أ ه ل / أهل البیت 2

الفصل السادس: خُلق أهل البيت عليهم السّلام

فصل ششم: اخلاق اهل بيت عليهم السّلام

6 / 1: إيثارُهُم

6 / 1: ايثار اهل بيت عليهم السّلام

الكتاب

قرآن

«وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسِيرًا * إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَآءً وَ لَا شُكُورًا».

«و خوراك را با وجودِ دوست داشتنش به بينوا و يتيم و اسير اطعام مى كنند [و در دل مى گويند]: ما فقط براى خشنودى خداوند، شما را اطعام مى كنيم. از شما نه پاداشى مى خواهيم و نه سپاسى».

«وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».

«و هر چند خود، نيازمندى داشته باشند، [ديگران را] بر خود ترجيح مى دهند، و كسانى كه از آزمندىِ نفس خويش در امان مانند، آنان اند كه رستگاران اند».

الحديث

حديث

582. الكشّاف عن ابن عبّاس ـ في بَيانِ سَبَبِ نُزول سورَةِ الإِنسانِ ـ: إنَّ الحَسَنَ وَالحُسَينَ مَرِضا، فَعادَهُما رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله في ناسٍ مَعَهُ، فَقالوا: يا أبَا الحَسَنِ، لَو نَذَرتَ عَلى وَلَدِكَ. فَنَذَرَ عَلِيٌّ وفاطِمَةُ وفِضَّةُ ـ جارِيَةٌ لَهُما ـ إن بَرِئا مِمّا بِهِما أن يَصوموا ثَلاثَةَ أيّامٍ، فَشُفِيا وما مَعَهُم شَيءٌ، فَاستَقرَضَ عَلِيٌّ مِن شَمعونَ الخَيبَرِيِّ اليَهودِيِّ ثَلاثَ أصوُعٍ مِن شَعيرٍ، فَطَحَنَت فاطِمَةُ صاعا وَاختَبَزَت خَمسَةَ أقراصٍ عَلى عَدَدِهِم، فَوَضَعوها بَينَ أيديهِم لِيُفطِروا، فَوَقَفَ عَلَيهِم سائِلٌ فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكُم أهلَ بَيتِ مُحَمَّدٍ، مِسكينٌ مِن مَساكينِ المُسلِمينَ، أطعِموني أطعَمَكُمُ اللّهُ مِن مَوائِدِ الجَنَّةِ، فَآثَروهُ، وباتوا لَم يَذوقوا إلَا الماءَ، وأصبَحوا صِياما. فَلَمّا أمسَوا ووَضَعُوا الطَّعامَ بَينَ أيديهِم وَقَفَ عَلَيهِم يَتيمٌ، فَآثَروهُ. ووَقَفَ عَلَيهِم أسيرٌ فِي الثّالِثَةِ، فَفَعَلوا مِثلَ ذلِكَ.

فَلَمّا أصبَحوا أخَذَ عَلِيٌّ عليه السلام بِيَدِ الحَسَنِ وَالحُسَينِ وأقبَلوا إلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَلَمّا أبصَرَهُم وهُم يَرتَعِشونَ كَالفِراخِ مِن شِدَّةِ الجوعِ قالَ: ما أشَدَّ ما يَسوؤُني ما أرى بِكُم! وقامَ فَانطَلَقَ مَعَهُم فَرَأى فاطِمَةَ في مِحرابِها قَدِ التَصَقَ ظَهرُها بِبَطنِها وغارَت عَيناها، فَساءَهُ ذلِكَ، فَنَزَلَ جَبرَئيلُ وقالَ: خُذها يا مُحَمَّدُ هَنَّأَكَ اللّهُ في أهلِ بَيتِكَ، فَأَقرَأَهُ السّورَةَ .

582. الكشّاف ـ به نقل از ابن عبّاس، در بيان سبب نزول سوره انسان ـ: حسن و حسين عليهماالسلام بيمار شدند و پيامبر صلى الله عليه و آله به همراه گروهى به عيادت آن دو رفت. آنها [به على عليه السلام] گفتند: اى ابو الحسن! خوب است كه براى فرزندانت نذرى كنى. على و فاطمه و فضّه (كنيز آنها) نذر كردند كه اگر حسن و حسين از بيمارى خود بهبود يابند، سه روز روزه بدارند.

حسن و حسين عليهماالسلام از بيمارى شفا يافتند، در حالى كه خانواده چيزى نداشت. على عليه السلام از شمعون خيبرىِ يهودى، سه صاع جو قرض گرفت و فاطمه يك صاع آن را آرد كرد و از آن، پنج گرده نان به شمار اعضاى خانواده پخت. آنها نان ها را در پيش روى خود نهادند تا افطار كنند، كه ناگهان فقيرى بر در ايستاد و گفت: سلام بر شما، اى اهل بيت نبوّت! من مسكينى از مساكين مسلمانم. مرا اطعام كنيد تا خدا شما را از مائده هاى بهشت اطعام كند.

آنها او را بر خود ترجيح دادند و شب را به صبح رساندند، در حالى كه تنها آب آشاميده بودند و همچنان در حال روزه، بام را شام كردند. چون هنگام اذان مغرب رسيد و آنها نان را در پيش روى خود نهادند تا افطار كنند، يتيمى سر رسيد و آنها او را نيز بر خود ترجيح دادند و در روز سوم نيز اسيرى آمد و با او نيز چنين كردند و نان خود را بدو دادند.

چون صبح رسيد، على عليه السلام دست حسن و حسين را گرفت و به سوى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به راه افتاد. هنگامى كه چشم پيامبر به آنها افتاد ـ كه از شدّت گرسنگى همچون جوجه به خود مى لرزند ـ فرمود: «چه قدر بر من ناگوار است آنچه را در شما مى بينم!». پيامبر صلى الله عليه و آله به همراه آنها حركت كرد تا نزد فاطمه عليهاالسلام آمد و او را در محرابش يافت كه شكمش به پشتش چسبيده بود و دو چشمش فرو رفته بود. پيامبر صلى الله عليه و آله از اين منظره ناراحت شد. پس جبرئيل نازل شد و گفت: اى محمّد! سوره [انسان] را بگير. خداوند، چنين خاندانى را به تو تبريك مى گويد. آن گاه، سوره [انسان] را براى او خواند.

583. الإمام الصادق عليه السلام ـ في بَيانِ سَبَبِ نُزولِ قَولِهِ تَعالى: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسِيرًا... » ـ: كانَ عِندَ فاطِمَةَ عليهاالسلامشَعيرٌ فَجَعَلوهُ عَصيدَةً، فَلَمّا أنضَجوها ووَضَعوها بَينَ أيديهِم، جاءَ مِسكينٌ، فَقالَ المِسكينُ: رَحِمَكُمُ اللّهُ، أطعِمونا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ، فَقامَ عَلِيٌّ عليه السلام فَأَعطاهُ ثُلُثَها. فَما لَبِثَ أن جاءَ يَتيمٌ، فَقالَ اليَتيمُ: رَحِمَكُمُ اللّهُ أطعِمونا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ، فَقامَ عَلِيٌّ عليه السلام فَأَعطاهُ ثُلُثَها الثّاني، فَما لَبِثَ أن جاءَ أسيرٌ، فَقالَ الأَسيرُ: يرحَمكُمُ اللّهُ، أطعِمونا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ، فَقامَ عَلِيٌّ عليه السلام فَأَعطاهُ الثُّلُثَ الباقِيَ وما ذاقوها، فَأَنزَلَ اللّهُ فيهِم هذِهِ الآيَةَ إلى قَولِهِ: «وَ كَانَ سَعْيُكُم مَّشْكُورًا».

583. امام صادق عليه السلام ـ در توضيح سبب نزول اين سخن خداوند متعال: «و خوراك را با وجودِ دوست داشتنش به بينوا و يتيم و اسير اطعام مى كنند» ـ: فاطمه عليهاالسلاممقدارى جو داشت كه از آن كاچى فراهم آوردند. چون آن را پختند و براى خوردن در پيش روى خود نهادند، مسكينى بيامد و گفت: خداوند به شما رحم كند! از آنچه خداوند، روزى تان كرده، به ما غذا بدهيد.

على عليه السلام برخاست و يك سومِ خوراك را بدو داد. طولى نكشيد كه يتيمى آمد و گفت: خداوند به شما رحم كند! از آنچه خداوند، روزى تان كرده، به ما غذا بدهيد.

على عليه السلام برخاست و يك سومِ خوراك را بدو داد و سپس اسيرى بيامد و گفت: خداوند بر شما رحم كند! از آنچه خداوند، روزى تان كرده، به ما غذا بدهيد.

على عليه السلام برخاست و يك سومِ باقى مانده خوراك را بدو داد و هيچ كدام، آن خوراك را نچشيدند. پس خداوند سبحان در حقّ آنها اين آيه را نازل فرمود، تا «و كوشش شما مقبول افتاده است».

584. الإمام الباقر عليه السلام: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ» يَقولُ: عَلى شَهوَتِهِم لِلطَّعامِ وإيثارِهِم لَهُ، «مِسْكِينًا» مِن مَساكينِ المُسلِمينَ، و «يَتِيمًا» مِن يَتامَى المُسلِمينَ، «وَ أَسِيرًا» مِن اُسارَى المُشرِكينَ، ويَقولونَ إذا أطعَموهُم: «إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَآءً وَ لَا شُكُورًا». قالَ: وَاللّهِ ما قالوا هذا لَهُم، ولكِنَّهُم أضمَروهُ في أنفُسِهِم فَأَخبَرَ اللّهُ بِإِضمارِهِم، يَقولونَ: لا نُريدُ جَزاءً تُكافِئونَنا بِهِ ولا شُكورا تُثنونَ عَلَينا بِهِ، ولكِنّا إنَّما أطعَمناكُم لِوَجهِ اللّهِ وطَلَبِ ثَوابِهِ.

584. امام باقر عليه السلام: «و خوراك را با وجودِ دوست داشتنش اطعام مى كنند»، يعنى: با در نظر گرفتن اشتهايشان به آن غذا و گذشتن از آن و بخشيدنش به آنان. «بينوا»، بينوايى از مسلمانان بود. «يتيم»، يتيمى از مسلمانان بود و «اسير»، اسيرى از مشركان بود. هر گاه على عليه السلام آنها را اطعام مى كرد، مى فرمود: «ما فقط براى خشنودى خداوند، شما را اطعام مى كنيم. از شما نه پاداشى مى خواهيم و نه سپاسى». به خدا سوگند، اين را براى آنها نگفتند و در دلشان پنهان داشتند و خداوند از نهفته هاى دل آنها خبر داده است كه آنها مى گفتند: ما از شما پاداشى نمى خواهيم تا با آن، هزينه ما را بپردازيد و نه سپاسى كه با آن ما را بستاييد؛ بلكه ما شما را به خاطر خدا و گرفتن پاداش او، اطعام مى كنيم.

585. مجمع البيان عن ابن عبّاس: إنَّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ عليه السلام أجَّرَ نَفسَهُ لِيَستَقِيَ نَخلاً بِشَيءٍ مِن شَعيرٍ لَيلَةً حَتّى أصبَحَ. فَلَمّا أصبَحَ وقَبَضَ الشَّعيرَ طَحَنَ ثُلُثَهُ فَجَعَلوا مِنهُ شَيئا لِيَأكُلوهُ يُقالُ لَهُ الحَريرَةُ ، فَلَمّا تَمَّ إنضاجُهُ أتى مِسكينٌ فَأَخرَجوا إلَيهِ الطَّعامَ، ثُمَّ عَمِلَ الثُّلُثَ الثّانِيَ، فَلَمّا تَمَّ إنضاجُهُ أتى يَتيمٌ فَسَأَلَ فَأَطعَموهُ، ثُمَّ عَمِلَ الثُّلُثَ الثّالِثَ، فَلَمّا تَمَّ إنضاجُهُ أتى أسيرٌ مِنَ المُشرِكينَ فَسَأَلَ فَأَطعَموهُ، وطَوَوا يَومَهُم ذلِكَ.

585. مجمع البيان ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: على بن ابى طالب عليه السلام كار آب دادن شب تا صبح نخلستانى را پذيرفت تا در برابر آن، قدرى جو بگيرد. چون صبح شد و جو را گرفت، يك سوم آن را آرد كرد و از آن حريره اى فراهم آوردند تا بخورند. چون پختن آن تمام شد، مسكينى آمد و آنها طعام را به او دادند و يك سومِ دوم را پختند و چون پختن آن تمام شد، يتيمى آمد و غذا خواست و او را اِطعام كردند و سپس يك سومِ آخر را پختند و چون پختن آن تمام شد، اسيرى از مشركان آمد و غذا خواست و اين بار، او را اطعام كردند و روزشان را به گرسنگى سپرى نمودند.

586. شواهد التنزيل عن ابن عبّاس ـ في قَولِ اللّهِ: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ» ـ: نَزَلَت في عَلِيٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ عليهم السلام.

586. شواهد التنزيل ـ به نقل از ابن عبّاس، در باره آيه شريف: «و هر چند خود، نيازمندى داشته باشند، [ديگران را] بر خود ترجيح مى دهند» ـ: اين آيه در حقّ على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام نازل شده است.

587. الأمالي للطوسي عن أبي هريرة: جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فَشَكا إلَيهِ الجوعَ، فَبَعَثَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إلى بُيوتِ أزواجِهِ، فَقُلنَ: ما عِندَنا إلَا الماءُ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: مَن لِهذَا الرَّجُلِ اللَّيلَةَ؟ فَقالَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام: أنَا لَهُ يا رَسولَ اللّهِ. وأتى فاطِمَةَ عليهاالسلامفَقالَ: ما عِندَكِ يَابنَةَ رَسولِ اللّهِ؟ فَقالَت: ما عندَنا إلّا قوتُ الصِّبيَةِ لكِنّا نُؤثِرُ ضَيفَنا، فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام: يَابنَةَ مُحَمَّدٍ، نَوِّمِي الصِّبيَةَ وأطفِئِي المِصباحَ، فَلَمّا أصبَحَ عَلِيٌّ عليه السلام غَدا عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَأَخبَرَهُ الخَبَرَ، فَلَم يَبرَح حَتّى أنزَلَ اللّهُ عز و جل: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».

587. الأمالى، طوسى ـ به نقل از ابو هريره ـ: مردى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و از گرسنگى ناليد. پيامبر صلى الله عليه و آله، كسى را به خانه هاى همسرانش فرستاد و آنها در پاسخ گفتند: جز آب، در خانه يافت نمى شود. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «چه كسى اين مرد را امشب مهمان مى كند؟».

على بن ابى طالب عليه السلام گفت: من، اى پيامبر خدا!

على عليه السلام نزد فاطمه عليهاالسلام آمد و گفت: «اى دختر پيامبر خدا! در خانه چه دارى؟».

فاطمه گفت: جز غذاى كودكان، خوراكى نداريم و همان را به ميهمانمان مى دهيم.

على عليه السلام فرمود: «اى دختر محمّد! كودكان را بخوابان و چراغ را خاموش كن».

چون صبح شد، على عليه السلام به خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رفت و ايشان را از ماجرا آگاه كرد و طولى نكشيد كه خداوند، اين آيه: «و هر چند خود، نيازمندى داشته باشند، [ديگران را] بر خود ترجيح مى دهند، و كسانى كه از آزمندىِ نفس خويش در امان مانند، آنان اند كه رستگاران اند» را نازل نمود.

588. الإمام الباقر عليه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله جالِسٌ ذاتَ يَومٍ وأصحابُهُ جُلوسٌ حَولَهُ، فَجاءَ عَلِيٌّ عليه السلام وعَلَيهِ سَمَلُ ثَوبٍ مُنخَرِقٍ عَن بَعضِ جَسَدِهِ، فَجَلَسَ قَريبا مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَنَظَرَ إلَيهِ ساعَةً ثُمَّ قَرَأَ: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». ثُمَّ قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لِعَلِيٍّ عليه السلام: أما إنَّكَ رَأسُ الَّذينَ نَزَلَت فيهِم هذِهِ الآيَةُ وسَيِّدُهُم وإمامُهُم.

ثُمَّ قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لِعَلِيٍّ: أينَ حُلَّتُكَ الَّتي كَسَوتُكَها يا عَلِيُّ؟ فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، إنَّ بَعضَ أصحابِكَ أتاني يَشكو عُريَهُ وعُريَ أهلِ بَيتِهِ، فَرَحِمتُهُ وآثَرتُهُ بِها عَلى نَفسي، وعَرَفتُ أنَّ اللّهَ سَيَكسوني خَيرا مِنها، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: صَدَقتَ، أما إنَّ جَبرائيلَ قَد أتاني يُحَدِّثُني أنَّ اللّهَ (قَد) اتَّخَذَ لَكَ مَكانَها فِي الجَنَّةِ حُلَّةً خَضراءَ مِن إستَبرَقٍ، وصِنفَتُها مِن ياقوتٍ وزَبَرجَدٍ، فَنِعمَ الجَوازُ جَوازُ رَبِّكَ بِسَخاوَةِ نَفسِكَ، وصَبرِكَ عَلى سَمَلَتِكَ هذِهِ المُنخَرِقَةِ، فَأَبشِر يا عَلِيُّ.

فَانصَرَفَ عَلِيٌّ عليه السلام فَرِحا مُستَبشِرا بِما أخبَرَهُ بِهِ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

588. امام باقر عليه السلام: روزى پيامبر صلى الله عليه و آله نشسته بود و اصحاب ايشان در محضر ايشان نشسته بودند. در اين هنگام، على عليه السلام با جامه اى پوسيده كه نقاطى از بدن ايشان را مى نمود، آمد و در نزديكى پيامبر صلى الله عليه و آله نشست. پيامبر صلى الله عليه و آله لحظاتى به او نگريست و سپس اين آيه را تلاوت فرمود: «و هر چند خود، نيازمندى داشته باشند، [ديگران را] بر خود ترجيح مى دهند، و كسانى كه از آزمندىِ نفس خويش در امان مانند، آنان اند كه رستگاران اند». سپس به على عليه السلام فرمود: «آگاه باش كه تو سر و سَرور و پيشواى كسانى هستى كه اين آيه در باره آنها نازل شده است». سپس فرمود: «كجاست جامه اى كه بر تن تو كردم، اى على؟».

على عليه السلام گفت: اى پيامبر خدا! يكى از اصحاب شما نزد من آمد، در حالى كه از برهنگى خود و خانواده اش مى ناليد. دلم رحم آمد و ترجيح دادم آن را بدو دهم و مى دانم كه خداوند، مرا با جامه اى بهتر از آن خواهد پوشاند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «راست گفتى. جبرئيل براى من خبر آورد كه خداوند به جاى آن براى تو در بهشت، جامه اى سبز از استبرق، برگزيده كه حاشيه هاى آن از ياقوت و زبرجد است. بهترين پاداش، پاداش پروردگارت است در برابر بخشش و شكيبايى تو بر همين جامه پوسيده. پس مژده باد تو را، اى على!».

على عليه السلام شاد و خوش حال از خبرى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بدو داده بود، باز گشت.

589. تفسير الثعلبي: رَأَيتُ في الكُتُبِ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله لَمّا أرادَ الهِجرَةَ خَلَّفَ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ عليه السلام بِمَكَّةَ لِقَضاءِ دُيونِهِ ورَدِّ الوَدائِعِ الَّتي كانَت عِندَهُ، فَأمَرَهُ لَيلَةَ خَرَجَ إلَى الغارِ ـ وقَد أحاطَ المُشرِكونَ بِالدّارِ ـ أن يَنامَ عَلى فِراشِهِ صلى الله عليه و آله، وقالَ لَهُ: اِتَّشِح بِبُردِيَ الحَضرَمِيِّ الأَخضَرِ ونَم عَلى فِراشي، فَإِنَّهُ لا يَخلُصُ إلَيكَ مِنهُم مَكروهٌ إن شاءَ اللّهُ فَفَعَلَ ذلِكَ عَلِيٌّ، فَأَوحَى اللّهُ تَعالى إلى جَبرَئيلَ وميكائيلَ عليهماالسلام: إنّي قَد آخَيتُ بَينَكُما، وجَعَلتُ عُمُرَ أحَدِكُما أطوَلَ مِن عُمُرِ الآخَرِ، فَأَيُّكُما يُؤثِرُ صاحِبَهُ بِالبَقاءِ وَالحَياةِ؟ فَاختارَ كِلاهُمَا الحَياةَ، فَأَوحَى اللّهُ تَعالى إلَيهِما: أفَلا كُنتُما مِثلَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ؟! آخَيتُ بَينَهُ وبَينَ مُحَمَّدٍ، فَباتَ عَلى فِراشِهِ يَفديهِ نَفسَهُ ويُؤثِرُهُ بِالحَياةِ؟! اِهبِطا إلَى الأَرضِ فَاحفَظاهُ مِن عَدُوِّهِ. فَنَزَلا، فَكانَ جَبرَئيلُ عِندَ رَأسِ عَلِيٍّ، وميكائيلُ عِندَ رِجلَيهِ، وجَبرَئيلُ يُنادي: بَخٍ بَخٍ! مَن مِثلُكَ يَا بنَ أبي طالِبٍ فَنادى اللّهُ عز و جلالمَلائِكَةَ؟!

وَأنزَلَ اللّهُ عز و جلعَلى رَسولِهِ صلى الله عليه و آله وهُوَ مُتَوَجِّهٌ إلَى المَدينَةِ ـ في شَأنِ عَلِيٍّ ـ: «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ» .

589. تفسير الثعلبى: در كتاب ها ديده ام كه چون پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آهنگ هجرت كرد، على بن ابى طالب عليه السلام را در مكّه به جانشينى خود نهاد تا قرض هاى ايشان را ادا كند و امانت هايى را كه نزد او بود، به صاحبانشان بازگرداند. پيامبر صلى الله عليه و آله شبى كه به غار رفت ـ در حالى كه خانه را محاصره كرده بودند ـ، به على عليه السلام دستور داد در بستر او بيارَمد و به او فرمود: «بُردِ حضرمىِ سبز مرا بر دوش افكن و به جاى من بخواب، كه به خواست خداوند متعال، آسيبى از ايشان به تو نمى رسد». على عليه السلام نيز چنين كرد.

پس خداوند متعال به جبرئيل و ميكائيل وحى كرد كه: «من ميان شما دو نفر، برادرى بر قرار كردم و عُمر يكى از شما را بيش از ديگرى قرار دادم. كدام يك از شما زندگى را بر مى گزيند؟». هر دو زندگى را برگزيدند. خداوند متعال به آن دو، وحى كرد كه: «آيا شما همچون على بن ابى طالب نيستيد؟! من ميان او و محمّد، برادرى بر قرار كردم و على در بستر محمّد آرميد و خود را فداى او كرد و زندگى او را بر خود ترجيح داد؟! به زمين فرود آييد و او را از دشمنش حفظ كنيد».

آن دو، فرود آمدند و جبرئيل، در كنار سر پيامبر و ميكائيل، در كنار دو پاى ايشان ايستاد. جبرئيل ندا مى داد: «خوشا، خوشا، اى على بن ابى طالب! چه كسى همچون توست كه خداوند عز و جل [با او] به فرشتگان مباهات كند؟!» و خداوند به پيامبرش كه در راه مدينه بود، اين آيه را در شأن على عليه السلام نازل فرمود: «و از ميان مردم، كسى است كه براى طلب خشنودى خدا جان خويش را فدا مى فروشد».

6 / 2: تَواضُعُهُم

6 / 2: فروتنى اهل بيت عليهم السّلام

590. المعجم الكبير عن ابن عمر عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَقَد هَبَطَ عَلَيَّ مَلَكٌ مِنَ السَّماءِ ما هَبَطَ عَلى نَبِيٍّ قَبلي، ولا يَهبِطُ عَلى أحَدٍ مِن بَعدي، وهُوَ إسرافيلُ وعِندَهُ جِبريلُ، فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكَ يا مُحَمَّدُ، ثُمَّ قالَ: أنَا رَسولُ رَبِّكَ إلَيكَ، أمَرَني أن اُخبِرَكَ إن شِئتَ نَبِيّا عَبدا، وإن شِئتَ نَبِيّا مَلِكا؟ فَنَظَرتُ إلى جِبريلَ، فَأَومَأَ جِبريلُ إلَيَّ أن تَواضَع، فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله عِندَ ذلِكَ: نَبِيّا عَبدا.

590. المعجم الكبير ـ به نقل از عبد اللّه بن عمر ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «فرشته اى از آسمان بر من نازل شد كه نه پيش از من بر پيامبرى نازل شده بود و نه پس از من بر كسى نازل خواهد شد. او اسرافيل بود كه جبرئيل را همراه خود داشت. گفت: درود بر تو، اى محمّد! و سپس ادامه داد: من فرستاده پروردگارت به سوى تو هستم. او به من دستور داده كه تو را اگر مى خواهى، به عنوان پيامبرى بنده، و اگر مايلى، به عنوان پيامبرى پادشاه برگزينم. من به جبرئيل نگريستم. جبرئيل به من اشاره كرد كه فروتنى كن».

اين جا بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «ترجيح مى دهم پيامبرى بنده باشم».

591. الإمام الباقر عليه السلام ـ في ذِكرِ فَضائِلِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ـ: ولَقد أتاهُ جَبرَئيلُ عليه السلام بِمَفاتيحِ خَزائِنِ الأَرضِ ثَلاثَ مَرّاتٍ يُخَيِّرُهُ، مِن غَيرِ أن يَنقُصَهُ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى مِمّا أعَدَّ اللّهُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ شَيئا، فَيَختارُ التَّواضُعَ لِرَبِّهِ جَلَّ وعَزَّ.

591. امام باقر عليه السلام ـ در يادكرد فضيلت هاى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ: جبرئيل، سه بار كليدهاى خزانه هاى زمين را براى پيامبر صلى الله عليه و آله آورد، بى آن كه خداوند ـ تبارك و تعالى ـ از آنچه براى او در روز رستاخيز آماده كرده است، چيزى بكاهد و پيامبر، در برابر خداوند عز و جل، فروتنى را برگزيد.

592. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ جَبرَئيلَ عليه السلام أتى رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَخَيَّرَهُ، وأشارَ عَلَيهِ بِالتَّواضُعِ، وكانَ لَهُ ناصِحا، فَكانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يأكُلُ إكلَةَ العَبدِ، ويَجلِسُ جِلسَةَ العَبدِ، تَواضُعا للّهِِ تَبارَكَ وتَعالى.

592. امام صادق عليه السلام: جبرئيل، نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد و او را مخيّر ساخت و به او اشاره كرد تا فروتنى را برگزيند. جبرئيل، خيرخواه پيامبر بود. پيامبر صلى الله عليه و آله براى فروتنى در برابر خداوند متعال، همچون بندگان، غذا مى خورد و همچون بندگان مى نشست.

593. الطبقات الكبرى عن حمزة بن عبداللّه بن عتبة: كانَت فِي النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله خِصالٌ لَيسَت فِي الجَبّارينَ، كانَ لا يَدعوهُ أحمَرُ ولا أسوَدُ مِنَ النّاسِ إلّا أجابَهُ، وكانَ رُبَّما وَجَدَ تَمرَةً مُلقاةً فَيَأخُذُها فَيُهوي بِها إلى فيهِ، وإنَّهُ لَيَخشى أن تَكونَ مِنَ الصَّدَقَةِ، وكانَ يَركَبُ الحِمارَ عُريا لَيسَ عَلَيهِ شَيءٌ.

593. الطبقات الكبرى ـ به نقل از حمزة بن عبد اللّه بن عتبه ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله صفاتى داشت كه در زورگويان نبود. اگر سرخ و سياهى او را دعوت مى كرد، مى پذيرفت و گاه كه خرماى به كنار افتاده اى مى يافت، آن را در دهان مى نهاد و تنها از اين مى ترسيد كه صدقه باشد. او بر الاغِ كاملاً برهنه سوار مى شد.

594. الطبقات الكبرى عن يزيد بن عبداللّه بن قسيط: كانَ أهلُ الصُّفَّةِ ناسا مِن أصحابِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله لا مَنازِلَ لَهُم، فَكانوا يَنامونَ عَلى عَهدِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فِيالمَسجِدِ ويَظَلّونَ فيهِ ما لَهُم مَأوىً غَيرُهُ، فَكانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَدعوهُم إلَيهِ بِاللَّيلِ إذا تَعَشّى فَيُفَرِّقُهُم عَلى أصحابِهِ، وتَتَعَشّى طائِفَةٌ مِنهُم مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، حَتّى جاءَ اللّهُ تَعالى بِالغِنى.

594. الطبقات الكبرى ـ به نقل از يزيد بن عبد اللّه بن قسيط ـ: اهل صُفّه (سكّونشينان)، جماعتى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله بودند كه خانه اى نداشتند و در زمان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در مسجد مى خوابيدند و چون مأوايى نداشتند، در آن جا به سر مى بردند. پيامبر خدا هنگام شام، آنها را فرا مى خواند و در ميان اصحابش تقسيمشان مى كرد و گروهى از آنها نيز با پيامبر صلى الله عليه و آله شام مى خوردند، تا وقتى كه خداوند، توانگرى را به ارمغان آورد.

595. سنن أبي داود عن أبي ذرّ: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَجلِسُ بَينَ ظَهرَي أصحابِهِ، فَيَجيءُ الغَريبُ فَلا يَدري أيُّهُم هُوَ حَتّى يَسأَلَ. فَطَلَبنا إلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله أن نَجعَلَ لَهُ مَجلِسا يَعرِفُهُ الغَريبُ إذا أتاهُ، فَبَنَينا لَهُ دُكّانا مِن طينٍ، كانَ فَجَلَسَ عَلَيهِ.

595. سنن أبى داوود ـ به نقل از ابو ذر ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در ميان يارانش مى نشست و هر گاه بيگانه اى مى آمد، نمى فهميد كدام پيامبر است تا اين كه مى پرسيد. از پيامبر صلى الله عليه و آله خواستيم كه جايگاهى برايش درست كنيم تا اگر بيگانه اى آمد، او را بشناسد. بدين ترتيب، سكّويى از گِل براى او ساختيم، كه بر آن نشست.

596. سنن ابن ماجة عن أبي مسعود: أتَى النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله رَجُلٌ فَكَلَّمَهُ، فَجَعَلَ تَرعَدُ فَرائِصُهُ، فَقالَ لَهُ: هَوِّن عَلَيكَ فَإِنّي لَستُ بِمَلِكٍ، إنَّما أنَا ابنُ امرَأَةٍ تَأكُلُ القَديدَ .

596. مسند ابن ماجة ـ به نقل از ابو مسعود ـ: مردى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و هنگام صحبت با ايشان بدنش مى لرزيد. پيامبر صلى الله عليه و آله به او فرمود: «آرام باش. من كه پادشاه نيستم؛ بلكه پسرِ زنى هستم كه گوشت نمك سود مى خورد».

597. سنن أبي داود عن مطرف عن أبيه: اِنطَلَقتُ في وَفدِ بَني عامِرٍ إلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَقُلنا: أنتَ سَيِّدُنا، فَقالَ: السَّيِّدُ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى. قُلنا: وأفضَلُنا فَضلاً، وأعظَمُنا طَولاً، فَقالَ: قولوا بِقَولِكُم أو بَعضِ قَولِكُم ولا يَستَجرِيَنَّكُمُ الشَّيطانُ.

597. سنن أبى داوود ـ به نقل از مطرّف، از پدرش ـ: با هيئت نمايندگى بنى عامر، خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله رسيديم. گفتيم: تو سَرور مايى.

فرمود: «سَرور، خداوند ـ تبارك و تعالى ـ است».

گفتيم: تو كاملاً از ما برتر و از ما بخشنده ترى.

فرمود: «هر چه مى خواهيد، بگوييد؛ ولى مواظب باشيد كه شيطان، شما را نماينده خود قرار ندهد [و مدح و ستايش مبالغه آميز نكنيد]».

598. الإمام الصادق عليه السلام: ما أكَلَ نَبِيُّ اللّهِ صلى الله عليه و آله وهُوَ مُتَّكِئٌ مُنذُ بَعَثَهُ اللّهُ عز و جل، وكانَ يَكرَهُ أن يَتَشَبَّهَ بِالمُلوكِ.

ونَحنُ لا نَستَطيعُ أن نَفعَلَ.

598. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از هنگامى كه خداوند عز و جل او را به پيامبرى برانگيخت، هرگز تكيه كرده خوراكى نخورد و كراهت داشت به سلاطين مانند شود و ما توان چنين كارى نداريم.

599. فضائل الصحابة لابن حنبل عن زاذان: رَأَيتُ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ يُمسِكُ الشُّسوعَ بِيَدِهِ، يَمُرُّ فِي الأَسواقِ فَيُناوِلُ الرَّجُلَ الشِّسعَ، ويُرشِدُ الضّالَّ ويُعينُ الحَمّالَ عَلَى الحُمولَةِ، وهُوَ يَقرَأُ هذِهِ الآيَةَ: «تِلْكَ الدَّارُ الْأَخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِى الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» . ثُمَّ يَقولُ: هذِهِ الآيَةُ اُنزِلَت فِي الوُلاةِ وذَوِي القُدرَةِ مِنَ النّاسِ.

599. فضائل الصحابة، ابن حنبل ـ به نقل از زادان ـ: على بن ابى طالب عليه السلام را ديدم كه بند كفش را با دست خود مى گرفت و از بازار مى گذشت تا بند كفش را به دست صاحبش مى داد و رهْ گم كرده را ره مى نمود و در برداشتن بار به باركش كمك مى كرد و اين آيه را تلاوت مى نمود: «اين، سراى آخرت را از آنِ كسانى قرار داديم كه در اين جهان، نه خواهان برترى جويى و نه خواهان فسادند، و فرجام نيك، از آنِ پرهيزگاران است». سپس مى فرمود: «اين آيه در حقّ واليان و مردمان قدرتمند، نازل شده است».

600. الإمام الصادق عليه السلام: خَرَجَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام وهُوَ راكِبٌ، فَمَشَوا مَعَهُ فَقالَ: ألَكُم حاجَةٌ؟ قالوا: لا، ولكِنّا نُحِبُّ أن نَمشِيَ مَعَكَ، فَقالَ لَهُم: اِنصَرِفوا؛ فَإِنَّ مَشيَ الماشي مَعَ الرّاكِبِ مَفسَدَةٌ لِلرّاكِبِ ومَذَلَّةٌ لِلماشي.

600. امام صادق عليه السلام: امير مؤمنان عليه السلام، سواره از خانه خارج شد و گروهى پياده همراه او راه افتادند. فرمود: «آيا كارى داريد؟».

گفتند: نه؛ ليكن دوست داريم با شما همراهى كنيم.

به آنها فرمود: «باز گرديد. پياده رفتن به همراه سواره، موجب تباهىِ سواره و خوارىِ پياده است».

601. تفسير الطبري: إنّ الحسن بن عليٍّ عليه السلام كانَ يَجلِسُ إلَى المَساكينِ، ثُمَّ يَقولُ: «إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ» .

601. تفسير الطبرى: حسن بن على عليه السلام در كنار مساكين مى نشست و سپس اين آيه: «خداوند، مستكبران را دوست ندارد»» را تلاوت مى كرد.

602. المناقب لابن شهرآشوب: رُوِيَ أنَّهُ مَرَّ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام عَلى فُقَراءَ وقَد وَضَعوا كُسَيراتٍ عَلَى الأَرضِ وهُم قُعودٌ يَلتَقِطونَها ويَأكُلونَها، فَقالوا لَهُ: هَلُمَّ يَا بنَ بِنتِ رَسولِ اللّهِ إلَى الغَداءِ. قالَ: فَنَزَلَ وقالَ: «إنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ المُستَكبِرينَ»، وجَعَلَ يَأكُلُ مَعَهُم حَتَّى اكتَفَوا وَالزّادُ عَلى حالِهِ بِبَرَكَتِهِ. ثُمَّ دَعاهُم إلى ضِيافَتِهِ وأطعَمَهُم وكَساهُم.

602. المناقب، ابن شهرآشوب: حسن بن على عليه السلام بر گروهى از فقرا گذشت كه تكّه هاى نان را بر زمين نهاده و گرد يكديگر نشسته بودند و از آن بر مى داشتند و مى خوردند. اين جماعت به امام عليه السلام گفتند: اى پسر دختر پيامبر خدا! بفرماييد.

امام عليه السلام فرود آمد و فرمود: «خداوند، مستكبران را دوست ندارد» و همراه آنان به خوردن نشست تا از خوردن دست كشيدند. اين، در حالى بود كه به بركت وجود امام عليه السلام چيزى از نان ها كم نشده بود. سپس امام عليه السلام آنها را به مهمانى دعوت كرد و اطعامشان نمود و به آنان جامه بخشيد.

603. تاريخ دمشق عن محمّد بن عمرو بن حزم: مَرَّ الحُسَينُ بِمَساكينَ يَأكُلونَ فِي الصُّفَّةِ فَقالوا: الغَداءَ، فَنَزَلَ وقالَ: إنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ المُتَكَبِّرينَ، فَتَغَدّى مَعَهُم ثُمَّ قالَ لَهُم: قَد أجَبتُكُم فَأَجيبوني. قالوا: نَعَم. فَمَضى بِهِم إلى مَنزِلِهِ، فَقالَ لِلرَّبابِ: أخرِجي ما كُنتِ تَدَّخِرينَ.

603. تاريخ دمشق ـ به نقل از محمّد بن عمرو بن حزم ـ: امام حسين عليه السلام بر گروهى از مساكين گذشت كه بر سكّو[ى مسجد] غذا مى خوردند. آنها به امام عليه السلام، غذا تعارف كردند. ايشان فرود آمد و فرمود: «خداوند، متكبّران را دوست ندارد». پس با آنها غذا خورد. سپس به آنها فرمود: «من دعوت شما را پذيرفتم؛ شما هم دعوت مرا بپذيريد».

گفتند: باشد.

امام عليه السلام آنها را با خود به منزلش برد و به رباب فرمود: «آنچه را ذخيره كرده اى، بيرون بياور».

604. الكافي عن أبي بصير: دَخَلَ أبو عَبدِاللّهِ عليه السلام الحَمّامَ، فَقالَ لَهُ صاحِبُ الحَمّامِ: اُخليهِ لَكَ؟ فَقالَ: لا حاجَةَ لي في ذلِكَ، المُؤمِنُ أخَفُّ مِن ذلِكَ.

604. الكافى ـ به نقل از ابو بصير ـ: امام صادق عليه السلام به حمّام رفت. صاحب حمّام به ايشان گفت: آيا حمّام را قُرق كنم؟

امام عليه السلام فرمود: «نيازى به اين كار نيست. كار مؤمن، ساده تر از اين امور است».

605. المناقب لابن شهرآشوب: دَخَلَ [الرِّضا عليه السلام] الحَمّامَ فَقالَ لَهُ بَعضُ النّاسِ: دَلِّكني يا رَجُلُ، فَجَعَلَ يُدَلِّكُهُ، فَعَرَفوهُ، فَجَعَلَ الرَّجُلُ يَستَعذِرُ مِنهُ، وهُوَ يُطَيِّبُ قَلبَهُ ويُدَلِّكُهُ.

605. المناقب، ابن شهرآشوب: روايت شده است كه امام رضا عليه السلام به حمّام رفت. فردى به ايشان گفت: اى مرد! مرا كيسه بكش.

امام عليه السلام او را كيسه كشيد. مردم، امام عليه السلام را به آن مرد معرّفى كردند. او از امام عليه السلام پوزش طلبيد؛ ولى ايشان عليه السلام دل آن مرد را آرام مى كرد و همچنان كيسه اش مى كشيد.

6 / 3: عَفوُهُم

6 / 3: گذشت اهل بيت عليهم السّلام

606. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مُروءَتُنا أهلَ البَيتِ العَفوُ عَمَّن ظَلَمَنا، وإعطاءُ مَن حَرَمَنا.

606. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: مردانگى ما اهل بيت، گذشت است از كسى كه به ما ستم كرده و عطاست به كسى كه از ما دريغ ورزيده است.

607. سنن الترمذي عن أبي عبداللّه الجدلي: سَأَلتُ عائِشَةَ عَن خُلقِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالَت: لَم يَكُن فاحِشا ولا مُتَفَحِّشا ولا صَخّابا فِي الأَسواقِ، ولا يَجزي بِالسَّيِّئَةِ السَّيِّئَةَ، ولكِن يَعفو ويَصفَحُ.

607. سنن الترمذى ـ به نقل از ابو عبد اللّه جدلى ـ: در باره اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله از عايشه پرسيدم. گفت: نه زشتكار بود، نه زشتگوى و نه در بازار، اهل جنجال و سر و صدا بود. بدى را با بدى پاسخ نمى داد و از آن، در مى گذشت و چشم مى پوشيد.

608. صحيح البخاري عن عبد اللّه: كَأَنّي أنظُرُ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله يَحكي نَبِيّا مِنَ الأَنبِياءِ، ضَرَبَهُ قَومُهُ فَأَدمَوهُ، وهُوَ يَمسَحُ الدَّمَ عَن وَجهِهِ ويَقولُ: اللّهُمَّ اغفِر لِقَومي فَإِنَّهُم لا يَعلَمونَ.

608. صحيح البخارى ـ به نقل از عبد اللّه ـ: گويى به پيامبر صلى الله عليه و آله مى نگرم كه همچون پيامبرى از پيامبران بود كه قومش او را زدند و خونين اش كردند و او ـ در حالى كه خون از چهره اش مى زدود ـ مى گفت: خدايا! از قوم من در گذر، كه آنها نمى دانند.

609. الإمام الباقر عليه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله اُتِيَ بِاليَهودِيَّةِ الَّتي سَمَّتِ الشّاةَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و آله، فَقالَ لَها: ما حَمَلَكِ عَلى ما صَنَعتِ؟ فَقالَت: قُلتُ: إن كانَ نَبِيّا لَم يَضُرَّهُ وإن كانَ مَلِكا أرَحتُ النّاسَ مِنهُ، قالَ: فَعَفا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَنها.

609. امام باقر عليه السلام: آن زن يهودى را كه گوسفندى براى پيامبر صلى الله عليه و آله مسموم كرده بود، نزد ايشان آوردند. پيامبر صلى الله عليه و آله به او فرمود: «چه چيز، تو را به اين كار وا داشت؟».

آن زن گفت: به خود گفتم: اگر او پيامبر است، اين كار به او زيانى نمى رساند و اگر سلطان است، مردم را از شرّ او آسوده گردانيده ام.

پس پيامبر صلى الله عليه و آله از گناه او در گذشت.

610. الجمل عن معاذ بن عبد اللّه التميميّ: وَاللّهِ، لَقَد رَأَيتُ أصحابَ عَلِيٍّ عليه السلام وقَد وَصَلوا إلَى الجَمَلِ، وصاحَ مِنهُم صائِحٌ: اِعقِروهُ، فَعَقَروهُ فَوَقَعَ، فَنادى عَلِيٌّ عليه السلام: مَن طَرَحَ السِّلاحَ فَهُوَ آمِنٌ، ومَن دَخَلَ بَيتَهُ فَهُوَ آمِنٌ، فَوَاللّهِ ما رَأَيتُ أكرَمَ عَفوا مِنهُ.

610. الجمل ـ به نقل از معاذ بن عبد اللّه تميمى ـ: به خدا سوگند، اصحاب على عليه السلام را ديدم كه [در جنگ جمل] به شتر، رسيده بودند و كسى فرياد زد: شتر را پِى كنيد و آنها شتر را پِى كردند و آن بر زمين افتاد و على عليه السلام ندا در داد: «هر كه سلاح بر زمين افكند، در امان خواهد بود و هر كه به خانه خود برود، در امان خواهد بود». به خدا سوگند! با گذشت تر از على نديده ام.

611. أنساب الأشراف: قامَ عَلِيٌّ عليه السلام حينَ ظَهَرَ وظَفِرَ خَطيبا فَقالَ: يا أهلَ البَصرَةِ، قَد عَفَوتُ عَنكُم، فَإِيّاكُم وَالفِتنَةَ، فَإِنَّكُم أوَّلُ الرَّعِيَّةِ نَكَثَ البَيعَةَ وشَقَّ عَصَا الاُمَّةِ.

611. أنساب الأشراف: هنگامى كه على عليه السلام [بر اصحاب جمل] چيرگى يافت، برخاست و چنين خطبه خواند: «اى اهل بصره! از شما در گذشتم؛ ليكن از فتنه كناره بگيريد، كه شما، نخستين مردمانى هستيد كه بيعت شكستيد و اجتماع امّت را پراكنديد».

612. الإمام عليّ عليه السلام ـ مِن كَلامِهِ بِالبَصرَةِ حينَ ظَهَرَ عَلَى القَومِ، بَعدَ حَمدِ اللّهِ وَالثَّناءِ عَلَيهِ ـ: أمّا بَعدُ، فَإِنَّ اللّهَ ذو رَحمَةٍ واسِعَةٍ، ومَغفِرَةٍ دائِمَةٍ، وعَفوٍ جَمٍّ، وعِقابٍ أليمٍ، قَضى أنَّ رَحمَتَهُ ومَغفِرَتَهُ وعَفوَهُ لِأَهلِ طاعَتِهِ مِن خَلقِهِ، وبِرَحمَتِهِ اهتَدَى المُهتَدونَ، وقَضى أنَّ نَقمَتَهُ وسَطَواتِهِ وعِقابَهُ عَلى أهلِ مَعصِيَتِهِ مِن خَلقِهِ، وبَعدَ الهُدى وَالبَيِّناتِ ما ضَلَّ الضّالّونَ.

فَما ظَنُّكُم ـ يا أهلَ البَصرَةِ ـ وقَد نَكَثتُم بَيعَتي وظاهَرتُم عَلَيَّ عَدُوّي؟ فَقامَ إلَيهِ رَجُلٌ فَقالَ: نَظُنُّ خَيرا، ونَراكَ قَد ظَفِرتَ وقَدَرتَ، فَإِن عَاقَبتَ فَقَدِ اجتَرَمنا ذلِكَ، وإن عَفَوتَ فَالعَفوُ أحَبُّ إلَى اللّهِ.

فَقالَ: قَد عَفَوتُ عَنكُم، فَإِيّاكُم وَالفِتنَةَ، فَإِنَّكُم أوَّلُ الرَّعِيَّةِ نَكَثَ البَيعَةَ وشَقَّ عَصا هذِهِ الاُمَّةِ. ثُمَّ جَلَسَ لِلنّاسِ فَبايَعوهُ.

612. الإرشاد ـ در بيان سخنان امام على عليه السلام در بصره، هنگام چيرگى بر آنان ـ: پس از سپاس و ستايش خداوند، فرمود: «امّا بعد، همانا خداوند، رحمتى گسترده و آمرزشى پيوسته و گذشتى فراوان و كيفرى دردناك دارد و حُكم كرده است كه رحمت و آمرزش و گذشتش براى اهل اطاعت از خَلق او باشد ـ و ره يافتگان، در پرتو رحمت او ره يافته اند ـ و حُكم كرده است كه انتقام و هيبت و كيفرش بر اهل سركشى از خَلق او باشد و ديگر پس از هدايت و دلايل آشكار، گم راهان، گم راه نمى شوند. اى اهل بصره! اينك، گمان شما چيست كه بيعت مرا شكستيد و دشمنم را يارى رسانديد؟».

مردى برخاست و گفت: گمان خير داريم و تو را مى بينيم كه چيرگى و توانايى يافته اى. اگر ما را به كيفر رسانى، آن، مقتضاى جُرم ما خواهد بود و اگر در گذرى، پس در نزد خدا، گذشت، محبوب تر است.

على عليه السلام فرمود: «از شما در گذشتم؛ ليكن از فتنه بر كنار باشيد كه شما نخستين مردمانى هستيد كه بيعت شكستيد و اجتماع امّت را پراكنديد». آن گاه امام عليه السلام در برابر مردم نشست و آنها با او بيعت كردند.

613. الإمام زين العابدين عليه السلام: دَخَلتُ عَلى مَروانَ بنِ الحَكَمِ فَقالَ: ما رَأَيتُ أحَدا أكرَمَ غَلَبَةً مِن أبيكَ، ما هُوَ إلّا أن وَلِيَنا يَومَ الجَمَلِ، فَنادى مُناديهِ: لا يُقتَلُ مُدبِرٌ، ولا يُذَفَّفُ عَلى جَريحٍ.

613. امام زين العابدين عليه السلام: بر مروان بن حَكَم وارد شدم. او گفت: به هنگام چيرگى، كسى را از پدر تو كريم تر نيافتم. او همان كسى بود كه در جنگ جمل، ما را تعقيب مى كرد و منادى اش ندا در مى داد كه: هيچ گريزنده اى كشته نخواهد شد و هيچ زخم خورده اى از پاى در نخواهد آمد.

614. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد ـ في صِفَةِ عَلِيٍّ عليه السلام ـ: وأمَّا الحِلمُ وَالصَّفحُ فَكانَ أحلَمَ النّاسِ عَن ذَنبٍ، وأصفَحَهُم عَن مُسيءٍ. وقَد ظَهَرَ صِحَّةُ ما قُلناهُ يَومَ الجَمَلِ، حَيثُ ظَفِرَ بِمَروانَ بنِ الحَكَمِ ـ وكانَ أعدَى النّاسِ لَهُ، وأشَدَّهُم بُغضا ـ فَصَفَحَ عَنهُ.

وكانَ عَبدُ اللّهِ بنُ الزُّبَيرِ يَشتِمُهُ عَلى رُؤوسِ الأَشهادِ، وخَطَبَ يَومَ البَصرَةِ فَقالَ: قَد أتاكُمُ الوَغدُ اللَّئيمُ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ. وكانَ عَلِيٌّ عليه السلام يَقولُ: ما زالَ الزُّبَيرُ رَجُلاً مِنّا أهلَ البَيتِ حَتّى شَبَّ عَبدُاللّهِ. فَظَفِرَ بِهِ يَومَ الجَمَلِ، فَأَخَذَهُ أسيرا، فَصَفَحَ عَنهُ، وقالَ: «اِذهَب فَلا أرَيَنَّكَ»، لَم يَزِدهُ عَلى ذلِكَ.

وظَفِرَ بِسَعيدِ بنِ العاصِ بَعدَ وَقعَةِ الجَمَلِ بِمَكَّةَ ـ وكانَ لَهُ عَدُوّا ـ فَأَعرَضَ عَنهُ، ولَم يَقُل لَهُ شَيئا.

