا يَشتَهي أن يُذكَرَ عَنهُ، فَهُوَ أمانَةٌ وإن لَم يَستَكتِمهُ.

168. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس از مردى سخنى بشنود كه آن مرد دلش نمى خواهد سخنش جايى بازگو شود، آن سخن، امانت است، هر چند پوشيده داشتن آن را از او نخواسته باشد.

169. عنه صلى الله عليه و آله: مَن حَدَّثَ حَديثا لا يُحِبُّ أن يُفشى عَلَيهِ، فَهُوَ أمانَةٌ، وإن لَم يَستَكتِمهُ صاحِبُهُ.

169. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس سخنى بگويد كه دوست ندارد فاش شود، آن سخن، امانت است، اگر چه از شنونده اش نخواسته باشد آن را پنهان بدارد [و به كسى نگويد].

170. عنه صلى الله عليه و آله: ألا ومِنَ الأَمانَةِ، ألا ومِنَ الخِيانَةِ، أن يُحَدِّثَ الرَّجُلُ أخاهُ بِالحَديثِ فَيَقولُ: اُكتُم عَنّي، فَيُفشيهِ.

170. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آگاه باشيد كه از امانتدارى است! آگاه باشيد كه از خيانت است، اين كه مردى به برادرش سخنى بگويد و از او بخواهد پنهانش بدارد؛ امّا او آن را فاش سازد!

171. الإمام زين العابدين عليه السلام ـ في صِفَةِ المُؤمِنِ ـ: لا يُحَدِّثُ أمانَتَهُ الأَصدِقاءَ.

171. امام زين العابدين عليه السلام ـ در توصيف مؤمن ـ: امانتِ خود (راز ديگران) را به دوستانش نمى گويد.

172. رجال الكشّي عن أسلم مولى محمّد بن الحنفيّة: كُنتُ مَعَ أبي جَعفَرٍ عليه السلام جالِسا، مُسنِدا ظَهري إلى زَمزَمَ، فَمَرَّ عَلَينا مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّهِ بنِ الحَسَنِ، وهُوَ يَطوفُ بِالبَيتِ.

فَقالَ أبو جَعفَرٍ: يا أسلَمُ، أتَعرِفُ هذَا الشّابَّ؟ قُلتُ: نَعَم، هذا مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّهِ ابنِ الحَسَنِ.

قالَ: أما إنَّهُ سَيَظهَرُ ويُقتَلُ في حالٍ مَضيعَةٍ. ثُمَّ قالَ: يا أسلَمُ، لا تُحَدِّث بِهذَا الحَديثِ أحَدا، فَإِنَّهُ عِندَكَ أمانَةٌ.

172. رجال الكشّى ـ به نقل از اسلم، وابسته محمّد بن حنفيه ـ: با امام باقر عليه السلام نشسته و به زمزم تكيه داده بودم كه محمّد بن عبد اللّه بن حسن ـ كه كعبه را طواف مى كرد ـ، از برابر ما گذشت. امام باقر عليه السلام فرمود: «اسلم! اين جوان را مى شناسى؟».

گفتم: آرى. او محمّد بن عبد اللّه بن حسن است.

فرمود: «زودا كه او قيام كند و كشته شود و خونش هدر رود».

سپس فرمود: «اين سخن را به هيچ كس مگو، چون در نزد تو امانت است».

173. ثواب الأعمال عن أبي هريرة وابن عبّاس: خَطَبَنا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله قَبلَ وَفاتِهِ، وهِيَ آخِرُ خُطبَةٍ خَطَبَها بِالمَدينَةِ حَتّى لَحِقَ بِاللّهِ عَزَّ وجَلَّ... فَقالَ: ... ومَن غَسَّلَ مَيِّتا فَأَدّى فيهِ الأَمانَةَ، كانَ لَهُ بِكُلِّ شَعرَةٍ عِتقُ رَقَبَةٍ، ورُفِعَ لَهُ بِهِ مِئَةُ دَرَجَةٍ.

فَقالَ عُمَرُ بنُ الخَطّابِ: يا رَسولَ اللّهِ؛ كَيفَ يُؤَدّي فيهِ الأَمانَةَ؟

قالَ صلى الله عليه و آله: يَستُرُ عَورَتَهُ، ويَستُرُ شَينَهُ، وإن لَم يَستُر عَورَتَهُ ولا يَستُرُ شَينَهُ، حَبِطَ أجرُهُ، وكُشِفَ عَورَتُهُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ.

173. ثواب الأعمال ـ به نقل از ابو هريره و ابن عبّاس ـ: پيامبر خدا، پيش از رحلتش براى ما سخنرانى كرد و اين آخرين سخنرانى اى بود كه در مدينه ايراد فرمود تا آن كه به خداوند عز و جل پيوست... ايشان فرمود: «... هر كس مُرده اى را غسل دهد و در باره اش امانتدارى كند، به اِزاى هر مويى، ثواب آزاد كردن يك بنده برايش باشد، و صد درجه رفعت مى يابد».

عمر بن خطاب گفت: اى پيامبر خدا! چگونه در باره اش امانتدارى كند؟

فرمود: «عورت و عيب او را بپوشاند. اگر عورت و عيبش را نپوشانَد، مزدش بر باد مى رود و عيب و عورت خودش در دنيا و آخرت، آشكار مى گردد».

174. الكافي عن سعد بن طريف: قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: مَن غَسَّلَ مَيِّتاً فَأَدّى فيهِ الأَمانَةَ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ. قُلتُ: وكَيفَ يُؤَدّي فيهِ الأَمانَةَ؟ قالَ: لا يُحَدِّثُ بِما يَرى.

174. الكافى ـ به نقل از سعد بن طريف ـ: امام باقر عليه السلام فرمود: «هر كس مُرده اى را غسل دهد و در باره او امانتدارى كند، خداوند او را مى آمرزد».

گفتم: در باره اش امانتدارى كند، يعنى چه؟

فرمود: «آنچه [از او] مى بيند، بازگو نكند».

175. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا تَطَّلِعوا فِي القُبورِ، فَإِنَّها أمانَةٌ. ولا يَدخُلِ القَبرَ إلّا ذو أمانَةٍ.

175. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: به درون گورها منگريد؛ كه آنها امانت اند، و تنها كسى بايد [براى گذاشتن ميّت در لَحَد] داخل گور شود كه امانتدار باشد.

176. عنه صلى الله عليه و آله: إنّ مِن أعظَمِ الأَمانَةِ عِندَ اللّهِ يَومَ القِيامَةِ، الرَّجُلَ يُفضي إلَى امرَأَتِهِ وتُفضي إلَيهِ، ثُمَّ يَنشُرُ سِرَّها.

176. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: روز قيامت، يكى از بزرگ ترين [خيانت ها در] امانت ها، نزد خدا اين است كه زن و شوهرى با هم خلوت كنند و مرد، راز او را [براى ديگران] فاش سازد.

177. عنه صلى الله عليه و آله: الحَوائِجُ أمانَةٌ مِنَ اللّهِ في صُدورِ العِبادِ، فَمَن كَتَمَها كُتِبَت لَهُ عِبادَةٌ، ومَن أفشاها كانَ حَقّا عَلى مَن سَمِعَها أن يُعينَهُ .

177. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: نيازها، امانت خدا در سينه هاى بندگان اند. پس هر كه آنها را پوشيده بدارد [و نيازش را به كسى نگويد]، برايش عبادت نوشته مى شود، و هر كه آنها را آشكار سازد، كسى كه آنها را شنيد، بايد به او كمك كند.

178. عنه صلى الله عليه و آله ـ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ: يا عَلِيُّ، الحاجَةُ أمانَةُ اللّهِ عِندَ خَلقِهِ، فَمَن كَتَمَها عَلى نَفسِهِ أعطاهُ اللّهُ ثَوابَ مَن صَلّى، ومَن كَشَفَها إلى مَن يَقدِرُ أن يُفَرِّجَ عَنهُ ولَم يَفعَل فَقَد قَتَلَهُ، أما إنَّهُ لَم يَقتُلهُ بِسَيفٍ، ولا سِنانٍ ، ولا سَهمٍ، ولكِن قَتَلَهُ بِما نَكى مِن قَلبِهِ.

178. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به على عليه السلام ـ: اى على! حاجت، امانت خدا در نزد خلق اوست. پس هر كه آن را پيش خود نگه دارد، خداوند، ثواب نمازگزار را به او مى دهد، و هر كه آن را براى كسى كه مى تواند حاجتش را برآورد، ابراز دارد و او برآورده نسازد، هر آينه، وى را كُشته است. با شمشير يا سرنيزه يا تير نكُشته؛ بلكه با جريحه دار كردن دلش، او را كُشته است.

179. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّهَ جَعَلَ الفَقرَ أمانَةً عِندَ خَلقِهِ، فَمَن سَتَرَهُ أعطاهُ اللّهُ مِثلَ أجرِ الصّائِمِ القائِمِ، ومَن أفشاهُ إلى من يَقدِرُ عَلى قَضاءِ حاجَتِهِ فَلَم يَفعَل، فَقَد قَتَلَهُ.

أما إنَّهُ ما قَتَلَهُ بِسَيفٍ، ولا رُمحٍ، ولكِنَّهُ قَتَلَهُ بِما نَكى مِن قَلبِهِ.

179. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند، فقر را در نزد مخلوقش به امانت نهاده است. پس هر كه آن را نهان بدارد، خداوند به او پاداشى همانند پاداشِ روزه دار شب خيز مى دهد، و هر كه آن را نزد كسى كه مى تواند حاجتش را برآورد، ابراز دارد و او برآورده نسازد، در حقيقت، او را كُشته است. البته او را با شمشير و سرنيزه اى نكُشته؛ بلكه با زخم زدن بر قلبش او را كُشته است.

180. عنه صلى الله عليه و آله: الفَقرُ أمانَةٌ، فَمَن كَتَمَهُ كانَ عِبادَةً، ومَن باحَ بِهِ فَقَد قَلَّدَ إخوانَهُ المُسلِمينَ.

180. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فقر، يك امانت است. پس هر كه آن را پنهان نگه دارد، عبادت كرده است، و هر كه آن را فاش سازد، [مسئوليت] آن را به گردن برادرانِ مسلمانش انداخته است.

181. تهذيب الأحكام عن الحسين بن المختار: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام: الرَّجُلُ يَكونُ لَهُ الشَّريكُ فَيَظهَرُ عَلَيهِ قَدِ اختانَ شَيئا، ألَهُ أن يَأخُذَ مِنهُ مِثلَ الَّذي أخَذَ مِن غَيرِ أن يُبَيِّنَ لَهُ؟

فَقالَ: شَوهٌ ! إنَّما اشتَرَكا بِأَمانَةِ اللّهِ تَعالى، وإنّي لَاُحِبُّ لَهُ إن رَأى شَيئا مِن ذلِكَ أن يَستُرَ عَلَيهِ، وما اُحِبُّ أن يَأخُذَ مِنهُ شَيئا بِغَيرِ عِلمِهِ.

181. تهذيب الأحكام ـ به نقل از حسين بن مختار ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: مردى شريكى دارد و برايش معلوم مى شود كه آن شريك، در چيزى [از اموالش] به او خيانت كرده است. آيا مى تواند به اندازه اى كه از مال او برداشته است، از مال وى بردارد، بدون آن كه به او بگويد؟

فرمود: «چه قدر زشت! آن دو، در حقيقت، در امانت خداى متعال شريك شده اند، و من دوست دارم كه اگر در اين باره چيزى از او مشاهده كرد، آن را بر او بپوشاند [و به روى او نياورد]، و دوست ندارم بدون اطّلاعش، از مال او چيزى بردارد.

4 / 5: الأَماناتُ العَمَلِيَّةُ

4 / 5: امانت هاى عملى

الكتاب

قرآن

«يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَخُونُواْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ».

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به خدا و پيامبر او خيانت مكنيد و [نيز] در امانت هاى خود، خيانت نورزيد؛ و خود مى دانيد [كه نبايد خيانت كرد]».

الحديث

حديث

182. الإمام الباقر عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَخُونُواْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ» ـ: فَخِيانَةُ اللّهِ وَالرَّسولِ مَعصِيَتُهُما، وأما خِيانَةُ الأَمانَةِ، فَكُلُّ إنسانٍ مَأمونٌ عَلى مَا افتَرَضَ اللّهُ عَلَيهِ.

182. امام باقر عليه السلام ـ در باره اين سخن خداوند متعال: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به خدا و پيامبر او خيانت مكنيد، و [نيز] در امانت هاى خود، خيانت نورزيد و خود مى دانيد» ـ: خيانت كردن به خدا و پيامبر او، نافرمانى كردن آنهاست. و امّا خيانت در امانت؛ هر چيزى كه خداوند بر انسان واجب ساخته، در واقع، امانتى در دست اوست.

183. الفصول المختارة عن أبي رافع: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله صَلّى يَومَ الإِثنَينِ، وصَلَّت خَديجَةُ رِضوانُ اللّهِ عَلَيها مَعَهُ، ودَعا عَلِيّا عليه السلام إلَى الصَّلاةِ مَعَهُ يَومَ الثُّلاثاءِ، فَقالَ لَهُ: أنظِرني حَتّى ألقى أبا طالِبٍ.

فَقالَ لَهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: إنَّها أمانَةٌ، فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام: فَإِن كانَت أمانَةً فَقَد أسلَمتُ لَكَ، فَصَلّى مَعَهُ، وهُوَ ثاني يَومِ المَبعَثِ.

183. الفصول المختارة ـ به نقل از ابو رافع ـ: پيامبر خدا، روز دوشنبه نماز خواند و خديجه ـ كه خدايش از او خشنود باد ـ نيز با او نماز خواند، و روز سه شنبه على عليه السلام را به نماز خواندن با خودش دعوت كرد. على عليه السلام گفت: به من مهلت دهيد تا ابوطالب را ببينم.

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «نماز، يك امانت است».

على عليه السلام گفت: اگر امانت است، پس من تسليم تو هستم.

پس با پيامبر نماز گزارد. و اين، در دومين روز مبعث بود.

184. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ ثَلاثٌ: الصَّلاةُ، وَالصِّيامُ، وَالغُسلُ مِنَ الجَنابَةِ.

184. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانت ها سه تايند: نماز، روزه، و غسل جنابت.

185. عنه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ فِي الصَّلاةِ، وَالأَمانَةُ فِي الصَّومِ، وَالأَمانَةُ فِي الحَديثِ، فَأَشَدُّ ذلِكَ الوَدائِعُ.

185. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانت، در نماز است. امانت، در روزه است. امانت، در سخن است؛ و مهم تر از همه اينها، سپرده هاست.