وقَد عَلِمتُم ما كانَ مِن عائِشَةَ في أمرِهِ، فَلَمّا ظَفِرَ بِها أكرَمَها، وبَعَثَ مَعَها إلَى المَدينَةِ عِشرينَ امرَأَةً مِن نِساءِ عَبدِالقَيسِ عَمَّمَهُنَّ بِالعَمائِمِ وقَلَّدَهُنَّ بِالسُّيوفِ، فَلَمّا كانَت بِبَعضِ الطَّريقِ ذَكَرَتهُ بِما لا يَجوزُ أن يُذكَرَ بِهِ، وتَأَفَّفَت وقالَت: هَتَكَ سِتري بِرِجالِهِ وجُندِهِ الَّذينَ وَكَّلَهُم بي. فَلَمّا وَصَلَتِ المَدينَةَ ألقَى النِّساءُ عَمائِمَهُنَّ، وقُلنَ لَها: إنَّما نَحنُ نِسوَةٌ.

وحارَبَهُ أهلُ البَصرَةِ، وضَرَبوا وَجهَهُ ووُجوهَ أولادِهِ بِالسُّيوفِ، وشَتَموهُ ولَعَنوهُ، فَلَمّا ظَفِرَ بِهِم رَفَعَ السَّيفَ عَنهُم، ونادى مُناديهِ في أقطارِ العَسكَرِ: ألا لا يُتبَعُ مُوَلٍّ، ولا يُجهَزُ عَلى جَريحٍ، ولا يُقتَلُ مُستَأسَرٌ، ومَن ألقى سِلاحَهُ فَهُوَ آمِنٌ، ومَن تَحَيَّزَ إلى عَسكَرِ الإِمامِ فَهُوَ آمِنٌ. ولَم يَأخُذ أثقالَهُم، ولا سَبى ذَرارِيَهُم، ولا غَنِمَ شَيئا مِن أموالِهِم، ولَو شاءَ أن يَفعَلَ كُلَّ ذلِكَ لَفَعَلَ، ولكِنَّهُ أبى إلَا الصَّفحَ وَالعَفوَ، وتَقَيَّلَ سُنَّةَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَومَ فَتحِ مَكَّةَ، فَإِنَّهُ عَفا وَالأَحقادُ لم تَبرُد، وَالإِساءَةُ لَم تُنسَ.

614. شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد ـ در توصيف امام على عليه السلام ـ: در بردبارى و گذشت از جُرم، بردبارترينِ مردم، و نسبت به بدكار، با گذشت ترينِ ايشان بود. درستىِ سخن ما، در جنگ جمل آشكار شده است، آن گاه كه به مروان بن حَكَم ـ كه دشمن ترين و كينه توزترين دشمن او بود ـ دست يافت و از او در گذشت. عبد اللّه بن زبير، او را در برابر همه دشنام داد و در هنگام اشغال بصره سخنرانى كرد و گفت: فرومايه دون پايه، على بن ابى طالب، به سوى شما آمده است، در حالى كه على عليه السلام مى گفت: «زبير، همچنان از ما اهل بيت بود، تا آن كه عبد اللّه، جوان گشت». [على عليه السلام] در جنگ جمل بر او چيره شد و او را به اسارت گرفت و از او در گذشت و به او فرمود: «برو تا ديگر تو را نبينم» و بر اين، سخنى نيفزود.

على عليه السلام پس از جنگ جمل، در مكّه به سعيد بن عاص ـ كه دشمن ايشان بود ـ دست يافت و از او روى بر تافت و سخنى بدو نگفت.

از رفتار عايشه در كار على عليه السلام آگاهى داريد؛ امّا چون بر او چيرگى يافت، گرامى اش داشت و به همراه بيست زن از زنان عبد القيس ـ كه [چون مردان] بر سر آنان عمامه نهاده و شمشير به ميانشان بسته بود ـ، راهى مدينه اش كرد. چون بخشى از راه را پيمودند، عايشه سخنانى را بر زبان آورد كه نبايد و آه و ناله سر داد و گفت: پرده مرا با مردان و سربازانى كه بر من گماشت، دريد. چون به مدينه رسيدند، زنان، عمامه از سر انداختند و به او گفتند: ما زن هستيم.

اهل بصره با على عليه السلام به جنگ برخاستند و با شمشير به صورت او و فرزندانش نواختند و دشنامش دادند و نفرينش كردند؛ ولى چون حضرت عليه السلام بر آنان چيرگى يافت، شمشير از آنان بر گرفت و منادى او در همه اردوگاه ندا در داد كه: هان! هيچ گريزنده اى پيگرد نمى شود و هيچ زخم خورده اى از پاى در نخواهد آمد و جان هيچ تسليم شده اى ستانده نمى شود. هر كه سلاح بر زمين نهد، در امان است و هر كه به اردوى امام بگرايد، در امان است و بارش گرفته نمى شود و فرزندانش اسير نمى شوند و چيزى از اموال آنها به غنيمت گرفته نمى شود. در حالى كه اگر مى خواست، مى توانست همه آنها را انجام دهد؛ ليكن جز گذشت و عفو را نپسنديد. او به سنّت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در روز فتحِ مكّه همانندى جُست؛ چرا كه پيامبر صلى الله عليه و آله در حالى گذشت كرد كه هنوز كينه ها سرد و بدرفتارى فراموش نشده بود.

615. الإمام الحسن عليه السلام: اُخِذَ ابنُ مُلجَمٍ فَاُدخِلَ عَلى عَلِيٍّ عليه السلام، فَقالَ: أطيبوا طَعامَهُ وألينوا فِراشَهُ، فَإِن أعِش فَأَنَا وَلِيُّ دَمي؛ عَفوٌ أو قِصاصٌ، وإن مِتُّ فَأَلحِقوهُ بي اُخاصِمهُ عِندَ رَبِّ العالَمينَ.

615. امام حسن عليه السلام: ابن ملجم، دستگير و به حضور على عليه السلام برده شد. فرمود: «خوراكش را نيكو و بسترش را نرم گردانيد. اگر زنده ماندم، كه صاحبِ خون، خودم هستم؛ بخواهم در مى گذرم يا قصاص مى كنم، و اگر مُردم، او را به من مُلحق كنيد كه نزد خداوندِ جهانيان از او دادخواهى مى كنم».

616. الإمام الباقر عليه السلام: إنَّ عَلِيّا عليه السلام قالَ فِي ابنِ مُلجَمٍ بَعدَما ضَرَبَهُ: أطعِموهُ وَاسقوهُ، أحسِنوا إسارَهُ، فَإِن عِشتُ فَأَنَا وَلِيُّ دَمي، أعفو إن شِئتُ وإن شِئتُ استَقَدتُ، وإن مِتُّ فَقَتَلتُموهُ فَلا تُمَثِّلوا.

616. امام باقر عليه السلام: على عليه السلام پس از ضربت خوردن به دست ابن ملجم، در حقّ وى فرمود: «به او خوراك دهيد و سيرابش گردانيد و در اسارتش نيكو رفتار كنيد. اگر زنده ماندم، كه صاحب خون، خودم هستم؛ اگر خواستم از او در مى گذرم و اگر خواستم قصاص مى كنم، و اگر مُردم و او را كشتيد، اندامش را مُثله نكنيد».

617. كشف الغمّة ـ في ذِكرِ شَيءٍ مِن فَضائِلِ الإمامِ الحُسَينِ عليه السلام ـ: جَنى لَهُ غُلامٌ جِنايَةً توجِبُ العِقابَ عَلَيهِ، فَأَمَرَ بِهِ أن يُضرَبَ، فَقالَ: يا مَولايَ «وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ»، قالَ: أخلوا عَنهُ. فَقالَ: يا مَولايَ «وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ»، قالَ: قَد عَفَوتُ عَنكَ. قالَ: يا مَولايَ «وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ» ، قالَ: أنتَ حُرٌّ لِوَجهِ اللّهِ، ولَكَ ضِعفُ ما كُنتُ اُعطيكَ.

617. كشف الغمّة ـ در ياد كرد برخى از فضايل امام حسين عليه السلام ـ: يكى از غلامان ايشان مرتكب جرمى شد كه كيفر داشت. امام عليه السلام دستور داد او را بزنند. او گفت: سَرورم! «و آنان كه خشم خويش را فرو مى خورند».

امام عليه السلام فرمود: «از او دست بداريد».

او گفت: سَرورم! «و از خطاى مردم در مى گذرند».

امام عليه السلام فرمود: «از تو در گذشتم».

او گفت: سَرورم! «و خدا نيكوكاران را دوست مى دارد».

امام عليه السلام فرمود: «تو در راه خدا آزادى و از آنِ تو باد دو برابر آنچه به تو مى دادم».

618. تاريخ الطبري عن عديّ بن حرملة ـ في خَبَرِ التحاقِ الحُرِّ بنِ يَزيدَ الرِّياحِيِّ بِرَكبِ الحُسَينِ عليه السلام يَومَ عاشوراء ـ: ثُمَّ ضَرَبَ فَرَسَهُ فَلَحِقَ بِحُسَينٍ عليه السلام فَقالَ لَهُ: جَعَلَنِي اللّهُ فِداكَ يَابنَ رَسولِ اللّهِ، أنَا صاحِبُكَ الَّذي حَبَستُكَ عَنِ الرُّجوعِ، وسايَرتُكَ فِي الطَّريقِ، وجَعجَعتُ بِكَ في هذَا المَكانِ. وَاللّهِ الَّذي لا إلهَ إلّا هُوَ ما ظَنَنتُ أنَّ القَومَ يَرُدّونَ عَلَيكَ ما عَرَضتَ عَلَيهِم أبَدا... وإنّي قَد جِئتُكَ تائِبا مِمّا كانَ مِنّي إلى رَبّي، ومُواسِيا لَكَ بِنَفسي حَتّى أموتَ بَينَ يَدَيكَ، أ فَتَرى ذلِكَ لي تَوبَةً؟

قالَ: نَعَم، يَتوبُ اللّهُ عَلَيكَ، ويَغفِرُ لَكَ، مَا اسمُكَ؟ قالَ: أنَا الحُرُّ بنُ يَزيدَ.

قالَ: أنتَ الحُرُّ كَما سَمَّتكَ اُمُّكَ، أنتَ الحُرُّ إن شاءَ اللّهُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ، اِنزِل. قالَ: أنَا لَكَ فارِسا خَيرٌ مِنّي راجِلاً، اُقاتِلُهُم عَلى فَرَسي ساعَةً، وإلَى النُّزولِ ما يَصيرُ آخِرُ أمري. قالَ الحُسَينُ: فَاصنَع يَرحَمكَ اللّهُ ما بَدا لَكَ.

618. تاريخ الطبرى ـ به نقل از عدى بن حرمله، در يادكرد پيوستن حرّ بن يزيد رياحى به كاروان امام حسين عليه السلام در روز عاشورا ـ: آن گاه اسبش را هى كرد و به حسين عليه السلام پيوست و به ايشان گفت: خداوند، مرا فداى تو كند، اى فرزند پيامبر خدا! منم آن همراه تو كه جلوى بازگشت تو را گرفتم و در راه، گام به گامِ تو آمدم و در اين مكان، تو را باز داشتم. به خدايى كه جز او معبودى نيست، سوگند كه هرگز گمان نمى كردم اين جماعت، پيشنهاد تو را رد كنند.… من در حالى به سوى تو آمدم كه از آنچه از من سر زد، به خدايم توبه مى كنم و با جانم به تو يارى مى رسانم تا آن كه در برابرت جان دهم. آيا اين عملِ مرا توبه مى بينى؟

امام عليه السلام فرمود: «آرى. خداوند بر تو مى بخشد و تو را مى آمرزد. نامت چيست؟».

گفت: حرّ بن يزيد.

فرمود: «تو حر (آزاده) هستى، همان گونه كه مادرت ناميدت. تو به خواست خدا در اين سرا و آن سرا آزادى. پياده شو».

او گفت: اى امام! اگر سواره باشم، براى تو بهتر از آنم كه پياده باشم. ساعتى با اسبم با آنها پيكار خواهم كرد و فرود آمدن من، پايان كار من خواهد بود.

امام عليه السلام فرمود: «رحمت خدا بر تو باد! هر چه مى خواهى، بكن».

619. الإرشاد عن عبد الرزّاق: سَمِعتُ عَبدَ الرَّزّاقِ يَقولُ: جَعَلَت جارِيَةٌ لِعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليهماالسلام تَسكُبُ عَلَيهِ الماءَ لِيَتَهَيَّأَ لِلصَّلاةِ، فَنَعِسَت فَسَقَطَ الإبريقُ مِن يَدِ الجارِيَةِ فَشَجَّهُ، فَرَفَعَ رَأسَهُ إلَيها، فَقالَت لَهُ الجارِيَةُ: إنَّ اللّهَ عز و جليَقولُ: «وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ»، قالَ: قَد كَظَمتُ غَيظي. قالَت: «وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ»، قالَ لَها: عَفَا اللّهُ عَنكِ. قالَت: «وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ». قالَ: اِذهَبي فَأَنتِ حُرَّةٌ.

619. الإرشاد ـ به نقل از عبد الرزّاق ـ: كنيز زين العابدين عليه السلام بر ايشان آب مى ريخت تا ايشان براى نماز آماده شود. ناگهان آبريزْ از دست كنيز بيفتاد و ايشان را مجروح كرد. امام زين العابدين عليه السلام سرش را به طرف آن كنيزك بلند كرد. كنيزك گفت: خداوند عز و جلمى فرمايد: «آنان كه خشم خود را فرو مى خورند».

امام عليه السلام به او فرمود: «خشمم را فرو خوردم».

كنيزك گفت: «و از خطاى مردم در مى گذرند».

امام عليه السلام فرمود: «خداوند از تو در گذرد!».

او گفت: «و خدا نيكوكاران را دوست دارد».

امام عليه السلام فرمود: «برو كه آزادى».

6 / 4: سيرَتُهُم فِي العِبادَةِ

6 / 4: شيوه اهل بيت عليهم السّلام در عبادت

6 / 4 ـ 1: إخلاصُهُم فِي العِبادَةِ

6 / 4 ـ 1: اخلاص اهل بيت عليهم السلام در عبادت

620. الإمام عليّ عليه السلام: ما عَبَدتُكَ طَمَعا في جَنَّتِكَ، ولا خَوفا مِن نارِكَ، ولكِن وَجَدتُكَ أهلاً لِلعِبادَةِ فَعَبَدتُكَ.

620. امام على عليه السلام: خدايا! تو را نه به آزِ بهشتت پرستيدم و نه از هراسِ دوزخت؛ ليكن تو را شايسته پرستش يافتم و پرستيدمَت.

621. عنه عليه السلام: إنَّ قَوما عَبَدُوا اللّهَ رَغبَةً فَتِلكَ عِبادَةُ التُّجّارِ، وإنَّ قَوما عَبَدُوا اللّهَ رَهبَةً فَتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ، وإنَّ قَوما عَبَدُوا اللّهَ شُكرا فَتِلكَ عِبادَةُ الأَحرارِ.

621. امام على عليه السلام: جماعتى خدا را از سر اميد پرستيدند، كه اين، پرستش بازرگانان است و جماعتى از سرِ ترس، كه اين، پرستش بردگان است و جماعتى او را از سرِ سپاس پرستيدند، كه اين، پرستش آزادگان است.

622. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ العُبّادَ ثَلاثَةٌ: قَومٌ عَبَدُوا اللّهَ عز و جل خَوفا فَتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ، وقَومٌ عَبَدُوا اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى طَلَبَ الثَّوابِ فَتِلكَ عِبادَةُ الاُجَراءِ، وقَومٌ عَبَدُوا اللّهَ عز و جلحُبّا لَهُ فَتِلكَ عِبادَةُ الأَحرارِ، وهِيَ أفضَلُ العِبادَةِ.

622. امام صادق عليه السلام: بندگان، سه گروه اند: گروهى خدا را از سرِ هراس مى پرستند، كه اين، پرستش بردگان است و گروهى در جستجوى پاداش، كه اين، پرستش مزدوران است و گروهى خداوند را به سبب محبّت به او مى پرستند، كه اين، پرستش آزادگان و برترين پرستش است.

623. تنبيه الخواطر: قالَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام: إنّي لأَكرَهُ أن أعبُدَ اللّهَ لا غَرَضَ لي إلّا ثَوابَهُ، فَأَكونَ كَالعَبدِ الطَّمِعِ المُطيعِ، إن طَمِعَ عَمِلَ وإلّا لَم يَعمَل. وأكرَهُ أن أعبُدَهُ إلّا لِخَوفِ عِقابِهِ، فَأَكونَ كَالعَبدِ السَّوءِ إن لَم يَخَف لَم يَعمَل.

قيلَ: فَلِمَ تَعبُدُهُ؟ قالَ: لِما هُوَ أهلُهُ؛ بِأَياديهِ عَلَيَّ وإنعامِهِ.

623. تنبيه الخواطر: امام زين العابدين عليه السلام فرمود: «من خوش نمى دارم خدا را چنان بپرستم كه مقصودى جز پاداش نداشته باشم تا چونان برده اى باشم آزمند و تسليم كه اگر طمع ورزد، مى كوشد و گر نه، نه، و خوش نمى دارم خدا را چنان بپرستم كه [مقصودى] جز هراسِ از كيفر او در سر نداشته باشم تا چونان برده بدكارى باشم كه اگر نهراسد، گامى بر نمى دارد».

به امام عليه السلام گفته شد: پس چرا خدا را مى پرستى؟

فرمود: «چون او با نواختن و نعمت دادن به من، شايسته عبادت است».

6 / 4 ـ 2: اِجتِهادُهُم فِي العِبادَةِ

6 / 4 ـ 2: سختكوشى اهل بيت عليهم السلام در عبادت

624. الإمام الباقر عليه السلام: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله عِندَ عائِشَةَ لَيلَتَها، فَقالَت: يا رَسولَ اللّهِ، لِمَ تُتعِبُ نَفسَكَ وقَد غَفَرَ اللّهُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وما تَأَخَّرَ؟

فَقالَ: يا عائِشَةُ، ألا أكونُ عَبدا شَكورا؟!

قالَ: وكانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقومُ عَلى أطرافِ أصابِعِ رِجلَيهِ، فَأَنزَلَ اللّهُ سُبحانَهُ وتَعالى: «طه * مَآ أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْءَانَ لِتَشْقَى».

624. امام باقر عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در شبى كه بايد نزد عايشه مى بود، در كنار او بود. عايشه گفت: اى پيامبر خدا! چرا خود را خسته مى كنى، در حالى كه خداوند، گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است؟

فرمود: «اى عايشه! آيا نبايد بنده اى شكرگزار باشم؟!».

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر سر انگشتان پايش مى ايستاد كه خداوند پاك والا، اين آيه را نازل فرمود: «طه! ما قرآن را بر تو نازل نكرديم تا در رنج افتى».

625. صحيح البخاري عن عروة عن عائشة: أنَّ نَبِيَّ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَقومُ مِنَ اللَّيلِ حَتّى تَتَفَطَّرَ قَدَماهُ، فَقالَت عائِشَةُ: لِمَ تَصنَعُ هذا يا رَسولَ اللّهِ وقَد غَفَرَ اللّهُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وما تَأَخَّرَ؟

قالَ: أفَلا اُحِبُّ أن أكونَ عَبدا شَكورا؟!

625. صحيح البخارى ـ به نقل از عروه، از عايشه ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله آن قدْر شب زنده دارى نمود تا دو پايش ورم كرد. به ايشان گفت[م]: اى پيامبر خدا! چرا چنين مى كنى، در حالى كه خداوند، گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است؟

فرمود: «آيا دوست نداشته باشم كه بنده اى شكرگزار گردم؟!».

626. الأمالي للطوسي عن بكر بن عبداللّه: إنَّ عُمَرَ بنَ الخَطّابِ دَخَلَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله وهُوَ مَوقوذٌ ـ أو قالَ: مَحمومٌ ـ فَقالَ لَهُ عُمَرُ: يا رَسولَ اللّهِ، ما أشَدَّ وَعكَكَ! فَقالَ: ما مَنَعَني ذلِكَ أن قَرَأتُ اللَّيلَةَ ثَلاثينَ سورَةً فيهِنَّ السَّبعُ الطِّوالُ. فَقالَ عُمَرُ: يا رَسولَ اللّهِ، غَفَرَ اللّهُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وما تَأَخَّرَ وأنتَ تَجهَدُ هذَا الاِجتِهادَ؟!

فَقالَ: يا عُمَرُ، أ فَلا أكونُ عَبدا شَكورا؟!

626. الأمالى، طوسى ـ به نقل از بكر بن عبد اللّه ـ: عمر بن خطّاب بر پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شد، در حالى كه ايشان آسيب ديده بود ـ يا گفت: تبدار بود ـ. عمر گفت: اى پيامبر خدا! چه بيمارى سختى دارى!

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «اين مانع نشد كه در شب، سى سوره از قرآن كه در آن هفت سوره طوال بود، قرائت نكنم».

عمر گفت: اى پيامبر خدا! خداوند، گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است و تو چنين خود را به سختى مى افكنى؟!

فرمود: «اى عمر! آيا نبايد بنده اى شكرگزار باشم؟!».

627. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يُصَلّي مِنَ التَّطَوُّعِ مِثلَيِ الفَريضَةِ.

627. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دو برابرِ نماز واجب، نماز نافله مى گزارد.

628. صحيح مسلم عن عائشة: كانَ [رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله] يُصَلّي لَيلاً طَويلاً قائِما، ولَيلاً طَويلاً قاعِدا.

628. صحيح مسلم ـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شبى طولانى را ايستاده و شبى طولانى را نشسته نماز مى گزارد.

629. السنن الكبرى للنسائي عن عائشة: قَلَّ ما كانَ يَنامُ [رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله] مِنَ اللَّيلِ لَمّا قالَ اللّهُ عز و جل لَهُ: «قُمِ الَّيْلَ إِلَّا قَلِيلاً» .

629. السنن الكبرى، نسايى ـ به نقل از عايشه ـ: از هنگامى كه خداوند عز و جل فرمود: «شب را زنده بدار، مگر اندكى را»، پيامبر صلى الله عليه و آله شب ها كم مى خوابيد.

630. صحيح البخاري عن عائشة: كانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله يَذكُرُ اللّهَ عَلى كُلِّ أحيانِهِ.

630. صحيح البخارى ـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله در هر حال به ياد خدا بود.

631. الإمام عليّ عليه السلام: إنَّ فاطِمَةَ عليهاالسلام أتَتِ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله تَسأَلُهُ خادِما، فَقالَ: ألا اُخبِرُكِ ما هُوَ خَيرٌ لَكِ مِنهُ؟ تُسَبِّحينَ اللّهَ عِندَ مَنامِكِ ثَلاثا وثَلاثينَ، وتَحمَدينَ اللّهَ ثَلاثا وثَلاثينَ، وتُكَبِّرينَ اللّهَ أربَعا وثَلاثينَ. فَما تَركتُها بَعدُ، قيلَ: ولا لَيلَةَ صِفّينَ؟ قالَ: ولا لَيلَةَ صِفّينَ.

631. امام على عليه السلام: فاطمه عليهاالسلام نزد پيامبر صلى الله عليه و آله رفت تا از او خدمتكارى بخواهد. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «آيا آنچه را براى تو بهتر است، به آگاهى تو برسانم؟ هنگام خوابيدن، سى و سه بار سبحان اللّه بگو و سى و سه بار الحمد للّه بگو و سى و چهار بار اللّه أكبر بگو. من هنوز آن را ترك نكرده ام». پرسيدند: حتّى در شب صفّين. فرمود: «حتّى در شب صفّين».

632. الأمالي للصدوق عن عروة بن الزّبير: كُنّا جُلوسا في مَجلِسٍ في مَسجِدِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَتَذاكَرنا أعمالَ أهلِ بَدرٍ وبَيعَةِ الرِّضوانِ، فَقالَ أبُو الدَّرداءِ: يا قَومِ، ألا اُخبِرُكُم بِأَقَلِّ القَومِ مالاً وأكثَرِهِم وَرَعا وأشَدِّهِمُ اجتِهادا فِي العِبادَةِ؟

قالوا: مَن؟ قالَ: عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام.

632. الأمالى، صدوق ـ به نقل از عروة بن زبير ـ: در مسجد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نشسته بوديم و در باره كارهاى اهل بدر و بيعت رضوان سخن مى گفتيم. ابو دردا گفت: اى جماعت! آيا كسى را به شما معرّفى بكنم كه دارايى اش از همه كمتر و پاك دامنى اش از همه بيشتر و در عبادت از همه سختكوش تر است؟

گفتند: او كيست؟

گفت: على بن ابى طالب.

633. فلاح السائل عن أبي المقدام عن حبّة العرني: بَينا أنَا ونَوفٌ نائِمَينِ في رُحبَةِ المَسجِدِ، إذ نَحنُ بِأَميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام في بَقِيَّةٍ مِنَ اللَّيلِ واضِعا يَدَهُ عَلَى الحائِطِ شِبهَ الوالِهِ، وهُوَ يَقولُ: «إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ... » إلى آخِرِ الآيَةِ. قالَ: ثُمَّ جَعَلَ يَقرَأُ هذِهِ الآياتِ ويَمُرُّ شِبهَ الطائِرِ عَقلُهُ، فَقالَ: أ راقِدٌ يا حَبَّةُ أم رامِقٌ؟

قالَ: قُلتُ: رامِقٌ، هذا أنتَ تَعمَلُ هذَا العَمَلَ فَكَيفَ نَحنُ؟! قالَ: فَأَرخى عَينَيهِ فَبَكى، ثُمَّ قالَ لي:

يا حَبَّةُ، إنَّ للّهِِ مَوقِفا، ولَنا بَينَ يَدَيهِ مَوقِفٌ لا يَخفى عَلَيهِ شَيءٌ مِن أعمالِنا. يا حَبَّةُ، إنَّ اللّهَ أقرَبُ إلَيَّ وإلَيكَ مِن حَبلِ الوَريدِ. يا حَبَّةُ، إنَّهُ لَن يَحجُبَني ولا إيّاكَ عَنِ اللّهِ شَيءٌ.

قالَ: ثُمَّ قالَ: أ راقِدٌ أنتَ يا نَوفُ؟ قالَ: قالَ: لا يا أميرَ المُؤمِنينَ، ما أنَا بِراقدٍ ولَقَد أطَلتَ بُكائي هذِهِ اللَّيلَةَ.

فَقالَ: يا نَوفُ، إن طالَ بُكاؤُكَ في هذَا اللَّيلِ مَخافَةً مِنَ اللّهِ عز و جلقَرَّت عَيناكَ غَدا بَينَ يَدَيِ اللّهِ عز و جل. يا نَوفُ، إنَّهُ لَيسَ مِن قَطرَةٍ قَطَرَت مِن عَينِ رَجُلٍ مِن خَشيَةِ اللّهِ إلّا أطفَأَت بِحارا مِنَ النّيرانِ. يا نَوفُ، إنَّهُ لَيسَ مِن رَجُلٍ أعظَمَ مَنزِلَةً عِندَ اللّهِ مِن رَجُلٍ بَكى مِن خَشيَةِ اللّهِ وأحَبَّ فِي اللّهِ وأبغَضَ فِي اللّهِ. يا نَوفُ، مَن أحَبَّ فِي اللّهِ لَم يَستَأثِر عَلى مَحَبَّتِهِ، ومَن أبغَضَ فيِ اللّهِ لَم يُنِل مُبغِضيهِ خَيراً، عِندَ ذلِكَ استَكمَلتُم حَقائِقَ الإِيمانِ.

ثُمَّ وَعَظَهُما وذَكَّرَهُما، وقالَ في أواخِرِهِ: فَكونوا مِنَ اللّهِ عَلى حَذَرٍ، فَقَد أنذَرتُكُما.

ثُمَّ جَعَلَ يَمُرُّ وهُوَ يَقولُ: لَيتَ شِعري في غَفَلاتي أمُعرِضٌ أنتَ عَنّي أم ناظِرٌ إلَيَّ؟! ولَيتَ شِعري في طولِ مَنامي وقِلَّةِ شُكري في نِعَمِكَ عَلَيَّ ما حالي؟ قالَ: فَوَاللّهِ ما زالَ في هذَا الحالِ حَتّى طَلَعَ الفَجرُ.

633. فلاح السائل ـ به نقل از ابو المقدام، از حبّه عرنى ـ: در حالى كه من و نوف در آستانه مسجد خوابيده بوديم، در باقى مانده شب، امير مؤمنان عليه السلام را ديديم كه چون شيدايى دستش را بر ديوار نهاده بود و مى فرمود: «همانا در آفرينش آسمان ها و زمين» تا پايان آيه. امام عليه السلام اين آيات را چنان تلاوت مى كرد و مى گذشت كه گويى هوش از سرش پريده است. آن گاه فرمود: «اى حبّه! خوابى يا بيدار؟».

گفتم: بيدار. تو كه چنين مى كنى، ديگر ما بايد چه كنيم؟!

امام عليه السلام ديده بر هم نهاد و گريست و سپس فرمود: «اى حبّه! خداوند، جايگاهى دارد و ما در برابر او جايگاهى داريم كه چيزى از اعمال ما بر او پنهان نمى مانَد. اى حبّه! خداوند از رگ گردن به من و تو نزديك تر است. اى حبّه! هرگز چيزى من و تو را در برابر خدا پنهان نمى كند».

سپس فرمود: «اى نوف! تو خواب هستى؟».

گفت: خير، اى امير مؤمنان! من خواب نيستم و امشب فراوان گريسته ام.

امام عليه السلام فرمود: «اى نوف! اگر امشب از هراس خدا گريسته باشى، فردا روز، چشمت در برابر خداوند عز و جل روشن خواهد بود. اى نوف! قطره اى اشك از ترس خدا از ديده كسى فرو نمى غلتد، مگر آن كه درياهايى از آتش را فرو مى نشانَد. اى نوف! منزلت هيچ كس نزد خدا از كسى كه از هراسِ خدا بگريد و براى خدا دوست بدارد و در راه خدا كينه ورزد، بيشتر نيست. اى نوف! هر كس در راه خدا محبّت ورزد، چيزى را بر محبّت او ترجيح نمى دهد و هر كس در راهِ خدا كينه ورزد، خيرى به كينه توزانِ او نمى رسد. در اين هنگام است كه حقايق ايمان را به كمال رسانده ايد».

سپس امام عليه السلام آن دو را پند و اندرز داد و در پايانِ سخن فرمود: «از خدا ترسان باشيد كه شما را بيم دادم». سپس در حالى كه مى گذشت، فرمود: «اى كاش مى دانستم كه در غفلت هاى خويش، تو از من روى بر تافته اى يا بر من مى نگرى! و اى كاش در خواب طولانى و كمىِ سپاس گزارى ام به خاطر نعمت هاى تو بر خود، مى دانستم كه چه وضعى دارم!».

به خدا سوگند، امام عليه السلام همچنان در اين حال بود تا سپيده دميد.

634. حلية الأولياء عن أبي صالح: دَخَلَ ضِرارُ بنُ ضَمرَةَ الكِنانِيُّ عَلى مُعاوِيَةَ، فَقالَ لَهُ: صِف لي عَلِيّا، فَقالَ: أوَ تُعفيني يا أميرَ المُؤمِنينَ؟ قالَ: لا اُعفيكَ. قالَ: أمّا إذ لابُدَّ... فَأَشهَدُ بِاللّهِ لَقَد رَأَيتُهُ في بَعضِ مَواقِفِهِ وقَد أرخَى اللَّيلُ سُدولَهُ، وغارَت نُجومُهُ، يَميلُ في مِحرابِهِ قابِضاً عَلى لِحيَتِهِ، يَتَمَلمَلُ تَمَلمُلَ السَّليمِ، ويَبكي بُكاءَ الحَزينِ، فَكَأَنّي أسمَعُهُ الآنَ وهُوَ يَقولُ:

يا رَبَّنا يا رَبَّنا ـ يَتَضَرَّعُ إلَيهِ ـ ثُمَّ يَقولُ لِلدُّنيا: إلَيَّ تَغَرَّرتِ؟! إلَيَّ تَشَوَّفتِ؟! هَيهاتَ هَيهاتَ، غُرّي غَيري، قَد بَتَتُّكِ ثَلاثا، فَعُمُرُكِ قَصيرٌ، ومَجلِسُكِ حَقيرٌ، وخَطَرُكِ يَسيرٌ، آهِ آهِ مِن قِلَّةِ الزّادِ، وبُعدِ السَّفَرِ، ووَحشَةِ الطَّريقِ.

فَوَكَفَت دُموعُ مُعاوِيَةَ عَلى لِحيَتِهِ ما يَملِكُها، وجَعَلَ يُنَشِّفُها بِكُمِّهِ وقَدِ اختَنَقَ القَومُ بِالبُكاءِ، فَقالَ: كَذا كانَ أبُو الحَسَنِ؛ كَيفَ وَجدُكَ عَلَيهِ يا ضِرارُ؟ قالَ: وَجدُ مَن ذُبِحَ واحِدُها في حِجرِها، لا ترَقَأُ دَمعَتُها ولا يَسكُنُ حُزنُها. ثُمَّ قامَ فَخَرَجَ.

634. حلية الأولياء ـ به نقل از ابو صالح ـ: ضرار بن ضمره كنانى بر معاويه وارد شد. معاويه به او گفت: على را براى من توصيف كن.

او گفت: اى امير مؤمنان! آيا مرا معذور نمى دارى؟

گفت: نه، معذورت نمى دارم.

ضرار گفت: اگر گريزى نيست...، خدا را گواه مى گيرم در برخى حالات، در حالى كه شب، پرده خود را فكنده بود و ستارگانِ آن فرو رفته بودند، در محرابش و در حالى كه ريشش را به دست گرفته بود، از اين سو به آن سو مى رفت و چونان مار گزيده اى به خود مى پيچيد و مانند غم زدگان مى گريست و گويى هم اينك صداى او را مى شنوم كه مى گويد: «بار الها! بار الها!». به درگاه او زارى مى كرد و سپس خطاب به دنيا مى فرمود: «مرا مى فريبى، يا چشم به راه من هستى؟ دور است، دور! ديگرى را بفريب. سه باره تو را طلاق داده ام. عمر تو كوتاه و محفلَت ناچيز است و خطرت به آسانى مى رسد. آه! آه! از كمىِ توشه و دورى سفر و وحشت راه».

اشك معاويه بى اختيار بر ريشش فرو ريخت و با آستينش آنها را خشك مى كرد و گريه، جماعت را گلوگير كرده بود. معاويه گفت: آرى، ابو الحسن چنين بود. اى ضرار! شور و عشقت نسبت بدو چگونه است؟

ضرار گفت: شور و عشق زنى كه تنها فرزندش را در دامانش سر ببرند، كه اشك از ديده اش بند نمى آيد و غمش آرام نمى گيرد.

سپس برخاست و بيرون رفت.

635. الإمام الحسن عليه السلام: رَأَيتُ اُمّي فاطِمَةَ عليهاالسلام قامَت في مِحرابِها لَيلَةَ جُمعَتِها، فَلَم تَزَل راكِعَةً ساجِدَةً حَتَّى اتَّضَحَ عَمودُ الصُّبحِ، وسَمِعتُها تَدعو لِلمُؤمِنينَ والمُؤمِناتِ وتُسَمّيهِم وتُكثِرُ الدُّعاءَ لَهُم ولا تَدعو لِنَفسِها بِشَيءٍ، فَقُلتُ لَها: يا اُمّاه، لِمَ لا تَدعينَ لِنَفسِكِ كَما تَدعينَ لِغَيرِكِ؟ فَقالَت: يا بُنَيَّ، الجارَ ثُمَّ الدّارَ.

635. امام حسن عليه السلام: مادرم فاطمه عليهاالسلام را در شب جمعه در محراب ديدم كه به عبادت ايستاده بود. او همچنان در ركوع بود تا روشنى بامداد بر آمد. شنيدم كه او به مردان و زنان مؤمن دعا مى كرد و آنها را نام مى بُرد و براى آنها فراوان دعا مى كرد، در حالى كه براى خود دعايى نمى كرد. به ايشان گفتم: مادر! چرا همان گونه كه براى ديگران دعا مى كنى، براى خود دعا نمى كنى؟

فرمود: «فرزندم! نخست همسايه و سپس [اهل] خانه».

636. المناقب لابن شهرآشوب عن الحسن البصري: ما كانَ في هذِهِ الاُمَّةِ أعبَدُ مِن فاطِمَةَ، كانَت تَقومُ حَتّى تَوَرَّمَت قَدَماها.

636. المناقب، ابن شهرآشوب ـ به نقل از حسن بصرى ـ: در ميان اين امّت، عابدتر از فاطمه نبوده است. او آن قدر [براى عبادت] مى ايستاد كه دو پايش ورم مى كرد.

637. تاريخ الطبري عن عبد اللّه بن الزّبير ـ لَمّا سَمِعَ بِمَقتَلِ الحُسَينِ عليه السلام ـ: أمَا وَاللّهِ لَقَد قَتَلوهُ! طَويلاً بِاللَّيلِ قِيامُهُ، كَثيرا فِي النَّهارِ صِيامُهُ.

637. تاريخ الطبرى ـ به نقل از عبد اللّه بن زبير، چون خبر شهادت امام حسين عليه السلام را شنيد ـ: هان! به خدا سوگند، او را كشتند؛ كسى را كه در شب، زمانى دراز به عبادت مى ايستاد و در روز، فراوان روزه مى گرفت!

638. تاريخ اليعقوبي: قيلَ لِعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام: ما أقَلَّ وُلدَ أبيكَ! قالَ: العَجَبُ كَيفَ وُلِدتُ لَهُ، إنَّهُ كانَ يُصَلّي فِي اليَومِ وَاللَّيلَةِ ألفَ رَكعَةٍ، فَمَتى كانَ يَفرُغُ لِلنِّساءِ؟!

638. تاريخ اليعقوبى: به على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام گفته شد: فرزندان پدر تو، چه اندك اند! فرمود: «شگفت از آن كه خودِ من، چگونه براى او زاده شدم! او در شبانه روز، هزار ركعت نماز مى گزارد. پس كِى به زنان مى رسيد؟!».

639. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام شَديدَ الاِجتِهادِ فِي العِبادَةِ؛ نَهارَهُ صائِمٌ، ولَيلَهُ قائِمٌ، فَأَضَرَّ ذلِكَ بِجِسمِهِ، فَقُلتُ لَهُ: يا أبَه ، كَم هذَا الدُّؤوبُ ؟! فَقالَ: أتَحَبَّبُ إلى رَبّي لَعَلَّهُ يُزلِفُني.

639. امام صادق عليه السلام: على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام در عبادت، سختكوش بود، روزش را روزه مى داشت و شبش را به عبادت مى ايستاد. پس اين كار به پيكر او آسيب رساند. به او گفتم: اى پدر! اين همه تلاش براى چه؟ فرمود: «به درگاه خدايم اظهار محبّت مى كنم. شايد مرا به خود، نزديك كند».

640. عنه عليه السلام: كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام إذا أخَذَ كِتابَ عَلِيٍّ عليه السلام فَنَظَرَ فيهِ قالَ: مَن يُطيقُ هذا؟ مَن يُطيقُ ذا؟ قالَ: ثُمَّ يَعمَلُ بِهِ. وكانَ إذا قامَ إلَى الصَّلاةِ تَغَيَّرَ لَونُهُ حَتّى يُعرَفُ ذلِكَ في وَجهِهِ، وما أطاقَ أحَدٌ عَمَلَ عَلِيٍّ عليه السلام مِن وُلدِهِ مِن بَعدِهِ إلّا عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام.

640. امام صادق عليه السلام: على بن الحسين عليه السلام هنگامى كه كتاب على عليه السلام را ستاند، در آن نگريست و فرمود: «چه كسى چنين توانى دارد؟ چه كسى چنين توانى دارد؟». على بن الحسين عليه السلام از آن پس بِدان عمل مى كرد و هر گاه براى نماز بر مى خاست، رنگش دگرگون مى شد تا آن جا كه در چهره اش نمايان مى گشت و هيچ كس در ميان فرزندان على عليه السلام، جز على بن الحسين عليه السلام توان عمل او را نداشت.

641. الأمالي للطوسي عن عمرو بن عبد اللّه بن هند الجمليّ عن الإمام الباقر عليه السلام: إنَّ فاطِمَةَ بِنتَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ لَمّا نَظَرَت إلى ما يَفعَلُ ابنُ أخيها عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام بِنَفسِهِ مِنَ الدَّأبِ فِي العِبادَةِ أتَت جابِرَ بنَ عَبدِاللّهِ بنِ عَمرِو بنِ حِزامٍ الأَنصارِيَّ فَقالَت لَهُ: يا صاحِبَ رَسولِ اللّهِ، إنَّ لَنا عَلَيكُم حُقوقا، ومِن حَقِّنا عَلَيكُم أن إذا رَأَيتُم أحَدَنا يُهلِكُ نَفسَهُ اجتِهادا أن تُذَكِّروهُ اللّهَ وتَدعوهُ إلَى البُقيا عَلى نَفسِهِ، وهذا عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ بَقِيَّةُ أبيهِ الحُسَينِ قَدِ انخَرَمَ أنفُهُ وثَفِنَت جَبهَتُهُ ورُكَبتاهُ وراحَتاهُ، دَأبا مِنهُ لِنَفسِهِ فِي العِبادَةِ.

فَأَتى جابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ بابَ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام، وبِالبابِ أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام في اُغَيلِمَةٍ مِن بَني هاشِمٍ قَدِ اجتَمَعوا هُناكَ، فَنَظَرَ جابِرٌ إلَيهِ مُقبِلاً فَقالَ: هذِهِ مِشيَةُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وسَجِيَّتُهُ، فَمَن أنتَ يا غُلامُ؟ فَقالَ: أنَا مُحَمَّدُ بنُ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ، فَبَكى جابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ رضى الله عنه، ثُمَّ قالَ: أنتَ وَاللّهِ الباقِرُ عَنِ العِلمِ حَقّاً، اُدنُ مِنّي بِأَبي أنتَ واُمّي، فَدَنا مِنهُ فَحَلَّ جابِرٌ إزارَهُ ووَضَعَ يَدَهُ في صَدرِهِ فَقَبَّلَهُ وجَعَلَ عَلَيهِ خَدَّهُ ووَجهَهُ وقالَ لَهُ: اُقرِئُكَ عَن جَدِّكَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله السَّلامَ، وقَد أمَرَني أن أفعَلَ بِكَ ما فَعَلتُ، وقالَ لي: يوشِكُ أن تَعيشَ وتَبقى حَتّى تَلقى مِن وُلدِي مَنِ اسمُهُ مُحَمَّدٌ يَبقَرُ العِلمَ بَقرا، وقالَ لي: إنَّكَ تَبقى حَتّى تَعمى ثُمَّ يُكشَفُ لَكَ عَن بَصَرِكَ.

ثُمَّ قالَ لي: اِيذَن لي عَلى أبيكَ. فَدَخَلَ أبو جَعفَرٍ عَلى أبيهِ فَأَخبَرَهُ الخَبَرَ وقالَ: إنَّ شَيخا بِالبابِ وقَد فَعَلَ بي كَيتَ وكَيتَ، فَقالَ: يا بُنَيَّ، ذلِكَ جابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ. ثُمَّ قالَ: أمِن بَين وِلدانِ أهلِكَ قالَ لَكَ ما قالَ وفَعَلَ بِكَ ما فَعَلَ؟ قالَ: نَعَم، [قالَ: ] إنّا للّهِِ، إنَّهُ لَم يَقصُدكَ فيهِ بِسوءٍ ولَقَد أشاطَ بِدَمِكَ.

ثُمَّ أذِنَ لِجابِرٍ فَدَخَلَ عَلَيهِ، فَوَجَدَهُ في مِحرابِهِ قَد أنضَتهُ العِبادَةُ، فَنَهَضَ عَلِيٌّ عليه السلام فَسَأَلَهُ عَن حالِهِ سُؤالاً حَفِيّا ثُمَّ أجلَسَهُ بِجَنبِهِ، فَأَقبَلَ جابِرٌ عَلَيهِ يَقولُ: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، أماعَلِمتَ أنَّ اللّهَ تَعالى إنَّما خَلَقَ الجَنَّةَ لَكُم ولِمَن أحَبَّكُم وخَلَقَ النّارَ لِمَن أبغَضَكُم وعاداكُم، فَما هذَا الجَهدُ الَّذي كَلَّفتَهُ نَفسَكَ؟

قالَ لَهُ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام: يا صاحِبَ رَسولِ اللّهِ، أما عَلِمتَ أنَّ جَدّي رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قَد غَفَرَ اللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ فَلَم يَدَعِ الاِجتِهادَ لَهُ، وتَعَبَّدَ ـ بِأَبي هُوَ واُمّي ـ حَتَّى انتَفَخَ السّاقُ ووَرِمَ القَدَمُ، وقيلَ لَهُ: أتَفعَلُ هذا وقَد غُفِرَ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وما تَأَخَّرَ؟ قالَ: أفَلا أكونُ عَبدا شَكورا؟!

فَلَمّا نَظَرَ جابِرٌ إلى عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام ولَيسَ يُغني فيهِ مِن قَولٍ يَستَميلُهُ مِنَ الجَهدِ وَالتَّعَبِ إلَى القَصدِ قالَ لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، البُقيا عَلى نَفسِكَ، فَإِنَّكَ لَمِن اُسرَةٍ بِهِم يُستَدفَعُ البَلاءُ وتُستَكشَفُ اللَأواءُ وبِهِم تُستَمطَرُ السَّماءُ.

فَقالَ: يا جابِرُ، لا أزالُ عَلى مِنهاجِ أبَوَيَّ مُؤتَسِيا بِهِما صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِما حَتّى ألقاهُما.

فَأَقبَلَ جابِرٌ عَلى مَن حَضَرَ فَقالَ لَهُم: وَاللّهِ، ما أرى في أولادِ الأَنبِياءِ مِثلَ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ إلّا يوسُفَ بنَ يَعقوبَ عليهماالسلام. وَاللّهِ لَذُرِّيَّةُ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام أفضَلُ مِن ذُرِّيَّةِ يوسُفَ بنِ يَعقوبَ، إنَّ مِنهُم لَمَن يَملَأُ الأَرضَ عَدلاً كَما مُلِئَت جَورا.

641. الأمالى، طوسى ـ به نقل از عمرو بن عبد اللّه بن هند جملى، در باره امام باقر عليه السلام ـ: چون فاطمه دختر على بن ابى طالب عليه السلام، سختكوشىِ پسر برادرش على بن الحسين عليه السلام را در عبادت ديد، نزد جابر بن عبد اللّه بن عمرو بن حزام انصارى آمد و به او گفت: اى صحابى پيامبر خدا! ما بر شما حقوقى داريم و از حقّ ما بر شما اين است كه هر گاه شما يكى از ما را ديديد كه با سختكوشى، خود را نابود مى كند، خدا را به او ياد آوريد و از او بخواهيد جانش را حفظ كند. اين، على بن الحسين است كه از سختكوشى در عبادت، بينى اش ترك برداشته و پيشانى و زانوان و دو كف دستش پينه بسته است.

جابر بن عبد اللّه به درِ خانه على بن الحسين عليه السلام رفت و بر كنارِ در، امام باقر را در ميان جمعى نوجوان از بنى هاشم ديد كه در آن جا گرد آمده بودند. جابر در حالى كه به آن سو مى رفت، بدو نگريست و گفت: اين راه رفتن و خوى پيامبر خداست. اى نوجوان! تو كيستى؟

فرمود: «من محمّد بن على بن الحسين هستم».

جابر بن عبد اللّه گريست و آن گاه گفت: به خدا، تو به حق، شكافنده علم هستى. نزديك من آى، پدرم و مادرم فداى تو باد!

امام عليه السلام نزديك او رفت. جابر جامه اش را گشود و دست ايشان را بر سينه اش گذاشت و آن را بوسيد و چهره اش را بر دست و چهره امام عليه السلام نهاد و به ايشان گفت: سلامِ نيايَت، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را به تو مى رسانم. او به من دستور داده است كه سلامش را به تو برسانم. پيامبر صلى الله عليه و آله به من فرمود: «باشد كه تو آن قدر زندگى كنى و باقى باشى تا فرزندى از فرزندان مرا ديدار كنى كه نامش محمّد است و علم را به كمال مى شكافد». پيامبر صلى الله عليه و آله به من فرمود: «تو آن قدر زنده خواهى ماند كه كور شوى و سپس نور به ديدگانت باز گردد».

امام باقر عليه السلام فرمود: «او به من گفت: از پدرت اجازه بگير تا به ديدارش روم».

امام باقر عليه السلام بر پدرش وارد شد و او را آگاه كرد و فرمود: پيرمردى بر درِ خانه است كه با من چنين و چنان كرد.

امام [زين العابدين] عليه السلام فرمود: «فرزندم! او جابر بن عبد اللّه است» و سپس فرمود: «آيا او از ميان كودكانِ خويشانت، تنها به تو چنين گفت و با تو چنين كرد؟».

امام باقر عليه السلام فرمود: «آرى».

[امام زين العابدين عليه السلام فرمود: ] «ما از آنِ خداييم. او قصد سويى به تو نكرده است؛ امّا [به سبب شناساندن ارج تو] در خون تو كوشيده است».

امام زين العابدين عليه السلام به جابر اجازه داد. او وارد شد و امام عليه السلام را در محرابش ديد كه عبادت، او را فرسوده است. امام عليه السلام برخاست و با گرمى از حال او پرسش كرد و او را در كنار خود نشاند. جابر به ايشان روى كرد و گفت: اى فرزند پيامبر خدا! آيا نمى دانيد كه خداوند، بهشت را براى شما و دوستداران شما آفريده و آتش را براى بدخواهان و دشمنان شما خلق كرده است؟! پس اين همه تلاش كه خود را بدان ملزم كرده اى، چيست؟

امام زين العابدين عليه السلام به او فرمود: «اى صحابى پيامبر خدا! آيا نمى دانى كه خداوند، گناهان گذشته و آينده نياى مرا بخشوده بود؛ ولى پيامبر صلى الله عليه و آله، سختكوشى در راه خدا را كنار ننهاد و همچنان عبادتش مى كرد ـ پدر و مادرم فداى او باد ـ تا آن كه ساق و كف پاهايش ورم كرد؟ به ايشان صلى الله عليه و آله گفته شد: آيا چنين مى كنى و حال آن كه خداوند، گناهان گذشته وآينده ات را بخشوده است؟ پيامبر صلى الله عليه و آله پاسخ فرمود: آيا بنده اى شكرگزار نباشم؟!».

چون جابر به امام زين العابدين عليه السلام نگريست و ديد كه سخن او در منصرف كردن امام از سختكوشى و اعمال طاقت فرسا و راضى كردن ايشان به ميانه روى سودى ندارد، به ايشان گفت: اى فرزند پيامبر خدا! خود را حفظ كن كه تو از خاندانى هستى كه در پرتو وجود آنها بلا دفع مى شود و سختى [و مشقّت] برطرف مى گردد و آسمان از براى ايشان باران مى بارد.

امام عليه السلام فرمود: «اى جابر! من همچنان بر شيوه پدر و نياى خود خواهم بود و آن دو ـ كه درودهاى خدا بر آن دو باد ـ را الگوى خود مى دانم تا ديدارشان كنم».

جابر، روى به حاضران كرد و گفت: به خدا سوگند، من در ميان فرزندان پيامبران، همچون على بن الحسين (زين العابدين) نديده ام، مگر يوسف بن يعقوب عليه السلام. به خدا سوگند، ذريّه على بن الحسين عليه السلام از ذريّه يوسف بن يعقوب برترند. از آنهاست كسى كه زمين را از داد مى آكَند، آن گونه كه از ستم آكنده شده است.

642. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ أبي رضى الله عنه يُصَلّي في جَوفِ اللَّيلِ، فَيَسجُدُ السَّجدَةَ فَيُطيلُ حَتّى نَقولُ: إنَّهُ راقِدٌ.

642. امام صادق عليه السلام: پدرم در دل شب، نماز مى گزارد و آن قدر، سجده را طولانى مى گردانْد كه ما گمان مى كرديم خوابيده است.

643. عنه عليه السلام: إنّي كُنتُ اُمَهِّدُ لِأَبي فِراشَهُ فَأَنتَظِرُهُ حَتّى يَأتِيَ، فَإِذا أوى إلى فِراشِهِ ونامَ قُمتُ إلى فِراشي. وإنَّهُ أبطَأَ عَلَيَّ ذاتَ لَيلَةٍ فَأَتَيتُ المَسجِدَ في طَلَبِهِ، وذلِكَ بَعدَما هَدَأَ النّاسُ، فَإِذا هُوَ فِيالمَسجِدِ ساجِدٌ ولَيسَ فِي المَسجِدِ غَيرُهُ، فَسَمِعتُ حَنينَهُ وهُوَ يَقولُ: سُبحانَكَ اللّهُمَّ! أنتَ رَبّي حَقّا حَقّا، سَجَدتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّدا ورِقّا، اللّهُمَّ إنَّ عَمَلي ضَعيفٌ فَضاعِفهُ لي، اللّهُمَّ قِني عَذابَكَ يَومَ تَبعَثُ عِبادَكَ، وتُب عَلَيَّ إنَّكَ أنتَ التَّوّابُ الرَّحيمُ.

643. امام صادق عليه السلام: من بستر پدرم را مى گستردم و منتظر آمدنش مى ماندم. پس هر گاه در بسترش جاى مى گرفت و مى خوابيد، من نيز به بستر خود مى رفتم. شبى او دير كرد و من در جستجوى او به مسجد رفتم و اين، در حالى بود كه مردم خوابيده بودند. ناگاه او را در مسجد يافتم كه به سجده رفته و در مسجد كسى جز او نبود. ناله او را شنيدم كه مى گفت: «پاك هستى بار الها! بى شك و ترديد، تو خداى پاك منى. خدايا! در برابر تو از سرِ تعبّد و بندگى، به سجده افتاده ام. خدايا! عمل من، ناچيز است. پس آن را براى من دو چندان كن! خدايا! مرا از عذابِ روزى كه بندگانت را بر مى انگيزى، حفظ كن، و توبه ام را بپذير كه تو توبه پذير و مهرورزى».

644. عنه عليه السلام: كانَ أبي عليه السلام كَثيرَ الذِّكرِ، لَقَد كُنتُ أمشي مَعَهُ وإنَّهُ لَيَذكُرُ اللّهَ، وآكُلُ مَعَهُ الطَّعامَ وإنَّهُ لَيَذكُرُ اللّهَ، ولَقَد كانَ يُحَدِّثُ القَومَ وما يَشغَلُهُ ذلِكَ عَن ذِكرِ اللّهِ، وكُنتُ أرى لِسانَهُ لازِقا بِحَنَكِهِ يَقولُ: «لا إلهَ إلَا اللّهُ»، وكانَ يَجمَعُنا فَيَأمُرُنا بِالذِّكرِ حَتّى تَطلُعَ الشَّمسُ، ويَأمُرُ بِالقِراءَةِ مَن كان يَقرَأُ مِنّا، ومَن كانَ لا يَقرَأُ مِنّا أمَرَهُ بِالذِّكرِ.

644. امام صادق عليه السلام: پدرم فراوان ذكر مى گفت. من با او راه مى رفتم، در حالى كه او ذكر خدا بر لب داشت و با او غذا مى خوردم، در حالى كه او خدا را ياد مى آورد. او با مردم سخن مى گفت و اين هم، او را از ذكر خدا، باز نمى داشت. زبان او را مى ديدم كه از ذكر «لا إله إلّا اللّه»، به سقف دهانش چسبيده بود. او ما را گرد مى آورد و از ما مى خواست تا بر آمدن آفتاب، ذكر بگوييم. هر كه را از ما [كه مى توانست] قرائت كند، دستور قرائت قرآن مى داد و به هر كه قرائت نمى كرد، دستور ذكر مى داد.

645. تهذيب الكمال عن يحيى بن الحسن العلويّ: كانَ موسَى بنُ جَعفَرٍ عليه السلام يُدعَى العَبدَ الصّالِحَ مِن عِبادَتِهِ وَاجتِهادِهِ. رَوى أصحابُنا أنَّهُ دَخَلَ مَسجِدَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَسَجَدَ سَجدَةً في أوَّلِ اللَّيلِ، فَسَمِعَ وهُوَ يَقولُ في سُجودِهِ: «عَظُمَ الذَّنبُ عِندي فَليَحسُنِ العَفوُ مِن عِندَكَ، يا أهلَ التَّقوى ويا أهلَ المَغفِرَةِ»، فَجَعَلَ يُرَدِّدُها حَتّى أصبَحَ.

645. تهذيب الكمال ـ به نقل از يحيى بن حسن علوى ـ: امام كاظم عليه السلام به سبب عبادت و سختكوشى، «عبد صالح» ناميده مى شد. اصحاب ما روايت كرده اند كه ايشان داخل مسجد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شد و در آغاز شب، سجده اى كرد و شنيده مى شد كه در سجده اش مى فرمود: «گناه من، بزرگ گشته است. پس گذشت تو بايد نيكو گردد، اى اهل تقوا و اى اهل گذشت!». ايشان اين جمله را آن قدر تكرار كرد تا صبح شد.

646. الكافي عن حفص: ما رَأَيتُ أحَدا أشَدَّ خَوفا عَلى نَفسِهِ مِن موسَى بنِ جَعفَرٍ عليه السلام ولا أرجَى النّاسِ مِنهُ، وكانَت قِراءَتُهُ حُزنا، فَإِذا قَرَأَ فَكَأَنَّهُ يُخاطِبُ إنسانا.

646. الكافى ـ به نقل از حفص ـ: من هيچ كس را نديدم كه از امام كاظم عليه السلام بر خويش هراسان تر باشد و در ميان مردم از او اميدوارتر هم نديدم. تلاوت قرآن او، با اندوه همراه بود و هر گاه قرآن تلاوت مى كرد، گويى با انسانى سخن مى گفت.

647. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن الثّوباني: كانَت لِأَبِي الحَسَنِ موسَى بنِ جَعفَرٍ عليه السلام، بِضعَ عَشرَةَ سَنَةً، كُلَّ يَومٍ سَجدَةٌ بَعدَ انقِضاضِ الشَّمسِ إلى وَقتِ الزَّوالِ، فَكانَ هارونُ رُبَّما صَعِدَ سَطحا يُشرِفُ مِنهُ عَلَى الحَبسِ الَّذي حَبَسَ فيهِ أبَا الحَسَنِ عليه السلام، فَكانَ يَرى أبَا الحَسَنِ عليه السلام ساجِدا، فَقالَ لِلرَّبيعِ: يا رَبيعُ، ما ذاكَ الثَّوبُ الَّذي أراهُ كُلَّ يَومٍ في ذلِكَ المَوضِعِ؟ فَقالَ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، ما ذاكَ بِثَوبٍ وإنَّما هُوَ موسَى بنُ جَعفَرٍ، لَهُ كُلَّ يَومٍ سَجدَةٌ بَعدَ طُلوعِ الشَّمسِ إلى وَقتِ الزَّوالِ. قالَ الرَّبيعُ: فَقالَ لي هارونُ: أما إنَّ هذا مِن رُهبانِ بَني هاشِمٍ. قُلتُ: فَما لَكَ قَد ضَيَّقتَ عَلَيهِ فِي الحَبسِ؟! قالَ: هَيهاتَ، لابُدَّ مِن ذلِكَ!

647. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ثوبانى ـ: امام كاظم عليه السلام بيش از ده سال بود كه هر روز، پس از طلوع خورشيد تا وقت زوال به سجده مى افتاد. گاهى هارون الرشيد به بام مى رفت و از آن جا به محبسى مشرِف مى شد كه امام كاظم عليه السلام را در آن زندانى كرده بود و او را در حال سجده مى ديد. روزى به ربيع گفت: اى ربيع! اين جامه اى كه همه روزه در آن جا مى بينم، چيست؟

ربيع گفت: يا امير المؤمنين! اين جامه نيست؛ موسى بن جعفر است كه همه روزه پس از طلوع خورشيد تا هنگام زوال، به سجده مى افتد.

ربيع گفت: هارون به من گفت: اين مرد، از راهبان بنى هاشم است.

گفتم: پس چرا در زندان، بر او تنگ مى گيرى؟

گفت: هيهات! گزيرى از اين كار نيست.

648. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن عبد السلام بن صالح الهرويّ: جِئتُ إلى بابِ الدّارِ الَّتي حُبِسَ فيهَا الرِّضا عليه السلام بِسَرَخسَ وقَد قُيِّدَ عليه السلام، فَاستَأذَنتُ عَلَيهِ السَّجّانَ فَقالَ: لا سَبيلَ لَكَ إلَيهِ، قُلتُ: ولِمَ؟ قالَ: لِأَنَّهُ رُبَّما صَلّى في يَومِهِ ولَيلَتِهِ ألفَ رَكعَةٍ، وإنَّما يَنفَتِلُ مِن صَلاتِهِ ساعَةً في صَدرِ النَّهارِ وقَبلَ الزَّوالِ وعِندَ اصفِرارِ الشَّمسِ، فَهُوَ في هذِهِ الأَوقاتِ قاعِدٌ في مُصَلّاهُ ويُناجي رَبَّهُ.

648. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از عبد السلام بن صالح هروى ـ: در سرخس به درِ خانه اى رفتم كه امام رضا عليه السلام را در آن محبوس كرده و به بندش كشيده بودند. از زندانبان اجازه ورود خواستم. او گفت: نمى توانى او را ديدار كنى.

گفتم: چرا؟

گفت: زيرا او گاه، در شبانه روز هزار ركعت نماز مى گزارد. فقط در اوّل روز و قبل از زوال ظهر و هنگام زردى آفتاب، ساعتى از نماز دست مى كشد و در اين هنگام، در مصلّاى خود نشسته است و با خدايش مناجات مى كند.

6 / 4 ـ 3: صَلاتُهُم

6 / 4 ـ 3: نماز اهل بيت عليهم السلام

649. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: جُعِلَ قُرَّةُ عَيني فِي الصَّلاةِ.

649. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: روشنىِ ديده من، در نماز، نهاده شده است.

650. تاريخ بغداد عن عبد اللّه بن مسعود: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لا يَكونُ ذاكِرينَ إلّا كانَ مَعَهُم، ولا مُصَلّينَ إلّا كانَ أكثَرَهُم صَلاةً.

650. تاريخ بغداد ـ به نقل از عبد اللّه بن مسعود ـ: ذكر گويانى نبودند، مگر آن كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هم همراه آنها بود و نمازگزارانى نبودند، مگر آن كه پيامبر صلى الله عليه و آله در ميان آنان بيش از همه نماز مى گزارْد.

651. المعجم الكبير عن فضالة بن عبيد: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إذا نَزَلَ مَنزِلاً في سَفَرٍ أو دَخَلَ بَيتَهُ لَم يَجلِس حَتّى يَركَعَ رَكعَتَينِ.

651. المعجم الكبير ـ به نقل از فضالة بن عبيد ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هر گاه در سفر به سرايى در مى آمد يا به خانه خود وارد مى شد، نمى نشست، مگر آن كه دو ركعت نماز مى گزارْد.

652. عدّة الداعي عن عائشة: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يُحَدِّثُنا ونُحَدِّثُهُ، فَإِذا حَضَرَتِ الصَّلاةُ فَكَأَنَّهُ لَم يَعرِفنا ولَم نَعرِفهُ.

652. عدّة الداعى ـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله با ما سخن مى گفت و ما نيز با او سخن مى گفتيم؛ ولى همين كه هنگام نماز مى رسيد، ديگر گويى نه او ما را مى شناخت و نه ما او را مى شناختيم.

653. سنن النسائي عن مطرّف عن أبيه: أتَيتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله وهُوَ يُصَلّي ولِجَوفِهِ أزيزٌ كَأَزيزِ المِرجَلِ.

653. سنن النسائى ـ به نقل از مطرّف، از پدرش ـ: خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رسيدم، در حالى كه مشغول نماز بود و درونش چونان ديگى در جوش بود.

654. فلاح السائل عن جعفر بن عليّ القمّي ـ في كتابِ زُهدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله كانَ إذا قامَ إلَى الصَّلاةِ كَأَنَّهُ ثَوبٌ مُلقىً.

654. فلاح السائل ـ به نقل از جعفر بن على قمى، در كتاب زهد النبىّ صلى الله عليه و آله ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله هر گاه براى نماز بر مى خاست، گويى جامه اى بود كه در گوشه اى افكنده بودند.

655. الإمام الباقر عليه السلام عن جابر بن عبد اللّه: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لا يُؤَخِّرُ الصَّلاةَ لِطَعامٍ ولا لِغَيرِهِ.

655. امام باقر عليه السلام ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نماز را نه براى غذا و نه براى چيز ديگرى به تأخير نمى انداخت.

656. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لا يُؤثِرُ عَلى صَلاةِ المَغرِبِ شَيئا إذا غَرَبَتِ الشَّمسُ حَتّى يُصَلِّيَها .

656. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هنگامى كه خورشيد غروب مى كرد، هيچ چيز را بر نماز مغرب ترجيح نمى داد تا آن كه آن را به جاى مى آورد.

657. مسند ابن حنبل عن مطرّف بن عبد اللّه بن الشّخّير: صَلَّيتُ أنَا وعِمرانُ بنُ حُصَينٍ بِالكوفَةِ خَلفَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ، فَكَبَّرَ بِنا هذَا التَّكبيرَ حينَ يَركَعُ وحينَ يَسجُدُ، فَكَبَّرَهُ كُلَّهُ، فَلَمَّا انصَرَفنا قالَ لي عِمرانُ: ما صَلَّيتُ مُنذُ حينٍ ـ أو قالَ: مُنذُ كَذا وكَذا ـ أشبَهَ بِصَلاةِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله مِن هذِهِ الصَّلاةِ؛ يَعني صَلاةَ عَلِيٍّ عليه السلام.

657. مسند ابن حنبل ـ به نقل از مطرّف بن عبد اللّه بن شخّير ـ: من و عمران بن حُصَين، پشت سر على بن ابى طالب عليه السلام در كوفه نماز گزارديم. ايشان هنگام ركوع و سجود و همواره در طول نماز، چنان تكبيرهايى مى گفت كه چون باز گشتيم، عمران گفت: از مدّت ها پيش ـ يا گفت: از فلان وقت ـ نمازى نخوانده بودم كه از اين نماز ـ يعنى نماز على عليه السلام ـ به نماز پيامبر صلى الله عليه و آله، شبيه تر باشد.

658. كشف اليقين: كانَ [الإمامُ عَلِيُّ عليه السلام] يَوما في حَربِ صِفّينَ مُشتَغِلاً بِالحَربِ وَالقِتالِ، وكانَ مَعَ ذلِكَ بَينَ الصَّفَّينِ يُراقِبُ الشَّمسَ، فَقالَ لَهُ ابنُ عَبّاسٍ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، ما هذَا الفِعلُ؟ فَقالَ أنظُرُ إلَى الزَّوالِ حَتّى نُصَلِّيَ، فَقالَ لَهُ ابنُ عَبّاسٍ: هَل هذا وَقتُ (ال)صَّلاةِ؟! إنَّ عِندَنا لَشُغلاً بِالقِتالِ عَنِ الصَّلاةِ!

فَقالَ لَهُ عليه السلام: فَعَلى ما نُقاتِلُهُم؟! إنَّما نُقاتِلُهُم عَلَى الصَّلاةِ.

658. كشف اليقين: [امام على عليه السلام] در جنگ صفّين كه به جنگ و نبرد مشغول بود، در ميانه جنگ، خورشيد را زير نظر داشت. ابن عبّاس به او گفت: يا امير مؤمنان! چه مى كنى؟

فرمود: «مى نگرم كه چه هنگام، زوال ظهر مى شود تا نماز بگزاريم».

ابن عبّاس به ايشان گفت: آيا حالا وقت نماز است؟! جنگ، ما را از نماز باز داشته است.

فرمود: «ما چرا با آنها مى جنگيم؟! ستيز ما با آنها بر سر نماز است».

659. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ عَلِيٌّ عليه السلام يَركَعُ فَيَسيلُ عَرَقُهُ حَتّى يَطَأَ في عَرَقِهِ مِن طولِ قِيامِهِ.

659. امام صادق عليه السلام: على عليه السلام آن قدر ركوع خود را ادامه مى داد كه عرقش روان مى شد، تا جايى كه در عرق خود، گام مى نهاد.

660. المناقب لابن شهرآشوب: روي أنَّهُ كانَ عَلِيٌّ عليه السلام إذا حَضَرَهُ وَقتُ الصَّلاةِ تَلَوَّنَ وتَزَلزَلَ، فَقيلَ لَهُ: ما لَكَ؟ فَيَقولُ: جاءَ وَقتُ أمانَةٍ عَرَضَهَا اللّهُ تَعالى عَلَى السَّماواتِ وَالأَرضِ وَالجِبالِ فَ ـأَبَينَ أن يَحمِلنَها وحَمَلَهَا الإِنسانُ، في ضَعفي، فَلا أدري اُحسِنُ إذا ما حَمَلتُ أم لا.

660. المناقب، ابن شهرآشوب: روايت شده است: هنگامى كه وقت نماز مى رسيد، رنگ على عليه السلام دگرگون مى شد و به لرزه مى افتاد. به ايشان گفته شد: تو را چه مى شود؟

فرمود: «هنگام [اداى] امانتى رسيده است كه خداوند متعال، آن را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرد و آنها از به دوش كشيدنش ابا ورزيدند و آدمى، آن را به دوش كشيد و من با ناتوانى ام نمى دانم كه آيا مى توانم اين بار را به خوبى حمل كنم يا نه».

661. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أمَّا ابنَتي فاطِمَةُ... مَتى قامَت في مِحرابِها بَينَ يَدَي رَبِّها جَلَّ جَلالُهُ، زَهَرَ نورُها لِمَلائِكَةِ السَّماءِ كَما يَزهَرُ نورُ الكَواكِبِ لِأَهلِ الأَرضِ، ويَقولُ اللّهُ عز و جللِمَلائِكَتِهِ: يا مَلائِكَتِي، اُنظُروا إلى أمَتي فاطِمَةَ سَيِّدَةِ إمائي قائِمَةً بَينَ يَدَيَّ تَرتَعِدُ فَرائِصُها مِن خيفَتي، وقَد أقبَلَت بِقَلبِها عَلى عِبادَتي.

661. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امّا دخترم فاطمه... آن گاه كه در محرابش در برابر خداوند جليل خود مى ايستد، نور او براى فرشتگان آسمان، چنان پيدا بود كه درخشش اخترانْ براى زمينيان پيداست و خداوند، به فرشتگانش مى فرمايد: اى فرشتگان من! به كنيزم فاطمه، سَرور كنيزان من، بنگريد كه چگونه در برابر من ايستاده، شانه هايش از بيم من، به لرزه افتاده و از صميم دل، به عبادت من روى آورده است.

662. عدّة الدّاعي: كانَت فاطِمَةُ عليهاالسلام تَنهَجُ فِي الصَّلاةِ مِن خيفَةِ اللّهِ تَعالى.

662. عدّة الداعى: فاطمه عليهاالسلام در نماز، از ترس خداى متعال، نفس نفس مى زد.

663. الإمام زين العابدين عليه السلام: إنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام كانَ أعبَدَ النّاسِ في زَمانِهِ وأزهَدَهُم وأفضَلَهُم، وكانَ إذا حَجَّ حَجَّ ماشِيا، ورُبَّما مَشى حافِيا، وكانَ إذا ذَكَرَ المَوتَ بَكى، وإذا ذَكَرَ القَبرَ بَكى، وإذا ذَكَرَ البَعثَ وَالنُّشورَ بَكى، وإذا ذَكَرَ المَمَرَّ عَلَى الصِّراطِ بَكى، وإذا ذَكَرَ العَرضَ عَلَى اللّهِ تَعالى ذِكرُهُ شَهَقَ شَهقَةً يُغشى عَلَيهِ مِنها، وكانَ إذا قامَ في صَلاتِهِ تَرتَعِدُ فَرائِصُهُ بَينَ يَدَي رَبِّهِ عز و جل، وكانَ إذا ذَكَرَ الجَنَّةَ وَالنّارَ اضطَرَبَ اضطِرابَ السَّليمِ، وسَأَلَ اللّهَ تَعالى الجَنَّةَ وتَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النّارِ. وكانَ عليه السلام لا يَقرَأُ مِن كِتابِ اللّهِ عز و جل: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ» إلّا قالَ: «لَبَّيكَ اللّهُمَّ لَبَّيكَ»، ولَم يُرَ في شَيءٍ مِن أحوالِهِ إلّا ذاكِرا للّهِِ سُبحانَهُ.

663. امام زين العابدين عليه السلام: حسن بن على بن ابى طالب عليه السلام در زمان خود، از همه عابدتر، زاهدتر و بافضليت تر بود و هر گاه حج مى رفت، پياده و چه بسا پابرهنه مى رفت و هر گاه مرگ و گور را به خاطر مى آورْد، مى گريست و هر گاه رستاخيز و زنده شدن را از نظر مى گذراند، اشك از ديده مى ريخت و هر گاه گذر از صراط را در انديشه مى آورد، گريان مى شد و هر گاه عرضه [اعمال] را به خداى متعال به ياد مى آورد، فريادى مى كشيد كه از آن، بيهوش مى شد و هر گاه به نماز بر مى خاست، شانه هايش در برابر خداوند عز و جل، به لرزه مى افتاد و هر گاه بهشت و دوزخ را به ياد مى آورْد، چونان مارْ گزيده، بى تابى مى كرد و از خداوند متعال، بهشت را طلب مى كرد و از آتش دوزخ به او پناه مى بُرد. او هر گاه عبارت: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد!» را از قرآن مى خوانْد، مى گفت: «لبّيك اللّهم لبّيك» و در هيچ حالى ديده نشد، مگر آن كه خداوند سبحان را ذكر مى گفت.

664. عنه عليه السلام: كانَ الحَسَنُ بنُ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام يُصَلّي، فَمَرَّ بَينَ يَدَيهِ رَجُلٌ فَنَهاهُ بَعضُ جُلَسائِهِ، فَلَمَّا انصَرَفَ مِن صَلاتِهِ قالَ لَهُ: لِمَ نَهَيتَ الرَّجُلَ؟ قالَ: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، حَظَرَ فيما بَينَكَ وبَينَ الِمحرابِ، فَقالَ: وَيحَكَ! إنَّ اللّهَ عز و جلأقرَبُ إلَيَّ مِن أن يَحظُرَ فيما بَيني وبَينَهُ أحَدٌ.

664. امام زين العابدين عليه السلام: حسن بن على بن ابى طالب عليه السلام نماز مى گزارْد كه مردى از برابر ايشان گذشت. يكى از هم نشينانش او را از اين كار نهى كرد. چون امام عليه السلام از نمازش فارغ شد، به آن مرد فرمود: «چرا او را باز داشتى؟».

گفت: اى پسر پيامبر خدا! او ميان شما و محراب حايل شد.

امام عليه السلام فرمود: «واى بر تو! خداوند عز و جل به من نزديك تر از آن است كه كسى بتواند ميان من و او حايل شود».

665. جامع الأخبار: كانَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام إذا تَوَضَّأَ تَغَيَّرَ لَونُهُ وَارتَعَدَت مَفاصِلُهُ، فَقيلَ لَهُ في ذلِكَ، فَقالَ: حَقٌّ لِمَن وَقَفَ بَينَ يَدَيِ اللّهِ المَلِكِ الجَبّارِ أن يَصفَرَّ لَونُهُ وتَرتَعِدَ مَفاصِلُهُ.

665. جامع الأخبار: حسين بن على عليه السلام هر گاه وضو مى گرفت، رنگش تغيير مى كرد و بندهاى بدنش به لرزه مى افتاد. سبب را از ايشان جويا شدند. فرمود: «حق است بر كسى كه در برابر خداوند جبّار مى ايستد، رنگش زرد شود و بندهايش به لرزه افتند».

666. الإمام الباقر عليه السلام: كانَ أبي عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام إذا حَضَرَتِ الصَّلاةُ يَقشَعِرُّ جِلدُهُ، ويَصفَرُّ لَونُهُ، وتَرتَعِدُ فَرائِصُهُ ، ويَقِفُ شَعرُهُ، ويَقولُ ودُموعُهُ تَجري عَلى خَدَّيهِ: لَو عَلِمَ العَبدُ مَن يُناجي مَا انفَتَلَ .

666. امام باقر عليه السلام: پدرم على بن الحسين عليه السلام به هنگام نماز، پوست بدنش مى ترنجيد و رنگش زرد مى شد و شانه هايش به لرزه مى افتاد و موى بر تنش راست مى شد و در حالى كه اشكش بر گونه روان بود، مى فرمود: «اگر بنده مى دانست با كه مناجات مى كند، از نماز دست نمى كشيد».

667. الإرشاد عن عبد اللّه بن محمد القرشي: كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام إذا تَوَضَّأَ اصفَرَّ لَونُهُ، فَيقولُ لَهُ أهلُهُ: ما هذَا الَّذي يَغشاكَ؟ فَيَقولُ: أتَدري لِمَن أتَأَهَّبُ لِلقِيامِ بَينَ يَدَيهِ؟!

667. الإرشاد ـ به نقل از عبد اللّه بن محمّد قرشى ـ: امام زين العابدين عليه السلام هر گاه وضو مى گرفت، رنگش زرد مى گشت. خانواده اش به ايشان مى گفتند: اين، چه حالى است كه شما را در بر مى گيرد؟

مى فرمود: «آيا مى دانى آماده ايستادن در برابر چه كسى مى گردم؟».

668. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ أبي عليه السلام يَقولُ: كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِما إذا قامَ فِي الصَّلاةِ كَأَنَّهُ ساقُ شَجَرَةٍ، لا يَتَحَرَّكُ مِنهُ شَيءٌ إلّا ما حَرَّكَهُ الرّيحُ مِنهُ.

668. امام صادق عليه السلام: پدرم عليه السلام مى فرمود: هر گاه على بن الحسين ـ كه درودهاى خدا بر آن دو باد ـ به نماز بر مى خاست، گويى ساقه درختى بود؛ چيزى از آن حركت نمى كرد، مگر آنچه باد آن را به حركت در مى آوَرد».

669. علل الشرائع عن أبان بن تغلب: قُلتُ لِأَبي عَبدِاللّهِ عليه السلام: إنّي رَأَيتُ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام إذا قامَ فِي الصَّلاةِ غَشِيَ لَونَهُ لونٌ آخَرُ! فَقالَ لي: وَاللّهِ إنَّ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام كانَ يَعرِفُ الَّذي يَقومُ بَينَ يَدَيهِ.

669. علل الشرائع ـ به نقل از ابان بن تغلب ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام را ديدم كه هنگام ايستادن به نماز، رنگش دگرگون مى گشت.

امام صادق عليه السلام به من فرمود: «به خدا سوگند، على بن الحسين عليه السلام مى دانست در برابر چه كسى ايستاده است».

670. فلاح السائل عن أبي أيّوب: كانَ أبو جَعفَرٍ وأبو عَبدِاللّهِ عليهماالسلام إذا قاما إلَى الصَّلاةِ تَغَيَّرَت ألوانُهُما حُمرَةً ومَرَّةً صُفرَةً، وكَأَنَّما يُناجِيانِ شَيئا يَرَيانِهِ.

670. فلاح السائل ـ به نقل از ابو ايّوب ـ: امام باقر و امام صادق عليهماالسلام هر گاه به نماز مى ايستادند، رنگشان گاهى سرخ مى شد و گاهى زرد و گويى با چيزى گفتگو مى كنند كه آن را مى بينند.

671. الاُصول الستّة عشر عن جابر الجعفيّ عن الإمام الصّادق عليه السلام: لَقَد صَلّى أبو جَعفَرٍ عليه السلام ذاتَ يَومٍ فَوَقَعَ عَلى رَأسِهِ شَيءٌ، فَلَم يَنزَعهُ مِن رَأسِهِ حَتّى قامَ إلَيهِ جَعفَرٌ فَنَزَعَهُ مِن رَأسِهِ، تَعظيما للّهِِ وإقبالاً عَلى صَلاتِهِ، وهُوَ قَولُ اللّهِ: «أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا» .

671. الاُصول الستّة عشر ـ به نقل از جابر جعفى، از امام صادق عليه السلام ـ: روزى [پدرم] باقر عليه السلام نماز مى گزارْد كه چيزى روى سرش افتاد. ايشان آن را از سرش بر نداشت، تا آن كه رفت ـ[م] و آن را از سر مبارك ايشان برداشت ـ[م]. اين (آرامش و بى توجّهى به اطراف)، براى بزرگداشت مقام خداوند و توجّه به نمازش بود و اين، همان سخن پروردگار است: «به اين دين، با گرايش تمام به حق، روى آور».

672. فلاح السّائل: رُوِيَ أنَّ مَولانا جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ الصّادِقَ عليه السلام كانَ يَتلُو القُرآنَ في صَلاتِهِ فَغُشِيَ عَلَيهِ، فَلَمّا أفاقَ سُئِلَ: مَا الَّذي أوجَبَ مَا انتَهَت حالُكَ إلَيهِ؟ فَقالَ ما مَعناهُ: ما زِلتُ اُكَرِّرُ آياتِ القُرآنِ حَتّى بَلَغتُ إلى حَالٍ كَأَنّي سَمِعتُها مُشافَهَةً مِمَّن أنزَلَها عَلَى المُكاشَفَةِ وَالعِيانِ، فَلَم تَقُمِ القُوَّةُ البَشَرِيَّةُ بِمُكاشَفَةِ الجَلالَةِ الإِلهِيَّةِ.

672. فلاح السائل: روايت شده است كه سَرور ما امام جعفر صادق عليه السلام در نماز خود، قرآن تلاوت مى كرد كه بيهوش شد و چون به هوش آمد، از ايشان پرسيده شد: چه چيز، حال شما را چنين كرد؟

ايشان سخنى فرمود كه مفهومش چنين بود: «همچنان آيات قرآن را تكرار مى كردم كه به حالى رسيدم كه گويى به مكاشفه و بالعيان، آن را از زبان كسى مى شنيدم كه نازلش كرده است. پس قدرت بشرى، توان تحمّل مكاشفه هيبت الهى را نداشت».

6 / 4 ـ 4: صَلاتُهُم بِاللَّيلِ

6 / 4 ـ 4: نماز شب اهل بيت عليهم السلام

673. الإمام الباقر والإمام الصادق عليهماالسلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «وَ مِنَ الَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبَارَ النُّجُومِ» ـ: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَقومُ مِنَ اللَّيلِ ثَلاثَ مَرّاتٍ، فَيَنظُرُ في آفاقِ السَّماءِ ويَقرَأُ الخَمسَ مِن آلِ عِمرانَ، الَّتي آخِرُها: «إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ» ، ثُمَّ يَفتَتِحُ صَلاةَ اللَّيلِ.

673. امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام ـ در باره اين سخن خداوند متعال: «و در پاره اى از شب و به هنگام ناپديد شدن ستارگان، تسبيح گوى» ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شبانه سه بار بر مى خاست و در افق هاى آسمان مى نگريست و پنج آيه از سوره آل عمران تلاوت مى كرد كه پايان آن، «به راستى كه تو خلف وعده نمى كنى» است و سپس نماز شب را آغاز مى كرد.

674. صحيح مسلم عن عائشة: كانَ [رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله] يَنامُ أوَّلَ اللَّيلِ ويُحيي آخِرَهُ.

674. صحيح مسلم ـ به نقل از عايشه ـ: [پيامبر خدا صلى الله عليه و آله] در آغاز شب مى خوابيد و پايان آن را شب زنده دارى مى كرد.

675. سنن أبي داود عن عائشة: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ لا يَدَعُهُ [قِيامُ اللَّيلِ] وكانَ إذا مَرِضَ أو كَسِلَ صَلّى قاعِدا.

675. سنن أبى داوود ـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله [را عبادتِ شبانه] رها نمى كرد و هر گاه بيمار يا سنگين مى شد، نشسته نماز مى گزارْد.

676. تفسير الطبري عن مجاهد: ذَكَرَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله قِيامَ اللَّيلِ فَفاضَت عَيناهُ حَتّى تَحادَرَت دُموعُهُ، فَقالَ: «تَتَجَافَي جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ» .

676. تفسير الطبرى ـ به نقل از مجاهد ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله عبادت شبانه را ياد كرد و دو چشمش پر از اشك شد تا جايى كه اشكش جارى شد و فرمود: «پهلوهايشان از خوابگاه جدا مى گردد».

677. سنن أبي داود عن عبد اللّه بن عبّاس: بِتُّ لَيلَةً عِندَ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله، فَلَمَّا استَيقَظَ مِن مَنامِهِ أتى طَهورَهُ فَأَخَذَ سِواكَهُ فَاستاكَ، ثُمَّ تَلا هذِهِ الآياتِ: «إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَأَيَاتٍ لِّأُوْلِى الْأَلْبَابِ» حَتّى قارَبَ أن يَختِمَ السّورَةَ أو خَتَمَها، ثُمَّ تَوَضَّأَ فَأَتى مُصَلّاهُ فَصَلّى رَكعَتَينِ، ثُمَّ رَجَعَ إلى فِراشِهِ فَنامَ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ استَيقَظَ فَفَعَلَ مِثلَ ذلِكَ، ثُمَّ رَجَعَ إلى فِراشِهِ فَنامَ، ثُمَّ استَيقَظَ فَفَعَلَ مِثلَ ذلِكَ، ثُمَّ رَجَعَ إلى فِراشِهِ فَنامَ، ثُمَّ استَيقَظَ فَفَعَلَ مِثلَ ذلِكَ، كُلُّ ذلِكَ يَستاكُ ويُصَلّي رَكعَتَينِ، ثُمَّ أوتَرَ.

677. سنن أبى داوود ـ به نقل از عبد اللّه بن عبّاس ـ: شبى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله ماندم. پس چون از خواب بيدار شد، ظرف آبش را آورده، مسواكش را برداشت و مسواك كرد و اين آيه را تلاوت فرمود: «همانا در آفرينش آسمان ها و زمين و آمد و شدِ شب و روز، بى گمان، نشانه هايى براى خردمندان است» تا تقريباً يا كاملاً سوره را به پايان بُرد. سپس وضو ساخت و به مصلّاى خود آمد و دو ركعت نماز گزارْد. آن گاه به بسترش باز گشت و آن قدر كه خدا خواست، آرميد. سپس از خواب بيدار شد و همچون گذشته همان كرد. آن گاه به بسترش باز گشت و خوابيد. سپس بيدار شد و باز همان كارها را كرد. آن گاه به بسترش باز گشت و خوابيد و در پىِ آن، بيدار شد و همان كرد كه پيش تر كرده بود. او هر بار مسواك مى كرد و دو ركعت نماز مى گزارْد و سپس [در پايان]، وتر به جاى مى آورد.

678. الإمام الصادق عليه السلام ـ وذَكَرَ صَلاةَ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: كانَ يُؤتى بِطَهورٍ فَيُخَمِّرُ عِندَ رَأسِهِ، ويوضِعُ سِواكَهُ تَحتَ فِراشِهِ، ثُمَّ يَنامُ ما شاءَ اللّهُ، فَإِذَا استَيقَظَ جَلَسَ، ثُمَّ قَلَّبَ بَصَرَهُ فِي السَّماءِ، ثُمَّ تَلَا الآياتِ مِن آلِ عِمرانَ: «إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ... »، ثُمَّ يَستَنُّ ويَتَطَهَّرُ، ثُمَّ يَقومُ إلَى المَسجِدِ فَيَركَعُ أربَعَ رَكَعاتٍ، عَلى قَدرِ قِراءَتِهِ رُكوعُهُ، وسُجودُهُ عَلى قَدرِ رُكوعِهِ، يَركَعُ حَتّى يُقالَ: مَتى يَرفَعُ رَأسَهُ؟! ويَسجُدُ حَتّى يُقالَ: مَتى يَرفَعُ رَأسَهُ؟! ثُمَّ يَعودُ إلى فِراشِهِ فَيَنامُ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ يَستَيقِظُ فَيَجلِسُ، فَيَتلُو الآياتِ مِن آلِ عِمرانَ، ويُقَلِّبُ بَصَرَهُ فِي السَّماءِ، ثُمَّ يَستَنُّ ويَتَطَهَّرُ، ويَقومُ إلَى المَسجِدِ فَيُصَلّي أربَعَ رَكَعاتٍ كَما رَكَعَ قَبلَ ذلِكَ، ثُمَّ يَعودُ إلى فِراشِهِ فَيَنامُ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ يَستَيقِظُ فَيَجلِسُ فَيَتلُو الآياتِ مِن آلِ عِمرانَ ويُقَلِّبُ بَصَرَهُ فِي السَّماءِ، ثُمَّ يَستَنُّ ويَتَطَهَّرُ، ويَقومُ إلَى المَسجِدِ فَيوتِرُ ويُصَلِّي الرَّكعَتَينِ ثُمَّ يَخرُجُ إلَى الصَّلاةِ.

678. امام صادق عليه السلام ـ در ذكر نماز پيامبر صلى الله عليه و آله ـ: براى پيامبر صلى الله عليه و آله ظرف آبى مى آوردند. پس روى آن را مى پوشاند و بالاى سر خود مى گذاشت و مسواكش را زير بسترش مى نهاد و قدرى مى آرميد. سپس بيدار مى شد و مى نشست و در پىِ آن، ديده در آسمان مى گردانْد و اين آيات را از [سوره] آل عمران، تلاوت مى نمود: «همانا در آفرينش آسمان ها و زمين و آمد و شدِ شب و روز، بى گمان، نشانه هايى براى خردمندان است...». آن گاه دندان هايش را مسواك مى زد و وضو مى گرفت و به مسجد مى رفت و چهار ركعت نماز مى گزارْد كه هر ركوعش به قدر قيامش بود و هر سجودش به قدر ركوعش. ركوع او، آن قدر طول مى كشيد كه گفته مى شد: كِى قامت راست مى كند؟ و سجده اش آن قدر طولانى مى گشت كه گفته مى شد: كِى سر از سجده بر مى دارد؟ او سپس به بسترش باز مى گشت و قدرى مى آرميد. آن گاه بيدار مى شد و مى نشست و آياتى از سوره آل عمران را قرائت مى كرد و ديده در آسمان مى گرداند. سپس مسواك مى زد و وضو مى گرفت و به مسجد مى رفت و همانند دفعه قبل، چهار ركعت نماز مى گزارد. آن گاه به بستر بر مى گشت و هر مقدار كه خواست خدا بود، مى خوابيد. سپس بيدار مى شد و مى نشست و آيات [سوره] آل عمران را تلاوت مى كرد و به اطراف آسمان مى نگريست. سپس مسواك مى زد و وضو مى گرفت و به مسجد مى رفت و وَتر به جاى مى آورْد و دو ركعت نماز مى گزارْد و آن گاه براى نماز [صبح] بيرون مى رفت.

679. المناقب لابن شهرآشوب عن الإمام عليّ عليه السلام ـ أنَّهُ قالَ ـ: ما تَرَكتُ صَلاةَ اللَّيلِ مُنذُ سَمِعتُ قَولَ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله: «صَلاةُ اللَّيلِ نورٌ». فَقالَ ابنُ الكَوّاءِ: ولا لَيلَةَ الهَريرِ؟ قالَ: ولا لَيلَةَ الهَريرِ.

679. المناقب، ابن شهرآشوب:امام على عليه السلام فرمود: «از هنگامى كه اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله: نماز شب، نور است را شنيدم، ديگر آن را ترك نكردم».

ابن كوّاء گفت: حتّى در شب هرير؟

امام عليه السلام فرمود: «حتّى در شب هرير».

680. كتاب من لا يحضره الفقيه: كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام سَيِّدُ العابِدينَ يَقولُ: «العَفوَ العَفوَ» ثَلاثَمِئَةِ مَرَّةٍ فِي الوِترِ فِي السَّحَرِ.

680. كتاب من لا يحضره الفقيه: زين العابدين عليه السلام سَرور عابدان، در نماز وَتر، سحرگاهان، سيصد بار مى فرمود: «العفو! العفو!».

681. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن إبراهيم بن العبّاس: كانَ [الرِّضا] عليه السلام قَليلَ النَّومِ بِاللَّيلِ، كَثيرَ السَّهَرِ.

681. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ابراهيم بن عبّاس ـ: امام رضا عليه السلام شب، كم مى خوابيد و بيشتر بيدار بود.

682. الخرائج والجرائح: روي أنَّ الإِمامَ الهادِيَ عليه السلام كانَ بِاللَّيلِ مُقبِلاً عَلَى القِبلَةِ لا يَفتُرُ ساعَةً، عَلَيهِ جُبَّةُ صوفٍ، وسَجّادَتُهُ عَلى حَصيرٍ.

682. الخرائج و الجرائح: روايت شده كه امام هادى عليه السلام شب، رو به قبله مى نشست و ساعتى نمى آرميد. بر او جبّه اى از پشم بود و سجّاده اش بر حصير قرار داشت.

6 / 4 ـ 5: صَومُهُم

6 / 4 ـ 5: روزه اهل بيت عليهم السلام

683. الكافي عن حمّاد بن عثمان عن الإمام الصادق عليه السلام، قالَ: سَمِعتُهُ عليه السلام يَقولُ: صامَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله حَتّى قيلَ: ما يُفطِرُ، ثُمَّ أفطَرَ حَتّى قيلَ: ما يَصومُ، ثُمَّ صامَ صَومَ داوودَ عليه السلام؛ يَوما ويَوما لا ، ثُمَّ قُبِضَ عَلى صِيامِ ثَلاثَةِ أيّامٍ فِي الشَّهرِ، قالَ: إنَّهُنَّ يَعدِلنَ صَومَ الشَّهرِ ويَذهَبنَ بِوَحَرِ الصَّدرِ ـ وَالوَحَرُ: الوَسوَسَةُ ـ.

قالَ حَمّادٌ: فَقُلتُ: وأيُّ الأَيّامِ هِيَ؟ قالَ عليه السلام: أوَّلُ خَميسٍ فِي الشَّهرِ، وأوَّلُ أربَعاءَ بَعدَ العَشرِ مِنهُ، وآخِرُ خَميسٍ فيهِ. فَقُلتُ: كَيفَ صارَت هذِهِ الأَيّامُ الَّتي تُصامُ؟ فَقالَ عليه السلام: إنَّ مَن قَبلَنا مِنَ الاُمَمِ كانَ إذا نَزَلَ عَلى أحَدِهِمُ العَذابُ نَزَلَ في هذِهِ الأَيّامِ، فَصامَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله هذِهِ الأَيّامَ المَخوفَةَ.

683. الكافى ـ به نقل از حمّاد بن عثمان ـ: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آن قدر روزه گرفت كه گفته شد ديگر روزه را ترك نمى كند. سپس آن قدر روزه[ى مستحبى] نگرفت كه گفته شد ديگر روزه نمى گيرد. سپس همچون داوود يك روز در ميان روزه گرفت؛ ولى بعد از آن تا آخر عمر، سه روز از هر ماه را روزه مى گرفت. پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمود: اين سه روز، همسنگ روزه يك ماه است و وسوسه هاى نفسانى را دور مى كند».

به امام صادق عليه السلام گفتم: اين، كدام سه روز بود؟

فرمود: «پنجشنبه آغازين هر ماه و چهارشنبه نخستِ پس از دهم ماه و آخرين پنجشنبه هر ماه».

گفتم: چرا در اين روزها بايد روزه گرفت؟

فرمود: «زيرا هر گاه بر يكى از امّت هاى پيشين، عذابى نازل مى شد، در يكى از اين روزها اتّفاق مى افتاد و پيامبر صلى الله عليه و آله در اين روزهاى هراسناك، روزه مى گرفت».

684. صحيح مسلم عن عائشة ـ حينَ سُئِلَت عَن صَومِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ـ: كانَ يَصومُ حَتّى نَقولَ: قَد صامَ، ويُفطِرُ حَتّى نَقولَ: قَد أفطَرَ، ولَم أرَهُ صائِما مِن شَهرٍ قَطُّ أكثَرَ مِن صِيامِهِ مِن شَعبانَ؛ كانَ يَصومُ شَعبانَ كُلَّهُ، كانَ يَصومُ شَعبانَ إلّا قَليلاً.

684. صحيح مسلم ـ به نقل از عايشه، هنگامى كه از وى پرسيده شد: پيامبر صلى الله عليه و آله چگونه روزه مى گرفت ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله آن قدر روزه مى گرفت كه ما مى گفتيم: ديگر روزه را ترك نخواهد كرد، و آن قدر روزه نمى گرفت كه مى گفتيم: ديگر روزه نخواهد گرفت. نديدم در ماهى بيش از ماه شعبان روزه بگيرد. او همه ماه شعبان، جز چند روزى از آن، و بلكه همه شعبان را روزه مى گرفت.

685. الإمام عليّ عليه السلام: حُبِّبَ إلَيَّ الصَّومُ بِالصَّيفِ.

685. امام على عليه السلام: روزه گرفتن در تابستان، نزد من محبوب است.

686. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام يَدخُلُ إلى أهلِهِ ويَقولُ: عِندَكُم شَيءٌ وإلّا صُمتُ؟ فَإِن كانَ عِندَهُم شَيءٌ أتَوهُ بِهِ وإلّا صامَ.

686. امام صادق عليه السلام: امير مؤمنان عليه السلام به خانه مى آمد و مى فرمود: «آيا چيزى نزد شما هست، و گر نه، روزه بگيرم». اگر نزد آنها چيزى يافت مى شد، نزد امام عليه السلام مى آوردند و در غير اين صورت، روزه مى گرفت.

687. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام إذا كانَ اليَومُ الَّذي يَصومُ فيهِ أمَرَ بِشاةٍ فَتُذبَحُ وتُقطَعُ أعضاءً وتُطبَخُ، فَإِذا كانَ عِندَ المَساءِ أكَبَّ عَلَى القُدورِ حَتّى يَجِدَ ريحَ المَرَقِ وهُوَ صائِمٌ، ثُمَّ يَقولُ: هاتُوا القِصاعَ، اِغرِفوا لِالِ فُلانٍ، وَاغرِفوا لِالِ فُلانٍ، ثُمَّ يُؤتى بِخُبزٍ وتَمرٍ فَيَكونُ ذلِكَ عَشاءَهُ، صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ وعَلى آبائِهِ.

687. امام صادق عليه السلام: على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام در آن روزى كه روزه مى گرفت، دستور مى داد گوسفندى را سر ببرند و تكّه تكّه كنند و بپزند. چون هنگام افطار مى رسيد، به ديگ ها سر مى كشيد تا در حالى كه روزه است، بوى آب گوشت را به مشام رسانَد. سپس مى فرمود: «كاسه ها را بياوريد و براى خانواده فلانى و فلانى غذا بكشيد». سپس نان و خرمايى آورده مى شد و امام عليه السلام افطار مى كرد. درود خدا بر او و پدرانش باد!

688. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن إبراهيم بن العبّاس: كانَ [الرِّضا عليه السلام] كَثيرَ الصِّيامِ فَلا يَفوتُهُ صِيامُ ثَلاثَةِ أيّامٍ فِي الشَّهرِ، ويَقولُ: ذلِكَ صَومُ الدَّهرِ.

688. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ابراهيم بن عبّاس ـ: امام رضا عليه السلام فراوان روزه مى گرفت و روزه سه روز در ماه را ترك نمى كرد و مى فرمود: «اين، روزه روزگار است».

689. الإمام الباقر عليه السلام ـ في ذِكرِ فَضائِلِ أبيهِ الإمامِ زَينِ العابِدينَ عليه السلام ـ ولَقَد سُئِلَت عَنهُ مَولاة لَهُ، فَقالَت: اُطنِبُ أو أختَصِرُ؟ فَقيلَ لَها: بَلِ اختَصِري، فَقالَت: ما أتَيتُهُ بِطَعامٍ نَهارا قَطُّ، وما فَرَشتُ لَهُ فِراشا بِلَيلٍ قَطُّ.

689. امام باقر عليه السلام ـ در يادكرد فضيلت هاى پدرش امام زين العابدين عليه السلام ـ: وقتى كه از كنيز ايشان در باره ايشان پرسيده شد، گفت: به تفصيل يا به اختصار؟

به وى گفته شد: به اختصار.

گفت: هرگز در روز، براى او خوراكى نياوردم و در شب براى او بسترى نگستردم.

6 / 4 ـ 6: حَجُّهُم

6 / 4 ـ 6: حجّ اهل بيت عليهم السلام

690. المستدرك على الصحيحين عن عبد اللّه بن عبيد بن عمير: لَقَد حَجَّ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام خَمسا وعِشرينَ حَجَّةً ماشِيا، وإنَّ النَّجائِبَ لَتُقادُ مَعَهُ.

690. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از عبد اللّه بن عبيد بن عُمير ـ: حسن بن على عليه السلام، بيست و پنج بار پياده به حج رفت، در حالى كه اسبان اصيل، همراه او بود.

691. المعجم الكبير عن مصعب بن عبد اللّه: حَجَّ الحُسَينُ عليه السلام خَمسا وعِشرينَ حَجَّةً ماشِيا.