186. عنه صلى الله عليه و آله: الأَمانَةُ في ثَمانِيَةِ أشياءَ: فِي الصَّلاةِ، وَالزَّكاةِ، وَالحَجِّ، وَالجِهادِ، وَالأَمرِ بِالمَعروفِ، وَالنَّهيِ عَنِ المُنكَرِ، وأشَدُّ ذلِكَ الوَدائِعُ، وعَهدُهُمُ الَّذين يَعهَدونَ النّاسَ.

186. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امانت، در هشت چيز است: در نماز، و زكات، و حج، و جهاد، و امر به معروف و نهى از منكر، و از همه اينها مهم تر، سپرده هاست، و [نيز] پيمانى كه مردم با يكديگر مى بندند.

187. عنه صلى الله عليه و آله: الأَذانُ حُجَّةٌ عَلى اُمَّتي، وتَفسيرُهُ: إذا قالَ المُؤَذِّنُ: «اللّهُ أكبَرُ اللّهُ أكبَرُ» فَإِنَّهُ يَقولُ: اللّهُمَّ أنتَ الشّاهِدُ عَلى ما أقولُ، يا اُمَّةَ مُحَمَّدٍ؛ قَد حَضَرَتِ الصَّلاةُ فَتَهَيَّؤوا، ودَعوا عَنكُم شُغُلَ الدُّنيا.…

وإذا قالَ: «لا إلهَ إلَا اللّهُ» فَإِنَّهُ يَقولُ: يا اُمَّةَ مُحَمَّدٍ، اِعلَموا أنّي جَعَلتُ أمانَةَ سَبعِ سَماواتٍ، وسَبعِ أرَضينَ في أعناقِكُم. فَإِن شِئتُم فَأَقبِلوا، وإن شِئتُم فَأَدبِروا، فَمَن أجابَني فَقَد رَبِحَ، ومَن لَم يُجِبني فَلا يَضُرُّني.

187. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اذان، حجّت بر امّت من است و تفسيرش اين است: هرگاه مؤمن گفت: «خدا، بزرگ تر است؛ خدا، بزرگ تر است»، در واقع مى گويد: بارخدايا! تو بر آنچه مى گويم، گواهى. اى امّت محمّد! نماز فرا رسيد. پس آماده شويد و كار دنيا را رها كنيد.…

و هرگاه گفت: «معبودى جز خدا نيست»، در واقع مى گويد: اى امّت محمّد! بدانيد كه من، امانت هفت آسمان و هفت زمين را برگردن شما نهادم. پس اگر خواستيد، بياييد و اگر خواستيد، نياييد؛ زيرا هر كه [نداى] مرا اجابت كند، سود برده است، و هر كه اجابت نكند، به من زيانى نمى رسانَد.

188. عوالي اللآلي: فِي الحَديثِ أنَّ عَلِيّا عليه السلام إذا حَضَرَ وَقتُ الصَّلاةِ يَتَمَلمَلُ ويَتَزَلزَلُ ويَتَلَوَّنُ، فَقيلَ لَهُ: ما لَكَ يا أميرَ المُؤمِنينَ؟

فَيَقولُ: جاءَ وَقتُ الصَّلاةِ، وَقتُ أمانَةٍ عَرَضَهَا اللّهُ عَلَى السَّماواتِ وَالأَرضِ فَأَبَينَ أن يَحمِلنَها وأشفَقنَ مِنها.

188. عوالى اللآلى: در حديث آمده است كه على عليه السلام چون وقت نماز مى رسيد، به خود مى پيچيد و مى لرزيد و رنگش بر مى گشت. به ايشان گفته شد: شما را چه شده است، اى امير مؤمنان؟

فرمود: «وقت نماز شده است؛ وقت امانتى كه خدا، آن را به آسمان ها و زمين، پيشنهاد داد و آنها از پذيرفتنش سر باز زدند و از آن ترسيدند».

189. الإمام الصادق عليه السلام: غُسلُ الجَنابَةِ... أمانَةٌ ائتَمَنَ اللّهُ عَلَيها عَبيدَهُ؛ لِيَختَبِرَهُم بِها.

189. امام صادق عليه السلام: غسل جنابت،... امانتى است كه خداوند بر عهده بندگانش نهاده است تا بدان وسيله، آنان را بيازمايد.

الفصل الخامس: أصناف الاُمناء

فصل پنجم: امانتداران

5 / 1: اللّهُ عَزَّوجَلَّ

5 / 1: خداوند عز و جل

الكتاب

قرآن

«هُوَ اللَّهُ الَّذِى لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ».

«اوست خدايى كه جز او معبودى نيست؛ همان فرمان رواى پاكِ سلامت [بخش و] ايمنى بخش [و] نگهبان...».

الحديث

حديث

190. مجمع البيان عن ابن عبّاس والضحّاك والجبائي ـ في قَولِهِ تَعالى: «الْمُهَيْمِنُ» ـ: أيِ الأَمينُ، حَتّى لا يَضيعَ لِأَحَدٍ عِندَهُ حَقٌّ.

190. مجمع البيان ـ به نقل از ابن عبّاس و ضحّاك و جُبّايى در باره اين سخن خداوند متعال: «نگهبان» ـ: يعنى امين، به طورى كه حقّ هيچ كس در نزد او، گم و ضايع نمى شود.

191. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ في دُعاءِ الجَوشَنِ الكَبيرِ ـ: اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ بِاسمِكَ، يا مُعينُ يا أمينُ.

191. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعاى «جوشن كبير» ـ: بار خدايا! به نام تو از تو درخواست مى كنم، اى كمك كننده، اى امانتدار!

192. الإمام عليّ عليه السلام: الحَمدُ للّهِِ... المُهَيمِنِ بِقُدرَتِهِ، وَالمُتعالي فَوقَ كُلِّ شَيءٍ بِجَبَروتِهِ.

192. امام على عليه السلام: ستايش، خدايى را كه... به واسطه قدرتش، نگهبان است و به سبب سلطنتش، فرادستِ هر چيز است.

193. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّ للّهِِ عَزَّ وجَلَّ تِسعَةً وتِسعينَ اسما... مَن أحصاها دَخَلَ الجَنَّةَ ، وهِيَ: اللّهُ، الإِلهُ، الواحِدُ... المُهَيمِنُ، العَزيزُ.

193. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند عز و جل نود و نُه نام دارد... كه هر كس آنها را برشمارد، به بهشت مى رود. آن نام ها عبارت اند از: خدا، اِله، يكتا،... نگهبان (امين)، ارجمند.

194. عنه صلى الله عليه و آله ـ في دُعاءِ السَّفَرِ ـ: اللّهُمَّ إنّي أستَودِعُكَ نَفسي وأهلي ومالي، وديني ودُنياي وآخِرَتي، وأمانَتي وخَواتيمَ عَمَلي.

194. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعاى سفر ـ: بار خدايا! من، خودم و كسانم و دارايى ام را، و دينم و دنيايم و آخرتم را، و امانتم و عواقب كارم را به تو مى سپارم.

195. الإمام الباقر عليه السلام: كانَ إذا وَدَّعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله رَجُلاً قالَ: أستَودِعُ اللّهَ دينَكَ، وأمانَتَكَ، وخَواتيمَ عَمَلِكَ.

195. امام باقر عليه السلام: پيامبر خدا، هرگاه با مردى خداحافظى مى كرد، مى فرمود: «دين و امانت و عواقب كارَت را به خدا مى سپارم».

196. الإمام الصادق عليه السلام ـ في بَيانِ بَعضِ مَناسِكِ الحَجِّ ـ: وأكثِر مِن أن تَستَودِعَ رَبَّكَ دينَكَ ونَفسَكَ وأهلَكَ، ثُمَّ تَقولُ: أستَودِعُ اللّهَ الرَّحمنَ الرَّحيمَ ـ الَّذي لا يُضَيِّعُ وَدائِعَهُ ـ نَفسي وديني وأهلي.

196. امام صادق عليه السلام ـ در بيان برخى آيين هاى حج ـ: دينت را و خودت و كسانت را بسيار به خداوند مى سپارى و مى گويى: «خودم را و دينم را و كسانم را به خداى مهرگسترِ مهربان مى سپارم؛ كسى كه آنچه را به او بسپارند، تباه نمى گردانَد».

197. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ، وَاحفَظني وَاحفَظ عَلَيَّ، وَاحرُسني وَاحرُس عَلَيَّ، وَاكنُفني وَاكفِني، وَاجعَلني وأهلي ووُلدي ومَن يَعنيني أمرُهُ ويَخُصُّني في وَدائِعِكَ المَحفوظَةِ، وصِيانَتِكَ المَكلوءَةِ .

197. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بار خدايا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و مرا نگه دار و از من، محافظت نما، و مرا پاس بدار و از من، مراقبت فرما و مرا در پناه حمايت خود گير، و برايم كارسازى كن، و مرا و همسرم را و فرزندانم را و هر آن كس را كه به من مربوط مى شود و اختصاص به من دارد، در ميان سپرده هايت ـ كه محفوظ اند و نگهدارى و حراست مى شوند ـ ، قرار ده.

198. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ لُقمانَ الحَكيمَ كانَ يَقولُ: إنَّ اللّهَ عز و جل إذَا استودِعَ شَيئا حَفِظَهُ.

198. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: لقمان حكيم مى گفت: «خداوند عز و جل هرگاه چيزى به او سپرده شود، از آن، نگهدارى مى كند».

5 / 2: المَلائِكَةُ

5 / 2: فرشتگان

الكتاب

قرآن

«إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ * ذِى قُوَّةٍ عِندَ ذِى الْعَرْشِ مَكِينٍ * مُّطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ».

«به درستى كه [قرآن] سخن فرشته بزرگوارى است. نيرومند [كه] نزد خداوند عرش، بلندپايگاه است. در آن جا [هم] مُطاع [و هم] امين است».

«وَ إِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ * نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ».

«و راستى كه اين [قرآن]، وحى [نامه] پروردگارِ جهانيان است. «روح الأمين»، آن را بر دلت نازل كرد».

الحديث

حديث

199. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ لِجَبرَئيلَ عليه السلام ـ: ما أحسَنَ ما أثنى عَلَيكَ رَبُّكُ: «ذِى قُوَّةٍ عِندَ ذِى الْعَرْشِ مَكِينٍ * مُّطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ» فَما كانَت قُوَّتُكَ؟ وما كانَت أمانَتُكَ؟

فَقالَ: ... وأمّا أمانَتي، فَإِنّي لَم اُؤمَر بِشَيءٍ فَعَدَوتُهُ إلى غَيرِهِ.

199. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به جبرئيل عليه السلام ـ: چه نيكو پروردگارت تو را ستود: «نيرومند [كه] نزد خداوند عرش، بلند پايگاه است. در آن جا [هم] مُطاع [و هم] امين است». نيرومندىِ تو در چيست؟ و امانتدارى ات به چيست؟

جبرئيل عليه السلام گفت: ... امانتدارى ام به اين است كه هر مأموريتى به من داده شده است، از آن فراتر نرفته ام [و عينا آن را انجام داده ام].

200. الإمام عليّ عليه السلام: ثُمَّ فَتَقَ ما بَينَ السَّماواتِ العُلا، فَمَلَأَهُنَّ أطوارا مِن مَلائِكَتِهِ، مِنهُم سُجودٌ لا يَركَعونَ... ومِنهُم اُمَناءُ عَلى وَحيِهِ، وألسِنَةٌ إلى رُسُلِهِ، ومُختَلِفونَ بِقَضائِهِ وأمرِهِ.

200. امام على عليه السلام: سپس ميان آسمان هاى بلند را از هم گشاد و آنها را از انواع فرشتگان، آكَنده ساخت كه برخى از آن فرشتگان، پيوسته در سجودند و ركوعى ندارند... و برخى از آنها، امينِ وحى او و زبان هايى (پيام رسان) به سوى پيامبران اويند، و با حكم و فرمان او، آمد و شد مى كنند.

201. عنه عليه السلام ـ في صِفَةِ المَلائِكَةِ ـ: جَعَلَهُمُ اللّهُ فيما هُنالِكَ أهلَ الأَمانَةِ عَلى وَحيِهِ، وحَمَّلَهُم إلَى المُرسَلينَ وَدائِعَ أمرِهِ ونَهيِهِ.

201. امام على عليه السلام ـ در توصيف فرشتگان ـ: خداوند، آنها را در آن جايگاهى كه هستند. امانتدارانِ وحى خويش داشت، و آنها را حاملان امانت هاى امر و نهى خود به سوى پيامبرانش قرار داد.

202. الإمام زين العابدين عليه السلام ـ فِي الصَّلاة عَلى حَمَلَةِ العَرشِ وَالمَلائِكَةِ المُقَرَّبينَ ـ: اللّهُمَّ وحَمَلَةُ عَرشِكَ الَّذينَ لا يَفتُرونَ مِن تَسبيحِكَ... وجِبريلُ الأَمينُ عَلى وَحيِكَ، المُطاعُ في أهلِ سَماواتِكَ، المَكينُ لَدَيكَ، المُقَرَّبُ عِندَكَ، وَالرّوحُ الَّذي هُوَ عَلى مَلائِكَةِ الحُجُبِ ، وَالرّوحُ الَّذي هُوَ مِن أمرِكَ.

فَصَلِّ عَلَيهِم وعَلَى المَلائِكَةِ الَّذينَ مِن دونِهِم، مِن سُكّانِ سَماواتِكَ، وأهلِ الأَمانَةِ عَلى رِسالاتِكَ،... وحُمّالِ الغَيبِ إلى رُسُلِكَ، وَالمُؤتَمَنينَ عَلى وَحيِكَ.

202. امام زين العابدين عليه السلام ـ در درود فرستادن بر حاملان عرش و فرشتگان مقرّب ـ: بار خدايا! و حاملان عرشَت كه در تسبيحگويى تو سستى نمى ورزند... و جبرئيل ـ كه امينِ وحى توست و در ميان آسمانيان، فرمانش مُطاع است و در نزد تو بلندپايگاه، و به درگاه تو مقرّب است ـ، و روح [نام فرشته اى] كه سالار فرشتگان پرده هاست، و روح [نام فرشته اى] كه از عالم امر توست.

بر اينان و بر فرشتگانى كه فرودست تر از اينان و ساكنان آسمان هاى تو اند، و امانتداران پيام هاى تو... و رسانندگان [اسرار] غيب به پيامبران تو، و امين بر وحى تو، درود فرست!

5 / 3: الأَنبِياءُ عليهم السلام

5 / 3: پيامبران

الكتاب

قرآن

«أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَتِ رَبِّى وَأَنَا لَكُمْ نَاصِحٌ أَمِينٌ».

«پيام هاى پروردگارم را به شما مى رسانم و براى شما، خيرخواهى امينم»

«كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ * إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ * إِنِّى لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ».

«قوم نوح، پيامبران را تكذيب كردند؛ چون برادرشان نوح به آنان گفت: «آيا پروا نداريد؟ من براى شما، فرستاده اى امينم».