691. المعجم الكبير ـ به نقل از مصعب بن عبد اللّه ـ: حسين عليه السلام بيست و پنج بار، پياده به حج رفت.

692. ربيع الأبرار: رُئِيَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام يَطوفُ بِالبَيتِ، ثُمَّ صارَ إلَى المَقامِ فَصَلّى، ثُمَّ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَى المَقامِ فَجَعَلَ يَبكي ويَقولُ: «عُبَيدُكَ بِبابِكَ... سائِلُكَ بِبابِكَ، مِسكينُكَ بِبابِكَ»، يُرَدِّدُ ذلِكَ مِرارا.

692. ربيع الأبرار: حسين بن على عليه السلام را ديدند كه خانه خدا را طواف مى كند و سپس به مقام مى رود و نماز مى گزارَد و آن گاه گونه اش را بر مقام مى نهد و مى گريد و مى گويد: «بنده ناچيز تو به درگاهت آمده است.… گداى تو به درگاهت آمده است. مسكين تو به درگاهت آمده است» و اين سخن را بارها تكرار مى كرد.

693. الإمام الباقر عليه السلام: كانَت لِعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام ناقَةٌ حَجَّ عَلَيهَا اثنَتَينِ وعِشرينَ حَجَّةً ما قَرَعَها قَرعَةً قَطُّ. قالَ: فَجاءَت بَعدَ مَوتِهِ وما شَعَرنا بِها إلّا وقَد جاءَني بَعضُ خَدَمِنا أو بَعضُ المَوالي، فَقالَ: إنَّ النّاقَةَ قَد خَرَجَت فَأَتَت قَبرَ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام فَانبَرَكَت عَلَيهِ فَدَلَكَت بِجِرانِهَا القَبرَ وهِيَ تَرغو، فَقُلتُ: أدرِكوها وجيئوني بِها قبلَ أن يَعلَموا بِها أو يَرَوها. فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: وما كانَت رَأَتِ القَبرَ قَطُّ.

693. امام باقر عليه السلام: [پدرم] على بن الحسين عليه السلام شترى داشت كه با آن، بيست و دو بار به حج رفته بود و هرگز آن را شلّاق نزد. پس از رحلت [پدرم] على بن الحسين عليه السلام آن شتر، بى آن كه ما بفهميم، خارج شد. يكى از خادمان يا غلامان ما خبر آورد كه شتر بر سرِ قبر على بن الحسين عليه السلام رفته و گردن خود را به خاك مى مالد و مى نالد. من گفتم: «آن را در يابيد و پيش از آن كه آن را بشناسند و ببينند، نزد من بياوريد». اين شتر، هرگز قبر را نديده بود.

694. تهذيب الكمال عن سفيان بن عيينة: حَجَّ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام، فَلَمّا أحرَمَ وَاستَوَت بِهِ راحِلَتُهُ اصفَرَّ لَونُهُ وَانتَفَضَ ووَقَعَ عَلَيهِ الرِّعدَةُ ولَم يَستَطِع أن يُلَبِّيَ، فَقيلَ لَهُ: ما لَكَ لا تُلَبّي؟ فَقالَ: أخشى أن أقولَ: لَبَّيكَ فَيَقولُ لي: لا لَبَّيكَ. فَقيلَ لَهُ: لابُدَّ مِن هذا. فَلَمّا لَبّى غُشِيَ عَلَيهِ وسَقَطَ مِن راحِلَتِهِ، فَلَم يَزَل يَعتَريهِ ذلِكَ حَتّى قَضى حَجَّهُ.

694. تهذيب الكمال ـ به نقل از سفيان بن عيينه ـ: امام زين العابدين عليه السلام حج گزارد و چون احرام بست و مركبش آماده گشت، رنگش زرد شد و لرزه بر اندامش افتاد و نتوانست لبّيك بگويد. گفته شد: چرا لبّيك نمى گويى؟

فرمود: «مى ترسم بگويم: لبّيك و خداوند بفرمايد: لا لبّيك».

گفته شد: ولى بايد لبّيك بگويى.

چون لبّيك گفت، بيهوش شد و از مركب به زير افتاد و پيوسته همين حال را داشت تا حجّش را گزارْد.

695. صفة الصفوة عن أفلح مولى الإمام الباقر عليه السلام: خَرَجتُ مَعَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام حاجّا، فَلَمّا دَخَلَ المَسجِدَ نَظَرَ إلَى البَيتِ فَبَكى حَتّى عَلا صَوتُهُ، فَقُلتُ: بِأَبي أنتَ واُمّي، إنَّ النّاسَ يَنظُرونَ إلَيكَ فَلَو رَفَقتَ بِصَوتِكَ قَليلاً! قالَ: وَيحَكَ يا أفلَحُ! ولِمَ لا أبكي؟! لَعَلَّ اللّهَ يَنظُرَ إلَيَّ مِنهُ بِرَحمَةٍ، فَأَفوزَ بِها عِندَهُ غَدا. قالَ: ثُمَّ طافَ بِالبَيتِ، ثُمَّ جاءَ حَتّى رَكَعَ عِندَ المَقامِ فَرَفَعَ رَأسَهُ مِن سُجودِهِ، فَإِذا مَوضِعُ سُجودِهِ مُبتَلٌّ مِن دُموعِ عَينَيهِ.

695. صفة الصفوة ـ به نقل از افلح، غلام امام باقر عليه السلام ـ: با امام باقر عليه السلام به حج رفتيم. چون امام عليه السلام به مسجد الحرام وارد شد و به خانه خدا نگريست، گريست تا صداى گريه اش بلند شد. گفتم: پدر و مادرم فداى تو باد! اگر ممكن است، صداى خود را پايين بياور كه مردم به تو مى نگرند.

فرمود: «اى افلح، واى بر تو! چرا گريه نكنم؟ شايد كه خدا با رحمت خود به من بنگرد و نزد او رستگارى يابم». سپس خانه خدا را طواف كرد و نزد مقام نماز خواند و هنگامى كه سر از سجده برداشت، جايگاهش از اشك، خيس شده بود.

696. الإقبال عن القاسم بن حسين النّيسابوريّ: رَأَيتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام عِندَما وَقَفَ بِالمَوقِفِ مَدَّ يَدَيهِ جَميعا، فَما زالَتا مَمدودَتَينِ إلى أن أفاضَ، فَما رَأَيتُ أحَدا أقدَرَ عَلى ذلِكَ مِنهُ.

696. الإقبال ـ به نقل از قاسم بن حسين نيشابورى ـ: امام باقر عليه السلام را ديدم كه هنگام ايستادن در موقف، دو دستش را دراز كرد و همچنان دو دست او دراز بود تا از موقف بيرون آمد. من هيچ كس را در اين كار، از او تواناتر نديدم.

697. الخصال عن مالك بن أنس: كُنتُ أدخُلُ عَلَى الصّادِقِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام فَيُقَدِّمُ لي مِخَدَّةً ويَعرِفُ لي قَدرا ويَقولُ: يا مالِكُ، إنّي اُحِبُّكَ، فَكُنتُ اُسَرُّ بِذلِكَ وأحمَدُ اللّهَ عَلَيهِ. وكانَ عليه السلام لا يَخلو مِن إحدى ثَلاثِ خِصالٍ: إمّا صائِما وإمّا قائِما وإمّا ذاكِرا، وكانَ مِن عُظَماءِ العُبّادِ وأكابِرِ الزُّهّادِ الَّذين يَخشَونَ اللّهَ عز و جل، وكانَ كَثيرَ الحَديثِ، طَيِّبَ الُمجالَسَةِ، كَثيرَ الفَوائِدِ، فَإِذا قالَ: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله اخضَرَّ مَرَّةً وَاصفَرَّ اُخرى حَتّى يُنكِرُهُ مَن يَعرِفُهُ.

ولَقَد حَجَجتُ مَعَهُ سَنَةً، فَلَمَّا استَوَت بِهِ راحِلَتُهُ عِندَ الإِحرامِ كانَ كُلَّما هَمَّ بِالتَّلبِيَةِ انقَطَعَ الصَّوتُ في حَلقِهِ وكادَ يَخِرُّ مِن راحِلَتِهِ، فَقُلتُ: قُل يَابنَ رَسولِ اللّهِ، فَلابُدَّ لَكَ مِن أن تَقولَ، فَقالَ عليه السلام: يَابنَ أبي عامِرٍ، كَيفَ أجسُرُ أن أقولَ: «لَبَّيكَ اللّهُمَّ لَبَّيكَ»، وأخشى أن يَقولَ عز و جل (لي): لا لَبَّيكَ ولا سَعدَيكَ؟!

697. الخصال ـ به نقل از مالك بن انس ـ: من بر امام صادق، جعفر بن محمّد عليه السلام، وارد مى شدم و ايشان براى من پشتى مى آورد و به من زياد احترام مى نمود و مى فرمود: «اى مالك! من تو را دوست دارم». من شاد مى شدم و خداى را بر آن، سپاس مى گزاردم.

امام عليه السلام از يكى از اين سه حالت بيرون نبود: يا روزه بود، يا به عبادت ايستاده بود و يا ذكر مى گفت. ايشان از بزرگ ترين عابدان و زاهدانى بود كه از خداوند عز و جلمى هراسند. او فراوان حديث مى گفت و خوش مجلس و پر فايده بود. هر گاه مى فرمود: «پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود»، رنگ پوستش يك بار، سبز و بار ديگر چنان زرد مى شد كه هر كه او را مى شناخت، ديگر چهره اش را به جا نمى آورْد.

سالى در خدمت ايشان حج گزاردم. هنگام احرام چون بر مركبش سوار شد، هر گاه كه آهنگ گفتن لبّيك مى كرد، صدا از حلقومش بيرون نمى آمد و نزديك بود از مركب به زير افتد. گفتم: بگو، اى فرزند پيامبر خدا! تو ناگزير، بايد لبّيك بگويى.

امام عليه السلام فرمود: «اى فرزند ابى عامر! من چگونه جسارت كنم و بگويم: لبّيك، اللّهمّ لبّيك (چَشم! خدايا چشم)، در حالى كه مى هراسم خداوند بفرمايد: لا لبّيك و لا سَعدَيك (نه چَشم گفتنت را مى خواهم و نه خدمتت را)».

698. الكافي عن عليّ بن مهزيار: رَأَيتُ أبا جَعفَرٍ الثّانِيَ عليه السلام في سَنَةِ مِئَتَينِ وخَمسٍ وعِشرينَ وَدَّعَ البَيتَ بَعدَ ارتِفاعِ الشَّمسِ، وطافَ بِالبَيتِ يَستَلِمُ الرُّكنَ الَيمانِيَّ في كُلِّ شَوطٍ، فَلَمّا كانَ فِي الشَّوطِ السّابِعِ استَلَمَهُ وَاستَلَمَ الحَجَرَ ومَسَحَ بِيَدِهِ ثُمَّ مَسَحَ وَجهَهُ بِيَدِهِ، ثُمَّ أتَى المَقامَ فَصَلّى خَلفَهُ رَكعَتَينِ، ثُمَّ خَرَجَ إلى دُبُرِ الكَعبَهِ إلَى المُلتَزَمِ فَالتَزَمَ البَيتَ وكَشَفَ الثَّوبَ عَن بَطنِهِ، ثُمَّ وَقَفَ عَلَيهِ طَويلاً يَدعو، ثُمَّ خَرَجَ مِن بابِ الحَنّاطينَ وتَوَجَّهَ.

قالَ: فَرَأَيتُهُ في سَنَةِ سَبعَ عَشرَةَ ومِئَتَينِ وَدَّعَ البَيتَ لَيلاً، يَستَلِمُ الرُّكنَ الَيمانِيَّ وَالحَجَرَ الأَسوَدَ في كُلِّ شَوطٍ، فَلَمّا كانَ فِي الشَّوطِ السّابِعِ التَزَمَ البَيتَ في دُبُرِ الكَعبَةِ قَريبا مِنَ الرُّكنِ الَيمانِيِّ وفَوقَ الحَجَرِ المُستَطيلِ، وكَشَفَ الثَّوبَ عَن بَطنِهِ، ثُمَّ أتَى الحَجَرَ فَقَبَّلَهُ ومَسَحَهُ، وخَرَجَ إلَى المَقامِ فَصَلّى خَلفَهُ، ثُمَّ مَضى ولَم يَعُد إلَى البَيتِ، وكانَ وُقوفُهُ عَلَى المُلتَزَمِ بِقَدرِ ما طافَ بَعضُ أصحابِنا سَبعَةَ أشواطٍ وبَعضُهُم ثَمانِيَةً.

698. الكافى ـ به نقل از على بن مهزيار ـ: امام جواد عليه السلام را در سال دويست و پانزده ديدم كه پس از بالا آمدن آفتاب، از خانه خدا وداع كرد و به طواف خانه خدا پرداخت و در هر دور، ركن يمانى و حجر الأسود را استلام مى كرد و چون دور هفتم رسيد، آن را با حَجَر الأسود استلام كرد و با دستش آن را لمس نمود و آن گاه دستش را به صورتش كشيد. سپس به مقام رفت و در پشت آن، دو ركعت نماز گزارد. آن گاه به ملتَزَم، در پشت كعبه رفت و به كعبه چسبيد و شكم خود را برهنه كرد و در همين حال، مدّتى طولانى به دعا پرداخت. سپس از درِ حنّاطين بيرون آمد و رفت.

در سال دويست و هفده، امام عليه السلام را ديدم كه شبانه بيت اللّه را وداع مى كند و در هر شوط، ركن يمانى و حجر الأسود را استلام مى كند و چون به شوط هفتم رسيد، در پشت كعبه، نزديك ركن يمانى و بالاى سنگ مستطيل، ملتزِمِ بيت شد و شكمش را برهنه كرد. سپس به سوى سنگ آمد و آن را بوسيد و مسحش كرد و به سوى مقام رفت و در پشت آن، نماز گزارد. آن گاه رفت و ديگر به بيت باز نگشت. ايستادن او در ملتَزَم، به قدر هفت شوط طوافِ برخى از اصحاب ما و يا هشت شوط بعضى ديگر بود.

699. كتاب من لا يحضره الفقيه عن محمّد بن عثمان العمريّ: وَاللّهِ إنَّ صاحِبَ هذَا الأَمرِ لَيَحضُرُ المَوسِمَ كُلَّ سَنَةٍ، فَيَرَى النّاسَ ويَعرِفُهُم، ويَرَونَهُ ولا يَعرِفونَهُ.

699. كتاب من لا يحضره الفقيه ـ به نقل از محمّد بن عثمان عَمْرى ـ: به خدا، صاحب اين امر (ولىّ عصر عليه السلام) هر ساله در موسم [حج] حضور مى يابد و مردم را مى بيند و آنها را مى شناسد و مردم هم او را مى بينند؛ ولى نمى شناسندش.

6 / 5: سيرَتُهُم فِي الصَّبرِ والرِّضا

6 / 5: شيوه اهل بيت عليهم السّلام در شكيبايى و خرسندى

700. الإمام الحسين عليه السلام ـ مِن خُطبَتِهِ لَمّا عَزَمَ عَلَى الخُروجِ إلَى العِراقِ ـ: الحَمدُ للّهِِ وما شاءَ اللّهُ ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ، وصَلَّى اللّهُ عَلى رَسولِهِ وسَلَّمَ، خُطَّ المَوتُ عَلى وُلدِ آدَمَ مَخَطَّ القِلادَةِ عَلى جيدِ الفَتاةِ، وما أولَهَني إلى أسلافِي اشتِياقي كَاشتِياقِ يَعقوبَ إلى يوسُفَ، وخِيرَ لي مَصرَعٌ أنَا لاقيهِ، كَأَنّي بِأَوصالي تَتَقَطَّعُها عَسَلانُ الفَلَواتِ بَينَ النَّواويسِ وكَربَلاءَ، فَيَملَأَنَّ مِنّي أكراشا جَوفا وأجرِبَةً سُغبا، لا مَحيصَ عَن يَومٍ خُطَّ بِالقَلَمِ، رِضَا اللّهِ رِضانا أهلَ البَيتِ، نَصبِرُ عَلى بَلائِهِ ويُوَفّينا اُجورَ الصّابِرينَ، لَن تَشِذَّ عَن رَسولِ اللّه صلى الله عليه و آله لُحمَتُهُ، هِيَ مَجموعَةٌ لَهُ في حَظيرَةِ القُدسِ تَقَرُّ بِهِم عَينُهُ، ويُنجَزُ لَهُم وَعدُهُ. مَن كانَ باذِلاً فينا مُهجَتَهُ، ومُوَطِّنا عَلى لِقائِنا نَفسَهُ، فَليَرحَل، فَإِنّي راحِلٌ مُصبِحا إن شاءَ اللّهُ.

700. امام حسين عليه السلام ـ در خطبه خود، هنگام آهنگ خروج به سوى عراق ـ: سپاس، خداى را و همان خواهد شد كه خدا مى خواهد و نيرو و توانى نيست، مگر از سوى خدا. درود و سلام خدا بر پيامبر او باد! بر فرزندان آدم، مرگ، چونان گردنبندِ بر گردن دختركان، نقش بسته است. چه قدر شيفته ديدار گذشتگان خود هستم! و شيفتگى من، چونان اشتياق يعقوب به يوسف است. براى من قتلگاهى اختيار شده كه آن را خواهم ديد. گويى مى بينم كه گرگ هاى بيابان، بندهاى پيكرم را ميان نواويس و كربلا پاره پاره مى كنند و از تن من، شكم هايى گرسنه و خالى پُر مى شود. از روزى كه با قلم [قضاى الهى] نگاشته شده، گريزى نيست. خشنودى خدا، خشنودى ما اهل بيت است. ما بر آزمون او شكيب مى ورزيم و او پاداش شكيبايان را به كمال، به ما مى پردازد. پاره هاى تن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از او دور نمى شوند و اينان در فردوس برين، بر ايشان صلى الله عليه و آله گرد آمده اند و پيامبر صلى الله عليه و آله ديدگانش از ديدن آنها آرام مى گيرد و وعده اش را براى آنها بر مى آورَد. هر كه در راهِ ما خون مى دهد و براى ديدار ما (/ ديدار خدا) آماده است، پس كوچ كند كه من به خواست خدا صبحْ كوچنده ام.

701. الإمام زين العابدين عليه السلام: لَمَّا اشتَدَّ الأَمرُ بِالحُسَينِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام نَظَرَ إلَيهِ مَن كانَ مَعَهُ فَإِذا هُوَ بِخِلافِهِم؛ لِأَنَّهُم كُلَّمَا اشتَدَّ الأَمرُ تَغَيَّرَت ألوانُهُم وَارتَعَدَت فَرائِصُهُم ووَجَبَت قُلوبُهُم. وكانَ الحُسَينُ عليه السلام وبَعضُ مَن مَعَهُ مِن خَصائِصِهِ تُشرِقُ ألوانُهُم وتَهدَأُ جَوارِحُهُم وتَسكُنُ نُفوسُهُم، فَقالَ بَعضُهُم لِبَعضٍ: اُنظُروا، لا يُبالي بِالمَوتِ!

فَقالَ لَهُمُ الحُسَينُ عليه السلام: صَبرا بَنِي الكِرامِ، فَمَا المَوتُ إلّا قَنطَرَةٌ تَعبُرُ بِكُم عَنِ البُؤسِ وَالضَّرّاءِ إلَى الجِنانِ الواسِعَةِ وَالنَّعيمِ الدّائِمَةِ، فَأَيُّكُم يَكرَهُ أن يَنتَقِلَ مِن سِجنٍ إلى قَصرٍ؟! وما هُوَ لِأَعدائِكُم إلّا كَمَن يَنتَقِلُ مِن قَصرٍ إلى سِجنٍ وعَذابٍ. إنَّ أبي حَدَّثَني عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله أنَّ الدُّنيا سِجنُ المُؤمِنِ وجَنَّةُ الكافِرِ، وَالمَوتُ جِسرُ هؤُلاءِ إلى جَنّاتِهِم وجِسرُ هؤُلاءِ إلى جَحيمِهِم، ما كَذَبتُ ولا كُذِبتُ.

701. امام زين العابدين عليه السلام: چون كار بر حسين بن على بن ابى طالب عليه السلام دشوار شد، همراهيان او بدو نگريستند و او را بر خلاف خود يافتند؛ چرا كه هر گاه كار دشوار مى شد، رنگ آنها تغيير مى يافت و گوشت تنشان به لرزه و دل هاشان به تپش مى افتاد، در حالى كه حسين عليه السلام و برخى از نزديكان او رنگشان مى درخشيد و تن و جانشان آرام مى گرفت. آنها به يكديگر مى گفتند: ببينيد، از مرگ هيچ هراسى ندارد.

و حسين عليه السلام بديشان مى فرمود: «شكيبايى، اى بزرگ زادگان! مرگ نيست، مگر پُلى كه شما را از بينوايى و سختى به بهشت هاى فراخ و نعمت هاى جاودان مى رسانَد. كدام يك از شما خوش نمى دارد كه از زندان به قصر وارد شود؟! چنان كه مرگْ براى دشمنان شما نيست، مگر در آمدن از كاخ به زندان و شكنجه. پدرم به نقل از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: دنيا زندان مؤمن و فردوس كافر است و مرگ، پُل اين جماعت است كه آنها را به بهشتشان و اينها را به دوزخشان مى رسانَد. من نه دروغ مى گويم و نه به من دروغ گفته شده است».

702. ينابيع المودّة عن أبي مخنف: بَقِيَ الحُسَينُ عليه السلام ثَلاثَ ساعاتٍ مِنَ النَّهارِ مُلَطَّخا بِدَمِهِ رامِقا بِطَرفِهِ إلَى السَّماءِ ويُنادي: «يا إلهي، صَبرا عَلى قَضائِكَ، ولا مَعبودَ سِواكَ، يا غِياثَ المُستَغيثينَ». فَتَبادَرَ إلَيهِ أربَعونَ فارِسا يُريدونَ حَزَّ رَأسِهِ الشَّريفِ المُكَرَّمِ المُبارَكِ المُقَدَّسِ المُنَوَّرِ، ويَقولُ عُمَرُ بنُ سَعدٍ: وَيلَكُم! عَجِّلوا بِقَتلِهِ.

702. ينابيع المودّة ـ به نقل از ابو مِخنف: ـ حسين عليه السلام، سه ساعت از روز را خون آلوده با گوشه چشم به آسمان مى نگريست و چنين نجوا مى كرد: «خدايا! بر قضاى تو شكيبايى مى ورزم و معبودى جز تو نيست. اى فريادرس فريادخواهان!». پس چهل سوار، به سوى او شتافتند تا سَر شريف ارجمندِ مبارك و مقدّس و منوّر او را از تن جدا كنند و عمر بن سعد فرياد مى زد: واى بر شما! در كشتنش شتاب كنيد.

703. تاريخ الطبري عن حميد بن مسلم: لَمّا دُخِلَ بِرَأسِ حُسَينٍ وصِبيانِهِ وأخَواتِهِ ونِسائِهِ عَلى عُبَيدِ اللّهِ بنِ زِيادٍ... فَقالَ لَها [زَينَبُ عليهاالسلام] عُبَيدُ اللّهِ: الحَمدُ للّهِِ الَّذي فَضَحَكُم وقَتَلَكُم، وأكذَبَ أحدوثَتَكُم!

فَقالَت: الحَمدُ للّهِِ الَّذي أكرَمَنا بِمُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله وطَهَّرَنا تَطهيرا، لا كَما تَقولُ أنتَ، إنَّما يُفتَضَحُ الفاسِقُ ويُكذَبُ الفاجِرُ.

قالَ: فَكَيفَ رَأَيتِ صُنعَ اللّهِ بِأَهلِ بَيتِكِ؟!

قالَت: كُتِبَ عَلَيهِمُ القَتلُ فَبَرَزوا إلى مَضاجِعِهِم، وسَيَجمَعُ اللّهُ بَينَكَ وبَينَهُم فَتُحاجّونَ إلَيهِ.

703. تاريخ الطبرى ـ به نقل از حميد بن مسلم ـ: وقتى سر حسين عليه السلام و نيز فرزندان و خواهران و زن هاى او را بر عبيد اللّه بن زياد وارد كردند... ، عبيد اللّه [به زينب عليهاالسلام] گفت: سپاس، خدايى را كه شما را رسوا كرد و نابودتان ساخت و پرده از دروغ بودن سخن شما برداشت.

زينب گفت: سپاس، خدايى را كه ما را به بركت وجود محمّد صلى الله عليه و آله، گرامى داشت و به كمال، پاكمان گرداند؛ نه چونان كه تو مى گويى. تبهكار رسوا مى شود و پرده از دروغِ بدكار برداشته مى شود.

ابن زياد گفت: ديدى خدا با خاندان تو چه كرد؟

زينب عليهاالسلام گفت: خداوند، كشته شدن را بر آنها رقم زد و آنها در قتلگاه خود، حاضر شدند و خداوند، تو و ايشان را گِرد خواهد آورد و نزد او دادرسى مى شويد.

704. مقتل الحسين عليه السلام للخوارزمي عن الشافعي: ماتَ ابنٌ للحسين عليه السلام فَلَم يُرَ بِهِ كَآبَةٌ، فَعوتِبَ عَلى ذلِكَ فَقالَ: إنّا أهلُ بَيتٍ نَسأَلُ اللّهَ عز و جلفَيُعطينا، فَإِذا أرادَ ما نَكرَهُ فيما يُحِبُّ رَضينا.

704. مقتل الحسين عليه السلام، خوارزمى ـ به نقل از شافعى ـ: حسين عليه السلام فرزندش مرد و غمى در چهره اش ديده نمى شد، و به اين جهت، مورد نكوهش قرار گرفت. فرمود: «ما خاندانى هستيم كه از خداوند عز و جل مى خواهيم و او به ما عطا مى كند. پس هر گاه براى ما چيزى را بخواهد كه خوش نمى داريم ولى او دوست مى دارد، ما نيز خشنود خواهيم بود».

705. تهذيب الكمال عن إبراهيم بن سعد: سَمِعَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام واعِيَةً في بَيتِهِ وعِندَهُ جَماعَةٌ، فَنَهَضَ إلى مَنزِلِهِ ثُمَّ رَجَعَ إلى مَجلِسِهِ، فَقيلَ لَهُ: أمرٌ حَدَثَ؟ قالَ: نَعَم، فَعَزَّوهُ وتَعَجَّبوا مِن صَبرِهِ، فَقالَ: إنّا أهلُ بَيتٍ نُطيعُ اللّهَ فيما نُحِبُّ، ونَحمَدُهُ فيما نَكرَهُ.

705. تهذيب الكمال ـ به نقل از ابراهيم بن سعد ـ: امام زين العابدين عليه السلام ـ در حالى كه جماعتى نزد او بودند ـ صداى عزادارى از خانه خود شنيد. به منزل خود رفت و سپس به مجلس باز گشت. به ايشان گفته شد: اتّفاقى افتاده است؟

فرمود: «آرى».

حاضران، او را تسليت دادند و از شكيبايى او شگفت زده شدند. امام عليه السلام فرمود: «ما خاندانى هستيم كه در آنچه دوست مى داريم، از خدا فرمان مى بريم و در آنچه ناخوش مى داريم، سپاسش مى گوييم».

706. الإمام الباقر عليه السلام: نَدعُو اللّهَ فيما نُحِبُّ، فَإِذا وَقَعَ ما نَكرَهُ لَم نُخالِفِ اللّهَ عز و جلفيما أحَبَّ.

706. امام باقر عليه السلام: خدا را در آنچه مى خواهيم، مى خوانيم و اگر آن بر ما افتد كه خوش نمى داريم، در آنچه خداوند عز و جل خواسته است، به مخالفت بر نمى خيزيم.

707. الكافي عن علاء بن كامل: كُنتُ جالِسا عِندَ أبي عَبدِاللّهِ عليه السلام فَصَرَخَت صارِخَةٌ مِنَ الدّارِ، فَقامَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام ثُمَّ جَلَسَ فَاستَرجَعَ وعادَ في حَديثِهِ حَتّى فَرَغَ مِنهُ.

ثُمَّ قالَ: إنّا لَنُحِبُّ أن نُعافى في أنفُسِنا وأولادِنا وأموالِنا، فَإِذا وَقَع القَضاءُ فَلَيسَ لَنا أن نُحِبَّ ما لَم يُحِبَّ اللّهُ لَنا.

707. الكافى ـ به نقل از علاء بن كامل ـ: در خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بودم كه زنى از خانه ايشان فرياد زد. امام عليه السلام برخاست و سپس نشست و استرجاع گفت و به سخن خود باز گشت تا آن را به پايان بُرد.

سپس فرمود: «ما سلامت را در جان و مال و فرزند دوست داريم؛ امّا آن گاه كه قضا واقع شود، ديگر آنچه را خداوند براى ما دوست ندارد، دوست نخواهيم داشت».

708. الكافي عن قتيبة الأعشى: أتَيتُ أبا عَبدِاللّهِ عليه السلام أعودُ ابنا لَهُ، فَوَجَدتُهُ عَلَى البابِ فَإِذا هُوَ مُهتَمٌّ حَزينٌ، فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، كَيفَ الصَّبِيُّ؟ فَقالَ: وَاللّهِ إنَّهُ لِما بِهِ، ثُمَّ دَخَلَ فَمَكَثَ ساعَةً، ثُمَ خَرَجَ إلَينا وقَد أسفَرَ وَجهُهُ وذَهَبَ التَّغَيُّرُ وَالحُزنُ.

قالَ: فَطَمِعتُ أن يَكونَ قَد صَلَحَ الصَّبِيُّ، فَقُلتُ: كَيفَ الصَّبِيُّ جُعِلتُ فِداكَ؟ فَقالَ: وقَد مَضى لِسَبيلِهِ، فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، لَقَد كُنتَ وهُوَ حَيٌّ مُهتًَّما حَزينا، وقَد رَأَيتُ حالَكَ السّاعَةَ وقَد ماتَ، غَيرَ تِلكَ الحالِ، فَكَيفَ هذا؟!

فَقالَ: إنّا أهلَ البَيتِ إنَّما نَجزَعُ قَبلَ المُصيبَةِ، فَإِذا وَقَعَ أمرُ اللّهِ رَضينا بِقَضائِهِ وسَلَّمنا لِأَمرِهِ.

708. الكافى ـ به نقل از قتيبه اعشى ـ: نزد امام صادق عليه السلام رفتم تا پسرش را عيادت كنم. ايشان را بر درِ خانه غمگين و حزن آلود ديدم. گفتم: فدايت گردم! پسرك چگونه است؟

فرمود: «به خدا، حالش خوب نيست». آن گاه به درون خانه رفت و ساعتى درنگ كرد و سپس بيرون آمد، در حالى كه چهره اى گشاده داشت و رنگ پريدگى و حزن، از سيماى او رخت بر بسته بود.

خيال كردم كودكش بهبود يافته است. گفتم: قربانت گردم! كودك چگونه است؟

فرمود: «در گذشت».

گفتم: قربانت گردم! چگونه است؟ آن گاه كه او زنده بود، غمگين و گرفته بودى و در اين لحظه كه او مرده است، جز آن وضع را در تو مى بينم؟!

امام عليه السلام فرمود: «ما اهل بيت، پيش از رسيدن مصيبت، ناله مى كنيم و هر گاه امر خدا واقع شد، به قضاى او خشنود و در برابر امرش تسليميم».

6 / 6: سيرَتُهُم في طَلَبِ المَعاشِ

6 / 6: شيوه اهل بيت عليهم السّلام در طلب معاش

709. الإمام الصادق عليه السلام: لا تَكسَلوا في طَلَبِ مَعايِشِكُم؛ فَإِنَّ آباءَنا كانوا يَركُضونَ فيها ويَطلُبونَها.

709. امام صادق عليه السلام: در طلب معاش خود، كاهلى نكنيد كه پدران ما براى آن مى دويدند و آن را جستجو مى كردند.

710. صحيح البخاري عن جابر بن عبد اللّه: كُنّا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله بِمَرِّ الظَّهرانِ نَجنِي الكَباثَ .

فَقالَ: عَلَيكُم بِالأَسوَدِ مِنهُ فَإِنَّهُ أيطَبُ ، فَقيلَ: أكُنتَ تَرعَى الغَنَمَ؟ قالَ: نَعَم، وهَل مِن نَبِيٍّ إلّا رَعاها؟

710. صحيح البخارى ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ: در مرّ الظَّهران با پيامبر صلى الله عليه و آله ميوه‌هاى رسيده چوج را مى چيديم. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «سياهش را بچينيد كه گواراتر است».

گفته شد: آيا تو گوسفند مى چراندى؟

فرمود: «آرى. پيامبرى هم هست كه گوسفند نچرانده باشد؟!».

711. السنن الكبرى للنسائي عن ابن حزن: افتخر أهلُ الإِبِلِ والشّاةِ. فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: بُعِثَ موسى عليه السلام وهُوَ راعي غَنَمٍ، وبُعِثَ داودُ عليه السلام وهُوَ راعي غَنَمٍ، وبُعِثتُ أنَا أرعى غَنًَما لِأَهلي بِأَهلي بِأَجيادٍ.

711. السنن الكبرى، نسايى ـ به نقل از ابن حزن ـ: شترداران و گوسفندداران مى نازيدند. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «موسى عليه السلام برانگيخته شد، در حالى كه گوسفندچران بود. داوود عليه السلام برانگيخته شد، در حالى كه چوپان گوسفند بود و من نيز در حالى برانگيخته شدم كه براى خانواده ام در اجياد، گوسفند مى چراندم».

712. الإمام الصادق عليه السلام: قَسَّمَ نَبِيُّ اللّهِ صلى الله عليه و آله الفَيءَ، فَأَصابَ عَلِيّا عليه السلام أرضا، فَاحتَفَرَ فيها عَينا فَخَرَجَ ماءٌ يَنبُعُ فِي السَّماءِ كَهَيئَةِ عُنُقِ البَعيرِ فَسَمّ ـاها يَنبُعَ، فَجاءَ البَشيرُ يُبَشِّرُ فَقالَ عليه السلام: بَشِّرِ الوارِثَ، هِيَ صَدَقَةٌ بَتَّةً بَتلاً في حَجيجِ بَيتِ اللّهِ وعابِري سَبيلِ اللّهِ، لا تُباعُ ولا توهَبُ ولا تورَثُ، فَمَن باعَها أو وَهَبَها فَعَلَيهِ لَعنَةُ اللّهِ وَالمَلائِكَةِ وَالنّاسِ أجمَعينَ، لا يَقبَلُ اللّهُ مِنهُ صَرفا ولا عَدلاً.

712. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله غنايم را تقسيم كرد و به على عليه السلام قطعه زمينى رسيد. امام عليه السلام در آن، چاهى حفر كرد و از آن، آبى به قُطر گردن شتر به آسمان جهيد. امام عليه السلام آن را «يَنبع» ناميد. پس مردى آمد و آن را بشارت داد. امام عليه السلام فرمود: «به وارث من بشارت ده كه آن را صدقه اى حتمى و قطعى قرار دادم براى حاجيان بيت اللّه و عابران راه خدا. نه فروخته مى شود و نه بخشيده مى گردد و نه به ارث مى رسد. هر كه آن را بفروشد يا هبه كند، لعنت خدا، فرشتگان و همه مردم بر او باد كه خداوند، نه بازگشت و توبه اش را بپذيرد و نه عوض و فديه اش را!».

713. الإمام عليّ عليه السلام: جُعتُ مَرَّةً بِالمَدينَةِ جوعا شَديدا، فَخَرَجتُ أطلُبُ العَمَلَ في عَوالِي المَدينَةِ، فَإِذا أنَا بِامرَأَةٍ قَد جَمَعَت مَدَرا، فَظَنَنتُها تُريدُ بَلَّهُ، فَأَتَيتُها فَقاطَعتُها كُلَّ ذَنوبٍ عَلى تَمرَةٍ، فَمَدَدتُ سِتَّةَ عَشَرَ ذَنوبا، حَتّى مَجَلَت يَدايَ ، ثُمَّ أتَيتُ الماءَ فَأَصَبتُ مِنهُ، ثُمَّ أتَيتُها فَقُلتُ بِكَفَّيَّ هكَذا بَينَ يَدَيها فَعَدَّت لي سِتَّ عَشرَةَ تَمرَةً، فَأَتَيتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله فَأَخبَرتُهُ، فَأَكَلَ مَعي مِنها.

713. امام على عليه السلام: يك بار، در مدينه به شدّت گرسنه شدم. براى پيدا كردن كارى، به بخش هاى بالاى مدينه رفتم. ناگاه زنى را ديدم كه كلوخ جمع كرده است. فهميدم كه مى خواهد آنها را خيس كند. نزد آن زن رفتم و با او توافق كردم كه براى آوردن هر دلو آب، يك خرما بگيرم. شانزده دلو پُر، آب آوردم تا دستانم تاول زد. آن گاه آبى آوردم و بر دستم ريختم و نزد آن زن رفتم و گفتم: «[ببين] كف دستانم چنين شد» و زن، براى من شانزده خرما شمرد. نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمدم و او را آگاه گردانيدم و پيامبر صلى الله عليه و آله هم از آن خرما با من خورد.

714. كتاب من لا يحضره الفقيه: كانَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام يَخرُجُ فِي الهاجِرَةِ فِي الحاجَةِ قَد كُفِيَها، يُريدُ أن يَراهُ اللّهُ يُتعِبُ نَفسَهُ في طَلَبِ الحَلالِ.

714. كتاب من لا يحضره الفقيه: امام على عليه السلام در گرماى روز براى بر آوردن نيازى، از خانه بيرون مى رفت كه برآورده شده بود. امام عليه السلام مى خواست خدا، او را در حالى ببيند كه در طلب روزى حلال، خود را به زحمت مى اندازد.

715. الإمام الصادق عليه السلام ـ عِندَ ذِكرِ عَلِيٍّ عليه السلام ـ: وَاللّهِ، لَقَد أعتَقَ ألفَ مَملوكٍ لِوَجهِ اللّهِ عز و جل. دَبِرَت فيهِم يَداهُ.

715. امام صادق عليه السلام ـ در يادكرد از امام على عليه السلام ـ: به خدا سوگند، او هزار برده را در راه خداوند عز و جل آزاد كرد. دستان ايشان به خاطر آزاد كردن اين برده ها زخم شده بود.

716. الغارات عن عبد اللّه بن الحسن (بن الحسن) بن عليّ بن أبي طالب عليه السلام: أعتَقَ عَلِيٌّ عليه السلام ألفَ أهلِ بَيتٍ بِما مَجَلَت يَداهُ وعَرِقَ جَبينُهُ.

716. الغارات ـ به نقل از عبد اللّه بن الحسن [بن الحسن] بن على بن ابى طالب عليه السلام ـ: على عليه السلام هزار خانوار را با درآمدى كه با پينه دست و عرق جبين، به دست آورده بود، آزاد كرد.

717. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ مُحَمَّدَ بنَ المُنكَدِرِ كانَ يَقولُ: ما كُنتُ أرى أنَّ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام يَدَعُ خَلَفا أفضَلَ مِنهُ حَتّى رَأَيتُ ابنَهُ مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام، فَأَرَدتُ أن أعِظَهُ فَوَعَظَني، فَقالَ لَهُ أصحابُهُ: بِأَيِّ شَيءٍ وَعَظَكَ؟

قالَ: خَرَجتُ إلى بَعضِ نَواحِي المَدينَةِ في ساعَةٍ حارَّةٍ، فَلَقِيَني أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام ـ وكانَ رَجُلاً بادِنا ثَقيلاً ـ وهُوَ مُتَّكِئٌ عَلى غُلامَينِ أسوَدَينِ أو مَولَيَينِ، فَقُلتُ في نَفسي: سُبحانَ اللّهِ! شَيخٌ مِن أشياخِ قُرَيشٍ في هذِهِ السّاعَةِ عَلى هذِهِ الحالِ في طَلَبِ الدُّنيا! أما لَأَعِظَنَّهُ، فَدَنَوتُ مِنهُ فَسَلَّمتُ عَلَيهِ، فَرَدَّ عَلَيَّ السَّلامَ بِنَهرٍ وهُوَ يَتَصابُّ عَرَقا، فَقُلتُ: أصلَحَكَ اللّهُ، شَيخٌ مِن أشياخِ قُرَيشٍ في هذِهِ السّاعَةِ عَلى هذِهِ الحالِ في طَلَبِ الدُّنيا! أرَأَيتَ لَو جاءَ أجَلُكَ وأنتَ عَلى هذِهِ الحالِ ماكُنتَ تَصنَعُ؟

فَقالَ: لَو جاءَنِي المَوتُ وأنَا عَلى هذِهِ الحالِ، جاءَني وأنَا في (طاعَةٍ مِن) طاعَةِ اللّهِ، أكُفُّ بِها نَفسي وعِيالي عَنكَ وعَنِ النّاسِ، وإنَّما كُنتُ أخافُ أن لَو جاءَنِي المَوتُ وأنَا عَلى مَعصِيَةٍ مِن مَعاصِي اللّهِ.

فَقُلتُ: صَدَقتَ يَرحَمُكَ اللّهُ، أرَدتُ أن أعِظَكَ فَوَعَظتَني.

717. امام صادق عليه السلام: محمّد بن منكدر مى گفت: من گمان نمى كردم امام زين العابدين عليه السلام جانشينى برتر از خود بنهد، تا آن كه پسرش امام باقر عليه السلام را ديدم و خواستم بدو پند دهم؛ ولى او مرا پند داد.

دوستانش به منكدر گفتند: امام عليه السلام به چه چيزى تو را پند داد؟

گفت: در ساعات گرم روز به يكى از مناطق مدينه رفتم. امام باقر ـ كه مردى تنومند و سنگين بود ـ مرا ديد. او به دو غلام سياه يا دو برده تكيه كرده بود. با خود گفتم: سبحان اللّه! در اين ساعت، بزرگى از بزرگان قريش، در طلب دنياست! خوب است او را اندرز دهم. به او نزديك شدم و سلام كردم. او در حالى كه عرق مى ريخت، به تندى جواب سلام مرا داد. گفتم: خدا حالت را نيكو گردانَد! بزرگى از بزرگان قريش، در اين ساعت در طلب دنياست!؟ هيچ مى دانى اگر در اين وضع، مرگ تو فرا رسد، چه مى كنى؟

فرمود: «اگر مرگم در اين وضع فرا رسد، در حالى فرا رسيده است كه من در حال فرمانبرى از خدا هستم و با اين فرمانبرى و اطاعت، خود و خانواده ام را از نياز به تو و مردم باز مى دارم. من از اين مى هراسم كه اگر مرگم، در حال معصيت خدا رسد، چه كنم».

گفتم: خدا بر تو رحمت آورَد! راست مى گويى. من خواستم به تو پند دهم؛ ليكن تو به من پند دادى.

718. الكافي عن أبي عمرو الشّيبانيّ: رَأَيتُ أبا عَبدِاللّهِ عليه السلام وبِيَدِهِ مِسحاةٌ وعَلَيهِ إزارٌ غَليظٌ يَعمَلُ في حائِطٍ لَهُ وَالعَرَقُ يَتَصابُّ عَن ظَهرِهِ، فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، أعطِني أكفِكَ.

فَقالَ لي: إنّي اُحِبُّ أن يَتَأَذَّى الرَّجُلُ بِحَرِّ الشَّمسِ في طَلَبِ المَعيشَةِ.

718. الكافى ـ به نقل از ابو عمرو شيبانى ـ: امام صادق عليه السلام را ديدم كه بيلى در دست و جامه اى زبر بر تن دارد و در باغ خود، مشغول كار است و عرق از پشتش مى ريزد. گفتم: قربانت گردم! اجازه بده من اين كار را برايَت انجام دهم.

فرمود: «من دوست دارم انسان، در طلب معاش، خود را در گرماى آفتاب به رنج اندازد».

719. الكافي عن عبد الأعلى مولى آل سام: اِستَقبَلتُ أبا عَبدِاللّهِ عليه السلام في بَعضِ طُرُقِ المَدينَةِ في يَومٍ صائفٍ شَديدِ الحَرِّ، فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، حالُكَ عِندَ اللّهِ عز و جلوقَرابَتُكَ مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وأنتَ تَجهَدُ لِنَفسِكَ في مِثلِ هذَا اليَومِ؟!

فَقالَ: يا عَبدَ الأَعلى، خَرَجتُ في طَلَبِ الرِّزقِ لِأَستَغنِيَ عَن مِثلِكَ.

719. الكافى ـ به نقل از عبد الأعلى، وابسته خاندان سام ـ: در روزى از روزهاى بسيار گرم تابستان، با امام صادق عليه السلام رو به رو شدم. گفتم: قربانت گردم! وضع تو در درگاه خداوندى و خويشاوندى ات با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله چنين است؛ ولى با اين حال، در چنين روزى، خود را به سختى مى افكنى؟!

امام عليه السلام فرمود: «اى عبد الأعلى! در طلب روزى بيرون آمده ام تا از امثال تو بى نياز باشم».

720. الكافي عن أبي حمزة: رَأَيتُ أبَا الحَسَنِ عليه السلام يَعمَلُ في أرضٍ لَهُ قَدِ استَنقَعَت قَدَماهُ فِي العَرَقِ، فَقُلتُ لَهُ: جُعِلتُ فِداكَ، أينَ الرِّجالُ؟

فَقالَ: يا عَلِيُّ، قَد عَمِلَ بِاليَدِ مَن هُوَ خَيرٌ مِنّي في أرضِهِ ومِن أبي، فَقُلتُ لَهُ: ومَن هُوَ؟ فَقالَ: رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله وأميرُ المُؤمِنينَ، وآبائي عليهم السلام كُلُّهُم كانوا قَد عَمِلوا بِأَيديهِم، وهُوَ مِن عَمَلِ النَّبِيّينَ وَالمُرسَلينَ وَالأَوصِياءِ وَالصّالِحينَ.

720. الكافى ـ به نقل از ابو حمزه ـ: امام كاظم عليه السلام را ديدم كه در زمينش كار مى كرد و دو پايش خيس عرق شده بود. گفتم: قربانت گردم! مَردانت كجا هستند؟

فرمود: «اى على! كسانى با دستشان در زمينِ خود كار كرده اند كه از من و پدرم بهتر بودند».

گفتم: آنها چه كسانى بودند؟

فرمود: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، امير مؤمنان عليه السلام و پدرانم، همگى با دست خويش كار مى كرده اند. اين، كارِ پيامبران و فرستادگان و جانشينان و نيكان است».

6 / 7: سيرَتُهُم فِي العَطاء وَالصِّلَةِ

6 / 7: روش اهل بيت عليهم السّلام در بخشش و صله

721. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنّا لَنُعطي غَيرَ المُستَحِقِّ حَذَرا مِن رَدِّ المُستَحِقِّ.

721. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ما از بيم آن كه مستحق را رد نكرده باشيم، به غير مستحق هم مى بخشيم.

722. ربيع الأبرار عن محمّد بن الحنفيّة: كانَ أبي يَدعو قَنبَرا بِاللَّيلِ فَيُحمِّلُهُ دَقيقا وتَمرا فَيَمضي إلى أبياتٍ قَد عَرَفَها ولا يَطَّلِعُ عَلَيهِ أحَدٌ. فَقُلتُ لَهُ: يا أبَتِ، مايَمنَعُكَ أن يَدفَعَ إلَيهِم نَهارا؟ قالَ: يا بُنَيَّ، صَدَقَةَ السِّرِّ تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ عز و جل.

722. ربيع الأبرار ـ به نقل از محمّد بن حنفيّه ـ: پدرم، شبانه قنبر را مى خواند و آرد و خرما بر دوش او مى گذاشت و بى آن كه كسى آگاهى يابد، به خانه هايى كه مى شناخت، مى رساند. به او گفتم: پدر جان! چرا آن را در روز بديشان نمى بخشى؟

فرمود: «فرزندم! صدقه پنهانى، آتش خشم خداوند عز و جل را خاموش مى كند».

723. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام قاسَمَ رَبَّهُ ثَلاثَ مَرّاتٍ، نَعلاً ونَعلاً، وثَوبا وثَوبا، ودينارا ودينارا.

723. امام صادق عليه السلام: حسن بن على عليه السلام سه بار، هر آنچه از كفش و جامه و دينار داشت، با خدا تقسيم كرد.

724. مقتل الحسين عليه السلام للخوارزمي عن الحسن البصريّ: كانَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام سَيِّدا زاهِدا وَرِعا صالِحا ناصِحا حَسَنَ الخُلُقِ، فَذَهَبَ ذاتَ يَومٍ مَعَ أصحابِهِ إلى بُستانِهِ، وكانَ في ذلِكَ البُستانِ غُلامٌ لَهُ اسمُهُ «صافي»، فَلَمّا قَرُبَ مِنَ البُستانِ رَأَى الغُلامَ قاعِدا يَأكُلُ خُبزا، فَنَظَرَ الحُسَينُ عليه السلام إلَيهِ وجَلَسَ عِندَ نَخلَةٍ مُستَتِرا لا يَراهُ، فَكانَ يَرفَعُ الرَّغيفَ فَيَرمي بِنِصفِهِ إلَى الكَلبِ ويَأكُلُ نِصفَهُ الآخَرَ. فَتَعَجَّبَ الحُسَينُ عليه السلام مِن فِعلِ الغُلامِ، فَلَمّا فَرَغَ مِن أكلِهِ قالَ: الحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمينَ، اللّهُمَّ اغفِر لي، وَاغفِر لِسَيِّدي، وبارِك لَهُ كَما بارَكتَ عَلى أبَوَيهِ، بِرَحمَتِكَ يا أرحَمَ الرّاحِمينَ.

فَقامَ الحُسَينُ عليه السلام وقالَ: يا صافي! فَقامَ الغُلامُ فَزِعا وقالَ: يا سَيِّدي وسَيِّدَ المُؤمِنينَ، إنّي ما رَأَيتُكَ، فَاعفُ عَنّي.

فَقالَ الحُسَينُ عليه السلام: اِجعَلني في حِلٍّ يا صافي، لِأَنّي دَخَلتُ بُستانَكَ بِغَيرِ إذنِكَ. فَقالَ صافي: بِفَضلِكَ يا سَيِّدي وكَرَمِكَ وسُؤدُدِكَ تَقولُ هذا.

فَقالَ الحُسَينُ عليه السلام: رَأَيتُكَ تَرمي بِنِصفِ الرَّغيفِ لِلكَلبِ وتَأكُلُ النِّصفَ الآخَرَ، فَما مَعنى ذلِكَ؟ فَقالَ الغُلامُ: إنَّ هذَا الكَلبَ يَنظُرُ إلَيَّ حينَ آكُلُ، فَأَستَحي مِنهُ يا سَيِّدي لِنَظَرِهِ إلَيَّ، وهذا كَلبُكَ يَحرُسُ بُستانَكَ مِنَ الأَعداءِ، فَأَنَا عَبدُكَ، وهذا كَلبُكَ، فَأَكَلنا رِزقَكَ مَعا.