«وَ لَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَ جَاءَهُمْ رَسُولٌ كَرِيمٌ * أَنْ أَدُّواْ إِلَىَّ عِبَادَ اللَّهِ إِنِّى لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ».

«و به يقين، پيش از آنان، قوم فرعون را بيازموديم، و پيامبرى بزرگوار بر ايشان آمد كه [به آنان گفت]: بندگان خدا را به من بسپاريد؛ زيرا من، براى شما فرستاده اى امينم».

«قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَاأَبَتِ اسْتَئجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَئجَرْتَ الْقَوِىُّ الْأَمِينُ».

«يكى از آن دو [دختر] گفت: «اى پدر! او را استخدام كن؛ چرا كه بهترين كسى است كه استخدام مى كنى: [هم] نيرومند [و هم] امين است»».

«وَ قَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِى بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِى فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ».

«و پادشاه گفت: «او را نزد من آوريد، تا وى را ويژه خود كنم». پس چون با او سخن راند، گفت: «تو امروز، نزد ما بامنزلت و امين هستى»».

الحديث

حديث

203. الإمام عليّ عليه السلام ـ في صِفَةِ الأَرضِ ـ: فَلَمّا مَهَدَ أرضَهُ، وأنفَذَ أمرَهُ، اختارَ آدَمَ عليه السلام... فَأَهبَطَهُ بَعدَ التَّوبَةِ لِيَعمُرَ أرضَهُ بِنَسلِهِ، ولِيُقيمَ الحُجَّةَ بِهِ عَلى عِبادِهِ.

ولَم يُخلِهِم ـ بَعدَ أن قَبَضَهُ ـ مِمّا يُؤَكِّدُ عَلَيهِم حُجَّةَ رُبوبِيَّتِهِ، ويَصِلُ بَينَهُم وبَينَ مَعرِفَتِهِ، بَل تَعاهَدَهُم بِالحُجَجِ عَلى ألسُنِ الخِيَرَةِ مِن أنبِيائِهِ، ومُتَحَمِّلي وَدائِعِ رِسالاتِهِ، قَرنا فَقَرنا، حَتّى تَمَّت بِنَبِيِّنا مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله حُجَّتُهُ.

203. امام على عليه السلام ـ در توصيف زمين ـ: چون زمينش را آماده ساخت و فرمانش را روان داشت، آدم عليه السلام را برگزيد... و پس از توبه، او را [به زمين] فرو فرستاد تا زمينش را با تبار او آباد كند و او را بر بندگانش، حجّت [و دليل وجود خويش] قرار دهد.

و پس از ميراندن او نيز بندگانش را از وجود آنچه كه حجّت خداوندگارى اش را بر آنان تأكيد و تقويت كند و آنان را به شناخت خداوند رسانَد، بى بهره نگذاشت؛ بلكه با زبان برگزيدگانش، يعنى پيامبران و امانتداران پيام هايش، نسلى از پىِ نسلى، بر آنان حجّت آورد، تا آن كه حجّت او با پيامبر ما محمّد صلى الله عليه و آله تمام [و كامل] شد.

5 / 4: خاتَمُ الأَنبِياءِ صلى الله عليه و آله

5 / 4: خاتم پيامبران صلى الله عليه و آله

الكتاب

قرآن

«مُّطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ».

«در آن جا [هم] مُطاع [و هم] امين است».

الحديث

حديث

204. تفسير القميّ عن أبي بصير عن الإمام الصادق عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «ذِى قُوَّةٍ عِندَ ذِى الْعَرْشِ مَكِينٍ» ـ: قالَ عليه السلام: يَعني جَبرَئيلَ.

قُلتُ: قَولُهُ: «مُّطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ»، قالَ: يَعني رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله، هُوَ المُطاعُ عِندَ رَبِّهِ، الأَمينُ يَومَ القِيامَةِ.

204. تفسير القمّى ـ به نقل از ابو بصير ـ: امام صادق عليه السلام، در باره اين سخن خداوند عز و جل: «نيرومند [كه] نزد خداوندگار عرش، بلندجايگاه است»، فرمود: «مقصود، جبرئيل عليه السلام است».

گفتم: مقصود از: «آن جا فرمان رواست و امين» كيست؟

فرمود: «مقصود، پيامبر خداست. در نزد پروردگارش، فرمانش نافذ است و در روز رستاخيز، امين است».

205. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أمَ وَاللّهِ، إنّي لَأَمينٌ فِي السَّماءِ، أمينٌ فِي الأَرضِ.

205. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هان! به خدا سوگند كه من، هم در آسمان امين هستم، و هم در زمين.

206. الإمام عليّ عليه السلام ـ في خُطبَةٍ لَهُ يُبَيِّنُ فيها فَضلَ الرَّسولِ الكَريمِ ـ: فَأَخرَجَهُ مِن أفضَلِ المَعادِنِ مَنبِتا، وأعَزِّ الأَروماتِ مَغرِسا، مِنَ الشَّجَرَةِ الَّتي صَدَعَ مِنها أنبِياءَهُ، وَانتَجَبَ مِنها اُمَناءَهُ.

206. امام على عليه السلام ـ در سخنرانى اى كه طىّ آن، برترى پيامبر گرامى را بيان مى دارد ـ: او را از برترين رويشگاه ها و ارجمندترين (/ نيرومندترين) ريشه ها برآورد؛ از درختى كه پيامبرانِ خود را از آن پديد آورد و امانتدارانش را از آن برگُزيد.

207. عنه عليه السلام: إنَّ اللّهَ بَعَثَ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله نَذيرا لِلعالَمينَ، وأمينا عَلَى التَّنزيلِ.

207. امام على عليه السلام: خداوند، محمّد صلى الله عليه و آله را فرستاد تا جهانيان را هشدار دهد و امينِ وحى باشد.

208. عنه عليه السلام: أشهَدُ أنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ المُصطَفى، ورَسولُهُ المُجتَبى، وأمينُهُ المُرتَضى، أرسَلَهُ بِالحَقِّ بَشيرا ونَذيرا، وداعِيا إلَيهِ بِإِذنِهِ، وسِراجا مُنيرا. فَبَلَّغَ الرِّسالَةَ، وأدَّى الأَمانَةَ، ونَصَحَ الاُمَّةَ، وعَبَدَ اللّهَ حتّى أتاهُ اليَقينُ.

208. امام على عليه السلام: گواهى مى دهم كه محمّد، بنده برگزيده اوست، و فرستاده منتخب او، و امينِ مورد پسندش. او را به درستى فرستاد تا نويد و بيم دهد، و به اذن او به سويش فرا خوانَد، و چراغى تابان باشد، و او پيام [خدايش] را برساند، و امانت را بگزارد، و امّت را راه نمايى فرمود، و تا واپسين دمِ زندگى، خدا را بندگى و پرستش نمود.

209. عنه عليه السلام ـ في خُطبَةٍ لَهُ في صِفَةِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ـ: أمينُ وَحيِهِ، وخاتَمُ رُسُلِهِ، وبَشيرُ رَحمَتِهِ، ونَذيرُ نَقِمَتِهِ.

209. امام على عليه السلام ـ در سخنرانى اى در معرّفى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ: امين وحىِ او بود، و خاتم پيامبرانش، و نويد دهنده به رحمتش، و ترساننده از خشم و كيفرش.

210. عنه عليه السلام ـ مِن خُطبَةٍ لَهُ عليه السلام يَذكُرُ فيها بَعضَ صِفاتِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: فَهُوَ أمينُكَ المَأمونُ، وخازِنُ عِلمِكَ المَخزونِ، وشَهيدُكَ يَومَ الدّينِ، وبَعيثُكَ بِالحَقِّ، ورَسولُكُ إلَى الخَلقِ.

210. امام على عليه السلام ـ از سخنرانى اى كه در آن، پاره اى ويژگى هاى پيامبر صلى الله عليه و آله را بر مى شمارد ـ: او امين و مورد اعتماد تو بود، و خزانه دار دانشِ نهان تو، و گواه تو در روز جزا، و فرستاده بر حقّ تو، و فرستاده تو به سوى مردمان.

211. عنه عليه السلام ـ في صِفَةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: فَهُوَ أمينُكَ المَأمونُ، وشَهيدُكَ يَومَ الدّينِ وبَعيثُكَ نِعمَةً، ورَسولُكَ بِالحَقِّ رَحمَةً.

211. امام على عليه السلام ـ در توصيف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ: او امينِ مورد اعتماد تو بود، و گواه تو در روز جزاست، و برانگيختنش نعمتى بود از جانب تو، و فرستاده بر حقّ تو بود كه از سرِ رحمت فرستادى.

212. عنه عليه السلام: لَمّا خَرَجَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إلَى المَدينَةِ فِي الهِجرَةِ، أمَرَني أن اُقيمَ بَعدَهُ حَتّى اُؤَدِّيَ وَدائِعَ كانَت عِندَهُ لِلنّاسِ؛ ولِذا كانَ يُسَمَّى الأَمينَ.

فَأَقَمتُ ثَلاثا، فَكُنتُ أظهَرُ، ما تَغَيَّبتُ يَوما واحِدا، ثُمَّ خَرَجتُ فَجَعَلتُ أتَّبِعُ طَريقَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله حَتّى قَدِمتُ.

212. امام على عليه السلام: هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله ره سپار هجرت به مدينه شد، به من دستور داد پس از او بمانم تا سپرده هايى را كه از مردم نزد او بوده، به صاحبانشان باز گردانم. براى همين خصلتش بود كه به او «امين» مى گفتند. من، سه روز ماندم. و آشكار مى گشتم و حتّى يك روز پنهان نشدم. پس از آن، مكّه را ترك گفتم و راه پيامبر خدا را دنبال كردم تا [به مدينه] آمدم.

213. السيرة النبوية لابن هشام: كانَت قُرَيشٌ تُسَمّي رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قَبلَ أن يَنزِلَ عَلَيهِ الوَحيُ: الأَمينَ.

213. السيرة النبويّة، ابن هشام: قريش، به پيامبر خدا، پيش از آن كه بر او وحى فرود آيد، «امين» مى گفتند.

214. كشف الغمّة: مِن أسمائِهِ صلى الله عليه و آله: الأَمينُ، وهُوَ مَأخوذٌ مِنَ الأَمانَةِ وأدائِها وصِدقِ الوَعدِ، وكانَتِ العَرَبُ تُسَمّيهِ بِذلِكَ قَبلَ مَبعَثِهِ، لِما شاهَدوهُ مِن أمانَتِهِ، وكُلُّ مَن أمِنتَ مِنهُ الخُلفَ وَالكَذِبَ فَهُوَ أمينٌ، ولِهذا وُصِفَ بِهِ جَبرَئيلُ عليه السلام فَقالَ: «مُّطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ» .

214. كشف الغُمّة: يكى از نام هاى پيامبر صلى الله عليه و آله «امين» است كه برگرفته از امانت و امانتدارى و خوش قولى است. عرب، پيامبر صلى الله عليه و آله را پيش از معبوث شدنش، به اين نام مى خواندند؛ زيرا در او امانتدارى ديده بودند. هر شخصى كه از خُلف وعده و دروغگويىِ او در امان باشى، «امين» است. به همين سبب، از جبرئيل عليه السلام با اين وصف ياد شده و خداوند فرموده است: «آن جا فرمان رواست و امين».

5 / 5: الأَئِمَّةُ مِن أهلِ البَيتِ عليهم السلام

5 / 5: پيشوايان از اهل بيت عليهم السلام

الكتاب

قرآن

«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعَا بَصِيرًا».

«خدا به شما فرمان مى دهد كه سپرده ها را به صاحبان آنها رد كنيد؛ و چون ميان مردم داورى مى كنيد، به عدالتْ داورى كنيد. در حقيقت، نيكو چيزى است كه خدا، شما را به آن پند مى دهد. خدا، شنواىِ بيناست».

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْاءِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا».

«ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم؛ ولى آنها از برداشتن آن، سر باز زدند و از آن هراسناك شدند؛ و [لى] انسان، آن را برداشت. به راستى او ستمگرى نادان بود».

الحديث

حديث

215. الإمام عليّ عليه السلام ـ وقَد سَأَلَهُ بَعضُ الزَّنادِقَةِ عَن قَولِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْاءِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا»، فَما هذِهِ الأَمانَةُ؟ ـ: أمَّا الأَمانَةُ الَّتي ذَكَرتَها، فَهِيَ الأَمانَةُ الَّتي لا تَجِبُ ولا تَجوزُ أن تَكونَ إلّا فِي الأَنبِياءِ وأوصِيائِهِم؛ لِأَنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالَى ائتَمَنَهُم عَلى خَلقِهِ، وجَعَلَهُم حُجَجا في أرضِهِ.

215. امام على عليه السلام ـ در پاسخ به زنديقى كه از اين سخن خداى عز و جل: «ما امانت را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم؛ ولى آنها از برداشتن آن، سرباز زدند و از آن هراسناك شدند؛ و[لى] انسان، آن را برداشت. به راستى او ستمگرى نادان بود» پرسيد و گفت: اين امانت چيست؟ ـ: امانتى كه گفتى، امانتى است كه نبايد و روا نبوَد كه باشد، مگر در پيامبران و جانشينان آنان؛ زيرا خداوند ـ تبارك و تعالى ـ اينان را امين خود در ميان آفريدگانش، و حجّت در زمين خويش قرار داد.

216. الإمام الباقر عليه السلام ـ لَمّا سُئِلَ عَن قَولِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ» ـ: أمَرَ اللّهُ الإِمامَ مِنّا أن يُؤَدِّيَ الإِمامَةَ إلَى الإِمامِ بَعدَهُ، لَيسَ لَهُ أن يَزوِيَها عَنهُ، ألا تَسمَعُ إلى قَولِهِ: «وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ» هُمُ الحُكّامُ، أوَ لا تَرى أنَّهُ خاطَبَ بِهَا الحُكّامَ.

216. امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال در باره اين سخن خداى عز و جل: «خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانش باز گردانيد و هرگاه ميان مردم حكم كرديد، به داد حكم كنيد» ـ: خداوند، به هر يك از ما امامان فرموده است كه [امانت] امامت را به امامِ پس از خود بسپارد. او حق ندارد آن را از وى دريغ بدارد. نمى بينى كه مى فرمايد: «و هرگاه ميان مردم حكم كرديد، به داد حكم كنيد. خدا چه نيكو اندرز مى دهد شما را»؟ اينان، حاكمان اند. نمى بينى كه خداوند در اين آيه، حاكمان را مخاطب ساخته است؟

217. الكافي عن بريد العجلي: سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام عَن قَولِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ» قالَ: إيّانا عَنى؛ أن يُؤَدِّيَ الأَوَّلُ إلَى الإِمامِ الَّذي بَعدَهُ الكُتُبَ وَالعِلمَ وَالسِّلاحَ. «وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ» الَّذي في أيديكُم.

217. الكافى ـ به نقل از بُرَيد عِجلى ـ: از امام باقر عليه السلام در باره اين سخن خداوند عز و جل كه: «خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانش باز گردانيد و هرگاه ميان مردم حكم كرديد، به داد حكم كنيد» پرسيدم. فرمود: «مقصودش ما هستيم؛ يعنى بايد امامِ پيشين، كتاب ها و دانش و سلاح را به امامِ پس از خود بسپارد. «و هرگاه ميان مردمْ حكم كرديد، به عدل، حكم كنيد»، يعنى به عدلى كه در دست شماست».

218. الإمام الصادق عليه السلام ـ في قَولِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا» ـ: أمَرَ اللّهُ الإِمامَ الأَوَّلَ أن يَدفَعَ إلَى الإِمامِ الَّذي بَعدَهُ كُلَّ شَيءٍ عِندَهُ.

218. امام صادق عليه السلام ـ در باره اين سخن خداوند عز و جل: «خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانش باز گردانيد» ـ: خدا به امامِ پيشين فرمان داده است كه تمام آنچه را [از علايم امامت] نزد اوست، در اختيار امامِ پس از خود بگذارد.

219. عنه عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ» ـ: عَلَى الإِمامِ أن يَدفَعَ ما عِندَهُ إلَى الإِمامِ الَّذي بَعدَهُ، واُمِرَتِ الأَئِمَّةُ بِالعَدلِ، واُمِرَ النّاسُ أن يَتَّبِعوهُم.

219. امام صادق عليه السلام ـ در باره اين سخن خداوند متعال: «خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانشان باز گردانيد و هرگاه ميان مردم حكم كرديد، به داد حكم كنيد» ـ: بر امام است كه آنچه را نزد اوست، به امامِ پس از خود بدهد. [نيز] امامان، به دادگرى مأمور گشته اند، و مردم به پيروى كردن از آنان، فرمان يافته اند.

220. الإمام الكاظم عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا» ـ: هذِهِ مُخاطَبَةٌ لَنا خاصَّةً، أمَرَ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى كُلَّ إمامٍ مِنّا أن يُؤَدِّيَ إلَى الإِمامِ الَّذي بَعدَهُ، ويوصِيَ إلَيهِ، ثُمَّ هِيَ جارِيَةٌ في سائِرِ الأَماناتِ.

220. امام كاظم عليه السلام ـ در باره اين سخن خداوند متعال: «خدا به شما فرمان مى دهد امانت ها را به صاحبانشان باز گردانيد» ـ: اين خطاب، [در اصل،] ويژه ماست. خداوند تبارك و تعالى ـ به هر يك از ما امامان دستور مى دهد كه [امانت امامت را] به امام پس از خود بسپارد و به او وصيّت كند. سپس در باره ديگر امانت هاست.

221. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: فاطِمَةُ بَهجَةُ قَلبي، وَابناها ثَمَرَةُ فُؤادي، وبَعلُها نورُ بَصَري، وَالأَئِمَّةُ مِن وُلدِها اُمَناءُ رَبّي، وحَبلٌ مَمدودٌ بَينَهُ وبَينَ خَلقِهِ.

مَنِ اعتَصَمَ بِهِم نَجا، ومَن تَخَلَّفَ عَنهُم هَوى.

221. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فاطمه، شادىِ قلب من است، و دو پسر او، ميوه دل من هستند، و شوهرش، نور ديده من است، و امامان از نسل او، امانتداران خداى من و رشته اتّصال ميان او و بندگانش هستند. هر كه به ايشان چنگ در زند، نجات مى يابد، و هر كه از آنان دورى گزيند، نابود مى شود.

222. عنه صلى الله عليه و آله: مَعاشِرَ النّاسِ، اُوصيكُم في عِترَتي وأهلِ بَيتي خَيرا، فَإِنَّهُم مَعَ الحَقِّ وَالحَقُّ مَعَهُم، وهُمُ الأَئِمَّةُ الرّاشِدونَ بَعدي وَالاُمَناءُ المَعصومونَ.

222. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! شما را به خوش رفتارى با فرزندانم و خاندانم سفارش مى كنم؛ زيرا آنان با حقّ اند و حق، با آنان است. ايشان، پيشوايانِ برحقّ پس از من، و امانتداران معصوم هستند.

223. الإمام عليّ عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ خَصَّنَا اللّهُ بِالرَّحمَةِ وَالحِكمَةِ، وَالنُّبُوَّةِ وَالعِصمَةِ... وَائتَمَنَنا عَلى وَحيِهِ، فَنَحنُ الهُداةُ المَهدِيّونَ.

223. امام على عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه خداوند، رحمت و حكمت و نبوّت و عصمت را به ما اختصاص داده است... و ما را بر وحى خويش، امين قرار داده است. پس ما راه نمايانى ره يافته ايم.

224. الإمام الباقر عليه السلام ـ في وَصفِ الأَئِمَّةِ عليهم السلام ـ: كانوا نورا مُشرِقا حَولَ عَرشِ رَبِّهِم، فَأَمَرَهُم فَسَبَّحوا فَسَبَّحَ أهلُ السَّماواتِ بِتَسبيحِهِم،... فِإِنَّهُم لَهُمُ الصّافّونَ، وإنَّهُم لَهُمُ المُسَبِّحونَ... وَالاُمَناءُ عَلى وَحيِ اللّهِ، هؤُلاءِ أهلُ بَيتِ النُّبُوَّةِ.

224. امام باقر عليه السلام ـ در توصيف امامان عليهم السلام ـ: آنان، پرتوى تابان پيرامون عرش پروردگارشان اند؛ خدا بدانها فرمان داده و آنها او را تسبيح مى گويند و با تسبيحگويى آنها، آسمانيان، تسبيح مى گويند... پس، آنها (زمينيان) براى ايشان صف مى كِشند و ايشان را تسبيح مى گويند... و ايشان، امين بر وحى خدايند. ايشان، خاندان نبوّت اند.

225. الإمام الصادق عليه السلام: نَحنُ حُجَّةُ اللّهِ في عِبادِهِ، وشُهَداؤُهُ عَلى خَلقِهِ، واُمَناؤُهُ عَلى وَحيِهِ، وخُزّانُهُ عَلى عِلمِهِ.

225. امام صادق عليه السلام: ما حجّت خدا بر بندگان او هستيم، و گواهان او بر آفريدگانش، و امانتدارانِ وحى، و خزانه داران دانش او.

226. عنه عليه السلام ـ في زِيارَةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله وأهلِ بَيتِهِ عليهم السلام مِن بَعيدٍ ـ: السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا النَّبِيُّ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا النَّبِيُّ المُرسَلُ، وَالوَصِيُّ المُرتَضى، وَالسَّيِّدَةُ الكُبرى، وَالسَّيِّدَةُ الزَّهراءُ، وَالسِّبطانِ المُنتَجَبانِ، وَالأَولادُ الأَعلامُ ، وَالاُمَناءُ المُنتَجَبونَ.

226. امام صادق عليه السلام ـ در زيارت پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندانش از راه دور ـ: درود و رحمت و بركات خدا بر تو، اى پيامبر! درود بر تو اى پيامبرِ مُرسَل، و [بر تو اى] جانشين پسنديده[ى پيامبر]، و [بر تو اى] بانوى بزرگ و اى خاتون درخشان، و [بر شما، اى] دو نوه برگزيده[ى پيامبر]، و [بر شما اى] فرزندان برجسته و امانتدارانِ برگزيده.

227. عنه عليه السلام: اِتَّبِعوا رَسولَ اللّهِ وأهلَ بَيتِهِ، وأقِرّوا بِما نَزَلَ مِن عِندِ اللّهِ، وَاتَّبِعوا آثارَ الهُدى ، فَإِنَّهُم عَلاماتُ الأَمانَةِ وَالتُّقى.

227. امام صادق عليه السلام: از پيامبر خدا و خاندان او پيروى كنيد، و به آنچه از نزد خدا فرود آمده است، اقرار نماييد. و نشانه هاى هدايت را دنبال كنيد؛ زيرا آنان، نشانه هاى امانت و پرهيزگارى اند.

228. عنه عليه السلام: الواجِبُ عَلَى الإِمامِ إذا نَظَرَ إلى رَجُلٍ يَزني، أو يَشرَبُ الخَمرَ، أن يُقيمَ عَلَيهِ الحَدَّ، ولا يَحتاجُ إلى بَيِّنَةٍ مَعَ نَظَرِهِ؛ لِأَنَّهُ أمينُ اللّهِ في خَلقِهِ.

228. امام صادق عليه السلام: بر امام است كه هرگاه ديد مردى زِنا مى كند يا شراب مى خورَد، بر او حد جارى كند و با وجود ديدنش نيازى به گواه ندارد؛ چرا كه او امينِ خدا در ميان خلق اوست.

229. الإمام الرضا عليه السلام: إنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله كانَ أمينَ اللّهِ في خَلقِهِ، فَلَمّا قُبِضَ صلى الله عليه و آله، كُنّا ـ أهلَ البَيتِ ـ وَرَثَتَهُ، فَنَحنُ اُمَناءُ اللّهِ في أرضِهِ.

229. امام رضا عليه السلام: محمّد صلى الله عليه و آله امين خدا در ميان خلق او بود، و پس از وفاتش ما اهل بيت، وارث او هستيم. پس ما [نيز] امين خدا در زمين او هستيم.

230. الإمام العسكريّ عليه السلام ـ فِي الصَّلاةِ عَلَى الحَسَنِ وَالحُسَينِ عليهماالسلام ـ: اللّهُمَّ صَلَّ عَلَى الحَسَنِ ابنِ سَيِّدِ النَّبِيّينَ... السَّلامُ عَلَيكَ يَابنَ سَيِّدِ الوَصِيّينَ، أشهَدُ أنَّكَ ـ يَابنَ أميرِ المُؤمِنينَ ـ أمينُ اللّهِ وَابنُ أمينِهِ، عِشتَ مَظلوما، ومَضَيتَ شَهيدا.

اللّهُمَّ صَلِّ عَلَى الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ المَظلومِ... السَّلامُ عَلَيكَ يَابنَ أميرِ المُؤمِنينَ، أشهَدُ ـ موقِنا ـ أنَّكَ أمينُ اللّهِ وابنُ أمينِهِ، قُتِلتَ مَظلوما، ومَضَيتَ شَهيدا.

230. امام عسكرى عليه السلام ـ در درود فرستادن بر حسن و حسين عليهماالسلام ـ: بار خدايا! بر حسن، فرزند سالارِ پيامبران، درود فرست... درود بر تو، اى فرزند سَرور جانشينان! گواهى مى دهم كه تو ـ اى فرزند اميرمؤمنان ـ امين خدا و فرزند امين او هستى. مظلوم زيستى و شهيد رفتى.

بار خدايا! بر حسينِ مظلوم، فرزند على، درود فرست... درود بر تو اى فرزند اميرمؤمنان! با يقين گواهى مى دهم، كه تو امينِ خدا و فرزند امين او هستى، مظلومانه كشته شدى، و شهيد از دنيا رفتى.

231. الإمام المهدي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ المَعروفَةِ بِزِيارَةِ النّاحِيَةِ ـ: أنتُم خَزَنَتُهُ وشُهَداؤُهُ، وعُلَماؤُهُ واُمَناؤُهُ.

231. امام مهدى عليه السلام ـ در زيارت معروف به «زيارت ناحيه» ـ: شما خزانه داران و گواهان او، و عالمان و امانتداران او هستيد.

راجع: بحار الأنوار: ج60 ص278 ـ 282 (كلام العلّامة المجلسي في بيان المراد من معنى الإمانة في الآية الشريفة)

و موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب عليه السلام: ج5 ص311 (القسم العاشر / الفصل الثالث: الخصائص العمليّة / إمام الداعين / أدعيته في الاستعانة في أمر الولاية).

ر. ك: دانش نامه امير المؤمنين عليه السلام: ج10 ص73 (بخش دهم / فصل سوم: ويژگى هاى عملى / پيشواى دعا كنندگان / دعا براى ياريجويى در كار فرمان روايى).

5 / 6: الإِنسانُ

5 / 6: انسان

الكتاب

قرآن

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْاءِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا».

«ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم. پس، از برداشتن آن، سر باز زدند و از آن هراسناك شدند؛ و [لى] انسان آن را برداشت؛ و به راستى، او ستمگرى نادان بود».

الحديث

حديث

232. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّ أنفُسَنا وأهلينا، ومَوالِيَنا وأولادَنا مِن مَواهِبِ اللّهِ ـ عَزَّ وجَلَّ ـ الهَنيئَةِ، وعَواريهِ المُستَودَعَةِ، نُمَتَّعُ بِها إلى أجَلٍ مَعلومٍ، وتُقبَضُ لِوَقتٍ مَعدودٍ.

ثُمَّ افتَرَضَ عَلَينَا الشُّكرَ إذا أعطانا، وَالصَّبرَ إذَا ابتَلانا.

232. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خودمان و كسانمان و دوستانمان (/ غلامانمان) و فرزندانمان، از بخشش هاى گواراى خداوند عز و جل و عاريت هاى به امانت سپرده او هستيم، كه تا مدّتى معيّن از آنها بهره مند مى شويم و پس از زمانى محدود، از ما گرفته مى شوند.

سپس [خداوند] ما را موظّف نمود كه هرگاه [اينها را] عطايمان كرد، سپاس گزارى كنيم، و هرگاه آنها را از ما باز ستانْد، شكيبا باشيم.

233. عنه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! إنَّ النِّساءَ عِندَكُم عَوانٍ ... أخَذتُموهُنَّ بِأَمانَةِ اللّهِ، وَاستَحلَلتُم فُروجَهُنَّ بِكَلِماتِ اللّهِ، فَلَكُم عَلَيهِنَّ حَقٌّ ولَهُنَّ عَلَيكُم حَقٌّ.

ومِن حَقِّكُم عَلَيهِنَّ أن لا يُوَطِئنَ فُرُشَكُم، ولا يَعصِينَكُم في مَعروفٍ، فَإِذا فَعَلنَ ذلِكَ، فَلَهُنَّ رِزقُهُنَّ وكِسوَتُهُنَّ بِالمَعروفِ، ولا تَضرِبوهُنَّ.

233. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! زنان، اسير شمايند. آنها امانت خدايند كه گرفته ايد، و با كلمات (اجازه) خدا، كامجويى از آنها را [بر خود] روا ساخته ايد. پس شما را بر آنان حقوقى است و آنها را نيز بر شما حقوقى است.

يكى از حقوق شما بر آنها، اين است كه بيگانه را به خانه شما راه ندهند و در كار نيك، از شما نافرمانى نكنند. پس هرگاه چنين كردند، خوراك و پوشاك آنها را به طور شايسته، تأمين كنيد و آنها را نزنيد.