فَبَكَى الحُسَينُ وقالَ: أنتَ عَتيقٌ للّهِِ، وقَد وَهَبتُ لَكَ ألفَي دينارٍ بِطيبَةٍ مِن قَلبي. فَقالَ الغُلامُ: إن أعتَقتَني فَأَنَا اُريدُ القِيامَ بِبُستانِكَ.

فَقالَ الحُسَينُ: إنَّ الرَّجُلَ إذا تَكَلَّمَ بِكَلامٍ فَيَنبَغي أن يُصَدِّقَهُ بِالفِعلِ، فَأَنَا قَد قُلتُ: دَخَلتُ بُستانَكَ بِغَيرِ إذنِكَ، فَصَدَّقتُ قَولي، ووَهَبتُ البُستانَ وما فيهِ لَكَ، غَيرَ أنَّ أصحابي هؤُلاءِ جاؤوا لِأكلِ الِّثمارِ وَالرُّطَبِ فَاجعَلهُم أضيافا لَكَ وأكرِمهُم مِن أجلي، أكرَمَكَ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ وبارَك لَكَ في حُسنِ خُلقِكَ وأدَبِكَ.

فَقالَ الغُلامُ: إن وَهَبتَ لي بُستانَكَ فَأَنَا قَد سَبَّلتُهُ لِأَصحابِكَ وشيعَتِكَ.

قالَ الحَسَنُ [البَصرِيُّ]: فَيَنبَغي لِلمُؤمِنِ أن يَكونَ كَنافِلَةِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

724. مقتل الحسين عليه السلام، خوارزمى ـ به نقل از حسن بصرى ـ: حسين بن على عليه السلام، سَرورى زاهد، پارسا، شايسته، خيرخواه و خوش اخلاق بود. ايشان روزى با اطرافيانش به باغ خود رفت. در اين باغ، غلامى كار مى كرد كه نامش «صافى» بود. چون امام عليه السلام به باغ نزديك شد، غلام را ديد كه نشسته و نان مى خورد. امام حسين عليه السلام بدو نگريست و زير درخت خرمايى نشست كه ايشان را مى پوشانْد و غلام نمى توانست ايشان را ببيند. غلام، يك گرده نان را بر مى داشت و نصف آن را به طرف سگش مى انداخت و نيم ديگر را خودش مى خورد. حسين عليه السلام از اين كار غلام در شگفت شد. چون غلام از خوردنْ آسوده گشت، گفت: سپاس، خداوند جهانيان را. خدايا! مرا بيامرز و سَرورم را بيامرز و به او بركت بده، چنان كه به پدر و مادر او بركت دادى، به رحمت خودت، اى مهربان ترينِ مهربانان!

در اين هنگام، حسين عليه السلام برخاست و فرمود: «اى صافى!». غلام، وحشت زده برخاست و گفت: سَرورم و سَرور همه مؤمنان! من شما را نديدم. مرا ببخش.

حسين عليه السلام فرمود: «مرا حلال كن، اى صافى؛ زيرا من، بدون اجازه تو به باغت وارد شدم».

صافى گفت: به سبب فضيلت و كرم و سَرورى خودت چنين سخنى را مى گويى، سَرورم!

حسين عليه السلام فرمود: «ديدم كه نيمى از گرده نان را به سگَت مى دهى و نيم ديگر آن را خود مى خورى. اين كار چه معنا دارد؟».

غلام گفت: سَرورم! هنگامى كه من نان مى خوردم، اين سگ به من مى نگريست. من از نگاه او شرم كردم. آخر، اين هم سگِ توست كه باغت را در برابر دشمنان حفظ مى كند. من برده تو ام و اين، سگ توست و هر دو با هم، روزىِ از تو رسيده را خورديم.

حسين عليه السلام گريست و فرمود: «تو در راه خدا آزادى و با طيبِ خاطر، دو هزار دينار به تو مى بخشم».

غلام گفت: اگر مرا آزاد مى كنى، من باز هم مى خواهم عهده دار باغ تو باشم.

حسين عليه السلام فرمود: «مرد، هر گاه سخنى بر زبان مى آورد، شايسته است كه آن را با عمل خود تأييد كند. من گفتم: بدون اجازه تو به باغت وارد شدم و سخن خود را تأييد كردم و باغ را با هر آنچه در آن است، به تو بخشيدم؛ ولى اين گروه از اطرافيان من آمده اند تا ميوه و خرما بخورند. آنها را به خاطر من، ميهمان خود بدار و ارجشان نِه. خداوند در روز رستاخيز، بر تو ارج نهد و به سبب خوش اخلاقى و ادبت، به تو بركت دهد!».

غلام گفت: اگر تو باغت را به من بخشيدى، من هم آن را وقف اطرافيان و شيعيان تو مى كنم.

بر مؤمن شايسته است كه همچون نوه پيامبر خدا باشد.

725. علل الشرائع عن أبي حمزة الثّمالي: سَمِعتُ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام يَقولُ لِمَولاةٍ لَهُ: لا يَعبُرُ عَلى بابي سائِلٌ إلّا أطعَمتُموهُ، فَإِنَّ اليَومَ يَومُ الجُمُعَةِ. قُلتُ لَهُ: لَيسَ كُلُّ مَن يَسأَلُ مُستَحِقّا!

فَقالَ عليه السلام: أخافُ أن يَكونَ بَعضُ مَن يَسأَلُنا مُحِقّا فَلا نُطعِمَهُ ونَرُدَّهُ، فَيَنزِلَ بِنا أهلَ البَيتِ ما نَزَلَ بِيَعقوبَ.

725. علل الشرائع ـ به نقل از ابو حمزه ثمالى ـ: شنيدم امام زين العابدين عليه السلام به كنيز خود مى فرمايد: «بر درِ خانه من، فقيرى گذر نكند، مگر آن كه او را اطعام كنيد».

آن روز، جمعه بود. به امام عليه السلام گفتم: هر كه چيزى مى خواهد كه مستحق نيست.

امام عليه السلام فرمود: «مى ترسم يكى از كسانى كه گدايى مى كند، مستحق باشد و ما او را اطعام نكنيم و بازش گردانيم و آن گاه بر ما اهل بيت، آن نازل شود كه بر يعقوب نازل شد».

726. الإمام الباقر عليه السلام: إنّا أهلَ البَيتِ نَصِلُ مَن قَطَعَنا ونُحسِنُ إلى مَن أساءَ إلَينا، فَنَرى وَاللّهِ في ذلِكَ العاقِبَةَ الحَسَنَةَ.

726. امام باقر عليه السلام: ما اهل بيت، به هر كه از ما بگلسد، مى پيونديم و به كسى كه به ما بدى كند، نيكى مى كنيم. به خدا سوگن اق اق فرجام نيك را در اين مى بينيم.

727. الإمام الصادق عليه السلام: كانَ أبي عليه السلام أقَلَّ أهلِ بَيتِهِ مالاً وأعظَمَهُم مَؤونَةً، وكانَ يَتَصَدَّقُ كُلَّ جُمُعَةٍ بِدينارٍ، وكانَ يَقولُ: الصَّدَقَةُ يَومَ الجُمُعَةِ تُضاعَفُ؛ لِفَضلِ يَومِ الجُمُعَةِ عَلى غَيرِهِ مِنَ الأَيّامِ.

727. امام صادق عليه السلام: پدر من در ميان اهل بيتش، مالش از همه كمتر و مخارجش از همه بيشتر بود. او هر جمعه، يك دينار صدقه مى داد و مى فرمود: «صدقه در روز جمعه، به سبب فضيلت روز جمعه بر ديگر روزها دو چندان مى شود».

728. مكارم الأخلاق لابن أبي الدنيا عن سلمى مولاة أبي جعفر عليه السلام: كانَ يَدخُلُ عَلَيهِ إخوانُهُ فَلا يَخرُجونَ مِن عِندِهِ حَتّى يُطعِمَهُمُ الطَّيِّبَ ويَكسُوَهُمُ الثِّيابَ الحَسَنَةَ ويَهَبَ لَهُمُ الدَّراهِمَ، قالَت: فَأَقولُ لَهُ: بَعضَ ما تَصنَعُ! قالَ: فَيَقولَ: يا سَلمى، ما نُؤَمِّلُ فِي الدُّنيا بَعدَ المَعارِفِ وَالإِخوانِ؟!

728. مكارم الأخلاق، ابن ابى الدنيا ـ به نقل از سلمى، كنيز امام باقر عليه السلام ـ: برادران امام عليه السلام بر ايشان وارد مى شدند و از پيش ايشان نمى رفتند، مگر آن كه امام عليه السلام آنان را خوراك نيكو مى داد و جامه فاخر بر تنشان مى كرد و چند درهم بديشان صله مى داد.

من به ايشان عرض مى كردم: كارها مى كنى!

امام عليه السلام مى فرمود: «اى سلمى! ما در دنيا چيزى جز بخشش و احسان به برادران، آرزويى نداريم».

729. الإرشاد عن الحسن بن كثير: شَكَوتُ إلى أبي جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام الحاجَةَ وجَفاءَ الإِخوانِ، فَقالَ: بِئسَ الأَخُ أَخٌ يَرعاكَ غَنِيّا ويَقطَعُكَ فَقيرا. ثُمَّ أمَرَ غُلامَهُ فَأَخرَجَ كيسا فيهِ سَبعُمِئَةِ دِرهَمٍ، وقالَ: اِستَنفِق هذِهِ فَإِذا نَفِدَت فَأَعلِمني.

729. الإرشاد ـ به نقل از حسن بن كثير ـ: نزد امام باقر عليه السلام از فقر و جفاى برادران، شكوه كردم. فرمود: «بدترين برادر، برادرى است كه تو را به وقت توانگرى در نظر داشته باشد و هنگام فقر، از تو ببُرد».

سپس به غلامش دستور داد هميانى بياورد كه در آن هفتصد درهم بود.

و فرمود: «اين را خرج كن و هر گاه تمام شد، مرا آگاه كن».

730. الكافي عن هشام بن سالم: كانَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام إذا أعتَمَ وذَهَبَ مِنَ اللَّيلِ شَطرُهُ أخَذَ جِرابا فيهِ خُبزٌ ولَحمٌ وَالدَّراهِمُ فَحَمَلَهُ عَلى عُنُقِهِ، ثُمَّ ذَهَبَ بِهِ إلى أهلِ الحاجَةِ مِن أهلِ المَدينَةِ فَقَسَّمَهُ فيهِم ولا يَعرِفونَهُ، فَلَمّا مَضى أبو عَبدِ اللّه عليه السلام فَقَدوا ذلِكَ فَعَلِموا أنَّهُ كانَ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام.

730. الكافى ـ به نقل از هشام بن سالم ـ: امام صادق عليه السلام هر گاه تاريك مى شد و نيمى از شب سپرى مى گشت، كيسه اى پوستين بر مى گرفت كه در آن، نان و گوشت و درهم بود. آن را بر گردن مى افكنْد و براى نيازمندان مدينه مى بُرد و در حالى كه او را نمى شناختند، ميانشان تقسيم مى كرد. چون امام عليه السلام رحلت كرد و آنها اين كمك ها را از دست دادند، دانستند كه آن شخص، امام صادق عليه السلام بوده است.

731. الكافي عن معلّى بن خنيس: خَرَجَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام في لَيلَةٍ قَد رَشَّت وهُوَ يُريدُ ظُلَّةَ بَني ساعِدَةَ، فَأَتبَعتُهُ فَإِذا هُوَ قَد سَقَطَ مِنهُ شَيءٌ، فَقالَ: بِسمِ اللّهِ، اللّهُمَّ رُدَّ عَلَينا، فَأَتَيتُهُ فَسَلَّمتُ عَلَيهِ، فَقالَ: مُعَلًّى؟ قُلتُ: نَعَم جُعِلتُ فِداكَ، فَقالَ لي: اِلَتمِس بِيَدِكَ، فَما وَجَدتَ مِن شَيءٍ فَادفَعهُ إلَيَّ. قالَ: فَإِذا أنَا بِخُبزٍ مُنتَشِرٍ كَثيرٍ، فَجَعَلتُ أدفَعُ إلَيهِ ما وَجَدتُ، فَإِذا أنَا بِجِرابٍ أعجَزُ عَن حَملِهِ مِن خُبزٍ، فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، أحمِلُهُ عَلى رَأسي؟ فَقالَ: لا، أنَا أولى بِهِ مِنكَ ولكِنِ امضِ مَعي. قالَ: فَأَتَينا ظُلَّةَ بَني ساعِدَةَ، فَإِذا نَحنُ بِقَومٍ نِيامٍ فَجَعَلَ يَدُسُّ الرَّغيفَ وَالرَّغيفَينِ حَتّى أتى عَلى آخِرِهِم ثُمَّ انصَرَفنا، فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، يَعرِفُ هؤُلاءِ الحَقَّ؟ فَقالَ: لَوعَرَفوا لَواسَيناهُم بِالدُّقَّةِ.

731. الكافى ـ به نقل از معلّى بن خنيس ـ: امام صادق عليه السلام در شبى كه نم نم باران مى آمد، آهنگ سقيفه بنى ساعده كرد. من هم او را تعقيب كردم. ناگهان چيزى از او افتاد. امام عليه السلام فرمود: «بسم اللّه، خدايا! آن را به ما باز گردان».

به خدمتش رسيدم و سلام كردم. فرمود: «معلّى! تو هستى؟».

گفتم: بله، قربانت گردم!

فرمود: «با دستت زمين را لمس كن و هر چه يافتى، به من بده».

ناگهان ديدم مقدار زيادى نان ريخته است. آنچه را مى يافتم، به ايشان مى دادم و اين چنين، كيسه اى چرمى از نان پر شد كه من نمى توانستم آن را حمل كنم. گفتم: قربانت گردم! آن را بر سر خود حمل بكنم؟

فرمود: «نه. من به اين كار از تو شايسته ترم؛ ولى همراه من بيا».

به سقيفه بنى ساعده رسيديم و به جماعتى برخورديم كه خواب بودند. امام عليه السلام يك يا دو گرده نان، زير سر هر يك مى نهاد تا به آخرين آنها رسيد و آن گاه باز گشتيم. گفتم: قربانت گردم! اينها حق را مى شناسند (شيعه هستند)؟

فرمود: «اگر حق را مى شناختند، از دل و جان بديشان يارى مى رسانديم».

732. الأمالي للطوسي عن أبي جعفر الخثعمي: أعطاني أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام خَمسينَ دينارا فِي صُرَّةٍ، فَقالَ لي: اِدفَعها إلى رَجُلٍ مِن بَني هاشِمٍ ولا تُعلِمهُ أنّي أعطَيتُكَ شَيئا. فَأَتَيتُهُ فَقالَ: مِن أينَ هذِهِ؟ جَزاهُ اللّهُ خَيرا، فَما يَزالُ كُلَّ حينٍ يَبعَثُ بِها فَنَكونُ مِمّا نَعيشُ فيهِ إلى قابِلٍ، ولكِن لا يَصِلُني جَعفَرٌ بِدِرهَمٍ في كَثرَةِ مالِهِ!

732. الأمالى، طوسى ـ به نقل از ابو جعفر خثعمى ـ: امام صادق عليه السلام پنجاه دينار را در هميانى به من داد و فرمود: «آن را به مردى از بنى هاشم بده و به او نگو كه من چيزى به تو داده ام».

نزد آن مرد رفتم. او گفت: اين از كجاست؟ خدا به او جزاى خير دهد! او هر بار كه اين مال را مى فرستد، ما با آن تا دفعه بعد زندگى مى كنيم؛ ولى جعفر [صادق] با آن فراوانىِ مال، يك درهم هم براى ما نمى فرستد!

733. العدد القويّة: كانَ جَعفَرٌ عليه السلام يُطعِمُ حَتّى لا يَبقى لِعِيالِهِ شَيءٌ.

733. العدد القويّة ـ به نقل از هياج بن بسطام ـ: امام صادق عليه السلام آن قدر اطعام مى كرد كه ديگر براى خانواده اش چيزى باقى نمى ماند.

734. الإمام الكاظم عليه السلام: نَحنُ فِي العِلمِ وَالشَّجاعَةِ سَواءٌ، وفِي العَطايا عَلى قَدرِ ما نُؤمَرُ.

734. امام كاظم عليه السلام: ما همه در علم و شجاعت، يك سانيم؛ ولى در بخشش، به اندازه اى هستيم كه مأموريم.

735. الكافي عن اليسع بن حمزة: كُنتُ في مَجلِسِ أبِي الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام اُحَدِّثُهُ، وقَدِ اجتَمَعَ إلَيهِ خَلقٌ كَثيرٌ يَسأَلونَهُ عَنِ الحَلالِ وَالحَرامِ، إذ دَخَلَ عَلَيهِ رَجُلٌ طُوالٌ آدَمٌ فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكَ يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، رَجُلٌ مِن مُحِبّيكَ ومُحِبّي آبائِكَ وأجدادِكَ، مَصدَري مِنَ الحَجِّ، وقَدِ افتَقَدتُ نَفَقَتي وما مَعِيَ ما أبلُغُ مَرحَلَةً، فَإِن رَأَيتَ أن تُنهِضَني إلى بَلَدي وللّهِِ عَلَيَّ نِعمَةٌ، فَإِذا بَلَغتُ بَلَدي تَصَدَّقتُ بِالَّذي توليني عَنكَ فَلَستُ مَوضِعَ صَدَقَةٍ، فقالَ لَهُ: اِجلِس رَحِمَكَ اللّهُ.

وأقبَلَ عَلَى النّاسِ يُحَدِّثُهُم حَتّى تَفَرَّقوا، وبَقِيَ هُوَ وسُلَيمانُ الجَعفَرِيُّ وخَيثَمَةُ وأنَا، فَقالَ: أتَأذَنونَ لي فِي الدُّخولِ؟ فَقالَ لَهُ سُلَيمانُ: قَدَّمَ اللّهُ أمرَكَ. فَقامَ فَدَخَلَ الحُجرَةَ وبَقِيَ ساعَةً، ثُمَّ خَرَجَ ورَدَّ البابَ وأخرَجَ يَدَهُ مِن أعلَى البابِ وقالَ: أينَ الخُراسانِيُّ؟ فَقالَ: ها أنَا ذا، فَقالَ: خُذ هذِهِ المِائَتَي دينارٍ وَاستَعِن بِها في مَؤونَتِكَ ونَفَقَتِكَ، وتَبَرَّك بِها ولا تَصَدَّق بِها عَنّي، وَاخرُج فَلا أراكَ ولا تَراني. ثُمَّ خَرَجَ، فَقالَ لَهُ سُلَيمانُ: جُعِلتُ فِداكَ، لَقَد أجزَلتَ ورَحِمتَ فَلِماذا سَتَرتَ وَجهَكَ عَنهُ؟

فَقالَ: مَخافَةَ أن أرى ذُلَّ السُّؤالِ في وَجهِهِ لِقَضائي حاجَتَهُ، أما سَمِعتَ حَديثَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله: المُستَتِرُ بِالحَسَنَةِ يَعدِلُ سَبعينَ حَجَّةً، وَالمُذيعُ بِالسَّيِّئَةِ مَخذولٌ وَالمُستَتِرُ بِها مَغفورٌ لَهُ؟ أما سَمِعتَ قَولَ الاُوَلِ :

مَتى آتِهِ يَومًا لِأَطلُبَ حاجَةً رَجَعتُ إلى أهلي ووَجهي بِمائِهِ

735. الكافى ـ به نقل از يسع بن حمزه ـ: در خدمت امام رضا عليه السلام بودم و با ايشان سخن مى گفتم. گروه فراوانى در خدمت ايشان بودند و از ايشان در باره حلال و حرام مى پرسيدند كه مردى بلندقامت و گندمگون وارد شد و گفت: سلام بر تو، اى فرزند پيامبر خدا! مردى از دوستداران تو و دوستداران پدران و نياكان تو ام. از حج باز مى گردم. خرجى خود را گم كرده ام و چيزى ندارم تا خود را با آن به جايى برسانم. اگر صلاح مى دانى، مرا به شهرم برسان. از فضل خدا توانگر هستم و هر گاه به شهر خود رسيدم، آن مقدار كه به من داده اى، به عوضِ تو صدقه مى دهم؛ چرا كه به من صدقه تعلّق نمى گيرد.

امام عليه السلام فرمود: «بنشين. رحمت خدا بر تو باد!» و به مردم رو كرد و با آنها سخن گفت تا همه پراكنده شدند و آن مرد ماند به همراه سليمان جعفرى و خيثمه و من. امام عليه السلام فرمود: «آيا به من اجازه مى دهيد به اندرونى بروم؟».

سليمان گفت: خداوند، كار شما را پيش ببرد!

امام عليه السلام برخاست و داخل اتاق شد و اندكى باقى ماند و بيرون آمد و در را بست و دستش را از بالاى در بيرون آورد و فرمود: «آن خراسانى كجاست؟».

گفت: اين جا هستم.

امام عليه السلام فرمود: «اين دويست دينار را بگير و آن را كمك خرج خود كن و با آن، بركت بجوى و از سوى من صدقه نده و برو تا نه من تو را ببينم و نه تو مرا ببينى».

آن مرد رفت. سليمان به امام عليه السلام گفت: قربانت گردم! با نظر بلندى بخشيدى و رحم آوردى؛ امّا چرا چهره ات را از او پوشاندى؟

امام عليه السلام فرمود: «از ترس اين كه خوارىِ خواهش را به سبب اين كه آن را بر آوردم، در چهره اش ببينم. آيا اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله را نشنيده اى كه: نيكويى كردن پنهانى، همسنگ هفتاد حج است و آن كه پرده از بدى بر دارد، بى يار وا نهاده مى شود و آن كه بدى را بپوشاند، خدا او را مى آمرزد؟. آيا اين سخن پيشينيان را نشنيده اى كه:

هر گاه من براى طلب نيازى نزد او آيم

به سوى خانواده ام باز مى گردم، در حالى كه آبرويم باقى است».

736. تفسير العياشي عن محمّد بن عيسى بن زياد: كُنتُ في ديوانِ ابنِ عَبّادٍ فَرَأيتُ كِتابا يُنسَخُ، سَأَلتُ عَنهُ فَقالوا: كِتابُ الرِّضا إلَى ابنِهِ عليهماالسلاممِن خُراسانَ، فَسَأَلتُهُم أن يَدفَعوهُ إلَيَّ فَدَفَعوهُ إلَيَّ، فَإِذا فيهِ: بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ، أبقاكَ اللّهُ طَويلاً وأعاذَكَ مِن عَدُوِّكَ يا وَلَدي فِداكَ أبوكَ، قَد فَسَّرتُ لَكَ ما لي وأنَا حَيٌّ سَوِيٌّ رَجاءَ أن يَمُنَّكَ اللّهُ بِالصِّلَةِ لِقَرابَتِكَ ولِمُوالي موسى وجَعفَرٍ رَضِيَ اللّهُ عَنهُما... ، قالَ اللّهُ: «مَن ذَا الَّذي يُقرِضُ اللّهَ قَرضًا حَسَنًا فَيُضاعِفَهُ لَهُ أضعافًا كَثيرَةً» وقالَ: «لِيُنفِق ذو سَعَةٍ مِن سَعَتِهِ ومَن قُدِرَ عَلَيهِ رِزقُهُ فَليُنفِق مِمّا آتاهُ اللّهُ» وقَد أوسَعَ اللّهُ عَلَيكَ كَثيرا.…

736. تفسير العيّاشى ـ به نقل از محمّد بن عيسى بن زياد ـ: در ديوان ابن عَبّاد بودم و ديدم كه از نامه اى نسخه بر مى دارند. در باره آن پرسش كردم. گفتند: نامه امام رضاست از خراسان به پسرش. از آنها خواستم آن را به من بدهند. آنها نامه را به من دادند. در آن، چنين آمده بود: «به نام خداوند بخشنده مهربان. خداوند، عُمر تو را دراز گردانَد و از دشمنت پناهت دهد! فرزندم! پدرت فدايت باد! آنچه را لازم مى دانستم، براى تو بيان كردم، در حالى كه زنده و تن درستم، به اميد آن كه خداوند، با صله دادنِ تو به نزديكانت و وابستگان موسى و جعفر ـ كه خداوند از آن دو، خشنود باد ـ بر تو منّت نهد.… خداوند مى فرمايد: «كيست آن كس كه به [بندگانِ] خدا وامى نيكو دهد تا [خدا] آن را براى او چند برابر بيفزايد؟ و خداست كه [در معيشت بندگان،] تنگنا و گشايش پديد مى آورد و به سوى او باز گردانده مى شويد» و نيز مى فرمايد: «بر توانگر است كه از دارايى خود، انفاق كند و هر كه روزى اش تنگ شده است، [در همان حد] از آنچه خداوند به او داده است، انفاق كند» و خداوند، به تو گشايش فراوان [در روزى] داده است...».

737. الكافي عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر البزنطي: قَرَأتُ كِتابَ أبِي الحَسَنِ الرِّضا إلى أبي جَعفَرٍ عليهماالسلام: يا أبا جَعفَرٍ، بَلَغَني أنَّ المَوالِيَ إذا رَكِبتَ أخرَجوكَ مِنَ البابِ الصَّغيرِ، فَإِنَّما ذلِكَ مِن بُخلٍ مِنهُم لِئَلّا يَنالَ مِنكَ أحَدٌ خَيرا، وأسأَلُكَ بِحَقّي عَلَيكَ لا يَكُن مَدخَلُكَ ومَخرَجُكَ إلّا مِنَ البابِ الكَبيرِ، فَإِذا رَكِبتَ فَليَكُن مَعَكَ ذَهَبٌ وفِضَّةٌ، ثُمَّ لا يَسأَلُكَ أحَدٌ إلّا أعطَيتَهُ، ومَن سَأَلَكَ مِن عُمومَتِكَ أن تَبِرَّهُ فَلا تُعطِهِ أقَلَّ مِن خَمسينَ دينارا وَالكَثيرُ إلَيكَ، ومَن سَأَلَكَ مِن عَمّاتِكَ فَلا تُعطِها أقَلَّ مِن خَمسَةٍ وعِشرينَ دينارا وَالكَثيرُ إلَيكَ، إنّي إنَّما اُريدُ بِذلِكَ أن يَرفَعَكَ اللّهُ، فَأَنفِق ولا تَخشَ مِن ذِي العَرشِ إقتارا.

737. الكافى ـ به نقل از احمد بن محمّد بن ابى نصر بزنطى ـ: نامه امام رضا عليه السلام به امام جواد عليه السلام را خواندم. در آن، چنين آمده بود: «اى ابو جعفر! به من خبر رسيده است كه هر گاه [براى خروج] بر مركب خود سوار مى شوى، اطرافيان، تو را از در پشتى بيرون مى برند. اين از تنگ نظرى آنهاست تا مبادا كسى از تو به خير رسد. به حقّم بر تو، مى خواهم كه رفت و آمدت، از درِ اصلى باشد و هر گاه [براى خروج] بر مركبْ سوار مى شوى، با خود، طلا و نقره داشته باشى و كسى از تو چيزى نخواهد، مگر آن كه بدو عطا كنى، و اگر يكى از عموهايت خواهان نيكىِ تو بدو شد، كمتر از پنجاه دينار به او نده و بيشتر از اين مبلغ را خود دانى و اگر يكى از عمّه هايت خواهان نيكى تو بدو شد، كمتر از بيست و پنج دينار به او نده. من مى خواهم با اين كار، خداوند، تو را رفعت بخشد. انفاق كن و از پروردگار، بيم فقر نداشته باش».

738. كشف الغمّة عن عليّ بن عيسى: أتاهُ [أيِ الإِمامَ الجَوادَ] عليه السلام رَجُلٌ فَقالَ لَهُ: أعطِني عَلى قَدرِ مُرُوَّتِكَ، فَقالَ: لا يَسَعُني. فَقالَ: عَلى قَدري، قالَ: أمّا ذا فَنَعَم، يا غُلامُ أعطِهِ مِئَةَ دينارٍ.

738. كشف الغمّة ـ به نقل از على بن عيسى ـ: مردى خدمت امام جواد عليه السلام رسيد و گفت: به قدر مروّتِ خود به من بخششى كن.

فرمود: «توان آن را ندارم».

آن مرد گفت: پس به قدر مروّت من، بخشش كن.

فرمود: «اين شدنى است. اى غلام! صد دينار بدو بده».

6 / 8: سيرَتُهُم مَعَ الخَدَمِ

6 / 8: رفتار اهل بيت عليهم السّلام با خدمت گزاران

739. صحيح البخاري عن أنس: قَدِمَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله المَدينَةَ لَيسَ لَهُ خادِمٌ، فَأَخَذَ أبو طَلحَةَ بِيَدي، فَانطَلَقَ بي إلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، إنَّ أنَسا غُلامٌ كَيِّسٌ فَليَخدِمكَ.

قالَ: فَخَدَمتُهُ فِي السَّفَرِ وَالحَضَرِ، ما قالَ لي لِشَيءٍ صَنَعتُهُ: لِمَ صَنَعتَ هذا هكَذا؟ ولا لِشَيءٍ لَم أصنَعهُ: لِمَ لَم تَصنَع هذا هكَذا؟

739. صحيح البخارى ـ به نقل از اَنَس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بى هيچ خدمت گزارى به مدينه آمد. ابو طلحه دست مرا گرفت و نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله برد و گفت: اى پيامبر خدا! انس، غلامى زيرك است كه مأمور خدمت توست.

در سفر و حضر، خدمت پيامبر خدا كردم و هيچ گاه براى كارى كه كردم، نفرمود: «چرا چنين كردى؟»، يا اگر كارى را انجام ندادم، نفرمود: «چرا آن را انجام ندادى؟».

740. سنن الترمذي عن أنس: خَدَمتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله عَشرَ سِنينَ... وما قالَ لِشَيءٍ صَنَعتُهُ: لِمَ صَنَعتَهُ؟ ولا لِشَيءٍ تَرَكتُهُ: لِمَ تَرَكتَهُ؟

740. سنن الترمذى ـ به نقل از اَنَس ـ: ده سال به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله خدمت كردم و هيچ گاه براى كارى كه كردم، نفرمود: «چرا چنين كردى؟»، و براى كارى كه انجام ندادم، نفرمود: «چرا آن را انجام ندادى؟».

741. صحيح مسلم عن أنس: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مِن أحسَنِ النّاسِ خُلقا، فَأَرسَلَني يَوما لِحاجَةٍ، فَقُلتُ: وَاللّهِ لا أذهَبُ، وفي نَفسي أن أذهَبَ لِما أمَرَني بِهِ نَبِيُّ اللّه صلى الله عليه و آله، فَخَرَجتُ حَتّى أمُرُّ عَلى صِبيانٍ وهُم يَلعَبونَ فِي السّوقِ، فَإِذا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله قَد قَبَضَ بِقَفايَ مِن وَرائي. قالَ: فَنَظَرتُ إلَيهِ وهُوَ يَضحَكُ، فَقالَ: يا اُ نَيسُ، أذَهَبتَ حَيثُ أمَرتُكَ؟ قالَ: قُلتُ: نَعَم، أنَا أذهَبُ يا رَسولَ اللّهِ.

741. صحيح مسلم ـ به نقل از انس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از خوش اخلاق ترين مردم بود. روزى، مرا براى كار فرستاد. گفتم: به خدا نمى روم. ولى در نظر داشتم براى اجراى دستور پيامبر خدا صلى الله عليه و آله راهى شوم. بيرون آمدم، تا به كودكانى برخوردم كه در بازار، بازى مى كردند. ناگهان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، مرا از پشت گرفت. پس به او نگريستم. ديدم مى خندد. آن گاه فرمود: «انس كوچك! به آن جا كه گفتم، رفتى؟».

گفتم: آرى، مى روم، اى پيامبر خدا!

742. مسند ابن حنبل عن زياد بن أبي زياد عن خادم للنّبيّ صلى الله عليه و آله: كانَ [النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله] مِمّا يَقولُ لِلخادِمِ: ألَكَ حاجَةٌ؟

742. مسند ابن حنبل ـ به نقل از زياد بن ابى زياد، از خادم پيامبر صلى الله عليه و آله ـ: از جمله هايى كه [پيامبر صلى الله عليه و آله] به خدمت گزار خود مى فرمود، اين بود: «آيا نيازى دارى؟».

743. فضائل الصحابة لابن حنبل عن أبي النّوار بيّاع الكرابيس: أتاني عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام ومَعَهُ غُلامٌ لَهُ، فَاشتَرى مِنّي قَميصَ كَرابيسَ، قالَ لِغُلامِهِ: اِختَر أيَّهُما شِئتَ، فَأَخَذَ أحَدَهُما وأخَذَ عَلِيٌّ عليه السلام الآخَرَ فَلَبِسَهُ، ثُمَّ مَدَّ يَدَهُ فَقالَ: اِقطَعِ الَّذي يَفضُلُ مِن قَدرِ يَدي، فَقَطَعَهُ وكَفَّهُ فَلَبِسَهُ وذَهَبَ.

743. فضائل الصحابة، ابن حنبل ـ به نقل از ابو نوارِ كرباس فروش ـ: على بن ابى طالب عليه السلام با غلامش نزد من آمد و پيراهنِ كرباسى خريد و به غلامش گفت: «هر كدام را كه مى خواهى، انتخاب كن». او يكى از آن دو را برداشت و على عليه السلام ديگرى را برداشت و پوشيد و سپس دستش را دراز كرد و فرمود: «آن مقدار از آستين را كه از دستم بلندتر است، ببُر». آن را بريد[م] و پس دوزى اش كرد[م] و على عليه السلام همان را پوشيد و رفت.

744. الغارات عن مختار التمّار عن أبي مطر: أتى [عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام] سوقَ الكَرابيسِ، فَإِذا هُوَ بِرَجُلٍ وَسيمٍ، فَقالَ: يا هذا، عِندَك ثَوبانِ بِخَمسَةِ دَراهِمَ؟ فَوَثَبَ الرَّجُلُ فَقالَ: نَعَم يا أميرَ المُؤمِنينَ، فَلَمّا عَرَفَهُ مَضى عَنهُ وتَرَكَهُ، فَوَقَفَ عَلى غُلامٍ فَقالَ لَهُ: يا غُلامُ، عِندَكَ ثَوبانِ بِخَمسَةِ درَاهِمَ؟ قالَ: نَعَم عِندي ثَوبانِ، أحدُهُما أخيَرُ مِنَ الآخَرِ، واحِدٌ بِثَلاثَةٍ وَالآخَرُ بِدِرهَمَينِ. قالَ: هَلُمَّهُما.

فَقالَ: يا قَنبَرُ، خُذِ الَّذي بِثَلاثَةٍ، قالَ: أنتَ أولى بِهِ يا أميرَ المُؤمِنينَ، تَصعَدُ المِنبَرَ وتَخطُبُ النّاسَ. فَقالَ: يا قَنبَرُ، أنتَ شابٌّ ولَكَ شِرَّةُ الشَّبابِ وأنَا أستَحيي مِن رَبّي أن أتَفَضَّلَ عَلَيكَ، لِأَنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: ألبِسوهُم مِمّا تَلبَسونَ وأطعِموهُم مِمّا تَأكُلونَ.

ثُمَّ لَبِسَ القَميصَ ومَدَّ يَدَهُ في رُدنِهِ فَإِذا هُوَ يَفضُلُ عَن أصابِعِهِ، فَقالَ: يا غُلامُ، اِقطَع هذَا الفَضلَ، فَقَطَعَهُ، فَقالَ الغُلامُ: هَلُمَّهُ أكُفُّهُ يا شَيخُ، فَقالَ: دَعهُ كَما هُوَ فَإِنَّ الأَمرَ أسرَعُ مِن ذلِكَ.

744. الغارت ـ به نقل از مختار تمار، از ابو مَطَر بصرى ـ: [على بن ابى طالب عليه السلام] به بازار كرباس فروش ها آمد و به مردى خوب رو برخورد كرد و فرمود: «فلانى! آيا دو پيراهن به قيمت پنج درهم دارى؟».

مرد از جاى خود پريد و گفت: آرى، اى امير مؤمنان!

چون او امام عليه السلام را شناخت، امام عليه السلام او را ترك كرد و رفت و نزد جوانى ايستاد و به او فرمود: «اى جوان! آيا دو پيراهن به قيمت پنج درهم دارى؟».

او گفت: آرى، دارم. يكى از آن دو، بهتر از ديگرى است. قيمتِ يكى سه درهم و ديگرى دو درهم است.

امام عليه السلام فرمود: «هر دو را بياور».

سپس فرمود: «اى قنبر! تو پيراهن سه درهمى را بردار».

قنبر گفت: اى امير مؤمنان! شما بِدان سزاوارترى؛ شما به منبر مى روى و براى مردم خطبه مى خوانى.

امام عليه السلام فرمود: «اى قنبر! تو جوانى و شور جوانى دارى و من از خداى خود شرم دارم كه بر تو برترى يابم؛ چرا كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: آنها را از آنچه خود مى پوشيد، بپوشانيد و از آنچه خود مى خوريد، بخورانيد».

امام عليه السلام آن گاه پيراهن را پوشيد و دستش را كه در آستين بود، دراز كرد و آستين از انگشتان او افزون بود. امام عليه السلام به جوان فروشنده گفت: «اين اضافه را قطع كن» و او قطع كرد.

جوان گفت: بگذار آن را پس دوزى كنم، اى شيخ!

امام عليه السلام فرمود: «بگذار همان طور باشد كه روزگار، بسى شتابان تر مى گذرد».

745. المناقب للكوفي عن بكر بن عبد اللّه المزني: إنَّ عَلِيّا عليه السلام دَعا غُلاما لَهُ فَلَم يُجِبهُ، فَخَرَجَ فَإذا هُوَ بِبابِ البَيتِ، فَقالَ: ما مَنَعَكَ مِن إجابَتي؟ أما سَمِعتَ دُعائي؟ قالَ: بَلى، ولكِنّي كَسِلتُ عَن إجابَتِكَ وأمِنتُ عُقوبَتَكَ، فَقالَ [عليّ عليه السلام]: الحَمدُ للّهِِ الَّذي جَعَلَني مِمّن يَأمَنُهُ خَلقُهُ، اِذهَب فَأَنتَ حُرٌّ لِوَجهِ اللّهِ.

745. المناقب، كوفى ـ به نقل از بكر بن عبد اللّه مزنى ـ: على عليه السلام غلامش را صدا كرد و او پاسخ ايشان را نداد. امام عليه السلام بيرون آمد و ناگهان او را كنارِ در يافت. به او فرمود: «چه چيز موجب شد پاسخ مرا ندهى؟ مگر صداى مرا نشنيدى؟ ».

گفت: چرا، شنيدم؛ ولى سستى كردم و خود را از كيفرِ تو در امان مى ديدم.

فرمود: «سپاس، خداى را كه مرا از كسانى قرار داد كه خَلقش از او در امان اند. برو كه در راه خدا آزادى».

746. نثر الدرّ عن أنس: كُنتُ عِندَ الحُسَينِ عليه السلام فَدَخَلَت عَلَيهِ جارِيَةٌ بِيَدِها طاقَةُ رَيحانٍ، فَحَيَّتهُ بِها فَقالَ لَها: أنتِ حُرَّةٌ لِوَجهِ اللّهِ تَعالى. فَقُلتُ: تُحَيّيكَ بِطاقَةِ رَيحانٍ لا خَطَرَ لَها فَتُعتِقُها؟!

قالَ: كَذا أدَّبَنَا اللّهُ تَعالى، قالَ: «وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَآ أَوْ رُدُّوهَآ» فَكانَ أحسَنُ مِنها عِتقَها.

746. نثر الدرّ ـ به نقل از اَنَس ـ: نزد حسين عليه السلام بودم كه كنيزكى با دسته گلى در دست وارد شد و با آن به امام عليه السلام درود فرستاد. امام عليه السلام به او فرمود: «تو در راه خدا آزادى».

من گفتم: او با يك دسته گل كه هيچ اهمّيتى ندارد، به تو درود مى فرستد و تو او را آزاد مى كنى؟!

فرمود: «خداوند، ما را چنين تربيت كرده و فرموده است: «چون شما را به درودى نواختند، به درودى بهتر از آن يا همانند آن، پاسخ گوييد» و بهتر از آن دسته گل، آزاد كردن او بود».

747. الإمام الصادق عليه السلام: في كِتابِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله: إذَا استَعمَلتُم ما مَلَكَت أيمانُكُم في شَيءٍ يَشُقُّ عَلَيهِم فَاعمَلوا مَعَهُم فيهِ.

قالَ: وكانَ أبي يَأمُرُهُم فَيَقولُ: كَما أنتُم، فَيَأتي فَيَنظُرُ فَإِن كانَ ثَقيلاً قالَ: «بِسمِ اللّهِ»، ثُمَّ عَمِلَ مَعَهُم، وإن كانَ خَفيفا تَنَحّى عَنهُم.

747. امام صادق عليه السلام: در نامه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمده است: «هر گاه خدمت گزارانتان را به كارى گمارديد كه بر آنها دشوار است، شما هم با آنها در آن كار، شركت جوييد».

پدرم هر گاه به آنان دستورى مى داد، به آنها مى فرمود: «همچنان استوار باشيد». پس مى آمد و بديشان مى نگريست و اگر كارْ سنگين بود، مى فرمود: «بسم اللّه» و همراه آنان كار مى كرد و اگر كار سبك بود، آنها را به حال خود مى گذاشت.

748. الكافي عن حفص بن أبي عائشة: بَعَثَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام غُلاما لَهُ في حاجَةٍ فَأَبطَأَ، فَخَرَجَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَلى أثَرِهِ لَمّا أبطَأَ فَوَجَدَهُ نائِما، فَجَلَسَ عِندَ رَأسِهِ يُرَوِّحُهُ حَتَّى انتَبَهَ، فَلَمَّا تَنَبَّهَ قالَ لَهُ أبو عَبدِ اللّه عليه السلام: يا فُلانُ، وَاللّهِ ما ذلِكَ لَكَ، تَنامُ اللَّيلَ وَالنَّهارَ! لَكَ اللَّيلُ ولَنا مِنكَ النَّهارُ.

748. الكافى ـ به نقل از حفص بن ابى عايشه ـ: امام صادق عليه السلام غلامش را براى انجام كارى فرستاد و غلام دير كرد. امام عليه السلام چون تأخير او را ديد، در پىِ او رفت و او را خوابيده يافت. امام عليه السلام نزديكِ سر او نشست و او را باد زد تا غلام بيدار شد. امام عليه السلام به او فرمود: «فلانى! به خدا سوگند، تو را نرسد كه شب و روز بخوابى. شب، از آنِ توست و روز تو، از آنِ ما».

749. العدد القويّة: روي أنَّهُ دَخَلَ سُفيانُ الثَّورِيُّ عَلَى الصّادِقِ عليه السلام فَرَآهُ مُتَغَيِّرَ اللَّونِ، فَسَأَلَهُ عَن ذلِكَ، فَقالَ: كُنتُ نَهَيتُ أن يَصعَدوا فَوقَ البَيتِ، فَدَخَلتُ فَإِذا جارِيَةٌ مِن جَوارِيَّ مِمَّن تُرَبّي بَعضَ وُلدي قَد صَعِدَت في سُلَّمٍ وَالصَّبِيُّ مَعَها، فَلَمّا بَصُرَت بِي ارتَعَدَت وتَحَيَّرَت وسَقَطَ الصَّبِيُّ إلَى الأَرضِ فَماتَ، فَما تَغَيَّرَ لَوني لِمَوتِ الصَّبِيِّ وإنَّما تَغَيَّرَ لَوني لِما أدخَلتُ عَلَيها مِنَ الرُّعبِ. وقالَ لَها: أنتِ حُرَّةٌ لِوَجهِ اللّهِ، لا بَأسَ عَلَيكِ ـ مَرَّتَينِ ـ.

749. العدد القويّة: روايت شده است كه سفيانِ ثورى بر امام صادق عليه السلام وارد شد و رخسارِ ايشان را دگرگونه يافت. دليل آن را جويا شد.

امام فرمود: «آنها را از اين كه بالاى بام بروند، نهى كرده بودم؛ ولى هنگام ورود ديدم كنيزى از كنيزكان من كه يكى از فرزندان مرا پرورش مى دهد، از نردبان بالا مى رود، در حالى كه كودك را هم در آغوش دارد. همين كه مرا ديد، به لرزه افتاد و سر در گم شد و كودك به زمين افتاد و مُرد. دگرگونىِ رخسارم نه به سبب مرگ كودك، بلكه به سبب رعبى است كه آن كنيز را فرا گرفت».

امام عليه السلام پيش از آن، دو بار به آن كنيز فرموده بود: «تو در راه خدا آزادى و هيچ باكى بر تو نيست».

750. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن ياسر الخادم: كانَ الرِّضا عليه السلام إذا كانَ خَلا جَمَعَ حَشَمَهُ عِندَهُ؛ الصَّغيرَ وَالكَبيرَ، فَيُحَدِّثُهُم ويَأنَسُ بِهِم ويُؤنِسُهُم. وكانَ عليه السلام إذا جَلَسَ عَلَى المائِدَةِ لا يَدَعُ صَغيرا ولا كَبيرا ـ حَتَّى السّائِسَ وَالحَجّامَ ـ إلّا أقعَدَهُ مَعَهُ عَلى مائِدَتِهِ.

750. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ياسر خادم ـ: امام رضا عليه السلام هر گاه تنها مى شد، اطرافيان و خدمتكارانِ خُرد و كلان خود را گرد مى آورْد و با آنها سخن مى گفت و همدمشان مى شد و سرگرمشان مى كرد و هر گاه بر سر سفره مى نشست، هيچ كوچك و بزرگى، حتّى مهترِ اسبان و رگزن را فروگذار نمى كرد و او را بر سر سفره مى نشانْد.

751. الكافي عن نادر الخادم: كانَ أبُو الحَسَنِ عليه السلام إذا أكَلَ أحَدُنا لا يَستَخدِمُهُ حَتّى يَفرُغَ مِن طَعامِهِ.

751. الكافى ـ به نقل از نادر خادم ـ: هر گاه يكى از ما [خدمت گزاران] مشغول خوردن غذا بود، امام رضا عليه السلام او را به كارى نمى خواند تا از خوردن، آسوده گردد.

752. الكافي عن ياسر الخادم ونادر جميعا قالا: قالَ لَنا أبُو الحَسَنِ عليه السلام: إن قُمتُ عَلى رُؤوسِكُم وأنتُم تَأكُلونَ فَلا تَقوموا حَتّى تَفرُغوا. ولَرُبَّما دَعا بَعضَنا فَيُقالُ لَهُ: هُم يَأكُلونَ، فَيَقولُ: دَعهُم حَتّى يَفرُغوا.

752. الكافى ـ به نقل از ياسر خادم و نادر، هر دو ـ: امام رضا عليه السلام به ما فرمود: «هر گاه من، در حالى كه مشغول خوردن هستيد، بالاى سر شما آمدم، بر نخيزيد تا از خوردن، فارغ شويد»، و چه بسا جمعى از ما را احضار مى كرد و به ايشان گفته مى شد كه آنان مشغول خوردن هستند و امام عليه السلام مى فرمود: «رهايشان كن تا از خوردن، فارغ گردند».

753. الكافي عن عبد اللّه بن الصّلت عن رجل من أهل بلخ: كُنتُ مَعَ الرِّضا عليه السلام في سَفَرِهِ إلى خُراسانَ، فَدَعا يَوما بِمائِدَةٍ لَهُ، فَجَمَعَ عَلَيها مَوالِيَهُ مِنَ السّودانِ وغَيرِهِم. فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، لَو عَزَلتَ لِهؤُلاءِ مائِدَةً،

فَقالَ: مَه! إنَّ الرَّبَّ تَبارَكَ وتَعالى واحِدٌ، وَالاُمَّ واحِدَةٌ، وَالأَبَ واحِدٌ، وَالجَزاءَ بِالأَعمالِ.

753. الكافى ـ به نقل از عبد اللّه بن صلت، از مردى بلخى ـ: در سفر امام رضا عليه السلام به خراسان، همراه ايشان بودم. روزى دستور داد برايش سفره بگسترانند و همه غلامان خود را از سياه گرفته تا ديگران، بر سفره گرد آورد. گفتم: قربانت گردم! كاش، سفره ايشان را جدا مى كردى!

فرمود: «دست بردار. خداوند ـ تبارك و تعالى ـ يكى است و پدر هم يكى و مادر هم يكى و پاداش، به اعمال است».

6 / 9: جَوامِعُ مَكارِمِ أخلاقِهِم

6 / 9: كلّيات مكارم اخلاقى اهل بيت عليهم السّلام

754. الإمام عليّ عليه السلام ـ في صِفَةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: أجوَدُ النّاسِ كَفّاً، وأشرَحُهُم صَدرا، وأصدَقُ النّاسِ لَهجَةً، وأليَنُهُم عَريكَةً، وأكرَمُهُم عِشرَةً. مَن رَآهُ بَديهَةً هابَهُ، ومَن خالَطَهُ مَعرِفَةً أحَبَّهُ.

754. امام على عليه السلام ـ در توصيف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله بخشنده ترين، با ظرافت ترين، راستگوترين، نرم خوترين و خوش مشرب ترينِ مردم بود. هر كس در آغازْ او را مى ديد، از او مى هراسيد و چون با او حشر و نشر مى يافت، محبّت او در دلش رسوخ مى كرد.

755. الإمام الحسن عليه السلام: سَأَلتُ خالي هِندَ بنَ أبي هالَةَ الَّتميمِيَّ ـ وكانَ وَصّافا ـ عَن حِليَةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله... قُلتُ: صِف لي مَنطِقَهُ. قالَ:

كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مُتَواصِلَ الأَحزانِ، دائِمَ الفِكرَةِ، لَيسَت لَهُ راحَةٌ، لا يَتَكَلَّمُ في غَيرِ حاجَةٍ، طَويلَ السَّكتَةِ، يَفتَتِحُ الكَلامَ ويَختِمُهُ بِأَشداقِهِ ، ويَتَكَلَّمُ بِجَوامِعِ الكَلِمِ، فَصلٌ لا فُضولٌ ولا تَقصيرٌ، دَمِثٌ لَيسَ بِالجافي ولَا المَهينِ، يُعَظِّمُ النِّعمَةَ وإن دَقَّت، لا يَذُمُّ مِنها شَيئا، لا يَذُمُّ ذَواقا ولا يَمدَحُهُ، لا يَقومُ لِغَضَبِهِ إذا تَعَرَّضَ الحَقَّ شَيءٌ حَتّى يَنتَصِرَ لَهُ، لا يَغضَبُ لِنَفسِهِ ولا يَنتَصِرُ لَها. إذا أشارَ أشارَ بِكَفِّه كُلِّها، وإذا تَعَجَّبَ قَلَبَها، وإذا تَحَدَّثَ اتَّصَلَ بِها، يَضرِبُ بِراحَتِهِ الُيمنى باطِنَ إبهامِهِ اليُسرى، وإذا غَضِبَ أعرَضَ وأشاحَ ، وإذا فَرِحَ غَضَّ طَرفَهُ. جُلُّ ضِحكِهِ التَّبَسُّمُ، ويَفتَرُّ عَن مِثلِ حَبِّ الغَمامِ .