234. عنه صلى الله عليه و آله: الفَرجُ أمانَةٌ، وَالسَّمعُ أمانَةٌ، وَالبَصَرُ أمانَةٌ، وَاللِّسانُ أمانَةٌ، وَالقَلبُ أمانَةٌ، ولا إيمانَ لِمَن لا أمانَةَ لَهُ.

234. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شرمگاه، امانت است، گوش، امانت است، چشم، امانت است، زبان، امانت است، دل، امانت است؛ و كسى كه امانتدار نيست، ايمان ندارد.

235. الإمام عليّ عليه السلام: اللّهُمَّ اجعَل نَفسي أوَّلَ كَريمَةٍ تَنتَزِعُها مِن كَرائِمي، وأوَّلَ وَديعَةٍ تَرتَجِعُها مِن وَدائِعِ نِعَمِكَ عِندي.

235. امام على عليه السلام: بار خدايا! نخستين عضو از اعضاى با ارزشم كه از من مى سِتانى، و نخستين سپرده از نعمت هايى كه نزد من سپرده اى، باز مى سِتانى، جان باارزش من باشد.

236. عنه عليه السلام: اللّهَ اللّهَ ـ أيُّهَا النّاسُ ـ فيمَا استَحفَظَكُم مِن كِتابِهِ، وَاستَودَعَكُم مِن حُقوقِهِ، فَإِنَّ اللّهَ سُبحانَهُ لَم يَخلُقكُم عَبَثا، ولَم يَترُككُم سُدىً.

236. امام على عليه السلام: شما را به خدا، شما را به خدا ـ اى مردم ـ در باره كتاب او كه به شما سپرده [و نگهدارى آن را از شما خواسته]، و حقوق او كه نزد شما به امانت نهاده است؛ زيرا خداوند سبحان، شما را بيهوده نيافريده و بى هدف، رهايتان نكرده است.

237. عنه عليه السلام: رَحِمَ اللّهُ امرَأً راقَبَ رَبَّهُ، وتَنَكَّبَ ذَنبَهُ، وكابَرَهَواهُ، وكَذَّبَ مُناهُ، امرَأً زَمَّ نَفسَهُ مِنَ التَّقوى بِزِمامٍ، وألجَمَها مِن خَشيَةِ رَبِّها بِلِجامٍ، فَقادَها إلَى الطّاعَةِ بِزِمامِها، وقَدَعَها عَنِ المَعصِيَةِ بِلِجامِها، رافِعا إلَى المَعادِ طَرفَهُ، مُتَوَقِّعا في كُلِّ أوانٍ حَتفَهُ، دائِمَ الفِكرِ، طَويلَ السَّهَرِ، عَزوفا عَنِ الدُّنيا سَأَما، كَدوحا لِاخِرَتِهِ مُتَحافِظا ، امرَأً جَعَلَ الصَّبرَ مَطِيَّةَ نَجاتِهِ، وَالتَّقوى عُدَّةَ وَفاتِهِ، ودَواءَ أجوائِهِ، فَاعتَبَرَ وقاسَ، وتَرَكَ الدُّنيا وَالنّاسَ، يَتَعَلَّمُ لِلتَّفَقُّهِ وَالسَّدادِ، وقَد وَقَرَ قَلبَهُ ذِكرُ المَعادِ، وطَوى مِهادَهُ، وهَجَرَ وِسادَهُ، مُنتَصِبا على أطرافِهِ، داخِلاً في أعطافِهِ، خاشِعا للّهِِ عَزَّ وجَلَّ، يُراوِحُ بَينَ الوَجهِ وَالكَفَّينِ.

خَشوعٌ فِي السِّرِّ لِرَبِّهِ، لَدَمعُهُ صَبيبٌ ، ولَقَلبُهُ وَجيبٌ ، شَديدَةٌ أسبالُهُ ، تَرتَعِدُ مِن خَوفِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ أوصالُهُ، قَد عَظُمَت فيما عِندَ اللّهِ رَغبَتُهُ، وَاشتَدَّت مِنهُ رَهبَتُهُ، راضِيا بِالكَفافِ مِن أمرِهِ، يُظهِرُ دونَ ما يَكتُمُ، ويَكتَفي بِأَقَلَّ مِمّا يَعلَمُ.

اُولئِكَ وَدائِعُ اللّهِ في بِلادِهِ، المَدفوعُ بِهِم عَن عِبادِهِ، لَو أقسَمَ أحَدُهُم عَلَى اللّهِ جَلَّ ذِكرُهُ لَأَبَرَّهُ، أو دَعا عَلى أحَدٍ نَصَرَهُ اللّهُ، يَسمَعُ إذا ناجاهُ، ويَستَجيبُ لَهُ إذا دَعاهُ.

237. امام على عليه السلام: رحمت خدا بر آن كه پروردگار خويش را در نظر داشت و از گناه، دورى جُست و با هوس خود، ستيزيد و آرزويش را دروغ شمرد؛ آن كه بر نفس خويش، مهار پروا زد، و با لِگام ترس از خداوندگارش، آن را لگام زد و مهارش را به سوى فرمانبَرى كشانْد، و با كشيدن لگامش، آن را از چموشى و نافرمانى باز داشت. چشم خويش را به سوى معاد دوخته و هر دم، مرگ خود را اميد مى دارد. پيوسته در انديشه است. پاسى دراز از شب را بيدار است [و به عبادت مى نشيند]. از دنيا بيزار است و كناره گيرى كرده است. براى آخرتش مى كوشد و مراقبت دارد. آن كه شكيبايى را مَركب نجات خود ساخته است و پرهيزگارى را ساز و برگ وفاتش، و داروى دردها و سوز و گدازهاى درونش. پند مى گيرد و مى سنجد. دنيا و مردم را وا مى نَهَد. مى آموزد براى دانايى و درستى. ياد معاد، دلش را درهم شكسته [و قرار را از آن گرفته] است، و بستر خويش را بر چيده و از بالش خود، دورى گزيده است. بر روى پاهايش ايستاده، و در رداى خويش، فرو خزيده است. در برابر خداوند، خاكسارى مى كند، و گاه، روى بر خاك مى گذارد و گاه، دو دست به دعا بر مى دارد.

در نهان (/ در دل) براى پروردگارش خاشع است. سرشك هايش ريزان و دلش لرزان است. باران اشك هايش فرو مى بارَد. بندهاى بدنش از ترس خداوند عز و جلمى لرزد. به آنچه [از ثواب و پاداش] نزد خداست، بسى راغب است، و از او سختْ هراسان است. در زندگى اش، به كفافْ خرسند است. كمتر از آنچه پوشيده مى دارد، آشكار مى سازد، و [در افاده كردن،] به كمتر از آنچه مى داند، بسنده مى كند.

اينان، سپرده ها [و اندوخته ها]ى خدا در شهرهاى او هستند كه به واسطه آنان، از بندگانش دفاع [و دفع بلا] مى كند. اگر يكى از آنها خداى عز و جل را سوگند دهد، خداوند، دعايش را اجابت مى كند، يا اگر كسى را نفرين كند، خداوند، او را يارى مى بخشد. هرگاه با او نجوا كند، خداوند [نجوايش را] مى شنود، و هرگاه بخواندش، پاسخش مى دهد [و دعايش را مستجاب مى كند].

5 / 7: العُلَماءُ

5 / 7: عالمان دين

238. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: العُلَماءُ اُمَناءُ اللّهِ عَلى خَلقِهِ.

238. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: عالمان، امينان خدا بر خلق اويند.

239. عنه صلى الله عليه و آله: العالِمُ أمينُ اللّهِ فِي الأَرضِ.

239. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: عالم، امين خدا در زمين است.

240. عنه صلى الله عليه و آله: العِلمُ وَديعَةُ اللّهِ في أرضِهِ، وَالعُلَماءُ اُمَناؤُهُ عَلَيهِ، فَمَن عَمِلَ بِعِلمِهِ أدّى أمانَتَهُ، ومَن لَم يَعمَل كُتِبَ في ديوانِ اللّهِ تَعالى: إنَّهُ مِنَ الخائِنينَ.

240. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: علم، سپرده خدا در زمين اوست، و عالمان، امانتداران او نسبت به آن هستند. پس هر كس به دانش خود عمل كند، امانتش را گزارده است، و هر كس عمل نكند، در ديوان خداى متعال نوشته مى شود: «او از خيانتكاران است».

241. الكافي: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: الفُقَهاءُ اُمَناءُ الرُّسُلِ ما لَم يَدخُلوا فِي الدُّنيا.

قيلَ: يا رَسولَ اللّهِ، وما دُخولُهُم فِي الدُّنيا؟

قالَ: اِتِّباعُ السُّلطانِ، فَإِذا فَعَلوا ذلِكَ فَاحذَروهُم عَلى دينِكُم.

241. الكافى ـ به نقل از امام صادق عليه السلام ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «عالمان، تا زمانى كه وارد دنيا نشده اند، امين پيامبران اند».

گفته شد: اى پيامبر خدا! ورودشان به دنيا چگونه است؟

فرمود: «[با] پيروى از سلطان. پس هرگاه چنين كردند، از آنان بر دينتان بترسيد».

242. جامع بيان العلم وفضله عن أنس: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: العُلَماءُ اُمَناءُ الرَّسولِ عَلى عِبادِ اللّهِ، ما لَم يُخالِطُوا السُّلطانَ ـ يَعني فِي الظُّلمِ ـ فَإِذا فَعَلوا ذلِكَ، فَقَد خانُوا الرُّسُلَ.

242. جامع بيان العلم و فضله ـ به نقل از اَ نَس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «عالمان، امينان پيامبر بر بندگان خدا هستند، تا زمانى كه با سلطان در نياميزند (يعنى در ستم او). پس هرگاه چنين كردند، به پيامبران، خيانت كرده اند».

243. الإمام الصادق عليه السلام: العُلَماءُ اُمَناءُ، وَالأَتقِياءُ حُصونٌ، وَالأَوصِياءُ سادَةٌ.

243. امام صادق عليه السلام: عالمان، امين اند و پرهيزگاران، دژ و جانشينان [پيامبران]، مِهتر.

244. مصباح الشريعة ـ فيما نَسَبَهُ إلَى الإِمامِ الصّادِقِ عليه السلام ـ: العارِفُ أمينُ وَدائِعِ اللّهِ تَعالى، وكَنزُ أسرارِهِ، ومَعدِنُ نُورِهِ.

244. مصباح الشريعة ـ در حديثى كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است ـ: خداشناس، امينِ سپرده هاى خداى متعال، و گنجِ رازهاى او، و معدنِ نور اوست.

5 / 8: الوُلاةُ

5 / 8: حكمرانان

245. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أيُّما راعٍ استُرعِيَ رَعِيَّةً فَلَم يَحفَظها بِالأَمانَةِ وَالنَّصيحَةِ، ضاقَت عَلَيهِ رَحمَةُ اللّهِ الَّتي وَسِعَت كُلَّ شَيءٍ.

245. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر شخصى كه سرپرستى مردمى را برعهده گيرد و نسبت به آنها امانتدارى و خيرخواهى نكند، رحمت خدا ـ كه همه چيز را فرا گرفته است ـ، بر او تنگ مى آيد.

246. صحيح مسلم عن أبي ذرّ: قُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ؛ ألا تَستَعمِلُني؟ قالَ: فَضَرَبَ بِيَدِهِ عَلى مَنكِبي ثُمَّ قالَ: يا أبا ذَرٍّ، إنَّكَ ضَعيفٌ، وإنَّها أمانَةٌ، وإنَّها يَومَ القِيامَةِ خِزيٌ ونَدامَةٌ، إلّا مَن أخَذَها بِحَقِّها، وأدَّى الَّذي عَلَيهِ فيها.

246. صحيح مسلم ـ به نقل از ابو ذر ـ: گفتم: اى پيامبر خدا! مرا به كارگزارى نمى گمارى؟

پيامبر صلى الله عليه و آله با دستش بر شانه من زد و فرمود: «اى ابو ذر! تو ناتوانى و اين [مقام]، امانت است. روز قيامت، مايه شرمندگى و پشيمانى است، مگر كسى كه آن را به حق به دست گيرد و وظيفه اى را كه نسبت به آن برعهده دارد، انجام دهد».

247. الإمام عليّ عليه السلام ـ مِن كِتابٍ لَهُ إلَى الأَشعَثِ بنِ قَيسٍ ـ: وإنَّ عَمَلَكَ لَيسَ لَكَ بِطُعمَةٍ، ولكِنَّهُ في عُنُقِكَ أمانَةٌ، وأنتَ مُستَرعىً لِمَن فَوقَكَ، لَيسَ لَكَ أن تَفتاتَ في رَعِيَّةٍ، ولا تُخاطِرَ إلّا بِوَثيقَةٍ، وفي يَدَيكَ مالٌ مِن مالِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ، وأنتَ مِن خُزّانِهِ حتّى تُسَلِّمَهُ إلَيَّ، ولَعَلّي ألّا أكونَ شَرَّ وُلاتِكَ لَكَ، وَالسَّلامُ.

247. امام على عليه السلام ـ از نامه ايشان به اشعث بن قيس ـ: شغل تو لقمه اى [و دكانى] براى تو نيست؛ بلكه امانتى است بر گردن تو، و تو از جانب ما فوقِ خود، به نگهدارى از آن گماشته شده اى.

تو حق ندارى در كار مردم، خودسرانه عمل كنى و خودت را به مخاطره بيفكنى، مگر آن كه سندى و حجّتى داشته باشى. آنچه در اختيار توست، مالى از اموال خداوند عز و جل است و تو از خزانه دارانش هستى تا آن را به من تحويل دهى. اميدوارم آن گونه نشود كه براى تو بدترين فرمان روايت باشم. تمام.

248. عنه عليه السلام ـ مِن كِتابٍ لَهُ إلى بَعضِ عُمّالِهِ ـ: أمّا بَعدُ، فَإِنّي كُنتُ أشرَكتُكَ في أمانَتي، وجَعَلتُكَ شِعاري وبِطانَتي، ولَم يَكُن رَجُلٌ مِن أهلي أوثَقَ مِنكَ في نَفسي، لِمُواساتي ومُوازَرَتي، وأداءِ الأَمانَةِ إلَيَّ. فَلَمّا رَأَيتَ الزَّمانَ عَلَى ابنِ عَمِّكَ قَد كَلِبَ ، وَالعَدُوَّ قَد حَرِبَ، وأمانَةَ النّاسِ قَد خَزِيَت، وهذِهِ الاُمَّةَ قَد فَنَكَت وشَغَرَت، قَلَبتَ لِابنِ عَمِّكَ ظَهرَ المِجَنِّ، فَفارَقتَهُ مَعَ المُفارِقينَ، وخَذَلتَهُ مَعَ الخاذِلينَ، وخُنتَهُ مَعَ الخائِنينَ. فَلَا ابنَ عَمِّكَ آسَيتَ، ولَا الأَمانَةَ أدَّيتَ. وكَأَنَّكَ لَم تَكُنِ اللّهَ تُريدُ بِجِهادِكَ. وكَأَنَّكَ لَم تَكُن عَلى بَيِّنَةٍ مِن رَبِّكَ. وكَأَنَّكَ إنَّما كُنتَ تَكيدُ هذِهِ الاُمَّةَ عَن دُنياهُم، وتَنوي غِرَّتَهُم عَن فَيئِهِم.