755. امام حسن عليه السلام: از دايى خود، هند بن ابى هاله تميمى ـ كه توصيفگر آراستگى هاى پيامبر صلى الله عليه و آله بود ـ پرسيدم و گفتم: سخن گفتن او را براى من توصيف كن.

گفت: پيامبر صلى الله عليه و آله پيوسته غمگين بود و هماره در انديشه. آسودگى نداشت و بدون نياز، سخن نمى گفت. سكوتش طولانى بود. از آغاز تا پايان سخن، دهانش را كاملاً باز نمى كرد و سخنانى فراگير مى فرمود. كلامَش فصل بود كه در آن، نه فزونى ديده مى شد و نه كاستى. نرم خو بود و از خشكى و جسارت، بركنار. نعمت را هر چند ناچيز، بزرگ مى داشت و چيزى از آن را نمى نكوهيد. تغيير ذائقه دهندگانِ مدام را نه مى نكوهيد و نه مى ستود. دنيا و آنچه در آن است، او را به خشم نمى آورد. چون چيزى مانع حق مى گشت، سر از پا نمى شناخت. هيچ چيز، ياراى خشم او را نداشت تا آن كه حق را يارى كند. او براى خود، خشمگين نمى شد و براى خود، چيرگى نمى خواست. هر گاه اشاره مى كرد، با تمام كَفَش اشاره مى كرد و هر گاه شگفت زده مى شد، دست خود را مى گَرداند و هر گاه سخن مى گفت، دست خود را به يكديگر مى پيوست و شستِ دست چپش را به گودى كف دست راستش مى زد و هر گاه خشمگين مى شد، رويَش را بر مى گرداند و چهره اش را بر مى تافت و هر گاه شاد مى شد، ديدگان خود را بر هم مى گذاشت. بيشتر خنده او لبخند بود و هر گاه لبخند مى زد، دندان هايش چونان دانه هاى تگرگ خودنمايى مى كرد.

756. الإمام الحسين عليه السلام: سَأَلتُ أبي عليه السلام عَن... مَجلِسِهِ [أي رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله] فَقالَ:

كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لا يَجلِسُ ولا يَقومُ إلّا عَلى ذِكرٍ، ولا يوطِنُ الأَماكِنَ، ويَنهى عَن إيطانِها، وإذَا انتَهى إلى قَومٍ جَلَسَ حَيثُ يَنتَهي بِهِ الَمجلِسُ ويَأمُرُ بِذلِكَ، يُعطي كُلَّ جُلَسائِهِ نَصيبَهُ، لا يَحسَبُ جَليسُهُ أنَّ أحَدا أكرَمُ عَلَيهِ (مِنهُ)، مَن جالَسَهُ أو قاوَمَهُ في حاجَةٍ صابَرَهُ حَتّى يَكونَ هُوَ المُنصَرِفَ، ومَن سَأَلَهُ حاجَةً لَم يَرُدَّهُ إلّا بِها أو بِمَيسورٍ مِنَ القَولِ، قَد وَسِعَ النّاسَ مِنهُ بَسطُهُ وخُلُقُهُ، فَصارَ لَهُم أبا وصاروا عِندَهُ فِي الحَقِّ سَواءً، مَجلِسُهُ مَجلِسُ حِلمٍ وحَياءٍ وصَبرٍ وأمانَةٍ، لا تُرفَعُ فيهِ الأَصواتُ، ولا تُؤبَنُ فيهِ الحُرَمُ ، ولا تُنثى فَلَتاتُهُ ، مُتعادِلينَ يَتَفاضَلونَ فيهِ بِالتَّقوى، مُتَواضِعينَ، يُوَقِّرونَ فيهِ الكَبيرَ، ويَرحَمونَ فيهِ الصَّغيرَ، ويُؤثِرونَ ذَا الحاجَةِ، ويَحفَظونَ الغَريبَ.

قُلتُ: كَيفَ كانَ سيرَتُهُ في جُلَسائِهِ؟ فَقالَ: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله دائِمَ البِشرِ، سَهلَ الخُلُقِ، لَيِّنَ الجانِبِ، لَيسَ بِفَظٍّ ولا غَليظٍ، ولا سَخّابٍ ولا فَحّاشٍ ولا عَيّابٍ ولا مَزّاحٍ، يَتَغافَلُ عَمّا لا يَشتَهي، ولا يُؤيِسُ مِنهُ ولا يُحَبِّبُ فيهِ، قد تَرَكَ نَفسَهُ مِن ثَلاثٍ: المِراءِ، وَالإِكثارِ، وما لا يَعنيهِ، وتَرَكَ النّاسَ مِن ثَلاثٍ: كانَ لا يَذُمُّ أحَدا ولا يُعَيِّرُهُ، ولا يَطلُبُ عَورَتَهُ، ولا يَتَكَلَّمُ إلّا فيما رَجا ثَوابَهُ. إذا تَكَلَّمَ أطرَقَ جُلَساؤُهُ كَأَنَّما عَلى رُؤوسِهِمُ الطَّيرُ، فَإِذا سَكَتَ تَكَلَّموا ولا يَتَنازَعونَ عِندَهُ، مَن تَكَلَّمَ أنصَتوا لَهُ حَتّى يَفرُغَ. حَديثُهُم عِندَهُ حَديثُ أوَّلِهِم، يَضحَكُ مِمّا يَضحَكونَ مِنهُ، ويَتَعَجَّبُ مِمّا يَتَعَجَّبونَ مِنهُ، ويَصبِرُ لِلغَريبِ عَلَى الجَفوَةِ فيمَنطِقِهِ ومَسأَلَتِهِ حَتّى إذا كانَ أصحابُهُ لَيَستَجلِبونَهُم، ويَقولُ: إذا رَأَيتُم طالِبَ الحاجَةِ يَطلُبُها فَأَرفِدوهُ. ولا يَقبَلُ الثَّناءَ إلّا مِن مُكافِئٍ ، ولا يَقطَعُ عَلى أحَدٍ حَديثَهُ حَتّى يَجوزَ فَيَقطَعَهُ بِنَهيٍ أو قِيامٍ.

756. امام حسين عليه السلام: از پدرم عليه السلام در باره نشستن او (پيامبر خدا صلى الله عليه و آله) پرسش كردم. پس فرمود: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نمى نشست و بر نمى خاست، مگر آن كه ذكرْ بر لب داشت و جايى را به خود اختصاص نمى داد و از اين كار نهى مى داشت و هر گاه نزد جماعتى مى رفت، در پايين مجلس مى نشست و به اين كار فرمان مى داد. بهره هر يك از هم نشينانش را ادا مى كرد، تا آن جا كه هم نشين او فكر نمى كرد كسى نزد پيامبر خدا از او ارجمندتر است. هر كه با او هم نشين مى شد يا پىِ كارى را با هم مى گرفتند، پيامبر صلى الله عليه و آله آن قدر شكيبايى مى ورزيد تا اين كه او خود مى رفت. كسى كه از ايشان [بر آوردنِ] حاجتى مى طلبيد، ايشان يا نيازش را بر مى آورْد و يا كلامى خوش به او مى گفت. گشاده رويى و اخلاقش همه مردم را در بر مى گرفت و [ديگر] پدر آنها گشته بود و آنها در [دادن و گرفتن] حق، نزد او يك سان بودند. مجلس ايشان، مجلس بردبارى، شرم، شكيبايى و امانتدارى بود و در آن، نه صدايى بلند مى گرديد و نه سخن زشتى بر زبان رانده مى شد و نه خطاهاى آن مجلس، فاش مى شد. همه [در مجلس او] برابر بودند و با تقوا بر يكديگر برترى داده مى شدند و فروتن بودند و بزرگ را احترام مى كردند و بر كوچك، رحم مى آوردند و نيازمند را بر خود ترجيح مى دادند و بيگانه را پاس مى داشتند».

[به پدرم] گفتم: شيوه پيامبر صلى الله عليه و آله با هم نشينانش چگونه بود؟

فرمود: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله گشاده رو و خوش اخلاق و نرم خو بود و نه خشن و زمخت. نه فرياد مى كشيد و ناسزا مى گفت و نه عيبجويى مى كرد و نه بسيار شوخى مى نمود. در باره آنچه دوست نمى داشت، خود را به غفلت مى زد و ديگران را نه از آن نوميد مى ساخت و نه بدان ترغيب مى كرد. سه چيز را از خود، دور كرده بود: لجاجت، پرگويى و آنچه به او مربوط نبود، و سه چيز را از مردم، كنار نهاده بود: هيچ كس را نه مى نكوهيد و نه عيب مى كرد و در پى جستن زشتى هاى او نبود. سخنى نمى گفت، مگر در آنچه اميد ثوابش را مى بُرد. هر گاه سخن مى گفت، هم نشينانش خاموشى مى گزيدند، تا آن جا كه گويى پرنده بر سر ايشان نشسته است و هر گاه پيامبر صلى الله عليه و آله سكوت مى كرد، آنها سخن مى گفتند و در خدمت ايشان كشمكش نمى كردند و اگر كسى سخن مى گفت، به او گوش مى دادند تا از سخن گفتن فارغ شود. سخن آنها نزد پيامبر صلى الله عليه و آله، همان سخن نخستين نفر مجلس بود. از آنچه مى خنديدند، او هم مى خنديد و از آنچه تعجّب مى كردند، او هم تعجّب مى كرد. پيامبر صلى الله عليه و آله بر خشك و زمخت سخن گفتنِ غريبه و تقاضاى او شكيبايى مى كرد تا آن كه اصحابش آنها را گرد مى آوردند و مى فرمود: هر گاه كسى را ديديد كه حاجتى مى طلبد، او را يارى رسانيد. پيامبر صلى الله عليه و آله، ستايش را از كسى جز مسلمان حقيقى نمى پذيرفت و سخن كسى را قطع نمى كرد، مگر آن كه از حد مى گذراند. پس با نهى يا برخاستن، كلام او را قطع مى كرد».

757. الإمام الصادق عليه السلام: ما أكَلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مُتَّكِئا مُنذُ بَعَثَهُ اللّهُ عز و جل إلى أن قَبَضَهُ تَواضُعا للّهِِ عز و جل، وماأرى رُكبَتَيهِ أمامَ جَليسِهِ في مَجلِسٍ قَطُّ، ولا صافَحَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله رَجُلاً قَطُّ فَنَزَعَ يَدَيهِ مِن يَدِهِ حَتّى يَكونَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذي يَنزِعُ يَدَهُ، ولا كافَأَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله بِسَيِّئَةٍ قَطُّ، قالَ اللّهُ تَعالى لَهُ: «ادْفَعْ بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ» فَفَعَلَ، وما مَنَعَ سائِلاً قَطُّ، إن كانَ عِندَهُ أعطى وإلّا قالَ: يَأتِي اللّهُ بِهِ. ولا أعطى عَلَى اللّهِ عز و جلشَيئا قَطُّ إلّا أجازَهُ اللّهُ، إن كانَ لَيُعطِي الجَنَّةَ فَيُجيزُ اللّهُ عز و جل لَهُ ذلِكَ.

757. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از آن هنگام كه خداوند عز و جل او را به پيامبرى برانگيخت تا آن هنگام كه او را به سوى خود بر گرفت، براى فروتنى در پيشگاه خدا، هرگز لميده چيزى نخورد و در هيچ مجلسى، دو زانوى خود را در برابر هم نشينش نشان نداد، و هيچ گاه با مردى دست نداد كه دستش را از دست او بكشد، مگر آن كه آن مرد، دست خود را [عقب] كشد و هرگز كار كسى را با بدى جبران نكرد. خداوند ـ تبارك و تعالى ـ به او فرموده است: «سخن بدِ آنان را به هرچه نيكوترت مى آيد، پاسخ گوى» و او نيز چنين كرد و هرگز گدايى را پس نزد. اگر چيزى نزدش بود، مى بخشيد و گرنه مى فرمود: «خدا بدو بدهد!». پيامبر صلى الله عليه و آله هرگز به حساب خداوند عز و جلچيزى را نبخشيد، مگر آنكه خداوند، آن را اجازه داد و اگر بهشت را هم [به حساب خدا به كسى مى بخشيد]، خداوند عز و جل آن را اجازه مى داد.

758. السنن الكبرى للبيهقي عن زيد بن ثابت ـ وقَد قيلَ لَهُ: حَدِّثنا عَن بَعضِ أخلاقِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله، فَقالَ ـ: كُنتُ جارَهُ، فَكانَ إذا نَزَلَ الوَحيُ بَعَثَ إلَيَّ فَآتيهِ فَأَكتُبُ الوَحيَ. وكُنّا إذا ذَكَرنَا الدُّنيا ذَكَرَها مَعَنا، وإذا ذَكَرنَا الآخِرَةَ ذَكَرَها مَعَنا، وإذا ذَكَرنَا الطَّعامَ ذَكَرَهُ مَعَنا، أوَكُلُّ هذا نُحَدِّثُكُم عَنهُ؟

758. السنن الكبرى، بيهقى ـ به نقل از زيد بن ثابت، وقتى به وى گفته شد: براى ما در باره بخشى از اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله سخن بگو ـ: من همسايه او بودم. هر گاه وحى نازل مى شد، به دنبال من مى فرستاد و من نزد او مى آمدم و وحى را مى نگاشتم. هر گاه ياد دنيا در ميان بود، او هم با ما ياد دنيا مى كرد و هر گاه ياد آخرت در ميان بود، او هم با ما ياد آخرت مى كرد و هرگاه از خوراك، سخن به ميان مى آورديم، او هم با ما سخن از آن به ميان مى آورد. آيا مى خواهيد همه آنها را برايتان بگويم؟

759. المغني عن حمل الأسفار ـ في آدابِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ـ: كانَ لا يَجلِسُ إلَيهِ أحَدٌ وهُوَ يُصَلّي إلّا خَفَّفَ صَلاتَهُ وأقبَلَ عَلَيهِ، فَقالَ: ألَكَ حاجَةٌ؟ فَإِذا فَرَغَ مِن حاجَتِهِ عادَ إلى صَلاتِهِ.

759. المغنى عن حمل الأسفار ـ در باره آداب پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ: نمى شد كه در حال نماز، كسى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله بنشيند، مگر اين كه ايشان نمازش را كوتاه مى ساخت و به او روى مى كرد و مى فرمود: «آيا نيازى دارى؟». وقتى از تأمين نياز او فارغ مى شد، به نمازش باز مى گشت.

760. سنن أبي داود عن جابر بن عبد اللّه: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَتَخَلَّفُ فِي المَسيرِ، فَيُزجِي الضَّعيفَ ويُردِفُ ويَدعو لَهُم.

760. سنن أبى داوود ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله در راه، پشت سر همه حركت مى كرد و ناتوان را يارى مى رساند و پشت سر خود، سوار مى كرد و براى او دعا مى نمود.

761. السنن الكبرى للبيهقي عن أبي امامة عَن بَعضِ أصحابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَعودُ مَرضى مَساكينِ المُسلِمينَ وضُعَفائِهِم، ويَتَّبِعُ جَنائِزَهُم، ولا يُصَلّي عَلَيهِم أحَدٌ غَيرُهُ، وإنَّ امرَأَةً مِسكينَةً مِن أهلِ العَوالي طالَ سُقمُها فَكانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَسأَلُ عَنها مَن حَضَرَها مِن جيرانِها، وأمَرَهُم أن لايَدفِنوها إن حَدَثَ بِها حَدَثٌ فَيُصَلِّيَ عَلَيها، فَتُوُفِّيَت تِلكَ المَرأَةُ لَيلاً وَاحتَمَلوها فَأَتَوا بِها مَعَ الجَنائِزِ ـ أو قالَ: موضِعَ الجَنائِزِ ـ عِندَ مَسجِدِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله لِيُصَلِّيَ عَلَيها رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله كَما أمَرَهُم، فَوَجَدوهُ قَد نامَ بَعدَ صَلاةِ العِشاءِ فَكَرِهوا أن يُهَجِّدوا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله مِن نَومِهِ، فَصَلَّوا عَلَيها ثُمَّ انطَلَقوا بِها، فَلَمّا أصبَحَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله سَأَلَ عَنها مَن حَضَرَهُ مِن جيرانِها، فَأَخبَروهُ خَبرَها وأنَّهُم كَرِهوا أن يُهَجِّدوا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله لَها.

فَقالَ لَهُم رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: ولِمَ فَعَلتُم؟ اِنطَلِقوا، فَانطَلَقوا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله حَتّى قاموا عَلى قَبرِها، فَصَفّوا وَراءَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله كَما يُصَفُّ لِلصَّلاةِ عَلَى الجَنائِزِ، فَصَلّى عَلَيها رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

761. السنن الكبرى، بيهقى ـ به نقل از ابو اُمامه، از يكى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مسلمانان مسكين و ضعيف را كه بيمار بودند، عيادت مى نمود و جنازه شان را تشييع مى كرد و هيچ كس جز او بر آنها نماز نمى خواند. زنى درمانده از اهالىِ عوالى، بيمارى اش طولانى شد و پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از همسايگانى كه به ديدار او مى رفتند، حال آن زن را جويا مى شد و به آنان فرمان داد اگر آن زن از دنيا رفت، به خاكش نسپرند تا اين كه ايشان بر او نماز بگزارد. شبى اين زن در گذشت و او را با جنازه ها ـ يا گفت: به مكان جنازه ها ـ به مسجد پيامبر خدا آوردند تا پيامبر صلى الله عليه و آله، آن گونه كه از آنان خواسته بود ـ بر او نماز بگزارد؛ امّا ديدند پيامبر صلى الله عليه و آله پس از نماز عشا خوابيده است و خوش نداشتند پيامبر صلى الله عليه و آله را از خواب بيدار كنند. از اين رو، خود بر او نماز گزاردند و او را بردند. چون صبح شد، پيامبر صلى الله عليه و آله از همسايگان آن زن كه نزد ايشان بودند، حال آن زن را جويا شد و آنها خبر مرگ او را به پيامبر صلى الله عليه و آله دادند و گفتند كه نخواسته اند پيامبر صلى الله عليه و آله را براى او بيدار كنند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به آنها فرمود: «چرا چنين كرديد؟ راه بيفتيد».

آنها با پيامبر صلى الله عليه و آله به راه افتادند تا به گور او رسيدند و چنان كه براى نماز ميّت مى ايستند، پشت سر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به صف ايستادند و پيامبر صلى الله عليه و آله بر آن زن، نماز گزارد.

762. حلية الأولياء عن أنس: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مِن أشَدِّ النّاسِ لُطفا بِالنّاسِ، فَوَاللّهِ ما كانَ يَمتَنِعُ في غَداةٍ بارِدَةٍ مِن عَبدٍ ولا أمَةٍ ولا صَبِيٍّ أن يَأتِيَهُ بِالماءِ فَيَغسِلَ وَجهَهُ وذِراعَيهِ، وما سَأَلَهُ سائِلٌ قَطُّ إلّا أصغى إلَيهِ، فَلَم يَنصَرِف حَتّى يَكونَ هُوَ الَّذي يَنصَرِفُ عَنهُ، وما تَناوَلَ أحَدٌ بِيَدِهِ قَطُّ إلّا ناوَلَها إيّاهُ، فَلَم يَنزِع حَتّى يَكونَ هُوَ الَّذي يَنزِعُها مِنهُ.

762. حلية الأولياء ـ به نقل از اَنَس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مهربان ترين فرد با مردم بود. به خدا سوگند، اِبايى نداشت كه در بامدادى سرد، براى برده اى يا كنيزى يا كودكى آب بياورد تا او دست و رويش را بشويد، و هيچ درخواست كننده اى از ايشان چيزى درخواست نكرد، مگر اين كه به سخنان او گوش مى داد و از نزد وى نمى رفت، تا آن كه او ايشان را ترك كند و هيچ كس دست به طرف پيامبر صلى الله عليه و آله دراز نمى كرد، مگر آن كه ايشان آن را مى گرفت و دستش را از دست او نمى كشيد تا وقتى كه وى دستش را [عقب] بكشد.

763. الإمام عليّ عليه السلام: إنَّ اللّهَ كَريمٌ حَليمٌ عَظيمٌ رَحيمٌ، دَلَّنا عَلى أخلاقِهِ وأمَرَنا بِالأَخذِ بِها وحَمَلَ النّاسَ عَلَيها، فَقَد أدَّيناها غَيرَ مُتَخَلِّفينَ، وأرسَلناها غَيرَ مُنافِقينَ، وصَدَّقناها غَيرَ مُكَذِّبينَ، وقَبِلناها غَيرَ مُرتابينَ.

763. امام على عليه السلام: خداوند، كريم و شكيبا و بزرگ و مهربان است و ما را به اخلاق خود، هدايت كرده و دستور داده آنها را فرا ستانيم و مردم را به [ستاندنِ] آن وا داشته است. ما بدون كوتاهى و كاستى، آنها را ادا كرده ايم و بى هيچ نفاقى آنها را جارى ساخته ايم و بدون دروغگويى، آنها را تصديق كرده ايم و بى هيچ ترديدى آنها را پذيرفته ايم.

764. عنه عليه السلام: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مُكَفَّرا لا يُشكَرُ مَعروفُهُ ، ولَقَد كانَ مَعروفُهُ عَلَى القُرَشِيِّ وَالعَرَبِيِّ وَالعَجَمِيِّ. ومَن كانَ أعظَمَ مَعروفا مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَلى هذَا الخَلقِ؟! وكَذلِكَ نَحنُ أهلَ البَيتِ مُكَفَّرونَ لا يَشكُرونَنا، وخِيارُ المُؤمِنينَ مُكَفَّرونَ لا يُشكَرُ مَعروفُهُم.

764. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ناسپاسى مى شد و از كار نيكش سپاس گزارى نمى شد. احسان ايشان، هم قريشى را فرا مى گرفت و هم عرب و هم عجم را، و چه كسى كار نيك و احسانش براى اين مردم، بيش از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود؟! ما اهل بيت نيز ناسپاسى مى شويم و از ما سپاس گزارى نمى كنند، و مؤمنان برگزيده هم ناسپاسى مى شوند و احسانشان سپاس گزارى نمى شود.

765. عنه عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ اُمِرنا أن نُطعِمَ الطَّعامَ، ونُؤَدِّيَ فِي النّاسِ البائِنَةَ، ونُصَلِّيَ إذا نامَ النّاسُ.

765. امام على عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه فرمان يافته ايم خوراك اطعام كنيم و به مردم عطايا و صله دهيم و هنگامى كه مردم خواب اند، نماز بگزاريم.

766. الإمام الحسن عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ إذا عَلِمنَا الحَقَّ تَمَسَّكَنا بِهِ.

766. امام حسن عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه هر گاه حق را شناختيم، بدان چنگ در مى زنيم.

767. الإحتجاج عن مصعب بن عبد اللّه: لَمَّا استَكَفَّ النّاسُ بِالحُسَينِ عليه السلام رَكِبَ فَرَسَهُ وَاستَنصَتَ النّاسَ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنى عَلَيهِ، ثُمَّ قالَ: ... ألا وإنَّ الدَّعِيَّ ابنَ الدَّعِيِّ قَد تَرَكَني بَينَ السِّلَّةِ وَالذِّلَّةِ، وهَيهاتَ لَهُ ذلِكَ مِنّي، هَيهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ، أبَى اللّهُ ذلِكَ لَنا ورَسولُهُ وَالمُؤمِنونَ وحُجورٌ طَهُرَت وجُدودٌ طابَت أن نُؤثِرَ طاعَةَ اللِّئامِ عَلى مَصارِعِ الكِرامِ.

767. الاحتجاج ـ به نقل از مصعب بن عبد اللّه ـ: آن گاه كه مردم، حسين عليه السلام را احاطه كردند، امام عليه السلام بر اسبش سوار شد و از مردم خواست بدو گوش فرا دهند. او خدا را حمد و ثنا كرد و سپس فرمود: «هان! اين حرام زاده فرزند حرام زاده، مرا ميان درگيرى و خوارى، مخيّر كرده است. هيهات از من كه چنين كنم و هيهات از ما كه تن به خوارى بسپاريم! خدا و پيامبر او و مؤمنان و مادران و پدران پاكمان اِبا دارند از اين كه ما فرمانبرى از پَستان را بر مرگى بزرگوارانه ترجيح دهيم».

768. الإمام زين العابدين عليه السلام: إنَّ اللّهَ أعطانَا الحِلمَ وَالعِلمَ وَالشَّجاعَةَ وَالسَّخاءَ وَالَمحَبَّةَ في قُلوبِ المُؤمِنينَ.

768. امام زين العابدين عليه السلام: خداوند متعال به ما بردبارى و دانش و دليرى و سخاوت و مِهرِ در دل مؤمنان را ارمغان داده است.

769. علل الشرائع عن أبي بصير: قُلتُ لِأَبي جَعفَرٍ عليه السلام: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَتَعَوَّذُ مِنَ البُخلِ؟

فَقالَ: نَعَم يا أبا مُحَمَّدٍ في كُلِّ صَباحٍ ومَساءٍ، ونَحنُ نَتَعَوَّذُ بِاللّهِ مِنَ البُخلِ، يَقولُ اللّهُ: «وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» .

769. علل الشرائع ـ به نقل از ابو بصير ـ: به امام باقر عليه السلام گفتم: آيا پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از تنگ چشمى، [به خدا] پناه مى بُرد؟

فرمود: «آرى، اى ابو محمّد! هر بام و شام. ما نيز از تنگ چشمى به خدا پناه مى بريم. خداوند مى فرمايد: «و هر كه از بخل خويش در امان مانده باشد، آنان اند كه رستگاران اند»».

770. الإمام الصادق عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ إذا عَلِمنا مِن أحَدٍ خَيرا لَم تُزِل ذلِكَ عَنهُ مِنّا أقاويلُ الرِّجالِ.

770. امام صادق عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه هر گاه خيرى در كسى سراغ داشته باشيم، گفته هاى مردم، اين خير را از نظر ما نمى بَرد.

771. الأمالي للصدوق عن حريز بن عبد اللّه أو غيره:نَزَلَ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ الصّادِقِ عليه السلام قَومٌ من جُهَينَةَ فَأَضافَهُم، فَلَمّا أرادُوا الرِّحلَةَ زَوَّدَهُم ووَصَلَهُم وأعطاهُم، ثُمَّ قالَ لِغِلمانِهِ: تَنَحَّوا لا تُعينوهُم، فَلَمّا فَرَغوا جاؤوا لِيُوَدِّعوهُ، فَقالوا لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، لَقَد أضَفتَ فَأَحسَنتَ الضِّيافَةَ وأعطَيتَ فَأَجزَلتَ العَطِيَّةَ! ثُمَّ أمَرتَ غِلمانَكَ أن لا يُعينونا عَلَى الرِّحلَةِ!

فَقالَ عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ لا نُعينُ أضيافَنا عَلَى الرِّحلَةِ مِن عِندِنا.

771. الأمالى، صدوق ـ به نقل از حريز بن عبد اللّه يا ديگرى ـ: جماعتى از جُهينه بر امام صادق عليه السلام وارد شدند. امام عليه السلام از آنها پذيرايى كرد و چون آهنگ رفتن كردند، ايشان براى آنها توشه گذارد و صله و عطايشان داد و به غلامان خود فرمود: «از آنها كناره بگيريد و يارى شان نرسانيد».

چون ميهمانان از كارشان آسوده شدند، براى خداحافظى خدمت امام عليه السلام رسيدند و به ايشان گفتند: اى فرزند پيامبر خدا! پذيرايى كردى و نيكو ميهمان نواختى و بخشش فراوان كردى. آن گاه به غلامانت دستور دادى ما را در [آمادگى براى] رفتن، يارى نرسانند؟!

فرمود: «ما خاندانى هستيم كه ميهمانانمان را در رفتن از نزد خود، يارى نمى رسانيم».

772. مصباح الشريعة ـ فيما نَسَبَهُ إلى الإِمامِ الصّادِقِ عليه السلام ـ: لَيسَ فِي الجُملَةِ مِن أخلاقِ الصّالِحينَ ولا مِن شِعارِ المُتَّقينَ التَّكَلُّفُ! مِن أيِّ بابٍ كانَ. قالَ اللّهُ تَعالى لِنَبِيِّهِ: «قُلْ مَآ أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ مَآ أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ» . وقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: نَحنُ مَعاشِرَ الأَنبِياءِ وَالاُمَناءِ وَالأَتقِياءِ بُرَآءُ مِنَ التَّكَلُّفِ.

772. مصباح الشريعة ـ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است ـ: به طور كلّى، تكلّف [و رنج پذيرىِ بيهوده]، از اخلاق صالحان و شعار پرهيزگاران نيست، هر گونه كه باشد. خداوند به پيامبرش فرمود: «بگو: من از شما مزدى نمى طلبم و من از متكلّفان نيستم». پيامبر صلى الله عليه و آله نيز فرمود: «ما، پيامبران و امانتداران و پرهيزگاران، از تكلّف بيزاريم».

773. الكافي عن حمّاد بن عثمان: أصابَ أهلَ المَدينَةِ غَلاءٌ وقَحطٌ، حَتّى أقبَلَ الرَّجُلُ الموسِرُ يَخلِطُ الحِنطَةَ بِالشَّعيرِ ويَأكُلُهُ ويَشتَري بِبَعضِ الطَّعامِ. وكانَ عِندَ أبي عَبدِاللّهِ عليه السلام طَعامٌ جَيِّدٌ قَدِ اشتَراهُ أوَّلَ السَّنَةِ، فَقالَ لِبَعضِ مَواليهِ: اِشتَرِ لَنا شَعيرا فَاخلِط بِهذَا الطَّعامِ أو بِعهُ، فَإِنّا نَكرَهُ أن نَأكُلَ جَيِّدا ويَأكُلَ النّاسُ رَدِيّا.

773. الكافى ـ به نقل از حمّاد بن عثمان ـ: مردم مدينه به گرانى و قحطى گرفتار آمدند، تا جايى كه ثروتمندان نيز گندم را با جو در مى آميختند و مى خوردند و [تنها] پاره اى از مواد خوراكى را مى خريدند. امام صادق عليه السلام گندم خوبى داشت كه آن را در آغاز سال خريده بود. ايشان به يكى از غلامان خود فرمود: «براى ما قدرى جو بخر و با اين گندم در هم آميز يا آن را بفروش؛ زيرا ما خوش نداريم كه خوراك نيكو بخوريم و مردم، خوراك نامرغوب بخورند».

774. الإمام الكاظم عليه السلام: ـ لَمّا طَلَبَ مِنهُ السِّندِيُّ بنُ شاهَكَ أن يُكَفِّنَهُ ـ: إنّا أهلُ بَيتٍ حَجُّ صَرورَتِنا ومُهورُ نِسائِنا وأكفانُنا مِن طَهورِ أموالِنا.

774. امام كاظم عليه السلام ـ به سِندى بن شاهَك كه خواستار به عهده گرفتن تكفين ايشان بود ـ: ما خاندانى هستيم كه [هزينه] نخستين حج و كابين زنان و [هزينه] كفنمان، از پاك ترين اموال ماست.

775. الإمام الرضا عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ وَرِثنَا العَفوَ مِن آلِ يَعقوبَ، ووَرِثنَا الشُّكرَ مِن آلِ داودَ.

775. امام رضا عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه گذشت را از خاندان يعقوب عليه السلام و سپاس گزارى را از خاندان داوود عليه السلام به ارث برده ايم.

776. عنه عليه السلام ـ في كِتابِهِ لِلفَضلِ بنِ سَهلٍ ـ: إنَّ مِن دينِهِم [أيِ الأَئِمَّةِ عليهم السلام] الوَرَعَ وَالعِفَّةَ، وَالصِّدقَ وَالصَّلاحَ وَالاِجتِهادَ، وأداءَ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، وطولَ السُّجودِ، وَالقِيامَ بِاللَّيلِ، وَاجتِنابَ الَمحارِمِ، وَانتِظارَ الفَرَجِ بِالصَّبرِ، وحُسنَ الصُّحبَةِ، وحُسنَ الجِوارِ، وبَذلَ المَعروفِ، وكَفَّ الأَذى، وبَسطَ الوَجهِ، وَالنَّصيحَةَ، وَالرَّحمَةَ لِلمُؤمِنينَ.

776. امام رضا عليه السلام ـ در نامه اش به فضل بن سهل ـ: جزو دينِ ايشان (امامان عليهم السلام) است پارسايى و خويشتندارى، راستى و صلاح و سختكوشى، بازگرداندن امانتْ به نيكوكار و تبهكار، سجده طولانى، عبادت شبانه، دورى از حرام، انتظار گشايش با شكيبايى، هم نشينىِ شايسته، همسايگىِ شايسته، نيكى كردن، دست از آزار شستن، گشاده رويى، خيرخواهى و گذشت از مؤمنان.

777. عنه عليه السلام: إنّا أهلُ بَيتٍ نَرى وَعدَنا عَلَينا دَينا كَما صَنَعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

777. امام رضا عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه چونان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيمان خود را بدهىِ خويش مى دانيم.

778. عنه عليه السلام: لَنا أهلَ البَيتِ عِندَ نَومِنا عَشرُ خِصالٍ : الطَّهارَةُ، وتَوَسُّدُ الَيمينِ، وتَسبيحُ اللّهِ ثَلاثا وثَلاثينَ مرّة، وتَحميدُهُ ثَلاثا وثَلاثينَ، وتَكبيرُهُ أربَعا وثَلاثينَ، ونَستَقبِلُ القِبلَةَ بِوَجهِنا، ونَقرَأُ فاتِحَةَ الكِتابِ، وآيَةَ الكُرسِيِّ، وشَهِدَ اللّهُ أنَّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ إلى آخِرِها، فَمَن فَعَلَ ذلِكَ فَقَد أخَذَ بِحَظِّهِ مِن لَيلَتِهِ.

778. امام رضا عليه السلام: ما اهل بيت، هنگام خواب، ده خوى داريم: داشتن طهارت، خوابيدن به طرف راست، سى و سه بار تسبيح خدا گفتن، سى و سه بار حمد خدا گفتن، سى و چهار بار تكبير گفتن، رو به قبله بودن چهره، خواندن سوره حمد و آية الكرسى و آيه: «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ» تا پايان آن. هر كه چنين كند، بهره خود را از شَبَش بُرده است.

779. الكافي عن عبيد بن أبي عبد اللّه البغداديّ عمّن أخبره: نَزَلَ بِأَبِي الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام ضَيفٌ، وكانَ جالِسا عِندَهُ يُحَدِّثُهُ في بَعضِ اللَّيلِ، فَتَغَيَّرَ السِّراجُ، فَمَدَّ الرَّجُلُ يَدَهُ لِيُصلِحَهُ، فَزَبَرَهُ أبُو الحَسَنِ عليه السلام، ثُمَّ بادَرَهُ بِنَفسِهِ فَأَصلَحَهُ، ثُمَّ قالَ لَهُ: إنّا قَومٌ لا نَستَخدِمُ أضيافَنا.

779. الكافى ـ به نقل از عبيد بن ابى عبد اللّه بغدادى، از كسى كه به او خبر داد ـ: ميهمانى بر امام رضا عليه السلام وارد شد. شب، نزد امام عليه السلام نشسته بود و امام عليه السلام با او سخن مى گفت كه چراغ دگرگون شد و مَرد، دست خود را دراز كرد تا آن را درست كند. امام عليه السلام مانع او شد و خود، در درست كردن آن، پيش دستى كرد و سپس به او فرمود: «ما جماعتى هستيم كه از مهمانانمان كار نمى كشيم».

780. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن إبراهيم بن العبّاس: مارَأَيتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام جَفا أحَدا بِكَلِمَةٍ قَطُّ، ولا رَأَيتُهُ قَطَعَ عَلى أحَدٍ كَلامَهُ حَتّى يَفرُغَ مِنهُ، وما رَدَّ أحَدا عَن حاجَةٍ يَقدِرُ عَلَيها، ولا مَدَّ رِجلَهُ بَينَ يَدَي جَليسٍ لَهُ قَطُّ، ولَا اتَّكَأَ بَينَ يَدَي جَليسٍ لَهُ قَطُّ، ولا رَأَيتُهُ شَتَمَ أحَدا مِن مَواليهِ ومَماليكِهِ قَطُّ، ولا رَأَيتُهُ تَفَلَ، ولا رَأَيتُهُ يُقَهقِهُ في ضِحكِهِ قَطُّ، بَل كانَ ضِحكُهُ التَّبَسُّمَ. وكانَ إذا خَلا ونَصَبَ مائِدَتَهُ أجلَسَ مَعَهُ عَلى مائِدَتِهِ مَماليكَهُ ومَوالِيَهُ حَتَّى البَوّابَ [و] السّائِسَ.

وكانَ عليه السلام قَليلَ النَّومِ بِاللَّيلِ كَثيرَ السَّهَرِ، يُحيي أكثَرَ لَياليهِ مِن أوَّلِها إلَى الصُّبحِ، وكانَ كَثيرَ الصِّيامِ، فَلا يَفوتُهُ صِيامُ ثَلاثَةِ أيّامٍ فِي الشَّهرِ، ويَقولُ: ذلِكَ صَومُ الدَّهرِ. وكانَ عليه السلام كَثيرَ المَعروفِ وَالصَّدَقَةِ فِي السِّرِّ، وأكثَرُ ذلِكَ يَكونُ مِنهُ فِي اللَّيالي المُظلِمَةِ، فَمَن زَعَمَ أنَّهُ رَأى مِثلَهُ في فَضلِهِ فَلا تُصَدِّق.

780. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ابراهيم بن عبّاس ـ: هرگز نديدم كه امام رضا عليه السلام با سخنى بر كسى درشتى كند و نديدم كه سخن كسى را قطع كند تا وقتى كه گوينده از كلام، فارغ گردد و هيچ كس را در نيازى كه توان بر آوردنش را داشت، پس نمى زد و هرگز در حضور كسى، پاى خود را دراز نمى كرد و در برابر هم نشينش تكيه نمى داد و نديدم كه به يكى از وابستگان يا غلامانش دشنام دهد و نديدم كه آب دهان بيندازد و هرگز نديدم كه در خنده خود، قهقهه كند و خنده اش لبخندى بيش نبود. هر گاه تنها مى شد و سفره گسترده مى گشت، وابستگان و غلامان، حتّى دربان و مهترِ اسبان را نيز بر سر سفره مى نشاند.

در شب، كم خواب و بيدارى اش فراوان بود. بيشتر شب ها را تا صبح، زنده مى داشت و فراوان روزه مى گرفت و در سه روز از ماه، روزه را از دست نمى داد و مى فرمود: «اين، روزه روزگار است». فراوان احسان مى كرد و پنهانى صدقه مى داد و بيشتر آن در شب هاى تاريك بود. هر كه گمان كرد نظير ايشان را در فضيلت ديده است، باور مكن.

781. الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام ـ: كَلامُكُم نورٌ، وأمرُكُم رُشدٌ، ووَصِيَّتُكُمُ التَّقوى، وفِعلُكُمُ الخَيرُ، وعادَتُكُمُ الإِحسانُ، وسَجِيَّتُكُمُ الكَرَمُ، وشَأنُكُمُ الحَقُّ وَالصِّدقُ وَالرِّفقُ.

781. امام هادى عليه السلام- در زيارت جامعه كه امامان عليهم السلام را با آن زيارت مى كنند ـ: سخن شما نور و فرمان شما هدايت و سفارش شما تقوا و كار شما خير و عادت شما احسان و سرشت شما بخشندگى و شأن شما حق و راستى و نرم خويى است.

الفصل السّابع: وصايا أهل البيت

فصل هفتم: سفارش هاى اهل بيت

7 / 1: الاِجتِهادُ فِي العَمَلِ

7 / 1: سختكوشى در عمل

782. الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام عليّ عليهم السلام ـ مِن خُطبَةٍ لَهُ خَطَبَها فِي البَصرَةِ ـ: مَعاشِرَ شيعَتِي، اِصبِروا عَلى عَمَلٍ لا غِنىً بِكُم عَن ثَوابِهِ، وَاصبِروا عَن عَمَلٍ لا صَبرَ لَكُم عَلى عِقابِهِ، إنّا وَجَدنَا الصَّبرَ عَلى طاعَةِ اللّهِ أهوَنَ مِنَ الصَّبرِ عَلى عَذابِ اللّهِ عز و جل. اِعلَموا أنَّكُم في أجَلٍ مَحدودٍ وأمَلٍ مَمدودٍ ونَفَسٍ مَعدودٍ، ولابُدَّ لِلأَجَلِ أن يَتَناهى ولِلأَمَلِ أن يُطوى ولِلنَّفَسِ أن يُحصى.

ثُمَّ دَمَعَت عَيناهُ وقَرَأ: «وَ إِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ * كِرَامًا كَاتِبِينَ * يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ» .

782. امام صادق عليه السلام ـ به نقل از پدرانش عليهم السلام، در يادكرد سخنان امام على عليه السلام در بصره ـ: فرمود: «اى گروه شيعيان من! بر كارى كه از پاداش آن بى نياز نيستيد، شكيبا باشيد و در ترك كارى كه تاب كيفرش را نداريد هم شكيبايى كنيد؛ [زيرا] ما شكيبايى بر طاعت خدا را آسان تر از شكيبايى بر عذاب خداى عز و جل يافته ايم. بدانيد كه شما عمرى محدود و آرزويى دراز و نَفَسى شماره شده داريد و لاجرم، عمر به سر مى آيد و بساط آرزو در هم پيچيده مى شود و نَفَس ها به شماره مى افتند».

سپس اشك ريخت و اين آيه را خواند: «همانا بر شما نگهبانانى گماشته شده اند، [فرشتگانى] بزرگوار كه نويسندگان [اعمال شما] هستند. آنچه را مى كنيد، مى دانند».

783. الإمام زين العابدين عليه السلام ـ لِجَماعَةٍ مِن أصحابِهِ ـ: معاشِرَ أصحابي، اُوصيكُم بِالآخِرَةِ ولَستُ اُوصيكُم بِالدُّنيا، فَإِنَّكُم بِها مُستَوصَونَ وعَلَيها حَريصونَ وبِها مُستَمسِكونَ.

معاشِرَ أصحابي، إنَّ الدُّنيا دارُ مَمَرٍّ وَالآخِرَةَ دارُ مَقَرٍّ، فَخُذوا مِن مَمَرِّكُم لِمَقَرِّكُم، ولا تَهتِكوا أستارَكُم عِندَ مَن لا يَخفى عَلَيهِ أسرارُكُم، وأخرِجوا مِنَ الدُّنيا قُلوبَكُم قَبلَ أن تَخرُجَ مِنها أبدانُكُم.

783. امام زين العابدين عليه السلام ـ به شمارى از يارانش ـ: اى گروه اصحاب من! شما را به آخرت سفارش مى كنم و به دنيا سفارشتان نمى كنم؛ زيرا خود بِدان سفارش شده ايد و بِدان آزمنديد و به دامن آن، چنگ افكنده ايد.

اى گروه اصحاب من! دنيا سراى گذر است و آخرت، سراى ماندن. پس، از گذرگاه خود براى قرارگاهتان توشه بر گيريد و پرده هاى خود را در پيشگاه كسى كه رازهايتان بر او پوشيده نيست، مَدَريد و دل هاى خود را از دنيا بيرون كنيد، پيش از آن كه كالبدهايتان از آن بيرون رود.

784. مشكاة الأنوار عن عمرو بن سعيد بن هلال: دَخَلتُ عَلى أبي جَعفَرٍ عليه السلام ونَحنُ جَماعَةٌ فَقالَ: كونُوا ال ـنُّمرُقَةَ الوُسطى يَرجِعُ إلَيكُمُ الغالي، ويَلحَقُ بِكُمُ التّالي، وَاعمَلوا يا شيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاللّهِ ما بَينَنا وبَينَ اللّهِ مِن قَرابَةٍ ولا لَنا عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ، ولا يُتَقَرَّبُ إلَى اللّهِ إلّا بِالطّاعَةِ، مَن كانَ مُطيعا نَفَعَتهُ وَلايَتُنا، ومَن كانَ عاصِيا لَم تَنفَعهُ وَلايَتُنا.

قالَ: ثُمَّ التَفَتَ إلَينا وقالَ: لا تَغتَرّوا ولا تَفتُروا، قُلتُ: ومَا ال ـنُّمرُقَةُ الوُسطى؟ قالَ: ألا تَرَونَ أهلاً تَأتونَ أن تَجعَلوا لِلنَّمَطِ الأَوسَطِ فَضلَهُ.

784. مشكاة الأنوار ـ به نقل از عمرو بن سعيد بن هلال ـ: من و گروهى به خدمت امام باقر عليه السلام رسيديم. ايشان فرمود: «شما نمونه ميانه باشيد، كه تندرونده، به سوى شما بر مى گردد و واپس مانده، به شما مى پيوندد. اى شيعه خاندان محمّد! عمل كنيد كه به خدا سوگند، ميان ما و خدا هيچ خويشاوندى و ما را بر خداوند، حجّتى نيست و جز با طاعت، به خداوند، نزديك نتوان شد. كسى كه فرمان بردار [خدا] باشد، ولايت ما او را سود مى بخشد و كسى كه نافرمان باشد، ولايت ما او را سودى نمى بخشد».

ايشان سپس رو به ما كرد و فرمود: «مغرور نشويد و [در كار و عمل]، سستى مورزيد».

من گفتم: نمونه ميانه چيست؟

فرمود: «نمى بينيد كه وقتى وارد بر خانواده اى مى شويد، به طرف وسط جايگاه مى رويد وآن را ترجيح مى دهيد».

785. الكافي عن جابر، عن الإمام الباقر عليه السلام، قال: قالَ عليه السلام لي: يا جابِرُ، أيَكتَفي مَن يَنتَحِلُ التَّشَيُّعَ أن يَقولَ بِحُبِّنا أهلَ البَيتِ؟! فَوَاللّهِ ماشيعَتُنا إلّا مَنِ اتَّقَى اللّهَ وأطاعَهُ، وما كانوا يُعرَفونَ، يا جابِرُ، إلّا بِالتَّواضُعِ وَالتَّخَشُّعِ، وَالأَمانَةِ وكَثرَةِ ذِكرِ اللّهِ، وَالصَّومِ وَالصَّلاةِ، وَالبِرِّ بِالوالِدَينِ، وَالتَّعاهُدِ لِلجيرانِ مِنَ الفُقَراءِ وأهلِ المَسكَنَةِ وَالغارِمينَ وَالأَيتامِ، وصِدقِ الحَديثِ وتِلاوَةِ القُرآنِ، وكَفِّ الأَلسُنِ عَنِ النّاسِ إلّا مِن خَيرٍ، وكانوا اُمناءَ عَشائِرِهِم فِي الأَشياءِ.

قالَ جابِرٌ: فَقُلتُ: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، ما نَعرِفُ اليَومَ أحَدا بِهذِهِ الصِّفَةِ.

فَقالَ: يا جابِرُ، لاتَذهَبَنَّ بِكَ المَذاهِبُ، حَسبُ الرَّجُلِ أن يَقولَ: اُحِبُّ عَلِيّا وأتَوَلّاهُ ثُمَّ لا يَكونَ مَعَ ذلِكَ فَعّالاً؟! فَلَو قالَ: إنّي اُحِبُّ رَسولَ اللّهِ فَرَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله خَيرٌ مِن عَلِيٍّ عليه السلام ثُمَّ لا يَتَّبِعُ سيرَتَهُ ولا يَعمَلُ بِسُنَّتِهِ ما نَفَعَهُ حُبُّهُ إيّاهُ شَيئا، فَاتَّقُوا اللّهَ وَاعمَلوا لِما عِندَ اللّهِ، لَيسَ بَينَ اللّهِ وبَينَ أحَدٍ قَرابَةٌ، أحَبُّ العِبادِ إلَى اللّهِ عز و جل (وأكرَمُهُم عَلَيهِ) أتقاهُم وأعمَلُهُم بِطاعَتِهِ. يا جابِرُ، وَاللّهِ ما يُتَقَرَّبُ إلَى اللّهِ تَبارَكَ وتَعالى إلّا بِالطّاعَةِ، وما مَعَنا بَراءَةٌ مِنَ النّارِ ولا عَلَى اللّهِ لِأَحَدٍ مِن حُجَّةٍ، مَن كانَ للّهِِ مُطيعا فَهُوَ لَنا وَلِيٌّ، ومَن كانَ للّهِِ عاصِيا فَهُوَ لَناعَدُوٌّ، وما تُنالُ وَلايَتُنا إلّا بِالعَمَلِ وَالوَرَعِ.

785. الكافى ـ به نقل از جابر ـ: امام باقر عليه السلام به من فرمود: «اى جابر! آيا كسى را كه ادّعاى تشيّع مى كند، همين كافى است كه دَم از محبّت ما خاندان زَنَد؟! به خدا سوگند، شيعه ما نيست، مگر آن كسى كه از خدا پروا كند و او را فرمان برد.

اى جابر! اينان شناخته نمى شوند، مگر با فروتنى و خشوع و امانتدارى و بسيار به ياد خدا بودن و روزه دارى و گزاردن نماز و نيكى به پدر و مادر و رسيدگى به همسايگان تهى دست و مستمند و بدهكاران و يتيمان، و راستگويى و تلاوت قرآن و در باره مردمْ چيزى جز خوبى نگفتن و اين كه در همه چيز، امانتدارِ معاشران خود باشند».

گفتم: اى پسر پيامبر خدا! امروزه ما هيچ كس را با اين صفات سراغ نداريم.