فَلَمّا أمكَنَتكَ الشِّدَّةُ في خِيانَةِ الاُمَّةِ، أسرَعتَ الكَرَّةَ، وعاجَلتَ الوَثبَةَ، وَاختَطَفتَ ما قَدَرتَ عَلَيهِ مِن أموالِهِمُ المَصونَةِ لِأَرامِلِهِم وأيتامِهِمُ اختِطافَ الذِّئبِ الأَزَلِّ دامِيَةَ المِعزَى الكَسيرَةَ، فَحَمَلتَهُ إلَى الحِجازِ رَحيبَ الصَّدرِ بِحَملِهِ، غَيرَ مُتَأَثِّمٍ مِن أخذِهِ، كَأَنَّكَ ـ لا أبا لِغَيرِكَ ـ حَدَرتَ إلى أهلِكَ تُراثَكَ مِن أبيكَ واُمِّكَ.

فَسُبحانَ اللّهِ! أما تُؤمِنُ بِالمَعادِ؟ أوَ ما تَخافُ نِقاشَ الحِسابِ؟ أيُّهَا المَعدودُ كانَ عِندَنا مِن اُولِي الأَلبابِ، كَيفَ تُسيغُ شَراباً وطَعاما وأنتَ تَعلَمُ أنَّكَ تَأكُلُ حَراما، وتَشرَبُ حَراما؟ وتَبتاعُ الإِماءَ، وتَنكِحُ النِّساءَ مِن أموالِ اليَتامى، وَالمَساكينِ، وَالمُؤمِنينَ، وَالمُجاهِدينَ الَّذينَ أفاءَ اللّهُ عَلَيهِم هذِهِ الأَموالَ، وأحرَزَ بِهِم هذِهِ البِلادَ؟

فَاتَّقِ اللّهَ وَاردُد إلى هؤُلاءِ القَومِ أموالَهُم، فَإِنَّكَ إن لَم تَفعَل، ثُمَّ أمكَنَنِي اللّهُ مِنكَ لَاُعذِرَنَّ إلَى اللّهِ فيكَ، ولَأَضرِبَنَّكَ بِسَيفِي الَّذي ما ضَرَبتُ بِهِ أحَدا إلّا دَخَلَ النّارَ.

248. امام على عليه السلام ـ از نامه ايشان به يكى از كارگزارانش ـ: امّا بعد، من تو را در امانت خويش (حكومت)، شريك ساختم و [به مثابه] پيراهن زيرين و آستر جامه ام قرارت دادم و از ميان خويشانم به يارى و پشتيبانى و امانتدارى هيچ مردى به اندازه تو مطمئن نبودم؛ امّا چون ديدى كه روزگار بر پسر عمويت سخت گرفته و دشمن، سرِجنگ دارد، و امانت مردم، خوار شده و اين امّت، سرِ لجبازى دارد و پراكنده شده است، تو نيز پشتِ سپر را براى پسر عمويت چرخاندى (بى وفايى و عهدشكنى كردى) و پشت كردى، و همچون ديگران، از او جدا شدى و تنهايش گذاشتى و به او خيانت ورزيدى. پسر عمويت را همراهى نكردى، و امانتدارى ننمودى. انگار كه قصد تو از جهادت، خدا نبوده است و گويى از جانب پروردگارت، هيچ حجّت و دليلى در دست نداشته اى و گويا مى خواسته اى با فريب اين مردم، دنيايشان را به چنگ آورى، و قصد داشته اى كه با گول زدن آنها اموالشان را برُبايى.

لذا چون توان خيانت به امّت را يافتى، به سرعتْ حمله كردى و شتابان برجهيدى و دارايى هاى آنان را ـ كه براى بيوه زنان و يتيمانشان نگهدارى مى شد ـ به سانِ گرگ چالاكى كه بُز خونينِ از پافتاده را در مى رُبايد، رُبودى و شادمانه و بى آن كه از ربودنشان احساس گناه كنى، آنها را به حجاز بردى. اُف بر تو! گويى مُرده ريگِ پدر و مادرت را براى كسانت برده اى.

سبحان اللّه! مگر تو به معاد، ايمان ندارى؟ يا از حسابرسى [خداوند] نمى هراسى؟ اى آن كه در نزد ما از خردمندان به شمار مى آمدى، چگونه آنچه را مى آشامى و مى خورى، به راحتى فرو مى بلعى، در حالى كه خود مى دانى حرام مى خورى و حرام مى آشامى؟! و چگونه با اموالِ يتيمان و مستمندان و مؤمنان و مجاهدانى كه خداوند اين اموال را به غنيمتشان در آورده و به وسيله آنها اين شهرها را نگهدارى كرده است، كنيز مى خرى و زن مى گيرى؟

پس، از خدا بترس و اموال اين مردم را به آنها بازگردان، كه اگر چنين نكردى و به يارى خدا دستم به تو رسيد، به تحقيق، با تو كارى مى كنم كه نزد خدا معذور باشم، و شمشيرم را ـ كه هر كس را بدان زده ام، به دوزخ رفته است ـ، بر تو فرود مى آورم.

249. عنه عليه السلام ـ مِن كِتابٍ لَهُ إلى رِفاعَةَ قاضيهِ عَلَى الأَهوازِ ـ: اِعلَم يا رِفاعَةُ، أنَّ هذِهِ الإِمارَةَ أمانَةٌ، فَمَن جَعَلَها خِيانَةً، فَعَلَيهِ لَعنَةُ اللّهِ إلى يَومِ القِيامَةِ.

249. امام على عليه السلام ـ از نامه ايشان به رفاعه، قاضى اش در اهواز ـ: بدان ـ اى رفاعه ـ كه اين فرمان روايى، امانت است. پس هر كه در آن خيانت كند، تا روز رستاخيز، لعنت خدا بر او خواهد بود.

250. عنه عليه السلام ـ مِمّا كَتَبَ إلى رِفاعَةَ ـ: أدِّ أمانَتَكَ، ووَفِّ صَفقَتَكَ.

250. امام على عليه السلام ـ از نامه اش به رفاعه ـ: امانتدار باش و به پيمان و بيعتت، وفادار.

251. عنه عليه السلام ـ مِن كِتابٍ لَهُ إلى بَعضِ عُمّالِهِ ـ: أمّا بَعدُ، فَقَد بَلَغَني عَنكَ أمرٌ، إن كُنتَ فَعَلتَهُ فَقَد أسخَطتَ رَبَّكَ، وعَصَيتَ إمامَكَ، وأخزَيتَ أمانَتَكَ.

بَلَغَني أنَّكَ جَرَّدتَ الأَرضَ فَأَخَذتَ ما تَحتَ قَدَمَيكَ، وأكَلتَ ما تَحتَ يَدَيكَ، فَارفَع إلَيَّ حِسابَكَ، وَاعلَم أنَّ حِسابَ اللّهِ أعظَمُ مِن حِسابِ النّاسِ، وَالسَّلامُ.

251. امام على عليه السلام ـ از نامه ايشان به يكى از كارگزارانش ـ: امّا بعد، در باره تو گزارشى به من رسيده است كه اگر به راستى چنان كرده باشى، بى گمان، پروردگارت را ناخشنود ساخته اى و از پيشوايت، نافرمانى كرده اى و امانتت را خوار داشته اى.

به من گزارش شده است كه تو زمين را پوست كَنْده اى و آنچه را زير پاهاى توست، برداشته اى و آنچه را در اختيار توست، خورده اى. اكنون، حساب [دخل و خرج] خود را براى من بفرست، و بدان كه حسابرسىِ خدا، سخت تر از حسابرسىِ مردم است. تمام.

252. عنه عليه السلام ـ في عَهدِهِ إلى مالِكٍ الأَشتَرِ ـ: ثُمَّ انظُر في حالِ كُتّابِكَ، فَوَلِّ عَلى اُمورِكَ خَيرَهُم... اِختَبِرهُم بِما وُلّوا لِلصّالِحينَ قَبلَكَ، فَاعمِد لِأَحسَنِهِم كانَ فِي العامَّةِ أثَرا، وأعرَفِهِم بِالأَمانَةِ وَجهاً؛ فَإِنَّ ذلِكَ دَليلٌ عَلى نَصيحَتِكَ للّهِِ، ولِمَن وُلّيتَ أمرَهُ.

252. امام على عليه السلام ـ در فرمانش به مالك اشتر ـ: ديگر آن كه در كار دبيرانت بينديش و بهترينِ آنان را بر كارهايت بگمار... آنان را از كردارى كه در روزگار كارگزارى براى حكمرانانِ شايسته پيش از تو داشته اند، بيازماى [و به پيشينه كارى آنها نگاه كن]، و كسى را كه در ميان توده مردم، خوش نام تر و به امانتدارى، شُهره تر است، برگزين؛ چرا كه اين كار، دليل بر خلوص تو با خدا و با كسى (يعنى امام) است كه از طرف او به حكومت گماشته شده اى.

253. عنه عليه السلام ـ مِن عَهدٍ لَهُ إلى بَعضِ عُمّالِهِ، وقَد بَعَثَهُ عَلَى الصَّدَقَةِ ـ: وأمَرَهُ أن لا يَعمَلَ بِشَيءٍ مِن طاعَةِ اللّهِ فيما ظَهَرَ، فَيُخالِفَ إلى غَيرِهِ فيما أسَرَّ.

ومَن لَم يَختَلِف سِرُّهُ وعَلانِيَتُهُ، وفِعلُهُ ومَقالَتُهُ، فَقَد أدَّى الأَمانَةَ وأخلَصَ العِبادَةَ.

253. امام على عليه السلام ـ از فرمان ايشان به يكى از كارگزارانش كه براى جمع آورى زكات فرستاده بود ـ: و به او دستور مى دهد كه در ظاهر، از به كار بستن فرمان خدا دَم نزند و در نهان، خلاف آن عمل كند.

كسى كه نهانش با آشكارش، و كردارش با گفتارش ناهمساز نباشد، هر آينه، امانت را گزارده و در عبادت [خدا] اخلاص ورزيده است.

254. عنه عليه السلام: إنَّ السُّلطانَ لَأَمينُ اللّهِ فِي الأَرضِ، ومُقيمُ العَدلِ فِي البِلادِ وَالعِبادِ، ووَزَعَتُهُ فِي الأَرضِ.

254. امام على عليه السلام: فرمان روا، امين خدا در زمين، و بر پا دارنده عدل و داد در شهرها و در ميان بندگان است، و [او و عواملش] بازدارندگانِ خدا [از تجاوز به حقوق يكديگر] در زمين هستند.

5 / 9: المُؤَذِّنونَ

5 / 9: اذان گويان

255. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: المُؤَذِّنونَ اُمَناءُ المُؤمِنينَ عَلى صَلَواتِهِم وصَومِهِم، ولُحومِهِم ودِمائِهِم، لا يَسأَلونَ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ شَيئا إلّا أعطاهُم، ولا يَشفَعونَ في شَيءٍ إلّا شُفِّعوا.

255. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اذان گويان، امين مؤمنان بر نمازها و روزه و گوشت و خون آنها هستند. هر چه از خداوند عز و جل بخواهند، به آنها مى دهد، و براى هر چيزى شفاعت كنند، شفاعتشان پذيرفته مى شود.

256. عنه صلى الله عليه و آله: الإِمامُ ضامِنٌ، وَالمُؤَذِّنُ مُؤتَمَنٌ.

256. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امام [جماعت] ضامن است، و اذان گو، امين و مورد اعتماد.

5 / 10: التُّجارُ

5 / 10: بازرگانان و كسبه

257. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: اُوصيكُم بِالتُّجّارِ خَيرا؛ فَإِنَّهُم بُرُدُ الآفاقِ، واُمَناءُ اللّهِ فِي الأَرضِ.

257. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شما را به خوش رفتارى با بازرگانان، سفارش مى كنم؛ زيرا آنان، پيك هاى آفاق و امينان خدا در زمين اند.

5 / 11: الأَغنِياءُ

5 / 11: ثروتمندان

258. الإمام الصادق عليه السلام: مَياسيرُ شيعَتِنا اُمَناؤُنا عَلى مَحاويجِهِم ، فَاحفَظونا فيهِم يَحفَظكُمُ اللّهُ.

258. امام صادق عليه السلام: شيعيانِ توانگر، امين ما بر نيازمندان آنهايند. پس ما را در ميان آنان حفظ كنيد تا خدا شما را حفظ كند.

5 / 12: المُستَشارُ

5 / 12: رايزن

259. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: المُستَشارُ مُؤتَمَنٌ.

259. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: مشاور، امانتدار است.

260. الإمام الصادق عليه السلام ـ قالَ لُقمانُ لِابنِهِ ـ: إنَّ مَن لَم يُمحِضِ النَّصيحَةَ لِمَنِ استَشارَهُ، سَلَبَهُ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى رَأيَهُ، ونَزَعَ عَنهُ الأَمانَةَ.

260. امام صادق عليه السلام: لقمان به فرزندش گفت: «كسى كه در راه نمايى كردن شخصى كه با او مشورت مى كند، صداقت به خرج ندهد، خداوندِ خجسته والا، انديشه اش را از او مى گيرد و امانت را از وى مى ستانَد».

5 / 13: المُستَودَعُ

5 / 13: سپرده دار

261. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَيسَ عَلَى المُستَودَعِ ضَمانٌ.

261. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: سپرده دار، ضامن نيست.

262. عنه صلى الله عليه و آله: مَن اُودِعَ وَديعَةً، فَلا ضَمانَ عَلَيهِ.

262. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: كسى كه به او وديعه اى سپرده شده است، ضامن نيست.

263. عنه صلى الله عليه و آله: مَنِ استودِعَ وَديعَةً، فَلا ضَمانَ عَلَيهِ.

263. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آن كه وديعه اى به او بسپارند، ضمانتى برعهده اش نيست.

264. الإمام عليّ عليه السلام: لَيسَ عَلَى المُؤتَمَنِ ضَمانٌ.

264. امام على عليه السلام: امانت نگهدار، ضامن نيست.

265. الإمام الصادق عليه السلام: صاحِبُ الوَديعَةِ وَالبِضاعَةِ مُؤتَمَنانِ.

265. امام صادق عليه السلام: آن كس كه وديعه اى به او بسپارند و آن كس كه كالايى [براى تجارت] در اختيارش بگذارند، هر دو امين هستند [و ضمان ندارند].