فرمود: «اى جابر! زنهار كه عقايد [باطل] گوناگون، تو را به بيراهه بكشاند! آيا همين بس است كه فردى بگويد: من على را دوست دارم و او را ولىّ خود مى دانم؛ امّا با اين حال، در كار [آخرت] كوشا نباشد؟! اگر بگويد: من پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را دوست دارم ـ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله كه بهتر از على عليه السلام است ـ؛ امّا از روش او پيروى نكند و به سنّت وى رفتار ننمايد، محبّتش به پيامبر، او را هيچ سودى نمى رساند. پس، از [كيفرِ] خدا بترسيد و براى [رسيدن به] آنچه نزد خداست، كار كنيد. خدا با هيچ كس خويشاوندى ندارد. محبوب ترينِ بندگان نزد خداى عز و جل [و گرامى ترين آنان در پيشگاه او] پرهيزگارترين و فرمان بردارترينِ آنان است.

اى جابر! به خدا سوگند كه جز با طاعت، به خداى ـ تبارك و تعالى ـ نزديك نتوان شد و ما بَراتِ آزادى [از دوزخ، براى كسى] نداريم و هيچ كس را بر خداوند، حجّتى نيست. هر كه فرمان بردار خدا باشد، همو دوست ماست و هر كه نافرمانى خدا كند، همو دشمن ماست و ولايت و دوستى ما، جز با عمل و پارسايى به دست نمى آيد».

786. الإمام الباقر عليه السلام: أعينونا بِالوَرَعِ، فَإِنَّهُ مَن لَقِيَ اللّهَ عز و جل مِنكُم بِالوَرَعِ كانَ لَهُ عِندَ اللّهِ فَرَجٌ، وإنَّ اللّهَ عز و جل يَقولُ: «وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَآءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُوْلَئِكَ رَفِيقًا» فَمِنَّا النَّبِيُّ ومِنَّا الصِّدّيقُ وَالشُّهَداءُ وَالصالِحونَ.

786. امام باقر عليه السلام: ما را با پارسايى [خود]، يارى رسانيد؛ زيرا هر كس از شما خداى عز و جل را با پارسايى ديدار كند، او را نزد خداوند، گشايش است و خداى عز و جلمى فرمايد: «و آنها كه از خدا و پيامبر فرمان برند، در زمره كسانى خواهند بود كه خدا ايشان را گرامى داشته است، [يعنى] با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و شايستگان اند و آنان چه نيكو همدمان اند!». پيامبر صلى الله عليه و آله از ماست و صدّيق و شهيدان و شايستگان [نيز] از مايند.

787. عنه عليه السلام ـ لِفُضَيلٍ ـ: بَلِّغ مَن لَقيتَ مِن مُوالينا عَنَّا السَّلامَ، وقُل لَهُم: إنّي أقولُ: إنّي لا اُغني عَنكُم مِنَ اللّهِ شَيئا إلّا بِوَرَعٍ، فَاحفَظوا ألسِنَتَكُم وكُفّوا أيدِيَكُم، وعَلَيكُم بِالصَّبرِ وَالصَّلاةِ، إنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرينَ.

787. امام باقر عليه السلام ـ به فضيل ـ: دوستان ما را كه ديدى، از جانب ما سلام برسان و به ايشان بگو: من مى گويم: در نزد خدا از دست من براى شما كارى ساخته نيست، جز اين كه پارسايى پيشه كنيد. پس زبان هاى خود را حفظ كنيد و دست هايتان را باز داريد و بر شما باد شكيبايى و نماز كه خداوند، با شكيبايان است.

788. الإمام الصادق عليه السلام ـ مِن وَصيَّتِهِ لِعَبدِ اللّهِ بنِ جُندَبٍ ـ: يَابنَ جُندَبٍ، بَلِّغ معاشِرَ شيعَتِنا وقُل لَهُم: لا تَذهَبَنَّ بِكُمُ المَذاهِبُ، فَوَاللّهِ لا تُنالُ وَلايَتُنا إلّا بِالوَرَعِ وَالاِجتِهادِ فِي الدُّنيا، ومُواساةِ الإِخوانِ فِي اللّهِ، ولَيسَ مِن شيعَتِنا مَن يَظلِمُ النّاسَ.

788. امام صادق عليه السلام ـ در توصيه اش به عبد اللّه بن جندب ـ: اى پسر جندب! به گروه شيعيان ما [پيام] برسان و به آنان بگو: مبادا راه هاى گوناگون، شما را به بيراهه بكشاند؛ زيرا به خدا سوگند كه ولايت و دوستى ما، جز با پارسايى و سختكوشى در دنيا و هميارى و همدردى با برادران دينى به دست نمى آيد و كسى كه به مردم ستم كند، شيعه ما نيست.

789. عنه عليه السلام: عَلَيكَ بِتَقوَى اللّهِ وَالوَرَعِ وَالاِجتِهادِ وصِدقِ الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ وحُسنِ الخُلُقِ وحُسنِ الجِوارِ، وكونوا دُعاةً إلى أنفُسِكُم بِغَيرِ ألسِنَتِكُم، وكونوا زَينا ولا تَكونوا شَينا، وعَلَيكُم بِطولِ الرُّكوعِ وَالسُّجودِ، فَإِنَّ أحَدَكُم إذا أطالَ الرُّكوعَ وَالسُّجودَ هَتَفَ إبليسُ مِن خَلفِهِ وقالَ: يا وَيلَهُ! أطاعَ وعَصَيتُ، وسَجَدَ وأبَيتُ.

789. امام صادق عليه السلام: بر تو باد پروا داشتن از خدا و پارسايى و سختكوشى [در كار و عمل] و راستگويى و امانتدارى و خوش خويى وحُسن همسايگى. مردم را [عملاً و] با غير زبان، به [مذهب] خود، دعوت كنيد و زيور ما باشيد و مايه ننگ [و زشتىِ] ما نباشيد. بر شما باد طول دادن ركوع و سجود؛ زيرا هر گاه فردى از شما ركوع و سجود را به درازا كشاند، شيطان از پشت سر او فرياد بر مى آورد و مى گويد: «اى واى! او فرمان بُرد و من نافرمانى كردم. او سجده كرد و من سرپيچى كردم».

790. عنه عليه السلام: مَعاشِرَ الشّيعَةِ، كونوا لَنا زَينا ولا تَكونوا عَلَينا شَينا، قولوا لِلنّاسِ حُسنا، واِحفَظوا ألسِنَتَكُم وكُفّوها عَنِ الفُضولِ وقَبيحِ القَولِ.

790. امام صادق عليه السلام: اى گروه شيعيان! زيور ما باشيد و مايه ننگ [و زشتى]ِ ما نباشيد. با مردم، نيكو سخن بگوييد. زبان هايتان را نگه داريد و آنها را از زياده گويى و زشتگويى باز داريد.

791. عنه عليه السلام: كونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَيرِ ألسِنَتِكُم، لِيَرَوا مِنكُمُ الوَرَعَ وَالاِجتِهادَ وَالصَّلاةَ وَالخَيرَ، فَإِنَّ ذلِكَ داعِيَةٌ.

791. امام صادق عليه السلام: مردم را با غير زبانِ خود [به مذهب خويش] دعوت كنيد تا پارسايى و سختكوشى [در عمل و عبادت] و نماز و خوبى را از شما ببينند؛ زيرا اينها خود، [بهترين] مبلّغ اند.

792. عنه عليه السلام ـ لِلمُفَضَّلِ بنِ عُمَرَ ـ: أي مَفَضَّلُ، قُل لِشيعَتِنا: كونوا دُعاةً إلَينا بِالكَفِّ عَن مَحارِمِ اللّهِ وَاجتِنابِ مَعاصيهِ وَاتِّباعِ رِضوانِ اللّهِ، فَإِنَّهُم إذا كانوا كَذلِكَ كانَ النّاسُ إلَينا مُسارِعينَ.

792. امام صادق عليه السلام ـ به مفضّل بن عمر ـ: اى مفضّل! به شيعيان ما بگو: با خويشتندارى از حرام هاى خدا و دورى از گناهان و در پىِ [جلبِ] خشنودى خدا بودن، دعوتگر [مردم] به سوى ما باشيد؛ زيرا اگر چنين باشند، مردم، خود به جانب ما مى شتابند.

793. عنه عليه السلام: إيّاكُم أن تَعمَلوا عَمَلاً يُعَيِّرونا بِهِ، فَإِنَّ وَلَدَ السَّوءِ يُعَيَّرُ والِدُهُ بِعَمَلِهِ، كونوا لِمَنِ انقَطَعتُم إلَيهِ زَينا ولا تَكونوا عَلَيهِ شَينا.

793. امام صادق عليه السلام: مبادا كارى كنيد كه به سبب آن، ما را سرزنش كنند؛ زيرا به سبب كردار فرزند بد، پدر او سرزنش مى شود. براى كسى كه به او دل سپرده ايد (امام خود)، مايه آراستگى باشيد و باعث ننگ [و زشتى اش] نباشيد.

7 / 2: حُسنُ العِشرَةِ

7 / 2: حُسن معاشرت

794. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أحسِن مُصاحَبَةَ مَن صاحَبَكَ تَكُن مُسلِما.

794. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: با آن كس كه هم نشين توست، نيكو هم نشينى كن تا مسلمان باشى.

795. الإمام عليّ عليه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ لِبَنيهِ عِندَ احتِضارِهِ ـ: يا بَنِيَّ، عاشِرُوا النّاسَ عِشرَةً إن غِبتُم حَنّوا إلَيكُم، وإن فُقِدتُم بَكَوا عَلَيكُم.

795. امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزندان خود، هنگام احتضار ـ: فرزندان من! با مردم چنان معاشرت كنيد كه هر گاه غايب شديد، مشتاق ديدار شما باشند و هر گاه از دست رفتيد، بر شما بگريند.

796. عنه عليه السلام: اِبذِل لِأَخيكَ دَمَكَ ومالَكَ، ولِعَدُوِّكَ عَدلَكَ وإنصافَكَ، ولِلعامَّةِ بِشرَكَ وإحسانَكَ.

796. امام على عليه السلام: جان و مالت را به برادرت، دادگرى و انصافت را به دشمنت و خوش رويى و احسانت را به عموم مردم، نثار كن.

797. عنه عليه السلام: اِبذِل لِصَديقِكَ نُصحَكَ، ولِمَعارِفِكَ مَعونَتَكَ، ولِكافَّةِ النّاسِ بِشرَكَ.

797. امام على عليه السلام: خيرخواهى [و اخلاصِ] خود را به دوستت، يارى ات را به آشنايانت و خوش رويى ات را به همه مردم ارزانى دار.

798. الإمام الصادق عليه السلام: صانِعِ المُنافِقَ بِلِسانِكَ، وأخلِص وُدَّكَ لِلمُؤمِنِ، وإن جالَسَكَ يَهودِيٌّ فَأَحسِن مُجالَسَتَهُ.

798. امام صادق عليه السلام: با منافق، به زبانت سازگارى كن و دوستى ات را براى مؤمن، خالص گردان و اگر يهودى اى با تو هم نشين شد، با او نيكو هم نشينى كن.

799. دعائم الإسلام: رُوينا عَن أبي عَبدِ اللّهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ أنَّ نَفَرا أتَوهُ مِنَ الكوفَةِ مِن شيعَتِهِ... فَلَمّا حَضَرَهُمُ الاِنصِرافُ ووَدَّعوهُ قالَ لَهُ بَعضُهُم: أوصِنا يَابنَ رَسولِ اللّهِ، فَقالَ: اُوصيكُم بِتَقوَى اللّهِ، وَالعَمَلِ بِطاعَتِهِ، وَاجتِنابِ مَعاصيهِ، وأداءِ الأَمانَةِ لِمَنِ ائتَمَنَكُم، وحُسنِ الصَّحابَةِ لِمَن صَحِبتُموهُ، وأن تَكونوا لَنا دُعاةً صامِتينَ.

فَقالوا: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، وكَيفَ نَدعوا إلَيكُم ونَحنُ صُموتٌ؟

قالَ: تَعمَلونَ ما أمَرناكُم بِهِ مِنَ العَمَلِ بِطاعَةِ اللّهِ، وتَتَناهَونَ عَمّا نَهَيناكُم عَنهُ مِنِ ارتِكابِ مَحارِمِ اللّهِ، وتُعامِلونَ النّاسَ بِالصِّدقِ وَالعَدلِ، وتُؤَدّونَ الأَمانَةَ، وتَأمُرونَ بِالمَعروفِ، وتَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ، ولا يَطَّلِعُ النّاسُ مِنكُم إلّا عَلى خَيرٍ، فَإِذا رَأَوا ما أنتُم عَلَيهِ قالوا: هؤُلاءِ الفُلانِيَةُ، رَحِمَ اللّهُ فُلانا، ما كانَ أحسَنَ ما يُؤَدِّبُ أصحابَهُ، وعَلِموا فَضلَ ما كانَ عِندَنا، فَسارَعوا إلَيهِ.

أشهَدُ عَلى أبي مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ رِضوانُ اللّهِ عَلَيهِ ورَحمَتُهُ وبَرَكاتُهُ، لَقَد سَمِعتُهُ يَقولُ: كانَ أولِياؤُنا وشيعَتُنا فيما مَضى خَيرُ مَن كانوا فيهِ، إن كانَ إمامُ مَسجِدٍ فِي الحَيِّ كانَ مِنهُم، وإن كانَ مُؤَذِّنٌ فِي القَبيلَةِ كانَ مِنهُم، وإن كان صاحِبُ وَديعَةٍ كانَ مِنهُم، وإن كانَ صاحِبُ أمانَةٍ كانَ مِنهُم، وإن كانَ عالِمٌ مِنَ النّاسِ يَقصُدونَهُ لِدينِهِم ومَصالِحِ اُمورِهِم كانَ مِنهُم، فَكونوا أنتُم كَذلِكَ، حَبِّبونا إلَى النّاسِ، ولا تُبَغِّضونا إلَيهِم.

799. دعائم الإسلام: در باره امام جعفر صادق ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ براى ما روايت شده كه تعدادى از شيعيان كوفه... خدمت ايشان رسيدند. وقتى زمان خداحافظى فرا رسيد، كسانى از ميان آنان گفتند: اى پسر پيامبر خدا! به ما سفارشى كن.

فرمود: «شما را سفارش مى كنم به پروا داشتن از خدا و به كار بستن فرمان او و دورى از نافرمانى اش و باز گرداندن امانت به كسى كه به شما امانتى سپرده است و حُسن معاشرت با كسى كه با او هم نشينى مى كنيد و اين كه براى ما دعوتگرانى خاموش باشيد».

گفتند: اى پسر پيامبر خدا! چگونه با خاموشى به سوى شما دعوت كنيم؟

فرمود: «اين كه به طاعت خدا ـ كه شما را بِدان فرمان داده ايم ـ عمل كنيد و از ارتكاب حرام هاى خدا ـ كه شما را از آن باز داشته ايم ـ باز ايستيد و با مردم به راستى و دادگرى رفتار كنيد و امانت را ادا كنيد و به خوبى ها فرا خوانيد و از زشتى ها باز داريد و مردم، جز خوبى چيزى از شما نبينند؛ زيرا هر گاه اين صفات را در شما بيابند، مى گويند: اينان فلانى ها هستند. خدا رحمت كند فلان را! چه نيكو، ياران خود را تربيت كرده است! و به ارزش آنچه ما داريم، پى مى برند و در نتيجه به سوى ما مى شتابند.

گواهى مى دهم كه شنيدم پدرم محمّد بن على ـ كه رضوان و رحمت و بركات خداوند بر او باد ـ مى فرمود: در گذشته دوستان و شيعيان ما، بهترين افراد جامعه خود بودند. اگر در ميان تيره اى، پيش نمازِ مسجدى بود، از آنها بود. اگر در قبيله اى مؤذّنى بود، از آنان بود. اگر كسى بود كه به او وديعه اى مى سپرد، از آنان بود. اگر امانتدارى بود، از آنان بود. اگر عالِمى بود كه مردم، در مسائل دينى و مصلحت امورِ خود به او مراجعه مى كردند، از آنان بود. پس شما نيز چنين باشيد. ما را محبوب مردم گردانيد و ما را نزد آنان منفور نگردانيد».

800. الإمام العسكريّ عليه السلام ـ لِشيعَتِهِ ـ: اُوصيكُم بِتَقوَى اللّهِ، وَالوَرَعِ في دينِكُم، وَالاِجتِهادِ للّهِِ، وصِدقِ الحَديثِ، وأداءِ الأَمانَةِ إلى مَنِ ائتَمَنَكُم مِن بَرٍّ أو فاجِرٍ، وطولِ السُّجودِ، وحُسنِ الجِوارِ، فَبِهذا جاءَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله.

صَلّوا في عَشائِرِهِم، وَاشهَدوا جَنائِزَهُم، وعودوا مَرضاهُم، وأدّوا حُقوقَهُم، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنكُم إذا وَرَعَ في دينِهِ وصَدَقَ في حَديثِهِ وأدَّى الأَمانَةَ وحَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ النّاسِ قيلَ: هذا شيعِيٌّ، فَيَسُرُّني ذلِكَ.

اِتَّقُوا اللّهَ وكونوا زَينا ولا تَكونوا شَينا، جُرّوا إلَينا كُلَّ مَوَدَّةٍ وَادفَعوا عَنّا كُلَّ قَبيحٍ، فَإِنَّهُ ما قيلَ فينا مِن حَسَنٍ فَنَحنُ أهلُهُ، وما قيلَ فينا مِن سوءٍ فَما نَحنُ كَذلِكَ. لَنا حَقٌّ في كِتابِ اللّهِ وقَرابَةٌ مِن رَسولِ اللّهِ وتَطهيرٌ مِنَ اللّهِ، لا يَدَّعيهِ أحَدٌ غَيرُنا إلّا كَذّابٌ.

أكثِروا ذِكرَ اللّهِ وذِكرَ المَوتِ وتِلاوَةَ القُرآنِ وَالصَّلاةَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله، فَإِنَّ الصَّلاةَ عَلى رَسولِ اللّهِ عَشرُ حَسَناتٍ.

اِحفَظوا ما وَصَّيتُكُم بِهِ، وأستَودِعُكُمُ اللّهَ، وأقرَأُ عَلَيكُمُ السَّلامَ.

800. امام عسكرى عليه السلام ـ به شيعيان خود ـ: شما را سفارش مى كنم به پروا داشتن از خدا و پارسايى در دينتان و كوشش براى خدا و راستگويى و اداى امانت به كسى كه امانتى به شما سپرده است، نيكوكار باشد يا تبهكار، و سجده طولانى و نيكو همسايه دارى؛ زيرا محمّد صلى الله عليه و آله براى اين امور آمده است.

در ميان عشيره هايشان نماز بخوانيد، در تشييع جنازه هايشان شركت ورزيد، از بيمارانشان عيادت كنيد و حقوق آنان را بگزاريد؛ زيرا هر گاه فردى از شما در دينَش پارسا و در گفتارش راستگو باشد و امانت را ادا كند و با مردم خوش خويى كند، گفته مى شود: «اين، شيعه است» و اين، مرا شاد مى سازد.

از خدا پروا كنيد و مايه آراستگى ما باشيد، نه مايه ننگ [و زشتى]. هر گونه دوستى را براى ما جلب كنيد و هر گونه زشتى را از ما دور سازيد؛ زيرا هر خوبى كه در حقّ ما گفته شود، ما اهل آن هستيم و هر بدى كه در باره ما گفته آيد، نه چنانيم. ما را در كتاب خدا حقّى است و با پيامبر خدا خويشاونديم وخداوند، ما را پاك شمرده است و جز ما، هر كس چنين ادّعايى كند، دروغگوست.

خدا و مرگ را فراوان ياد كنيد و بسيار قرآن بخوانيد و فراوان بر پيامبر صلى الله عليه و آله صلوات بفرستيد؛ زيرا صلوات بر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ده ثواب دارد.

آنچه را به شما سفارش كردم، پاس داريد. شما را به خدا مى سپارم و بدرودتان مى گويم.

7 / 3: مَسؤولِيَّةُ العُلَماء

7 / 3: مسئوليت عالمان

801. الإمام عليّ عليه السلام: أمَا وَالَّذي فَلَقَ الحَبَّةَ وبَرَأَ النَّسَمَةَ، لَولا حُضورُ الحاضِرِ وقِيامُ الحُجَّةِ بِوُجودِ النّاصِرِ وما أخَذَ اللّهُ عَلَى العُلَماءِ أن لا يُقارّوا عَلى كِظَّةِ ظالِمٍ ولا سَغَبِ مَظلومٍ لَأَلقَيتُ حَبلَها عَلى غارِبِها، ولَسَقَيتُ آخِرَها بِكَأسِ أوَّلِها، ولَأَلفَيتُم دُنياكُم هذِهِ أزهَدَ عِندي مِن عَفطَةِ عَنزٍ.

801. امام على عليه السلام: هان! سوگند به آن كسى كه دانه را شكافت و خلايق را آفريد، اگر حضور مردم نبود و اين كه با وجود يار و ياور، حجّت، تمام است و اگر خدا از عالِمان پيمان نگرفته بود كه در برابر شكم بارگىِ ستمگر و گرسنگىِ ستم ديده آرام نگيرند، بى گمان، افسار آن [اشتر خلافت] را بر گردنش مى انداختم [و رهايش مى ساختم] و در پايان، آن را با همان جامى آب مى دادم كه در آغاز، آب دادم و هر آينه مى ديديد كه اين دنياى شما در نظر من از باد معده (/ آب بينىِ) بزى هم پست تر است.

802. عنه عليه السلام ـ في بَيانِ صِفاتِ المُتَّقينَ وصِفاتِ الفُسّاقِ، وَالتَّنبيهِ إلى مَكانِ العِترَةِ الطَّيِّبَةِ وَالظَّنِّ الخاطِىَ لِبَعضِ النّاسِ ـ: عِبادَ اللّهِ! إنَّ مِن أحَبِّ عِبادِ اللّهِ إلَيهِ عَبدا أعانَهُ اللّهُ عَلى نَفسِهِ، فَاستَشعَرَ الحُزنَ وتَجَلبَبَ الخَوفَ، فَزَهَرَ مِصباحُ الهُدى في قَلبِهِ، وأعَدَّ القِرى لِيَومِهِ النّازِلِ بِهِ... فَهُوَ مِن مَعادِنِ دينِهِ وأوتادِ أرضِهِ. قَد ألزَمَ نَفسَهُ العَدلَ، فَكانَ أوَّلَ عَدلِهِ نَفيُ الهَوى عَن نَفسِهِ، يَصِفُ الحَقَّ ويَعمَلُ بِهِ، لا يَدَعُ لِلخَيرِ غايَةً إلّا أمَّها، ولا مَظِنَّةً إلّا قَصَدَها، قَد أمكَنَ الكِتابَ مِن زِمامِهِ، فَهُوَ قائِدُهُ وإمامُهُ، يَحُلُّ حَيثُ حَلَّ ثِقلُهُ، ويَنزِلُ حَيثُ كانَ مَنزِلُهُ.

وآخَرُ قَد تَسَمّى عالِما ولَيسَ بِهِ، فَاقتَبَسَ جَهائِلَ مِن جُهّالٍ، وأضاليلَ مِن ضُلّالٍ، ونَصَبَ لِلنّاسِ أشراكا مِن حَبائِلِ غُرورٍ، وقَولِ زورٍ، قَد حَمَلَ الكِتابَ عَلى آرائِهِ، وعَطَفَ الحَقَّ عَلى أهوائِهِ، يُؤمِنُ النّاسَ مِنَ العَظائِمِ، ويُهَوِّنُ كَبيرَ الجَرائِمِ، يَقولُ: أقِفُ عِندَ الشُّبُهاتِ وفيها وَقَعَ، ويَقولُ: أعتَزِلُ البِدَعَ وبَينَهَا اضطَجَعَ، فَالصّورَةُ صورَةُ إنسانٍ، وَالقَلبُ قَلبُ حَيَوانٍ، لا يَعرِفُ بابَ الهُدى فَيَتَّبِعَهُ، ولا بابَ العَمى فَيَصُدَّ عَنهُ، وذلِكَ مَيِّتُ الأَحياءِ.

فَأَينَ تَذهَبونَ؟! وأنّى تُؤفَكونَ؟! وَالأَعلامُ قائِمَةٌ، وَالآياتُ واضِحَةٌ، وَالمَنارُ مَنصوبَةٌ، فَأَينَ يُتاهُ بِكُم؟! وكَيفَ تَعمَهونَ وبَينَكُم عِترَةُ نَبِيِّكُم وهُم أزِمَّةُ الحَقِّ، وأعلامُ الدّينِ، وألسِنَةُ الصِّدقِ؟! فَأَنزِلوهُم بِأَحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ، ورِدوهُم وُرودَ الهِيمِ العِطاشِ.

أيُّهَا النّاسُ! خُذوها عَن خاتَمِ النَّبِيّينَ صلى الله عليه و آله: إنَّهُ يَموتُ مَن ماتَ مِنّا ولَيسَ بَمَيِّتٍ، ويَبلى مَن بَلِيَ مِنّا ولَيسَ بِبالٍ، فَلا تَقولوا بِما لا تَعرِفونَ، فَإِنَّ أكثَرَ الحَقِّ فيما تُنكِرونَ، وَاعذِروا مَن لا حُجَّةَ لَكُم عَلَيهِ وهُوَ أنَا. ألَم أعمَل فيكُم بِالثَّقَلِ الأَكبَرِ وأترُك فيكُمُ الثَّقَلَ الأَصغَرَ؟! قَد رَكَزتُ فيكُم رايَةَ الإِيمانِ، ووَقَفتُكُم عَلى حُدودِ الحَلالِ وَالحَرامِ، وألبَستُكُمُ العافِيَةَ مِن عَدلي، وفَرَشتُكُمُ المَعروفَ مِن قَولي وفِعلي، وأرَيتُكُم كَرائِمَ الأَخلاقِ مِن نَفسي، فَلا تَستَعمِلُوا الرَّأيَ فيما لا يُدرِكُ قَعرَهُ البَصَرُ، ولا تَتَغَلغَلُ إلَيهِ الفِكَرُ.

802. امام على عليه السلام ـ در شرح ويژگى هاى پرهيزگاران، صفات نابه كاران، توجّه دادن به منزلت اهل بيت پاك و گمان نادرست برخى مردم ـ: بندگان خدا! همانا يكى از محبوب ترين بندگان خدا نزد او، بنده اى است كه خداوند، او را در برابر نفْسش يارى رسانده است و از اين رو، اندوه را جامه زيرين خود و ترس [از خدا و معاد] را بالاپوش خويش ساخته است. چراغ هدايت در دلش فروزان است وبراى روز مرگ خود، توشه اى فراهم ساخته است.… او يكى از كان هاى دين خدا و كوه هاى زمين اوست. خود را وادار به عدالت كرده و آغاز عدالتِ او، دور ساختن هواى نفْس خويش است. حق مى گويد و بِدان عمل مى كند. هيچ كار نيكى نمى يابد، مگر اين كه قصدِ آن مى كند و در هر چيزى سودى بيابد، آهنگِ آن مى نمايد. عنان خويش را به كتاب خدا سپرده و آن، جلودار و پيشواى اوست. هر كجا بار اندازد، او نيز بار مى اندازد و هر جا منزل كند، او نيز منزل مى كند.

ديگرى، بنده اى است كه خود را دانشمند مى نامد، در حالى كه چنين نيست؛ بلكه مُشتى نادانى و گم راهى از عدّه اى نادان و گم راه به چنگ آورده و دام هايى از فريب و سخن دروغين، بر سر راه مردم گسترانيده است. كتابِ خدا را بر حسب انديشه هاى خود، توجيه مى كند و حق (حقيقت) را به هوس هاى خويش متمايل مى گرداند، مردم را از خطرها[ى قيامت]، آسوده خاطر مى گرداند و گناهان بزرگ را كوچك جلوه مى دهد. مى گويد: «به هنگام رو به رو شدن با شبهات درنگ مى كنم»، حال آن كه در دام آنها گرفتار آمده است و مى گويد: «از بدعت ها كناره مى گيرم»، در حالى كه ميان آنها غنوده است. چهره[اش] چهره انسان است؛ امّا دلش، دل حيوان است. نه راه راست را مى شناسد تا آن را بپويد و نه بيراهه را تا از آن، باز دارد. اين است آن مرده در ميان زندگان.

پس به كجا مى رويد؟! و به كدام سو از حق منحرف مى شويد؟! علامت ها برپايند و نشانه ها آشكار و مناره ها برافراشته اند. پس اين سرگردانى تا چند؟! چرا سرگشته ايد، با آن كه خاندان پيامبرتان ـ كه زمامداران حق [و حقيقت] اند و نشانه هاى دين و زبان هاى راستى اند ـ، در ميان شمايند؟! پس آنان را همچون قرآن، حرمت نهيد و فرمان بريد و بر [چشمه فيض] ايشان در آييد، چونان اشتران تشنه اى كه بر گِرد آب، هجوم مى برند.

اى مردم! اين سخن را از خاتم پيامبران صلى الله عليه و آله فرا گيريد كه فرمود: «آن كه از ما مى ميرد، به ظاهر مرده است و [در حقيقت] نمرده است، و آن كه از ما پوسيده شود، به ظاهر پوسيده است و [در حقيقت] نپوسيده است. پس چيزى را كه نمى دانيد، نگوييد؛ زيرا بيشترِ حق (حقيقت) در چيزى است كه انكار مى كنيد. و معذور داريد كسى كه شما را بر او حجّتى نيست و آن كس، منم. آيا من در ميان شما ثقل اكبر (قرآن) را به كار نبستم؟! و [همانند پيامبر صلى الله عليه و آله] ثقل اصغر (عترت) را در ميان شما باقى گذاشتم من پرچم ايمان را در ميان شما بر زمين فرو كردم و شما را با مرزهاى حلال و حرام آشنا ساختم و از عدالت خويش، جامه عافيت بر قامت شما پوشاندم و بساط معروف را با گفتار و كردارم در ميان شما گسترانيدم و خويهاى والا را با رفتار و منش خويش به شما نماياندم. پس در آنچه كه بصيرت به ژرفايش نمى رسد و انديشه را بدان راه نيست، رأى وانديشه خود را به كار نزنيد».

803. الإمام الحسين عليه السلام ـ فِي الأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهيِ عَنِ المُنكَرِ ـ: اِعتَبِروا أيُّهَا النّاسُ بِما وَعَظَ اللّهُ بِهِ أولِياءَهُ مِن سوءِ ثَنائِهِ عَلَى الأَحبارِ إذ يَقولُ: «لَوْلَا يَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ عَن قَوْلِهِمُ الْاءِثْمَ» وقالَ: «لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن بَنِى إِسْرَاءِيلَ ـ إلى قوله: ـ لَبِئْسَ مَا كَانُواْ يَفْعَلُونَ» . وإنَّما عابَ اللّهُ ذلِكَ عَلَيهِم لِأَنَّهُم كانوا يَرَونَ مِنَ الظَّلَمَةِ الَّذينَ بَينَ أظهُرِهِمُ المُنكَرَ وَالفَسادَ فَلا يَنهَونَهُم عَن ذلِكَ؛ رَغبَةً فيما كانوا يَنالونَ مِنهُم، ورَهبَةً مِمّا يَحذَرونَ، وَاللّهُ يَقولُ: «فَلَا تَخْشَوُاْ النَّاسَ وَاخْشَوْنِ» .

وقالَ: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ» ، فَبَدَأَ اللّهُ بِالأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهيِ عَنِ المُنكَرِ فَريضَةً مِنهُ؛ لِعلمِهِ بِأَنَّها إذا اُدِّيَت واُقيمَتِ استَقامَتِ الفَرائِضُ كُلُّها هَيِّنُها وصَعبُها، وذلِكَ أنَّ الأَمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهيَ عَنِ المُنكَرِ دُعاءٌ إلَى الإِسلامِ، مَعَ رَدِّ المَظالِمِ ومُخالَفَةِ الظّالِمِ وقِسمَةِ الفَيءِ وَالغَنائِمِ وأخذِ الصَّدَقاتِ مِن مَواضِعِها ووَضعِها في حَقِّها.

ثُمَّ أنتُم أيَّتُهَا العِصابَةُ عِصابَةٌ بِالعِلمِ مَشهورَةٌ، وبِالخَيرِ مَذكورَةٌ، وبِالنَّصيحَةِ مَعروفَةٌ، وبِاللّهِ في أنفُسِ النّاسِ مُهابَةٌ، يَهابُكُمُ الشَّريفُ، ويُكرِمُكُمُ الضَّعيفُ، ويُؤثِرُكُم مَن لا فَضلَ لَكُم عَلَيهِ ولا يَدَ لَكُم عِندَهُ، تَشفَعونَ فِي الحَوائِجِ إذَا امتَنَعَت مِن طُلّابِها، وتَمشونَ فِي الطَّريقِ بِهَيبَةِ (/ بِهَيئَةِ) المُلوكِ وكَرامَةِ الأَكابِرِ، ألَيسَ كُلُّ ذلِكَ إنَّما نِلتُموهُ بِما يُرجى عِندَكُم مِنَ القِيامِ بِحَقِّ اللّهِ وإن كُنتُم عَن أكثَرِ حَقِّه تُقَصِّرونَ؟! فَاستَخفَفتُم بِحَقِّ الأَئِمَّةِ، فَأَمّا حَقَّ الضُّعَفاءِ فَضَيَّعتُم، وأمّا حَقَّكُم بِزَعمِكُم فَطَلَبتُم، فَلا مالاً بَذَلُتموهُ، ولا نَفسا خاطَرتُم بِها لِلَّذي خَلَقَها، ولا عَشيرَةً عادَيتُموها في ذاتِ اللّهِ، أنتُم تَتَمَنَّونَ عَلَى اللّهِ جَنَّتَهُ ومُجاوَرَةَ رُسُلِهِ وأمانا مِن عَذابِهِ.

لَقَد خَشيتُ عَلَيكُم أيُّهَا المُتَمَنّونَ عَلَى اللّهِ أن تَحُلَّ بِكُم نَقِمَةٌ مِن نَقِماتِهِ؛ لِأَنَّكُم بَلَغتُم مِن كَرامَةِ اللّهِ مَنزِلَةً فُضِّلتُم بِها، ومَن يُعرَفُ بِاللّهِ لا تُكرِمونَ وأنتُم بِاللّهِ في عِبادِهِ تُكرَمونَ، وقَد تَرَونَ عُهودَ اللّهِ مَنقوضَةً فَلا تَفزَعونَ، وأنتُم لِبَعضِ ذِمَمِ آبائِكُم تَفزَعونَ، وذِمَّةُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله مَحقورَةٌ (/ مَخفورَةٌ)، وَالعُميُ وَالبُكمُ وَالزَّمنى فِي المَدائِنِ مُهمَلَةٌ، لا تَرحَمونَ، ولا في مَنزِلَتِكُم تَعمَلونَ، ولا مَن عَمِلَ فيها تُعينونَ، وبِالاِدِّهانِ وَالمُصانَعَةِ عِندَ الظَّلَمَةِ تَأمَنونَ، كُلُّ ذلِكَ مِمّا أمَرَكُمُ اللّهُ بِهِ مِنَ النَّهيِ وَالتَّناهي وأنتُم عَنهُ غافِلونَ. وأنتُم أعظَمُ النّاسِ مُصيبَةً لِما غُلِبتُم عَلَيهِ مِن مَنازِلِ العُلَماءِ لَو كُنتُم تَشعُرونَ (/ تَعنونَ). ذلِكَ بِأَنَّ مَجارِيَ الاُمورِ وَالأَحكامِ عَلى أيدِي

العُلَماءِ بِاللّهِ الاُمَناءِ عَلى حَلالِهِ وحَرامِهِ، فَأَنتُمُ المَسلوبونَ تِلكَ المَنزِلَةَ، وما سُلِبتُم ذلِكَ إلّا بِتَفَرُّقِكُم عَنِ الحَقِّ وَاختِلافِكُم فِي السُّنَّةِ بَعدَ البَيِّنَةِ الواضِحَةِ. ولَو صَبَرتُم عَلَى الأَذى وتَحَمَّلتُمُ المَؤونَةَ في ذاتِ اللّهِ كانَت اُمورُ اللّهِ عَلَيكُم تَرِدُ وعَنكُم تَصدُرُ وإلَيكُم تَرجِعُ، ولكِنَّكُم مَكَّنتُمُ الظَّلَمَةَ مِن مَنزِلَتِكُم، وأسلَمتُم اُمورَ اللّهِ في أيديهِم، يَعمَلونَ بِالشُّبُهاتِ ويَسيرونَ فِي الشَّهَواتِ، سَلَّطَهُم عَلى ذلِكَ فِرارُكُم مِنَ المَوتِ وإعجابُكُم بِالحَياةِ الَّتي هِيَ مُفارِقَتُكُم، فَأَسلَمتُمُ الضُّعَفاءَ في أيديهِم، فَمِن بَينِ مُستَعبَدٍ مَقهورٍ وبَينَ مُستَضعَفٍ عَلى مَعيشَتِهِ مَغلوبٍ، يَتَقَلَّبونَ فِي المُلكِ بِآرائِهِم (/ بآراءِكُم) ويَستَشعِرونَ الخِزيَ بِأَهوائِهِمُ، اقتِداءً بِالأَشرارِ وجُرأَةً عَلَى الجَبّارِ. في كُلِّ بَلَدٍ مِنهُم عَلى مِنبَرِهِ خَطيبٌ يَصقَعُ، فَالأَرضُ لَهُم شاغِرَةٌ، وأيديهِم فيها مَبسوطَةٌ، وَالنّاسُ لَهُم خَوَلٌ ، لا يَدفَعونَ يَدَ لامِسٍ، فَمِن بَينِ جَبّارٍ عَنيدٍ وذي سَطوَةٍ عَلَى الضَّعَفَةِ شَديدٍ، مُطاعٍ لا يَعرِفُ المُبدِئَ المُعيدَ.

فَيا عَجَبا! وما ليَ [لا] أعجَبُ وَالأَرضُ مِن غاشٍّ غَشومٍ، ومُتَصَدِّقٍ ظَلومٍ، وعامِلٍ عَلَى المُؤمِنينَ بِهِم غَيرِ رَحيمٍ، فَاللّهُ الحاكِمُ فيما فيهِ تَنازَعنا، وَالقاضي بِحُكمِهِ فيما شَجَرَ بَينَنا.

اللّهُمَّ إنَّكَ تَعلَمُ أنَّهُ لَم يَكُن ما كانَ مِنّا تَنافُسا في سُلطانٍ ولَا الِتماسا مِن فُضولِ الحُطامِ، ولكِن لِنُرِيَ المَعالِمَ مِن دينِكَ، ونُظهِرَ الإِصلاحَ في بِلادِكَ، ويَأمَنَ المَظلومونَ مِن عِبادِكَ، ويُعمَلَ بِفَرائِضِكَ وسُنَنِكَ وأحكامِكَ، فَإِن لَم تَنصُرونا وتُنصِفونا قَوِيَ الظَّلَمَةُ عَلَيكُم وعَمِلوا في إطفاءِ نورِ نَبِيِّكُم. وحَسبُنَا اللّهُ، وعَلَيهِ تَوَكَّلنا وإلَيهِ أنَبنا وإلَيهِ المَصيرُ.

803. امام حسين عليه السلام ـ در باره امر به معروف و نهى از منكر ـ: اى مردم! از بدگويى خداوند نسبت به ملّايان يهود پند گيريد كه خداوند، بدين وسيله دوستان خويش را اندرز داده است، آن جا كه مى فرمايد: «چرا عالمان ربّانى و دانشمندان، آنان را از گفتار گناه آلودشان نهى نمى كنند؟» و فرمود: «كافران بنى اسرائيل لعنت شدند» تا آن جا كه فرمايد: «چه بد بود آنچه انجام مى دادند!». خداوند، آنان را از اين رو نكوهش كرده است كه ايشان از ستمگرانى كه در ميانشان بودند، زشتكارى و تباهى مى ديدند؛ امّا به طمع بهره اى كه از آن ستمگران مى بردند و به سبب هراس از آنچه از آن مى ترسيدند، آنان را از كردارهايشان باز نمى داشتند، در حالى كه خداوند مى فرمايد: «از مردم نترسيد و از من بترسيد».

و فرمود: «مردان و زنان مؤمن، دوستان يكديگرند، به نيكى فرمان مى دهند و از زشتكارى باز مى دارند». خداوند از امر به معروف و نهى از منكر به عنوان فريضه اى از جانب خود، آغاز كرده است؛ چون مى دانسته كه هر گاه اين فريضه ادا گردد و بر پاى داشته شود، تمام فرايض ديگر از آسان و دشوارْ بر پاى داشته خواهند شد؛ چرا كه امر به معروف و نهى از منكر، دعوتِ به اسلام، همراه با ردّ مظالم و مخالفت با ستمكار و تقسيم بيت المال و غنايم و گرفتنِ به جاىِ صدقات (زكات) و هزينه كردنِ به جاى آنهاست.

بارى، شما ـ اى جماعت ـ گروهى هستيد كه به دانش شهره ايد و به نيكى ناموَر و به خيرخواهى معروف و به لطف خداوند، در دل هاى مردمان، شكوه و هيبت داريد. بزرگان [و قدرتمندان] از شما پروا مى كنند و ناتوانان گرامى تان مى دارند و آن كسى هم كه شما را بر او مزيتى نيست و وامدار احسانتان نيست، شما را بر خويشتن ترجيح مى دهد. نيازمندان، هر گاه از رسيدن به نياز خود در مانند، شما را واسطه قرار مى دهند و در كوچه و خيابان با شوكت شهرياران و كرامت بزرگان، گام بر مى داريد. آيا اين همه، از آن رو نيست كه شما به منزلتى رسيده ايد كه از شما انتظار مى رود به بر پا داشتن حقّ خدا قيام كنيد، هرچند در بر پاى داشتن بيشتر حقّ او كوتاهى مى ورزيد؟! شما حقّ امامان را خوار شمرديد و حقّ ناتوانان را تباه ساختيد؛ ولى آنچه را حقّ خود مى پنداشتيد، طلب كرديد. نه مالى را بخشيديد و نه جانى را در راه جان آفرين به خطر افكنديد و نه به خاطر خدا با عشيره اى دشمنى ورزيديد و با اين حال از خداوند، تمنّاى بهشت او و هم جوارى با رسولانش و ايمنى از عذابش را داريد!

اى كسانى كه از خداوند، اين گونه آرزوها داريد! بيم آن دارم كه كيفرى از كيفرهاى او بر شما فرود آيد؛ چرا كه شما از كرامت الهى به چنان پايگاهى رسيديد كه به واسطه آن بر ديگران برترى يافتيد. شما كسانى را كه به خداشناسى معروف اند، گرامى نمى داريد، حال آن كه شما به خاطر خدا در ميان بندگان او گرامى داشته مى شويد. شما پيمان هاى خدا را شكسته شده مى بينيد؛ امّا به هراس نمى افتيد، در حالى كه براى شكسته شدن برخى از پيمان هاى پدرانتان به وحشت مى افتيد و نگران مى شويد. عهد و زنهار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را تحقير شده و نابينايان و لالان و زمينگيران را در شهرها[ى جهان اسلام] وا نهاده مى بينيد؛ امّا نه دل مى سوزانيد و نه در مقام و منزلتى كه داريد، كارى مى كنيد و نه بدان كس كه در اين باره كارى مى كند، يارى مى رسانيد و با تملّق و چاپلوسى پيش ستمگران، خود را ايمن [و آسوده خاطر] مى سازيد. همه اينها از آن مواردى است كه خداوند به شما فرمان داده است تا هم خود از آن كناره گيريد و هم يكديگر را از آن باز داريد؛ امّا شما از آن [مأموريت] غفلت مى ورزيد. اگر شعور داشتيد، [در مى يافتيد كه] مصيبت شما از همه مردم، بزرگ تر است؛ چرا كه مقام و منزلت عالمان، از شما ستانده شده است، و اين از آن روست كه مجارى امور و احكام، به دست كسانى است كه خدا را مى شناسند و بر حلال و حرام او امين اند؛ امّا اين منزلت از شما گرفته شده است و اين از شما سلب نگشت، مگر به سبب پراكنده شدن شما از پيرامون حق و اختلافتان در سنّت [پيامبر صلى الله عليه و آله] كه آشكار و روشن بود. اگر بر آزارها شكيبا بوديد و در راه خدا رنج تحمّل مى كرديد، در كارهاى خداوند، مرجع همگان مى شديد؛ ليكن شما خود، ستمگران را بر منزلت خويش مسلّط ساختيد و زمام امور خدا را به دست آنان سپرديد؛ آنان كه به شبهات عمل مى كنند و در راه خواهش هاى نفسانى گام بر مى دارند. گريز شما از مرگ و علاقه تان به اين زندگى كه به هر حال از شما جدا خواهد شد، آنان را بر اين مقام، تسلّط بخشيده است. شما ناتوانان را به چنگال آنان سپرديد كه برخى بنده و مقهور و برخى ديگر در تأمين معاش خود، درمانده و مغلوب گشته اند. در كار كشوردارى، خودسرانه عمل مى كنند و جامه رسوايى هوسرانى هايشان را [بى محابا] به تن كرده اند؛ چرا كه تبهكاران را الگوى خويش ساخته اند و بر خداوند جبّار، گستاخ شده اند. در هر يك از شهرهايشان خطيبى زبان آور بر منبر دارند. پس ميدان برايشان خالى گشته و دست هايشان در آن، باز است و مردم، چاكران و غلامان آنها گشته اند و دست تعرّضى را از خود دور نتوانند كرد. برخى زورگوى و سرسخت اند و بر ناتوانان مى تازند و سخت مى گيرند و برخى فرمان روايانى هستند كه آفريننده باز گرداننده را نمى شناسند.

شگفتا! و چرا در شگفت نباشم، در حالى كه زمين در اختيار دغلكارى غاصب و سركش و باجگيرى ستم پيشه و حاكمى است كه به مؤمنان رحم نمى كند؟! در كشمكشى كه ما داريم و در مشاجره اى كه ميان ماست، خداوند، تنها حَكم و داور است.

بار خدايا! تو خود مى دانى كه آنچه از ما سر زده، نه از روى رقابت در قدرت بود و نه براى به دست آوردن حطام دنيايى؛ بلكه به خاطر آن بود كه نشانه هاى دين تو را نمايان سازيم و صلاح [و آبادانى] را در سرزمينت آشكار گردانيم و بندگان ستم ديده ات آسايش و امنيت يابند و فرايض و سنّت ها و احكامت به كار بسته شود. پس اگر شما (مردم)، ما را يارى نرسانيد و به ما حق ندهيد، ستمگران بر شما زور مى شوند و در راه خاموش ساختن نور پيامبرتان مى كوشند. خداوند، ما را بس است. به او توكّل مى كنيم و به او روى مى آوريم و بازگشت، به سوى اوست.

804. الإمام زين العابدين عليه السلام ـ في كِتابِهِ إلى مُحَمَّدِ بنِ مُسلِمٍ الزُّهرِيِّ يَعِظُهُ ـ: كَفانَا اللّهُ وإيّاكَ مِنَ الفِتَنِ ورَحِمَكَ مِنَ النّارِ، فَقَد أصبَحتَ بِحالٍ يَنبَغي لِمَن عَرَفَكَ بِها أن يَرحَمَكَ، فَقَد أثقَلَتكَ نِعَمُ اللّهِ بِما أصَحَّ من بَدَنِكَ وأطالَ مِن عُمُرِكَ، وقامَت عَلَيكَ حُجَجُ اللّهِ بِما حَمَّلَكَ مِن كِتابِهِ، وفَقَّهَكَ فيهِ مِن دينِهِ، وعَرَّفَكَ مِن سُنَّةِ نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله، فَرَضِيَ لَكَ في كُلِّ نِعمَةٍ أنعَمَ بِها عَلَيكَ، وفي كُلِّ حُجَّةٍ اِحتَجَّ بِها عَلَيكَ الفَرضَ بِما قَضى، فَما قَضى إلَا ابتَلى شُكرَكَ في ذلِكَ وأبدى فيهِ فَضلَهُ عَلَيكَ، فَقالَ: «لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِى لَشَدِيدٌ».

فَانظُر أيَّ رَجُلٍ تَكونُ غَدا إذا وَقَفتَ بَينَ يَدَيِ اللّهِ فَسَأَلَكَ عَن نِعَمِهِ عَلَيكَ كَيفَ رَعَيتَها؟ وعَن حُجَجِهِ عَلَيكَ كَيفَ قَضَيتَها؟ ولا تَحسَبَنَّ اللّهَ قابِلاً مِنكَ بِالتَّعذيرِ ولا راضِيا مِنكَ بِالتَّقصيرِ، هَيهاتَ هَيهاتَ! لَيسَ كَذلِكَ، أخَذَ عَلَى العُلَماءِ في كِتابِهِ إذ قالَ: «لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ».

وَاعلَم أنَّ أدنى ما كَتَمتَ وأخَفَّ مَا احتَمَلتَ أن آنَستَ وَحشَةَ الظّالِمِ وسَهَّلتَ لَهُ طَريقَ الغَيِّ بِدُنُوِّكَ مِنهُ حينَ دَنَوتَ وإجابَتِكَ لَهُ حينَ دُعيتَ، فَما أخوَفَني أن تَكونَ تَبوءُ بِإِثمِكَ غَدا مَع الخَوَنَةِ، وأن تُسأَلَ عَمّا أخَذتَ بِإِعانَتِكَ عَلى ظُلمِ الظَّلَمَةِ، إنَّكَ أخَذتَ ما لَيسَ لَكَ مِمَّن أعطاكَ، ودَنَوتَ مِمَّن لَم يَرُدَّ عَلى أحَدٍ حَقّا ولَم تَرُدَّ باطِلاً حينَ أدناكَ، وَأحبَبتَ (/ وَأجَبتَ) مَن حادَّ اللّهَ. أوَلَيسَ بِدُعائِهِ إيّاكَ حينَ دَعاكَ جَعَلوكَ قُطبا أداروا بِكَ رَحى مَظالِمِهِم، وجِسرا يَعبُرونَ عَلَيكَ إلى بَلاياهُم، وسُلَّما إلى ضَلالَتِهِم؟! داعِيا إلى غَيِّهِم، سالِكا سَبيلَهُم، يُدخِلونَ بِكَ الشَّكَّ عَلَى العُلَماءِ، ويَقتادونَ بِكَ قُلوبَ الجُهّالِ إلَيهِم، فَلَم يَبلُغ أخَصُّ وُزَرائِهِم ولا أقوى أعوانِهِم إلّا دونَ ما بَلَغتَ مِن إصلاحِ فَسادِهِم وَاختِلافِ الخاصَّةِ وَالعامَّةِ إلَيهِم، فَما أقَلَّ ما أعطَوكَ في قَدرِ ما أخَذوا مِنكَ؟! وما أيسَرَ ما عَمَروا لَكَ فَكَيفَ ما خَرَّبوا عَلَيكَ؟!