266. عنه عليه السلام: لَيسَ عَلى مُستَعيرِ عارِيَّةٍ ضَمانٌ، وصاحِبُ العارِيَّةِ وَالوَديعَةِ مُؤتَمَنٌ.

266. امام صادق عليه السلام: بر كسى كه چيزى به عاريت گرفته است، ضمانى نيست. عاريه گيرنده و سپرده دار، امين هستند [و ضامن نيستند].

5 / 14: الأَجيرُ

5 / 14: پيمانكار

267. الكافي عن سليمان بن خالد: سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَنِ الرَّجُلِ يَستَأجِرُ أجيرا فَيَسرِقُ مِن بَيتِهِ هَل تُقطَعُ يَدُهُ؟ قالَ: هذا مُؤتَمَنٌ لَيسَ بِسارِقٍ، هذا خائِنٌ.

267. الكافى ـ به نقل از سليمان بن خالد ـ: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: مردى، شخصى را اجير مى كند (به كار مى گيرد) و او از خانه آن مرد، دزدى مى كند. آيا دستش قطع مى شود؟

فرمود: «او امينْ شمرده شده است. بنا بر اين، دزد نيست؛ بلكه خائن است».

268. الكافي عن سماعة: سَأَلتُهُ عَن رَجُلٍ استَأجَرَ أجيرا فَأَخَذَ الأَجيرُ مَتاعَهُ فَسَرَقَهُ.

فَقالَ: هُوَ مُؤتَمَنٌ، ثُمَّ قالَ: الأَجيرُ وَالضَّيفُ اُمَناءُ، لَيسَ يَقَعُ عَلَيهِم حَدُّ السَّرِقَةِ.

268. الكافى ـ به نقل از سَماعه ـ: از امام [صادق عليه السلام] پرسيدم: مردى، شخصى را اجير كرد (به كار گرفت) و آن مزدور، كالاى او را برداشته و دزديده است.

فرمود: «او امينْ شمرده شده است».

سپس فرمود: «اجير و ميهمان، امانتدار هستند و حدّ سرقت بر آنها جارى نمى شود».

5 / 15: المُؤمِنُ

5 / 15: مؤمن

269. الإمام عليّ عليه السلام: المُؤمِنُ أمينٌ عَلى نَفسِهِ، مُغالِبٌ لِهَواهُ وحِسِّهِ.

269. امام على عليه السلام: مؤمن، امين بر خويشتن است؛ با هوس و شهوت خود مى ستيزد.

270. تفسير العيّاشي عن أبي بصير: سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَن حَدِّ المَرَضِ الَّذي يَجِبُ عَلى صاحِبِهِ فيهِ الإِفطارُ كَما يَجِبُ عَلَيهِ فِي السَّفَرِ، في قَولِهِ: «وَمَن كَانَ مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ» قالَ: هُوَ مُؤتَمَنٌ عَلَيهِ، مُفَوَّضٌ إلَيهِ، فَإِن وَجَدَ ضَعفا فَليُفطِر، وإن وَجَدَ قُوَّةً فَليَصُم، كانَ المَرَضُ عَلى ما كانَ.

270. تفسير العيّاشى ـ به نقل از ابو بصير ـ: از امام صادق عليه السلام در باره اين سخن خداوند: «و كسى كه بيمار يا مسافر باشد» و از حدّ بيمارى كه شخص با رسيدن به آن حد بايد روزه اش را بخورد ـ چنان كه در سفر چنين چيزى بر او واجب است ـ سؤال كردم. فرمود: «به او اعتماد شده و [تشخيص آن] به خودش واگذار شده است. پس اگر احساس ناتوانى كرد، بايد روزه اش را بخورد، و اگر احساس كرد مى تواند، پس بايد روزه بگيرد، بيمارى اش هر چه باشد».

5 / 16: الحَجَرُ الأَسوَدُ

5 / 16: حجر الأسود

271. دعائم الإسلام: قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: الحَجَرُ كَالميثاقِ، وَاستِلامُهُ كَالبَيعَةِ.

وكانَ [رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله] إذَا استَلَمَهُ قالَ: اللّهُمَّ أمانَتي أدَّيتُها، وميثاقي تَعاهَدتُهُ، لِيَشهَدَ لي عِندَكَ بِالبَلاغِ.

271. دعائم الإسلام: امام باقر عليه السلام فرمود: «حجر [الأسود]، مانند پيمان است و لمس كردن آن، چون بيعت.

و پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هر گاه آن را لمس مى كرد، مى فرمود: بار خدايا! امانتم را ادا كردم و به پيمانم وفا نمودم، تا [اين حجر الأسود] در نزد تو برايم به انجام وظيفه، گواهى دهد».

272. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى لَمّا أخَذَ مَواثيقَ العِبادِ، أمَرَ الحَجَرَ فَالتَقَمَها، ولِذلِكَ يُقالُ: أمانَتي أدَّيتُها، وميثاقي تَعاهَدتُهُ، لِتَشهَدَ لي بِالمُوافاةِ.

272. امام صادق عليه السلام: خداوند ـ تبارك و تعالى ـ چون از بندگان پيمان گرفت، به حجر [الأسود] دستور داد كه آن پيمان ها را فرو بلعد. از اين رو گفته مى شود: «امانتم را ادا كردم و به پيمانم وفا نمودم، تا به وفا كردنم گواهى دهى [تو اى حجر الأسود]!».

273. عنه عليه السلام ـ في حَقيقَةِ الحَجَرِ الأَسوَدِ ـ: كانَ مَلَكا مِن عُظَماءِ المَلائِكَةِ عِندَ اللّهِ، فَلَمّا أخَذَ اللّهُ مِنَ المَلائِكَةِ الميثاقَ، كانَ أوَّلَ مَن آمَنَ بِهِ وأقَّرَ ذلِكَ المَلَكُ، فَاتَّخَذَهُ اللّهُ أمينا عَلى جَميعِ خَلقِهِ، فَأَلقَمَهُ الميثاقَ وأودَعَهُ عِندَهُ.

273. امام صادق عليه السلام ـ در باره حقيقت حجر الأسود ـ: او يكى از فرشتگان بلندپايه خدا بود. چون خداوند از فرشتگان پيمان گرفت، نخستين كسى كه به او ايمان آورد و بِدان اقرار نمود، همان فرشته بود. از اين رو خداوند، او را بر همه آفريدگانش امين قرار داد و پيمان را به او خورانْد و نزد وى به امانت سپارد.

الفصل السّادس: أدب الائتمان

فصل ششم: آداب امانت سپارى

6 / 1: مَن يَصلُحُ لِلاِئتِمانِ

6 / 1: كسى كه شايسته اعتماد و امانت سپارى است

274. الإمام عليّ عليه السلام ـ مِن وَصِيَّةٍ لَهُ عليه السلام كانَ يَكتُبُها لِمَن يَستَعمِلُهُ عَلَى الصَّدَقاتِ ـ: ... لا تَأمَنَنَّ عَلَيها إلّا مَن تَثِقُ بِدينِهِ، رافِقا بِمالِ المُسلِمينَ حَتّى يُوَصِّلَهُ إلى وَلِيِّهِم، فَيَقسِمَهُ بَينَهُم. ولا تُوَكِّل بِها إلّا ناصِحا شَفيقا، وأمينا حَفيظا، غَيرَ مُعنِفٍ ولا مُجحِفٍ، ولا مُلغِبٍ ولا مُتعِبٍ.

274. امام على عليه السلام ـ از سفارش هاى ايشان كه به متصدّيان جمع آورى زكات مى نوشت ـ: ... هرگز بر آنها (زكات هاى جمع آورى شده) امين قرار مده، مگر كسى را كه به دين او اعتماد داشته باشى و از اموال مسلمانان، مراقبت كند تا آنها را به فرمان روايشان برسانَد و آنها را ميان مسلمانان، قسمت كند؛ و بر آنها (زكات ها) مگمار، جز كسى را كه خيرخواه و دلسوز و امانتدار و نگهدار باشد و با آنها به درشتى و بى رحمى رفتار نكند، و رنجور و خسته شان نسازد.

275. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ أبي عليه السلام يَقولُ: قُم بِالحَقِّ... وَاحذَر صديقَكَ مِنَ الأَقوامِ، إلَا الأَمينَ الَّذي خَشِيَ اللّهَ.

275. امام صادق عليه السلام: پدرم عليه السلام مى فرمود: «حق را به جاى آور... و از دوستانِ خويشاوندت برحذر باش، مگر آن دوستى كه امين و خداترس باشد».

276. عنه عليه السلام: لا يَكونُ الأَمينُ أمينا حَتّى يُؤتَمَنَ عَلى ثَلاثَةٍ فَيُؤَدِّيَها: عَلَى الأَموالِ، وَالأَسرارِ، وَالفُروجِ، وإن حَفِظَ اثنَينِ وضَيَّعَ واحِدَةً فَلَيسَ بِأَمينٍ.

276. امام صادق عليه السلام: امين، امين نيست، مگر آن كه چون او را در سه چيز امين قرار دهى، امانتدارى كند: در مال، راز و ناموس. اگر [حتّى] دو تاى اينها را حفظ كرد و يكى را تباه ساخت، او امين نيست.

277. الإمام عليّ عليه السلام: كاتِمُ السِّرِّ وَفِيٌّ أمينٌ.

277. امام على عليه السلام: رازپوش، وفادار و امين است.

6 / 2: مَن لا يَصلُحُ لِلاِئتِمانِ

6 / 2: كسى كه شايسته اعتماد و امانت سپارى نيست

أ ـ أهلُ الكِتابِ قَبلَ الاِختِبارِ

الف ـ اهل كتاب، پيش از آزمودن

الكتاب

قرآن

«وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَادُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِى الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ».

«و از اهل كتاب، كسى هست كه اگر او را بر مال فراوانى امين شِمُرى، آن را به تو برگردانَد؛ و از آنان، كسى هست كه اگر او را بر دينارى امين شِمُرى، آن را به تو نمى پردازد، مگر آن كه دائماً بر [سرِ] وى به پا ايستى. اين، بدان سبب است كه آنان [به پندار خود] گفتند: «در مورد كسانى كه كتاب آسمانى ندارند، بر زيان ما راهى نيست». و بر خدا دروغ مى بندند، با اين كه خودشان [هم] مى دانند».

الحديث

حديث

278. الإمام الصادق عليه السلام: لا يَنبَغي لِلرَّجُلِ المُسلِمِ أن يُشارِكَ الذِّمِّيَّ، ولا يُبضِعَهُ بِضاعَةً، ولا يودِعَهُ وَديعَةً، ولا يُصافِيَهُ المَوَدَّةَ.

278. امام صادق عليه السلام: سزاوار نيست كه مرد مسلمان با يك نفر ذمّى، شريك شود، يا كالايى [براى تجارت] به او بسپارد، يا وديعه اى نزد او بگذارد، و يا با او دوستِ صميمى شود.

ب ـ الخائِنُ

ب ـ خيانتكار

الكتاب

قرآن

«فَلَمَّا رَجَعُواْ إِلَى أَبِيهِمْ قَالُواْ يَاأَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنَا أَخَانَا نَكْتَلْ وَ إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ * قَالَ هَلْ ءَامَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِن قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ».

«پس چون به سوى پدر خود بازگشتند، گفتند: «اى پدر! پيمانه از ما منع شد. برادرمان [بنيامين] را با ما بفرست تا پيمانه را بگيريم، و ما نگهبان او خواهيم بود». [يعقوب] گفت: «آيا همان گونه كه شما را پيش از اين بر برادرش امين گردانيدم، بر او امين سازم؟! پس خدا بهترين نگهبان است؛ و اوست مهربان ترينِ مهربانان»».

الحديث

حديث

279. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَنِ ائتَمَنَ غَيرَ أمينٍ فَلَيسَ لَهُ عَلَى اللّهِ ضَمانٌ، لِأَنَّهُ قَد نَهاهُ أن يَأتَمِنَهُ.

279. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس به غير امين اعتماد كند، خداوند، ضامن او نيست؛ زيرا پيش از اين، وى را از اعتماد كردن به او (غير امين) نهى كرده است.

280. الإمام الصادق عليه السلام: مَنِ ائتَمَنَ خائِناً عَلى أمانَةٍ، لَم يَكُن لَهُ عَلَى اللّهِ ضَمانٌ.

280. امام صادق عليه السلام: هر كس به خائن امانتى بسپارد، خداوند، ضامن او نيست.

281. الإمام الباقر عليه السلام: مَنِ ائتَمَنَ غَيرَ مُؤتَمَنٍ، فَلا حُجَّةَ لَهُ عَلَى اللّهِ.

281. امام باقر عليه السلام: هر كس به ناامينى امانت بسپارد، او را بر خداوند، حجّتى نيست.

282. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَيسَ لَكَ أن تَتَّهِمَ مَن قَدِ ائتَمَنتَهُ، ولاتَأمَنِ الخائِنَ وقَد جَرَّبتَهُ.

282. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: تو حق ندارى به كسى كه امينش دانسته اى، بدبين باشى، و يا خائن را كه پيش تر او را آزموده اى، امين شمارى [و به او امانت بسپارى].

283. الإمام الصادق عليه السلام: لَيسَ لَكَ أن تَأتَمِنَ مَن غَشَّكَ، ولا تَتَّهِمَ مَنِ ائتَمَنتَ.

283. امام صادق عليه السلام: تو حق ندارى كسى را كه با تو ناراستى كرده است، امين بشمارى، و كسى را كه امينش مى دانى، [به خيانت] متّهم كنى.

284. تهذيب الأحكام: قَد رُوِيَ أنَّ رَجُلاً قالَ لِلصّادِقِ عليه السلام: إنِّي ائتَمَنتُ رَجَلاً عَلى مالٍ أودَعتُهُ عِندَهُ، فَخانَني وأنكَرَ مالي.

فَقالَ: لَم يَخُنكَ الأَمينُ، وإنَّمَا ائتَمَنتَ الخائِنَ.

284. تهذيب الأحكام: روايت شده است كه مردى به امام صادق عليه السلام گفت: من به مردى اعتماد كردم و مالى را نزد او به امانت سپردم؛ امّا او به من خيانت ورزيد و مال مرا انكار كرد.

امام عليه السلام فرمود: «امين به تو خيانت نكرد؛ بلكه تو خائن را امين دانسته اى [و به خائن، مال سپرده اى]».

285. الإمام الصادق عليه السلام: ما اُبالِي ائتَمَنتُ خائِنا أو مُضَيِّعا.

285. امام صادق عليه السلام: براى من فرقى نمى كند كه به خائن، امانتى بسپارم يا به كسى كه از امانت، نگهدارى نكند.

ج ـ المُنافِقُ

ج ـ منافق

286. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: المُنافِقُ لا يَعبُرُهُ قَولُ مَن يَنهى ولا يَنتَهي... إن حَدَّثَكَ كَذَبَكَ، وإن وَعَدَكَ أخلَفَكَ، وإنِ ائتَمَنتَهُ خانَكَ، وإن خالَفَكَ اغتابَكَ.

286. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: منافق، كسى است كه [از گناه،] باز مى دارد، ولى خودش [از آن] باز نمى ايستد.… اگر برايت سخنى (/ حديثى) باز گويد، دروغ مى گويد، و اگر وعده ات بدهد، خُلف وعده مى كند، و اگر به او امانتى بسپُرى، به تو خيانت مى ورزد، و اگر با تو ناساز شود، پشت سرت بدگويى مى كند.

287. عنه صلى الله عليه و آله: ما يَنبَغي لِذِي الوَجهَينِ أن يَكونَ أمينا.

287. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شخصِ دورو نمى تواند امين باشد.

288. عنه صلى الله عليه و آله: آيَةُ المُنافِقِ ثَلاثٌ: إذا حَدَّثَ كَذَبَ، وإذا وَعَدَ أخلَفَ، وإذَا اؤتُمِنَ خانَ.

288. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: نشانه منافق، سه چيز است: هر گاه سخنى (/ حديثى) بگويد، دروغ مى گويد؛ هرگاه وعده دهد، خُلف وعده مى كند؛ و هرگاه به او امانتى سپرده شود، خيانت مى ورزد.

289. عنه صلى الله عليه و آله: المُنافِقُ مَن إذا وَعَدَ أخلَفَ، وإذا فَعَلَ أفشى، وإذا قالَ كَذَبَ، وإذَا اؤتُمِنَ خانَ.

289. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: منافق، كسى است كه هر گاه وعده دهد، خُلف وعده مى كند، و هر گاه عمل كند، فاش مى سازد [و در بوق مى دَمَد]، و هر گاه [سخن] بگويد، دروغ مى گويد، و هر گاه امانتى به او سپرده شود، خيانت مى ورزد.

د ـ الكاذِبُ

د ـ دروغگو

290. مصباح الشريعة ـ فيما نَسَبَهُ إلَى الإِمامِ الصّادِقِ عليه السلام ـ: الكاذِبُ لا يَكونُ أمينا.

290. مصباح الشريعة ـ در حديثى كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است ـ: دروغگو، امين نيست.

ه ـ الماكِرُ

ه ـ نيرنگباز

291. الإمام عليّ عليه السلام: لا أمانَةَ لِمَكُورٍ .

291. امام على عليه السلام: نيرنگباز، امانتدار نيست.

و ـ الفاجِرُ

و ـ بزهكار

292. الإمام عليّ عليه السلام: الرِّجالُ ثَلاثَةٌ: عاقِلٌ وأحمَقُ وفاجِرٌ، فَالعاقِلُ: الدّينُ شَريعَتُهُ.… والفاجِرُ إنِ ائتَمَنتَهُ خانَكَ، وإن صاحَبتَهُ شانَكَ، وإن وَثِقتَ بِهِ لَم يَنصَحكَ.

292. امام على عليه السلام: مردان، سه دسته اند: خردمند، نابِخْرد، و بِزِهكار. خردمند، دين، آبشخورِ اوست.… بزهكار، اگر به او امانتى بسپُرى، به تو خيانت مى كند، و اگر با او هم نشينى كنى، مايه زشتى و بدنامى تو مى شود، و اگر به او اعتماد كنى، با تو يك رنگى نمى كند [و نارو مى زند].

293. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ أبي عليه السلام يَقولُ: قُم بِالحَقِّ... ولا تَصحَبِ الفاجِرَ، ولا تُطلِعهُ عَلى سِرِّكَ، ولا تَأتَمِنهُ عَلى أمانَتِكَ.

293. امام صادق عليه السلام: پدرم مى فرمود: «حق را به جاى آور... و با شخص فاسد، هم نشينى مكن، و او را بر اسرارت آگاه مساز، و امانتت را به او مسپار».

ز ـ السَّفِلَةُ

ز ـ فرو مايه

294. الإمام الصادق عليه السلام: إن كُنتَ تُحِبُّ أن تَستَتِبَّ لَكَ النِّعمَةُ، وتَكمُلَ لَكَ المُروءَةُ، وتَصلُحَ لَكَ المَعيشَةُ، فَلا تُشارِكِ العَبيدَ وَالسَّفِلَةَ في أمرِكَ؛ فَإِنَّكَ إنِ ائتَمَنتَهُم خانوكَ، وإن حَدَّثوكَ كَذَبوكَ، وإن نُكِبتَ خَذَلوكَ، وإن وَعَدوكَ أخلَفوكَ.

294. امام صادق عليه السلام: اگر دوست دارى نعمتت بپايَد و شخصيتت كامل شود و زندگى ات نيكو گردد، غلامان و فرومايگان را در كار خود، شريك مساز؛ زيرا اگر به اينان امانتى بسپارى، به تو خيانت مى كنند، اگر با تو سخن بگويند، دروغ مى گويند، و اگر گرفتار شوى، تنهايت مى گذارند، و اگر وعده ات دهند، بدان وفا نمى كنند.

ح ـ الغالي

ح ـ غالى

295. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن أبي هاشم الجعفري: سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام عَنِ الغُلاةِ وَالمُفَوِّضَةِ فَقالَ: الغُلاةُ كُفّارٌ، وَالمَفَوِّضَةُ مُشرِكونَ، مَن جالَسَهُم أو خالَطَهُم، أو آكَلَهُم أو شارَبَهُم، أو واصَلَهُم، أو زَوَّجَهُم أو تَزَوَّجَ مِنهُم، أو أمِنَهُم أوِ ائتَمَنَهُم عَلى أمانَةٍ، أو صَدَّقَ حَديثَهُم، أو أعانَهُم بِشَطرِ كَلِمَةٍ، خَرَجَ مِن وِلايَةِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ، ووِلايَةِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، ووِلايَتِنا أهلَ البَيتِ.

295. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ابو هاشم جعفرى ـ: از امام رضا عليه السلام در باره غاليان و تفويض گرايان پرسيدم. فرمود: «غاليان، كافرند، و تفويض گرايان، مشرك. هر كه با آنان هم نشينى كند يا بياميزد، يا با آنان بخورد و بياشامد، يا ارتباط داشته باشد، يا به آنان زن دهد يا از آنها زن بگيرد، يا به آنان اعتماد كند، يا امانتى به آنها بسپارد، يا سخنشان را باور كند، يا با نيم كلمه اى كمكشان كند، از ولايت خداوند عز و جل و ولايت پيامبر خدا و ولايت ما اهل بيت، خارج شده است».

ط ـ مَنِ انقادَ لِهَواهُ

ط ـ پيرو هوس

296. الإمام عليّ عليه السلام ـ مِن كِتابٍ لَهُ إلَى المُنذِرِ بنِ الجارودِ العَبدِيِّ، وقَد خانَ في بَعضِ ما وَلّاهُ مِن أعمالِهِ ـ: أمّا بَعدُ، فَإِنَّ صَلاحَ أبيكَ غَرَّني مِنكَ، وظَنَنتُ أنَّكَ تَتَّبِعُ هَديَهُ، وتَسلُكُ سَبيلَهُ، فَإِذا أنتَ فيما رُقِّيَ إلَيَّ عَنكَ لا تَدَعُ لِهَواكَ انقِيادا، ولا تُبقي لِاخِرَتِك عَتادا، تَعمُرُ دُنياكَ بِخَرابِ آخِرَتِكَ، وتَصِلُ عَشيرَتَكَ بِقَطيعَةِ دينِكَ.

ولَئِن كانَ ما بَلَغَني عَنكَ حَقّا، لَجَمَلُ أهلِكَ وشِسعُ نَعلِكَ خَيرٌ مِنكَ، ومَن كانَ بِصِفَتِكَ فَلَيسَ بِأَهلٍ أن يُسَدَّ بِهِ ثَغرٌ، أو يُنفَذَ بِهِ أمرٌ، أو يُعلى لَهُ قَدرٌ، أو يُشرَكَ في أمانَةٍ، أو يُؤمَنَ عَلى جِبايَةٍ. فَأَقبِل إلَيَّ حينَ يَصِلُ إلَيكَ كِتابي هذا، إن شاءَ اللّهُ.

296. امام على عليه السلام ـ از نامه ايشان به مُنذر بن جارود عبدى كه در حكومتش مرتكب خيانتى شده بود ـ: امّا بعد، نيك بودن پدرت، مرا در باره تو فريفت و پنداشتم كه تو نيز روش او را دنبال مى كنى و راه او را مى پويى؛ امّا اكنون، آن گونه كه از تو به من خبر رسيده است، مى بينم كه پيروى از هوسَت را رها نمى كنى و براى آخرتت، توشه اى بر جاى نمى گذارى، دنيايت را به قيمتِ ويران كردن آخرتت آباد مى سازى و با خويشاوندانت، به قيمت بُريدن از دينت، پيوند برقرار مى كنى.

اگر آنچه در باره تو به من رسيده است، راست باشد، هر آينه، شتر همسرت (/ خانواده ات) و دوالِ پاىْ افزارت، باارزش تر از تو خواهند بود. كسى كه چنين باشد، ديگر شايسته نيست كه به وسيله او رخنه اى بسته (/ مرزى پاسدارى) شود، يا كارى انجام گيرد، يا مقام و منزلتش بالا رود، يا در امانتى شريكش كنند، يا بر مالياتى امين قرار داده شود. پس به محض دريافت اين نامه ام، به سوى من بيا، به خواستِ خدا!

ي ـ شارِبُ الخَمرِ

ى ـ شرابخوار

297. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَنِ ائتَمَنَ شارِبَ الخَمرِ عَلى أمانَةٍ ـ بَعدَ عِلمِهِ فيهِ ـ فَلَيسَ لَهُ عَلَى اللّهِ ضَمانٌ، ولا أجرَ لَهُ ولا خَلَفَ.

297. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس بداند كه كسى شرابخوار است و [با اين حال] به او امانتى بسپارد، خداوند، ضامن او نيست. او را نه مزدى مى دهد، و نه عوضى [براى مال از دست رفته اش].

298. عنه صلى الله عليه و آله: مَن شَرِبَ الخَمرَ بَعدَ ما حَرَّمَهَا اللّهُ عَزَّ وجَلَّ عَلى لِساني، فَلَيسَ بِأَهلٍ أن يُزَوَّجَ إذا خَطَبَ، ولا يُشَفَّعَ إذا شَفَعَ، ولا يُصَدَّقَ إذا حَدَّثَ، ولا يُؤتَمَنَ عَلى أمانَةٍ.

فَمَنِ ائتَمَنَهُ بَعدَ عِلمِهِ فيهِ، فَلَيسَ لِلَّذِي ائتَمَنَهُ عَلَى اللّهِ عَزَّ وجَلَّ ضَمانٌ، ولا لَهُ أجرٌ، ولا خَلَفٌ.

298. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس پس از آن كه خداوند عز و جل شراب را از زبان من حرام گردانيد، باز شرابخوارى كند، شايسته نيست كه اگر خواستگارى كرد، به او زن دهند، يا اگر ميانجيگرى كرد، ميانجيگرى اش پذيرفته شود، يا هر گاه سخن گفت، راستگو شمرده شود، يا امانتى به او سپرده شود. و هر كس بداند كه او شرابخوار است و با اين حال به وى امانتى بسپارد، خداوند عز و جل ضامن او نيست، و او را نه مزدى باشد، و نه جاى گزينى.

299. الإمام الصادق عليه السلام: لا تَأتَمِن شارِبَ الخَمرِ، فَإِنَّ اللّهَ عز و جل يَقولُ في كتابِهِ: «وَلَا تُؤْتُواْ السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ».

فَأَيُّ سَفيهٍ أسفَهُ مِن شارِبِ الخَمرِ؟ إنَّ شارِبَ الخَمرِ لا يُزَوَّجُ إذا خَطَبَ، ولا يُشَفَّعُ إذا شَفَعَ، ولا يُؤتَمَنُ عَلى أمانَةٍ، فَمَنِ ائتَمَنَهُ عَلى أمانَةٍ فَاستَهلَكَها، لَم يَكُن لِلَّذِي ائتَمَنَهُ عَلَى اللّهِ أن يَأجُرَهُ، ولا يُخلِفَ عَلَيهِ.

299. امام صادق عليه السلام: به شرابخوار، امانت مسپار؛ زيرا خداوند عز و جل در كتابش مى فرمايد: «و اموال خود را به نادانان مسپاريد».

چه نادانى نادان تر از شرابخوار؟ شرابخوار، اگر خواستگارى كرد، نبايد به او زن داد، و اگر شفاعت كرد، شفاعتش پذيرفته نيست. امانت را نبايد به او سپرد، و هر كس امانتى را به او بسپارد و او آن را از ميان ببرد، خداوند، نه به امانت گزار پاداشى مى دهد، و نه جايگزينى.

ك ـ النَّمّامُ

ك ـ سخن چين

300. الإمام عليّ عليه السلام: لا تَجتَمِعُ أمانَةٌ ونَميمَةٌ.

300. امام على عليه السلام: امانتدارى و سخن چينى با هم گِرد نمى آيند.

ل ـ مَن فيهِ تِلكَ الخِصالُ

ل ـ كسى كه اين خصلت ها در اوست

301. الإمام عليّ عليه السلام: سِتَّةٌ لا يَأمَنهُم مُسلِمٌ: اليَهودِيُّ، وَالنَّصرانِيُّ، وَالمَجوسِيُّ، وشارِبُ الخَمرِ، وصاحِبُ الشِّطرَنجِ وَالمُتَلَهّي بِاُمِّهِ .

301. امام على عليه السلام: شش گروه اند كه مسلمان، نبايد آنها را امين بدارد: يهودى، نصرانى، مجوسى، شرابخوار، شطرنج باز، و بازى كننده با مادرش.

302. الإمام الباقر عليه السلام: مَن عَرَفَ مِن عَبدٍ مِن عَبيدِ اللّهِ كَذِبا إذا حَدَّثَ، وخُلفاً إذا وَعَدَ، وخِيانَةً إذَا اؤتُمِنَ، ثُمَّ ائتَمَنَهُ عَلى أمانَةٍ، كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ تَعالى أن يَبتَلِيَهُ فيها، ثُمَّ لا يُخلِفَ عَلَيهِ، ولا يَأجُرَهُ.

302. امام باقر عليه السلام: هر كس بنده اى از بندگان خدا را بشناسد كه هر گاه سخن مى گويد، دروغ مى گويد، و هرگاه وعده مى دهد، به آن عمل نمى كند، و هرگاه به او امانتى مى سپارند، خيانت مى كند، و با اين حال به او امانتى بسپارد، بر خداست كه او را در آن امانت، دچار دردِ سر كند (يعنى امانتش از بين برود). سپس، نه براى آن به او عوضى دهد، و نه مزدى.