فَانظُر لِنَفسِكَ فَإِنَّهُ لا يَنظُرُ لَها غَيرُكَ، وحاسِبها حِسابَ رَجُلٍ مَسؤولٍ. وَانظُر كَيفَ شُكرُكَ لِمَن غَذّاكَ بِنِعَمِهِ صَغيرا وكَبيرا؟ فَما أخوَفَني أن تَكونَ كَما قالَ اللّهُ في كِتابِهِ: «فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُواْ الْكِتَابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هَذَا الأَْدْنَى وَ يَقُولُونَ سَيُغْفَرُ لَنَا» . إنَّكَ لَستَ في دارِ مُقامٍ، أنتَ في دارٍ قَد آذَنَت بِرَحيلٍ، فَما بَقاءُ المَرءِ بَعدَ قُرَنائِهِ؟! طوبى لِمَن كانَ فِي الدُّنيا عَلى وَجَلٍ، يا بُؤسَ لِمَن يَموتُ وتَبقى ذُنوبُهُ مِن بَعدِهِ!

اِحذَر فَقَد نُبِّئتَ، وبادِر فَقَد اُجِّلتَ، إنَّكَ تُعامِلُ مَن لا يَجهَلُ، وإنَّ الَّذي يَحفَظُ عَلَيكَ لا يَغفُلُ، تَجَهَّز فَقَد دَنا مِنكَ سَفَرٌ بَعيدٌ، وداوِ ذَنبَكَ فَقَد دَخَلَهُ سُقمٌ شَديدٌ.

ولا تَحسَب أنّي أرَدتُ تَوبيخَكَ وتَعنيفَكَ وتَعييرَكَ، لكِنّي أرَدتُ أن يَنعَشَ اللّهُ ما [قَد] فاتَ مِن رَأيِكَ ويَرُدَّ إلَيكَ ما عَزَبَ مِن دينِكَ، وذَكَرتُ قَولَ اللّهِ تَعالى في كِتابِهِ: «وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ».

أغفَلتَ ذِكرَ مَن مَضى مِن أسنانِكَ وأقرانِكَ، وبَقيتَ بَعدَهُم كَقَرنٍ أعضَبَ. اُنظُر هَلِ ابتُلوا بِمِثلِ مَا ابتُليتَ؟ أم هَل وَقَعوا في مِثلِ ما وَقَعتَ فيهِ؟ أم هَل تَراهُم ذَكرتَ خَيرا أهمَلوهُ وعَلِمتَ شَيئا جَهِلوهُ؟ بَل حَظيتَ بِما حَلَّ مِن حالِكَ في صُدورِ العامَّةِ وكَلَفِهِم بِكَ، إذ صاروا يَقتَدونَ بِرَأيِكَ ويَعمَلونَ بِأَمرِكَ؛ إن أحلَلتَ أحَلّوا وإن حَرَّمتَ حَرَّموا، ولَيسَ ذلِكَ عِندَكَ، ولكِن أظهَرَهُم عَلَيكَ رَغبَتُهُم فيما لَدَيكَ، [و] ذَهابُ عُلَمائِهِم، وغَلَبَةُ الجَهلِ عَلَيكَ وعَلَيهِم، وحُبُّ الرِّئاسَةِ وطَلَبُ الدُّنيا مِنكَ ومِنهُم. أما تَرى ما أنتَ فيهِ مِنَ الجَهلِ وَالغِرَّةِ ومَا النّاسُ فيهِ مِنَ البَلاءِ وَالفِتنَةِ؟! قَدِ ابتَلَيتَهُم وفَتَنتَهُم بِالشُّغلِ عَن مَكاسِبِهِم مِمّا رَأَوا، فَتاقَت نُفوسُهُم إلى أن يَبلُغوا مِنَ العِلمِ ما بَلَغتَ، أو يُدرِكوا بِهِ مِثلَ الَّذي أدرَكتَ، فَوَقَعوا مِنكَ في بَحرٍ لايُدرَكُ عُمقُهُ، وفي بَلاءٍ لايُقدَرُ قَدرُهُ، فَاللّهُ لَنا ولَكَ وهُوَ المُستَعانُ.

أمّا بَعدُ، فَأَعرِض عَن كُلِّ ما أنتَ فيهِ حَتّى تَلحَقَ بِالصّالِحينَ، الّذينَ دُفِنوا في أسمالِهِم، لاصِقَةً بُطونُهُم بِظُهورِهِم، لَيسَ بَينَهُم وبَينَ اللّهِ حِجابٌ، ولا تَفتِنُهُمُ الدُّنيا ولا يُفتَنونَ بِها، رَغِبوا فَطَلَبوا فَما لَبِثوا أن لَحِقوا. فَإِذا كانَتِ الدُّنيا تَبلُغُ مِن مِثلِكَ هذَا المَبلَغَ ـ مَعَ كِبَرِ سِنِّكَ ورُسوخِ عِلمِكَ وحُضورِ أجَلِكَ ـ فَكَيفَ يَسلَمُ الحَدَثُ في سِنِّهِ، الجاهِلُ في عِلمِهِ، المَأفونُ في رَأيِهِ، المَدخولُ في عَقلِهِ؟! إنّا للّهِِ وإنّا إلَيهِ راجِعونَ. عَلى مَنِ المُعَوَّلُ؟ وعِندَ مَنِ المُستَعتَبُ؟ نَشكو إلَى اللّهِ بَثَّنا وما نَرى فيكَ، ونَحتَسِبُ عِندَ اللّهِ مُصيبَتَنا بِكَ.

فَانظُر كَيفَ شُكرُكَ لِمَن غَذّاكَ بِنِعَمِهِ صَغيرا وكَبيرا؟ وكَيفَ إعظامُكَ لِمَن جَعَلَكَ بِدينِهِ فِي النّاسِ جَميلاً؟ وكَيفَ صِيانَتُكَ لِكِسوَةِ مَن جَعَلَكَ بِكِسوَتِهِ فِي النّاسِ سَتيرا؟ وكَيفَ قُربُكَ أو بُعدُكَ مِمَّن أمَرَكَ أن تَكونَ مِنهُ قَريبا ذَليلاً؟ ما لَكَ لا تَنتَبِهُ مِن نَعسَتِكَ وتَستَقيلُ مِن عَثرَتِكَ؟! فَتَقولَ: وَاللّهِ ما قُمتُ للّهِِ مَقاما واحِدا أحيَيتُ بِهِ لَهُ دينا أو أمَتُّ لَهُ فيهِ باطِلاً، فَهذا شُكرُكَ مَنِ استَحمَلَكَ (/ استَعمَلَكَ)! ما أخوَفَني أن تَكونَ كَمَن قالَ اللّهُ تَعالى في كِتابِهِ: «أَضَاعُواْ الصَّلَاةَ وَ اتَّبَعُواْ الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا» اِستَحمَلَكَ كِتابَهُ وَاستَودَعَكَ عِلمَهُ فَأَضَعتَها، فَنَحمَدُ اللّهَ الَّذي عافانا مِمَّا ابتَلاكَ بِهِ، وَالسَّلامُ.

804. امام زين العابدين عليه السلام ـ در اندرزنامه اش به محمّد بن مسلم زهرى ـ: خداوند، ما و تو را از فتنه ها نگه دارد و بر تو از آتش [دوزخ] رحم كند. تو اينك به حالى در افتاده اى كه هر كس تو را بدين حال ببيند، سزد كه بر تو رحم آورد؛ كه نعمت هاى خداوند، تو را سنگين بار ساخته كه تنى سالم و عمرى دراز ارزانى ات داشته است. حجّت هاى او بر تو تمام گشته است، بدان سبب كه بار كتابش را بر دوش تو نهاده [و قرآن را مى شناسى] و تو را در دينش فقيه [و آگاه] ساخته و سنّت پيامبرش محمّد صلى الله عليه و آله را به تو شناسانده است. در هر نعمتى كه به تو ارزانى داشته و در هر حجّتى كه بدان وسيله برايت حجّت آورده، فريضه اى بر تو واجب گردانيده است و مُرادش جز اين نيست كه سپاس گزارى تو را در آن بيازمايد و تفضّلى را كه به تو نموده، آشكار گرداند و فرموده است: «اگر سپاس بگزاريد، بى گمان، [نعمت] شما را افزون مى گردانم و اگر ناسپاسى كنيد، به راستى كه عذاب من سخت است».

پس بنگر كه فرداى قيامت، چگونه مَردى خواهى بود، آن گاه كه در پيشگاه خداوند بِايستى و او از نعمت هايش بر تو بپرسد كه: آنها را چگونه پاس داشتى؟ و از حجّت هايش بر تو بازخواستت كند كه: آنها را چگونه به جاى آوردى؟ هرگز مپندار كه خداوند، از تو عذر و بهانه اى خواهد پذيرفت و يا به كوتاهى كردن هاى تو رضايت خواهد داد. هيهات، هيهات! نه چنين است. او در كتاب خويش از علما پيمان گرفته، آن جا كه فرموده است: «بايد آن (حقايق كتاب) را براى مردم بيان كنيد و آن را كتمان مكنيد».

بدان كه كمترين حقيقتى را كه كتمان كرده اى و سبك ترين بارى را كه بر دوش دارى، اين است كه با نزديك شدنت به ستمگر و پذيرش دعوت او ـ آن گاه كه تو را دعوت كرد ـ مونس تنهايى ستمگر شدى و راه گم راهى را برايش سهل و هموار ساختى. وه! چه مى ترسم كه فردا[ى قيامت] همراه خيانتكاران به كيفر گناهت گرفتار آيى و از آنچه در برابر يارى رساندنت به ستم ستمگران گرفته اى، بازخواست شوى. تو چيزى را از كسى كه به تو بخشيده است، گرفته اى كه از آنِ تو نيست و به كسى نزديك شده اى كه حقّ هيچ كس را نپرداخته است و تو نيز از زمانى كه به او نزديك گشته اى، از باطلى جلوگيرى نكرده اى. تو كسى را به دوستى گرفته اى [و دعوتش را اجابت كرده اى] كه با خدا به دشمنى برخاسته است. آيا نه اين است كه با دعوت او از تو ـ آن گاه كه تو را [به همكارى] دعوت كرد ـ تو را محورى براى به چرخش در آوردن آسياب ستمگرى هايشان و پلى براى عبور به سوى بلا آفرينى هايشان و نردبانى براى ضلالتشان و مبلّغ گم راهى شان و پوينده راهشان قرار دادند؟! به واسطه تو كارى كرده اند كه مسلمانان به علما[ى راستين] نيز به ديده شك و بدگمانى بنگرند و به وسيله تو، دل هاى نادانان را به دنبال خود مى كشانند. [حتّى] مقرّب ترين وزيران و نيرومندترين ياران آنها هم در درست جلوه دادن تباهكارى هاى آنان و كشاندن مردم از خاص و عام به سوى آنان به پاى تو نرسيدند. چه اندك است آنچه به تو دادند در مقايسه با آنچه از تو گرفتند و چه ناچيز است آنچه [از دنيا] برايت آباد ساختند و چه عظيم است آنچه از تو (خانه ايمان و آخرتت را) ويران ساختند! پس مراقب نفْس خود باش كه كسى جز تو آن را نپايد و چونان مردى مسئول، به حساب نفست رسيدگى كن.

بنگر كه چگونه از كسى كه تو را در خُردى و بزرگى ات با نعمت هايش پرورانده، سپاس مى گزارى؟ وه! چه مى ترسم كه تو آن گونه باشى كه خداوند در كتابش فرموده است: «پس بعد از آنان، جانشينانى وارثِ كتاب [آسمانى] شدند كه متاع اين دنياى پست را مى گيرند و مى گويند: بخشيده خواهيم شد». تو در سراى ماندگارى نيستى. تو در سرايى هستى كه بانگ رحيل سر داده است. مگر انسان پس از همگنانش [كه رفته اند]، چه اندازه مى زِيَد؟! خوشا به حال كسى كه در دنيا هراسناك به سر برد و بدا به حال آن كسى كه بميرد و پس از او گناهانش بماند!

بر حذر باش؛ زيرا خبردار شده اى و بشتاب؛ زيرا مهلتت محدود است. تو با كسى معامله مى كنى كه نادان نيست و آن كه مراقب توست، [لحظه اى] غافل نمى شود. آماده شو؛ زيرا سفرى دور و دراز به تو نزديك شده است و [درد] گناهت را درمان كن؛ زيرا مرضى سخت به جانت راه يافته است.

گمان مبر كه قصدم توبيخ و سرزنش و نكوهش كردن توست؛ بلكه مى خواهم خداوند، انديشه از دست رفته ات را جان دهد و دين از كف رفته ات را به تو باز گرداند و اين سخن خداى متعال در كتابش را يادآور شوم كه فرموده است: «يادآورى كن كه يادآورى، مؤمنان را سود مى بخشد».

تو ياد آن عدّه از همسالان و همگنانت را كه رفته اند، به دست غفلت سپرده اى و پس از آنان، چونان تك شاخ قوچى هستى كه شاخ ديگرش شكسته است [و تنها و بى ياور مانده اى]. بنگر كه آيا آنان نيز به همان بلايى گرفتار شدند كه تو شده اى يا آنها هم در همان مهلكه اى افتادند كه تو افتاده اى؟ و يا آيا فكر مى كنى خيرى را يادآور شده اى كه آنان فرو گذاشتند و چيزى را مى دانى كه آنان نمى دانستند؟ [نه چنين است؛] بلكه تو از مقام [و منزلتى] بهره مند گشته اى كه سبب شده است تا در دل هاى توده مردم جاى گيرى و به تو عشق ورزند. پس، از انديشه ات پيروى مى كنند و فرمان تو را به كار مى بندند. اگر تو چيزى را روا شمارى، آنان نيز روايَش مى شمارند و اگر چيزى را ناروا دانى، آنها نيز آن را ناروا مى دانند، حال آن كه تو از اين شايستگى برخوردار نيستى؛ امّا علاقه آنان به آنچه تو دارى (علم) و از دست رفتن علمايشان و چيره آمدن نادانى بر تو و بر ايشان و رياست طلبى و دنياخواهى تو و آنان، موجب شده است تا از تو پشتيبانى و پيروى كنند. آيا نمى بينى كه تو خود، گرفتار چه جهل و غفلتى شده اى و مردم دچار چه بلا و فتنه اى گشته اند؟! بى گمان، تو آنان را گرفتار كرده اى و به فتنه در افكنده اى و از كار و زندگى بازشان داشته اى؛ زيرا همه مشتاق آن اند كه در دانش، به پايه تو برسند يا به مانند آنچه تو دست يافته اى، دست يابند. از اين رو، به واسطه تو به دريايى كه ژرفايش ناپيداست و به بلايى كه اندازه اش نامعلوم است، در افتادند. خدا به داد ما و تو برسد و اوست كه دست مدد به سويش دراز مى شود!

پس اينك از اين وضعى كه دارى، روى بگردان تا بِدان شايستگانى بپيوندى كه در جامه هاى ژنده و فرسوده خويش مدفون گشته اند و شكم هايشان [از شدّت گرسنگى و روزه دارى] به پشت هايشان چسبيده است. ميان آنان و خداوند، حجابى نيست، دنيا فريبشان نمى دهد و آنها نيز فريفته دنيا نمى شوند. خواستند و طلبيدند و ديرى نپاييد كه [به خواسته اخروى خود] رسيدند. وقتى دنيا با چون تويى كه سال خورده و دانشمند و دم مرگ هستى، چنين كند، پس جوان نورسته اى كه از دانش، بى بهره است و انديشه اى ناپخته و خردى ناقص دارد، چگونه ايمن مى ماند؟! إنّا للّه و إنّا إليه راجعون. به كه بايد تكيه كرد و از چه كسى بايد عذر خواست؟ از اندوه خود و وضعى كه در تو مى بينيم، به خدا شِكوه مى كنيم و مصيبتى را كه به واسطه تو بر ما وارد شده است، به حساب خدا مى گذاريم.

پس بنگر كه سپاس گزارىِ تو از كسى كه در خُردى و بزرگى ات تو را با نعمت هايش پرورده، چگونه است و كسى را كه به واسطه دينش تو را در ميان مردم، خوش نام كرده است، چگونه بزرگ مى دارى و از خلعت كسى كه با پوشاندن آن بر قامت تو، تو را در ميان مردم پوشيده [و آبرومند] داشته است، چگونه نگهدارى مى كنى و نزديكى يا دورى تو از كسى كه به تو فرمان داده است كه خود را به او نزديك كنى و در برابرش خوار [و فروتن] باشى، تا چه حد است؟ تو را چه شده كه از خواب [غفلتِ] خود، بيدار نمى شوى و از لغزشت توبه نمى كنى كه بگويى: به خدا سوگند كه من حتّى يك بار هم براى خدا به زنده كردن [حكمى از احكام] دين او و ميراندن باطلى اقدام نكردم؛ زيرا همين خود، سپاس گزارى تو از كسى است كه اين بار [دانش] را بر دوش تو نهاده [و به كارت گرفته] است! وه چه قدر مى ترسم كه تو از آنانى باشى كه خداوند متعال، در كتابش فرموده است: «نماز را تباه ساختند و از خواهش هاى نفسانى پيروى نمودند. پس زودا كه كيفر گم راهى را بيابند!». خداوند، كتابش را بر دوش تو نهاد و عملش را به امانتْ، نزد تو سپرد؛ امّا تو آن را تباه كردى. خداى را سپاس و ستايش مى گوييم كه ما را از آنچه تو را بدان گرفتار ساخت، به سلامت داشت. والسلام.

805. الكافي عن يزيد بن عبد اللّه عمّن حدّثه: كَتَبَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام إلى سَعدِ الخَيرِ:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ

أمّا بَعدُ، فَإِنّي اُوصيكَ بِتَقوَى اللّهِ فَإِنَّ فيهَا السَّلامَةَ مِنَ التَّلَفِ وَالغَنيمَةَ فِي المُنقَلَبِ، إنَّ اللّهَ عز و جل يَقي بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ ، ويَجلي بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وجَهلَهُ، وبِالتَّقوى نَجا نوحٌ ومَن مَعَهُ فِي السَّفينَةِ وصالِحٌ ومَن مَعَهُ مِنَ الصّاعِقَةِ، وبِالتَّقوى فازَ الصّابِرونَ ونَجَت تِلكَ العُصَبُ مِنَ المَهالِكِ، ولَهُم إخوانٌ عَلى تِلكَ الطَريقَةِ يَلتَمِسونَ تِلكَ الفَضيلَةَ، نَبَذوا طُغيانَهُم مِنَ الإِيرادِ بِالشَّهَواتِ لِما بَلَغَهُم فِي الكِتابِ مِنَ المَثُلاتِ، حَمِدوا رَبَّهُم عَلى مارَزَقَهُم وهُوَ أهلُ الحَمدِ، وذَمّوا أنفُسَهُم عَلى مافَرَّطوا وهُم أهلُ الذَّمِّ، وعَلِموا أنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى الحَليمَ العَليمَ، إنَّما غَضَبُهُ عَلى مَن لَم يَقبَل مِنهُ رِضاهُ، وإنَّما يَمنَعُ مَن لَم يَقبَل مِنهُ عَطاهُ، وإنَّما يُضِلُّ مَن لَم يَقبَل مِنهُ هُداهُ. ثُمَّ أمكَنَ أهلَ السَّيِّئاتِ مِنَ التَّوبَةِ بِتَبديلِ الحَسَناتِ، دَعا عِبادَهُ فِي الكِتابِ إلى ذلِكَ بِصَوتٍ رَفيعٍ لَم يَنقَطِع ولَم يَمنَع دُعاءَ عِبادِهِ، فَلَعَنَ اللّهُ الَّذينَ يَكتُمونَ ما أنزَلَ اللّهُ، وكَتَبَ عَلى نَفسِهِ الرَّحمَةَ فَسَبَقَت قَبلَ الغَضَبِ، فَتَمَّت صِدقا وعَدلاً. فَلَيسَ يَبتَدِئُ العِبادَ بِالغَضَبِ قَبلَ أن يُغضِبوهُ، وذلِكَ مِن عِلمِ اليَقينِ وعِلمِ التَّقوى. وكُلُّ اُمَّةٍ قَد رَفَعَ اللّهُ عَنهُم عِلمَ الكِتابِ حينَ نَبَذوهُ ووَلّاهُم عَدُوَّهُم حينَ تَوَلَّوهُ.

وكانَ مِن نَبذِهِمُ الكِتابَ أن أقاموا حُروفَهُ وحَرَّفوا حُدودَهُ، فَهُم يَروونَهُ ولا يَرعَونَهُ، وَالجُهّالُ يُعجِبُهُم حِفظُهُم لِلرِّوايَةِ، وَالعُلَماءُ يَحزُنُهُم تَركُهُم لِلرِّعايَةِ.

وكانَ مِن نَبذِهِمُ الكِتابَ أن وَلَّوهُ الَّذينَ لايَعلَمونَ ، فَأَورَدوهُمُ الهَوى، وأصدَروهُم إلَى الرَّدى، وغَيَّروا عُرى الدّينِ، ثُمَّ وَرَّثوهُ فِي السَّفَهِ وَالصِّبا ، فَالاُمَّةُ يَصدُرونَ عَن أمرِ النّاسِ بَعدَ أمرِ اللّهِ تَبارَكَ وتَعالى وعَلَيهِ يَرِدونَ، فَبِئسَ لِلظّالِمينَ بَدَلاً وَلايَةُ النّاسِ

بَعدَ وَلايَةِ اللّهِ، وثَوابُ النّاسِ بَعدَ ثَوابِ اللّهِ، ورِضَا النّاسِ بَعدَ رِضَا اللّهِ، فَأَصبَحَتِ الاُمَّةُ كَذلِكَ وفيهِمُ الُمجتَهِدونَ فِي العِبادَةِ عَلى تِلكَ الضَّلالَةِ، مُعجَبونَ مَفتونونَ، فَعِبادَتُهُم فِتنَةٌ لَهُم ولِمَنِ اقتَدى بِهِم.

وقَد كانَ فِي الرُّسُلِ ذِكرى لِلعابِدينَ، إنَّ نَبِيّا مِنَ الأَنبِياءِ كانَ يَستَكمِلُ الطّاعَةَ، ثُمَّ يَعصِي اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى فِي البابِ الواحِدِ، فَخَرَجَ بِهِ مِنَ الجَنَّةِ . و يُنبَذُ بِهِ في بَطنِ الحوتِ، ثُمَّ لا يُنجيهِ إلَا الاِعتِرافُ وَالتَّوبَةُ. فَاعرِف أشباهَ الأَحبارِ وَالرُّهبانِ الَّذينَ ساروا بِكِتمانِ الكِتابِ وتَحريفِهِ، فَما رَبِحَت تِجارَتُهُم وما كانوا مُهتَدينَ.

ثُمَّ اعرِف أشباهَهُم مِن هذِهِ الاُمَّةِ الَّذينَ أقاموا حُروفَ الكِتابِ وحَرَّفوا حُدودَهُ ، فَهُم مَعَ السّادَةِ وَالكَبَرَةِ (/ وَالكَثرَةِ)، فَإِذا تَفَرَّقَت قادَةُ الأَهواءِ كانوا مَعَ أكثَرِهِم دُنيا، وذلِكَ مَبلَغُهُم مِنَ العِلمِ . لايَزالونَ كَذلِكَ في طَبَعٍ وطَمَعٍ، لايَزالُ يُسمَعُ صَوتُ إبليسَ عَلى ألسِنَتِهِم بِباطِلٍ كَثيرٍ. يَصبِرُ مِنهُمُ العُلَماءُ عَلَى الأَذى وَالتَّعنيفِ، ويَعيبونَ عَلَى العُلَماءِ بِالتَّكليفِ . وَالعُلَماءُ في أنفُسِهِم خانَةٌ إن كَتَمُوا النَّصيحَةَ، إن رَأَوا تائِها ضالّاً لايَهدونَهُ أو مَيِّتا لا يُحيونَهُ، فَبِئسَ ما يَصنَعونَ! لِأَنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى أخَذَ عَلَيهِمُ الميثاقَ فِي الكِتابِ أن يَأمُروا بِالمَعروفِ وبِما اُمِروا بِهِ، وأن يَنهَوا عَمّا نُهوا عَنهُ، وأن يَتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوى ولايَتَعاوَنوا عَلَى الإِثمِ وَالعُدوانِ، فَالعُلَماءُ مِنَ الجُهّالِ في جَهدٍ وجِهادٍ؛ إن وَعَظَت قالوا: طَغَت، وإن عَلِموا (/ عَمِلوا) الحَقَّ الَّذي تَرَكوا قالوا: خالَفَت، وإنِ اعتَزَلوهُم قالوا: فارَقَت، وإن قالوا: هاتوا بُرهانَكُم عَلى ما تُحَدِّثونَ قالوا: نافَقَت، وإن أطاعوهُم قالوا: عَصَيتَ اللّهَ عز و جل، فَهَلَكَ جُهّالٌ فيما لايَعلَمونَ، اُمِّيّونَ فيما يَتلونَ، يُصَدِّقونَ بِالكِتابِ عِندَ التَّعريفِ ويُكَذِّبونَ بِهِ عِندَ التَّحريفِ، فَلا يُنكَرونَ. اُولئِكَ أشباهُ الأَحبارِ وَالرُّهبانِ، قادَةٌ فِي الهَوى، سادَةٌ فِي الرَّدى.

وآخَرونَ مِنهُم جُلوسٌ بَينَ الضَّلالَةِ وَالهُدى، لايَعرِفونَ إحدَى الطّائِفَتَينِ مِنَ الاُخرى، يَقولونَ ما كانَ النّاسُ يَعرِفونَ هذا ولا يَدرونَ ما هُوَ، وصَدَقوا، تَرَكَهُم رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَلَى البَيضاءِ لَيلُها مِن نَهارِها، لَم يَظهَر فيهِم بِدعَةٌ ولَم يُبَدَّل فيهِم سُنَّةٌ، لا خِلافَ عِندَهُم ولَا اختِلافَ، فَلَمّا غَشِيَ النّاسَ ظُلمَةُ خَطاياهُم صاروا إمامَينِ: داعٍ إلَى اللّهِ تَبارَكَ وتَعالى وداعٍ إلَى النّارِ، فَعِندَ ذلِكَ نَطَقَ الشَّيطانُ، فَعَلا صَوتُهُ عَلى لِسانِ أولِيائِهِ، وكَثُرَ خَيلُهُ ورَجِلُهُ ، وشارَكَ فِي المالِ وَالوَلَدِ مَن أشرَكَهُ، فَعَمِلَ بِالبِدعَةِ وتَرَكَ الِكتابَ وَالسُّنَّةَ. ونَطَقَ أولِياءُ اللّهِ بِالحُجَّةِ وأخَذوا بِالكِتابِ وَالحِكمَةِ، فَتَفَرَّقَ مِن ذلِكَ اليَومِ أهلُ الحَقِّ وأهلُ الباطِلِ، وتَخاذَلَ وتَهادَنَ أهلُ الهُدى، وتَعاوَنَ أهلُ الضَّلالَةِ، حَتّى كانَتِ الجَماعَةُ مَعَ فُلانٍ وأشباهِهِ، فَاعرِف هذَا الصِّنفَ.

وصِنفٌ آخَرُ، فَأَبصِرهُم رَأيَ العَينِ نُجَباءَ ، وَالزَمهُم حَتّى تَرِدَ أهلَكَ، فَ «إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَ أَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلَا ذَ لِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ» .

805. الكافى ـ به نقل از يزيد بن عبد اللّه، از شخصى كه برايش حديث كرد ـ: امام باقر عليه السلام به سعد الخير نوشت: «به نام خداوند بخشاينده مهربان. امّا پس از سپاس پروردگار، من تو را به پروا داشتن از خدا سفارش مى كنم؛ زيرا تقوا سبب ايمن ماندن از تباهى دنيا و سود بردن در فرجامين جايگاه است. خداوند عز و جل به واسطه تقوا بنده را از چيزهايى (خطرات و مهلكه هايى) حفظ مى كند كه از دسترس انديشه و خرد او به دورند و به واسطه تقوا، كورى و نادانى او را مى زدايد. به واسطه تقوا بود كه نوح و آنها كه در كشتى با او بودند، [از مهلكه طوفان] و صالح و پيروانش از [بلاى] صاعقه رستند. به واسطه تقوا بود كه شكيبايان به رستگارى رسيدند و آن جماعت برگزيده و شريف (نوح و صالح و پيروان آنها و شكيبايان امّت هاى پيشين)، از مهلكه ها نجات يافتند. اينان را [هم اينك] برادرانى است كه همان راه را مى پويند و همان فضيلت را مى جويند. به سبب [شنيدن] كيفرهايى كه از طريق كتاب خدا [در باره گنهكاران و جنايتكاران و شهوت پرستان] به آنان ابلاغ شده، جلوى طغيان شهوات خود را گرفته اند و خداوند را براى آنچه روزى شان فرموده، ستوده اند ـ كه اوست شايسته ستايش ـ و خويشتن را به خاطر كوتاهى كردن هايشان [در طاعت و عبادتْ] نكوهيده اند، كه اينان، خود را [به سبب كوتاهى در طاعت و عبادت خدا] همواره شايسته نكوهش مى دانند، و دانستند كه خداوند ـ تبارك و تعالى ـ كه بردبار و داناست، در حقيقت، بر كسى خشم مى گيرد كه خشنودى او را پذيرا نگشته باشد و [رحمت و نعمت خود را] از كسى دريغ مى دارد كه عطاى او را نپذيرفته باشد و كسى را گم راه مى سازد كه هدايت او را قبول نكرده باشد. سپس به گنهكاران، اين امكان را داده تا با جايگزين كردن خوبى ها به جاى بدى هايشان توبه كنند و در قرآن با صدايى بلند و پيوسته بندگانش را به اين كار فرا خوانده و مانع دعاى بندگانش نشده است. پس لعنت خدا بر كسانى كه آنچه را خدا فرو فرستاده است، كتمان مى كنند!

خداوند، رحمت را بر خويشتن فرض نمود. پس رحمت او بر خشمش پيشى گرفت و بدين سان، راستى و عدل [او] تحقّق يافت. بنا بر اين، پيش از آن كه بندگان، او را به خشم آورند، او به آنان خشم آغاز نمى كند و اين [علم كه خداوند بر كسى خشم مى گيرد كه خشنودى او را پذيرا نگشته باشد و... ]، برخاسته از دانش يقين و شناخت تقواست. خداوند، علم كتاب را زمانى از امّتى گرفت كه خود، آن را دور افكندند و دشمنِ آنان را زمانى بر آنها حاكم نمود كه خود، او را به حاكميت پذيرفتند.

يكى از نشانه هاى به دور افكندن كتاب، اين است كه حروف [و كلمات و اِعراب و] آن را پاس داشتند؛ امّا حدود [و احكام و قوانين] آن را تحريف و باژگونه ساختند. پس، آن را روايت مى كنند؛ ليكن به كارش نمى بندند. نادانان از اين كه آن را براى روايت حفظ كنند، دل شادند و علما و دانايان از اين كه آن را به كار نبندند، اندوهگين اند.

ديگر از نشانه هاى به دور افكندن كتاب، اين است كه مشتى نادان را متولّى كتاب [خدا] كردند و آنها هم، ايشان را به آبشخور هوس بردند و از آن جا به سوى هلاكت و نابودى در آوردند و دستگيره هاى دين را تغيير دادند و سپس آن را در ميان كم خِردان و كودكان نادان، به ارث گذاشتند. در نتيجه، امّت با وجود فرمان خداى ـ تبارك و تعالى ـ به فرمان انسان ها مراجعه مى كنند و از آنها دستور مى گيرند. بدا به حال ستمگران كه ولايت انسان ها را جايگزين ولايت خدا كردند و پاداش آدميان را جاى گزين پاداش خداوند نمودند و خشنودى مردم را جايگزين خشنودى خدا ساختند و امّت به چنين حال و روزى گرفتار آمدند كه در ميان آنان، كسانى هستند كه در كار عبادت كوشايند؛ امّا در آن گم راهى. [به عبادت خود] دل شادند و فريفته [شيطان]. عبادتشان، هم براى خود آنان مايه فتنه [و گم راهى] است و هم براى كسى كه بدانها اقتدا كند.

براى عابدان، در ميان فرستادگان الهى، پندهاست. پيامبرى از پيامبران (آدم عليه السلام)، كار طاعت را به سر حدّ كمال مى رساند و سپس تنها در يك مورد، خداى ـ تبارك و تعالى ـ را نافرمانى مى كند و خداوند، او را از بهشت بيرون مى راند و يا [پيامبرى ديگر (يونس عليه السلام) را] در دل نهنگ مى افكند و چيزى جز اعتراف و توبه، او را رهايى نمى بخشد.

پس تو [اى سعد]، اين عالِم نمايان و ترسانماها را بشناس؛ همانان كه كتاب [خدا] را كتمان و تحريف كردند و اين سوداگرى شان سودى به بار نياورد و مردمانى ره يافته نبودند.

آن گاه امثال آنها را در ميان اين امّت بشناس؛ همانان كه حروف و كلمات قرآن را پاس داشتند؛ امّا حدود آن را تحريف و باژگونه ساختند. اينان بر گِرد بزرگان و سران [اكثريت] مى چرخند و هر گاه [اين] رهبرانِ هوس، دچار تفرقه و چند دستگى شوند، آنان در كنار آن يك قرار مى گيرند كه از دنياى بيشترى برخوردار باشد. نهايتِ دانش آنان، همين است. اينان پيوسته در كوردلى و طمعكارى، دست و پا مى زنند و هماره صداى ابليس از زبان آنان شنيده مى شود، كه سخن باطل، فراوان مى گويند. علما[ى راستين و ربّانى] در برابر آزاررسانى ها و درشتى ها و سركوفت زدن هاى آنان، شكيبايى مى ورزند و از اين كه علما آنان را به اداى تكليف الهى فرا مى خوانند، بر آنها خرده مى گيرند، در حالى كه علما از اين كه خيرخواهى و ارشاد را فرو گذارند، يا سرگشته گم راهى را ببينند و راه نمايى اش نكنند، يا مرده اى را ببينند و بدو زندگى نبخشند، خود را خيانتكار مى شمارند. پس چه بد مى كنند؛ زيرا خداى ـ تبارك و تعالى ـ در قرآن از آنان پيمان گرفته است كه به معروف و به آنچه بدان فرمان داده شده اند، فرا خوانند و از آنچه از آن باز داشته شده اند، نهى كنند و در راه نيكى و پرهيزگارى، همكارى نمايند و در كار گناه و تجاوز، به يكديگر كمك نرسانند! علما از دست اين نادانان، به ستوه آمده اند؛ [چرا كه] اگر اندرز دهند، [آن نادانان] مى گويند: ياغى شده است اگر حق را ـ كه رهايش كرده اند ـ تعليم دهد [و به آن عمل كند]، مى گويند: [با حق] به مخالفت برخاسته است]؛ چرا كه فقط عقايد خودشان را بر حق مى دانند و سخنان علماى راستين را باطل مى شمارند] و اگر گوشه گيرى اختيار كنند، مى گويند: راه جدايى [از امّت] را در پيش گرفته اند، و اگر بگويند: براى سخنان خود، برهان بياوريد، مى گويند: منافق شده اند، و اگر از آنها اطاعت كنند، مى گويند: از خداوند، نافرمانى كرده اند. نابودند اين نادانان؛ چرا كه نمى دانند و ناآگاهان از آنچه [از كتاب خدا] تلاوت مى كنند، به سبب اين كه به زبان، كتاب خدا را تصديق مى كنند؛ امّا با تحريف آن، آن را تكذيب مى كنند و اين عمل خود را زشت هم نمى دانند. اينان، شبيه همان احبار و راهبان اند، پيشاهنگان در هوس اند و مهترانِ وادى هلاكت.

گروه ديگرى از آنان نيز هستند كه بر سر دو راهى گم راهى و هدايت نشسته اند و ره يافتگان را از گم راهان باز نمى شناسند. مى گويند: مردم [در عهد پيامبر صلى الله عليه و آله] با چنين چيزى (اختلاف و چند دستگى امّت در امر دين) آشنايى نداشتند و نمى دانستند [اختلاف] يعنى چه. راست هم مى گويند؛ [چون] زمانى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آنان (امّت عصر خود) را ترك كرد و رفت، شريعتى آشكار برايشان باقى گذاشت كه شب و روزش از هم متمايز بود؛ [چرا كه] نه بدعتى در ميان ايشان آشكار شده بود و نه سنّتى در بينشان تغيير يافته بود و نه با هم مخالفتى داشتند و نه اختلافى؛ امّا هنگامى كه ظلمت گناهان مردم، آنان را فرو پوشاند، دو امام [و رهبر] به وجود آمد: يكى دعوتگر به سوى خداى ـ تبارك و تعالى ـ و ديگر، دعوتگر به سوى آتش دوزخ. در اين هنگام، شيطان به سخن آمد و صدايش را از زبان دوستان خود، بلند كرد و شمار سواران و پيادگانش فزونى گرفت و در مال و فرزند هر كس كه او را شريك خود ساخت، شريك گشت و از اين رو [آن كس] بدعت ها را به كار گرفت و كتاب و سنّت را فرو گذاشت. [از طرف ديگر، ] دوستان خدا زبان به حجّت و برهان گشودند و به كتاب و حكمت (عقل) چنگ در زدند. از همان روز، پيروان حق و پيروان باطل از هم جدا شدند و ره يافتگان از هميارى دست شستند و در مدد رساندن به حق سستى ورزيدند؛ امّا گم راهان به يارى يكديگر برخاستند، تا جايى كه جماعت، با فلانى و امثال او شد. بنا بر اين، اين گروه را نيك بشناس.

گروه ديگرى هم هستند كه مردمانى نجيب و بزرگوارند. آنها را با ديده خِرد بنگر و از آنان جدا مشو تا اين كه به اهل خود (بهشتيان و سعادتمندان) بپيوندى؛ زيرا «زيانكاران، در حقيقت، كسانى هستند كه به خود و كسانشان در روز قيامت، زيان رساندند. بدانيد اين، همان زيان آشكار است»».

7 / 4: جَوامِعُ وَصاياهُم

7 / 4: سفارش هاى جامع اهل بيت عليهم السّلام

806. الكافي عن عبد الرّحمن بن الحجّاج: بَعثَ إلَيَّ أبُو الحَسَنِ موسى عليه السلام بِوَصِيَّةِ أميرِالمُؤمِنينَ عليه السلام وهِيَ:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ

هذا ما أوصى بِهِ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ، أوصى أنَّهُ يَشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ، أَرْسَلَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ، صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ وآلِهِ، ثُمَّ إنَّ صَلاتي ونُسُكي ومَحيايَ ومَماتي للّهِِ رَبِّ العالَمينَ لا شَريكَ لَهُ وبِذلِكَ اُمِرتُ وأنَا مِنَ المُسلِمينَ.

ثُمَّ إنّي اُوصيكَ يا حَسَنُ وجَميعَ أهلِ بَيتي ووُلدي ومَن بَلَغَهُ كِتابي بِتَقوَى اللّهِ رَبِّكُم، ولا تَموتُنَّ إلّا وأنتُم مُسلِمونَ، وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللّهِ جَميعا ولا تَفَرَّقوا، فَإِنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: صَلاحُ ذاتِ البَينِ أفضَلُ مِن عامَّةِ الصَّلاةِ وَالصِّيامِ، و إنَّ المُبيرَةَ الحالِقَةَ لِلدّينِ فَسادُ ذاتِ البَينِ، ولاقُوَّةَ إلّا بِاللّهِ العَلِيِّ العَظيمِ، اُنظُروا ذَوي أرحامِكُم فَصِلوهُم يُهَوِّنِ اللّهُ عَلَيكُمُ الحِسابَ.

اللّهَ اللّهَ فِي الأَيتامِ، فَلا تُغِبّوا أفواهَهُم ولا يَضيعوا بِحَضرَتِكُم، فَقَد سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: مَن عالَ يَتيًما حَتّى يَستَغنِيَ أوجَبَ اللّهُ عز و جل لَهُ بِذلِكَ الجَنَّةَ، كَما أوجَبَ لِاكِلِ مالِ اليَتيمِ النّارَ.

اللّهَ اللّهَ فِي القُرآنِ، فَلا يَسبِقكُم إلَى العَمَلِ بِهِ أحَدٌ غَيرُكُم.

اللّهَ اللّهَ في جيرانِكُم، فَإِنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله أوصى بِهِم، وما زالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يوصي بِهِم حَتّى ظَنَنّا أنَّهُ سَيُوَرِّثُهُم.

اللّهَ اللّهَ في بَيتِ رَبِّكُم، فَلا يَخلُ مِنكُم ما بَقيتُم، فَإِنَّهُ إن تُرِكَ لَم تُناظَروا، وأدنى ما يَرجِعُ بِهِ مَن أمَّهُ أن يُغفَرَ لَهُ ما سَلَفَ.

اللّهَ اللّهَ فِي الصَّلاةِ، فَإِنَّها خَيرُ العَمَلِ، إنَّها عَمودُ دينِكُم.

اللّهَ اللّهَ فِي الزَّكاةِ، فَإِنَّها تُطفِئُ غَضَبَ رَبِّكُم.

اللّهَ اللّهَ في شَهرِ رَمَضانَ، فَإِنَّ صِيامَهُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ.

اللّهَ اللّهَ فِي الفُقَراءِ وَالمَساكينِ، فَشارِكوهُم في مَعايِشِكُم.

اللّهَ اللّهَ فِي الجِهادِ بِأَموالِكُم وأنفُسِكُم وألسِنَتِكُم، فَإِنّما يُجاهِدُ رَجُلانِ: إمامُ هُدىً، أو مُطيعٌ لَهُ مُقتَدٍ بِهُداهُ.

اللّهَ اللّهَ في ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكُم، فَلا يُظلَمُنَّ بِحَضرَتِكُم وبَينَ ظَهرانَيكُم وأنتُم تَقدِرونَ عَلَى الدَّفعِ عَنهُم.

اللّهَ اللّهَ في أصحابِ نَبِيِّكُمُ الَّذينَ لَم يُحدِثوا حَدَثا ولَم يُؤوُا مُحدِثا، فَإِنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله أوصى بِهِم، ولَعَنَ المُحدِثَ مِنهُم ومِن غَيرِهِم وَالمُؤوِيَ لِلمُحدِثِ.

اللّهَ اللّهَ فِي النِّساءِ وفيما مَلَكَت أيمانُكُم، فَإِنَّ آخِرَ ماتَكَلَّمَ بِهِ نَبِيُّكُم عليه السلام أن قالَ: اُوصيكُم بِالضَّعيفَينِ: النِّساءِ وما مَلَكَت أيمانُكُم.

الصَّلاةَ الصَّلاةَ الصَّلاةَ، لا تَخافوا فِي اللّهِ لَومَةَ لائِمٍ، يَكفِكُمُ اللّهُ مَن آذاكُم وبَغى عَلَيكُم، قولوا لِلنّاسِ حُسنا كَما أمَرَكُمُ اللّهُ عز و جل، ولا تَترُكُوا الأَمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهيَ عَنِ المُنكَرِ فَيُوَلِّيَ اللّهُ أمرَكُم شِرارَكُم، ثُمَّ تَدعونَ فَلا يُستَجابُ لَكُم عَلَيهِم.

وعَلَيكُم يا بُنَيَّ بِالتَّواصُلِ وَالتَّباذُلِ وَالتَّبارِّ، وإيّاكُم وَالتَّقاطُعَ وَالتَّدابُرَ وَالتَّفَرُّقَ، وتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوى ولاتَعاوَنوا عَلَى الإِثمِ وَالعُدوانِ، وَاتَّقُوا اللّهَ إنَّ اللّهَ شَديدُ العِقابِ، حَفِظَكُمُ اللّهُ مِن أهلِ بَيتٍ، وحَفِظَ فيكُم نَبِيَّكُم، أستَودِعُكُمُ اللّهَ وأقرَأُ عَلَيكُمُ السَّلامَ ورَحمَةَ اللّهِ وبَرَكاتِهِ.

806. الكافى ـ به نقل از عبد الرحمان بن حجّاج ـ: امام كاظم عليه السلام وصيّت امير مؤمنان عليه السلام را براى من فرستاد و آن، بدين شرح است: «به نام خداوند بخشاينده مهربان. اين است آنچه على بن ابى طالب بدان سفارش مى كند: گواهى مى دهد كه معبودى جز خداى يگانه بى انباز نيست و محمّد، بنده و فرستاده اوست. او را «با هدايت و دين حق فرستاد تا بر همه اديان، چيره اش گرداند، هر چند مشركان خوش نداشته باشند». درود خدا بر او و خاندانش باد! سپس نماز و عبادت و زندگى و مرگم همه براى خداوند است كه پروردگار جهانيان است و او انبازى ندارد. بدين كار، فرمان يافته ام و من از تسليم شدگان [در برابر فرمان او] هستم.

امّا بعد، من تو را ـ اى حسن ـ و همه اعضاى خانواده ام و فرزندانم را و هر كسى را كه نوشته ام به او مى رسد، به پروا داشتن از پروردگارتان، اللّه، سفارش مى كنم و به اين كه جز در حالت مسلمانى [و تسليم فرمان خدا بودن] از دنيا نرويد و همگى به ريسمان خدا چنگ در زنيد و پراكنده نشويد؛ زيرا شنيدم كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: آشتى [و سازگارى]، از بيشتر نمازها و روزه ها برتر است. و راستى كه آنچه دين را نابود و ريشه كن مى كند، همان اختلاف [و ناسازگارى] است و نيرويى جز از سوى خداوند والا و بزرگ نيست. به خويشاوندان خود، توجّه كنيد و به آنان رسيدگى نماييد تا خداوند در كار حسابرسى، بر شما آسان گيرد.

خدا را، خدا را در حقّ يتيمان! مبادا خوراك آنان را دير به دير رسانيد و در برابر ديدگان شما تباه شوند؛ زيرا شنيدم كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: هر كس يتيمى را سرپرستى كند تا اين كه بى نياز شود، خداوند عز و جل به سبب اين كار، بهشت را بر او واجب مى سازد، همان گونه كه براى خوردن مال يتيم، دوزخ را واجب فرموده است.

خدا را، خدا را در باره قرآن! مبادا در عمل به آن، ديگران بر شما سبقت جويند.

خدا را، خدا را در حقّ همسايگانتان؛ چرا كه پيامبر صلى الله عليه و آله در باره آنان سفارش كرده است! پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيوسته در حقّ آنها سفارش مى كرد، تا جايى كه گمان برديم براى آنان ميراث قرار مى دهد.

خدا را، خدا را در باره خانه پروردگارتان! تا زنده ايد، آن را از وجود خود، خالى مگذاريد؛ زيرا اگر رها شود، مهلت داده نخواهيد شد [و به زودى، انتقام و عذاب الهى بر شما فرود خواهد آمد] و كمترين دستاوردِ كسى كه آهنگ زيارت آن مى كند، اين است كه گناهان گذشته او آمرزيده مى شوند.

خدا را، خدا را در باره نماز؛ زيرا بهترين عمل است و ستونِ دينِ شماست.

خدا را، خدا را در باره زكات؛ زيرا خشم پروردگارتان را فرو مى نشاند.

خدا را، خدا را در باره ماه رمضان؛ زيرا روزه، آن محافظى در برابر آتش است.

خدا را، خدا را در باره حقّ درويشان و مستمندان! پس آنان را در زندگى خود شريك گردانيد.

خدا را، خدا را در باره جهاد كردن با مال و جان و زبان خود؛ زيرا در حقيقت، دو كس جهاد مى كنند: پيشواى هدايت يا كسى كه از او فرمان بَرَد و از رهبرى او پيروى كند.

خدا را، خدا را در باره فرزندان پيامبرتان! مبادا با حضور شما و در ميان شما ستمى ببينند، در حالى كه مى توانيد از آنان دفاع كنيد.

خدا را، خدا را در باره آن دسته از ياران پيامبرتان كه بدعتى ننهادند و بدعت گذارى را پناه ندادند؛ زيرا پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در حقّ آنان سفارش فرمود و بدعت گذار از آنها و جز آنها را و نيز پناه دهنده بدعت گذار را لعنت كرد.

خدا را، خدا را در باره زنان و مملوكانتان؛ زيرا آخرين سخن پيامبرتان اين بود كه فرمود: شما را در حقّ دو موجودِ ناتوان، سفارش مى كنم: زنان و مملوكانتان.

نماز، نماز، نماز! در راه خدا از سرزنش هيچ سرزنشگرى مهراسيد تا [در نتيجه] خداوند، شما را از شرّ هر آن كه آزارتان مى دهد و بر شما ستم مى كند، نگه دارد. با مردم، همان گونه كه خداوند عز و جل فرمانتان داده است، نيكو سخن بگوييد و امر به معروف و نهى از منكر را فرو مگذاريد كه [اگر چنين كنيد، ] خداوند، بَدان شما را زمامدار امور شما مى گرداند و آن گاه هر چه در حقّ آنان نفرين كنيد، مستجاب نمى شود.

اى فرزندان من! بر شما باد كه به يكديگر بپيونديد و به يكديگر بذل و بخشش كنيد و نسبت به هم نيكى روا داريد و از قطع رابطه و پشت كردن به همديگر و پراكندگى بپرهيزيد. در راه نيكى و پرهيزگارى، هميارى كنيد و در كار گناه و ستم، همكارى نكنيد. از خدا بترسيد، كه كيفر خدا سخت است. خداوند، شما خانواده را حفظ كند و [حرمت] پيامبرتان را در ميان شما نگه دارد! شما را به خدا مى سپارم و بدرود مى گويم و رحمت و بركات خدا را برايتان خواهانم».

807. الإمام الباقر عليه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ لِجابِرِ بنِ يَزيدَ الجُعفِيِّ ـ: اِعلَم بِأَنَّكَ لا تَكونُ لَنا وَلِيّا حَتّى لَوِ اجتَمَعَ عَلَيكَ أهلُ مِصرِكَ وقالوا: «إنَّكَ رَجُلُ سَوءٍ» لَم يَحزُنكَ ذلِكَ، ولَو قالوا: «إنَّك رَجُلٌ صالِحٌ» لَم يَسُرَّكَ ذلِكَ، ولكِنِ اعرِض نَفسَكَ عَلى كِتابِ اللّهِ، فَإِن كُنتَ سالِكا سَبيلَهُ، زاهِدا في تَزهيدِهِ، راغِبا في تَرغيبِهِ، خائِفا مِن تَخويفِهِ فَاثبُت وأبشِر، فَإِنَّهُ لا يَضُرُّكَ ما قيلَ فيكَ، وإن كُنتَ مُبائِنا لِلقُرآنِ فَماذَا الَّذي يَغُرُّكَ مِن نَفسِكَ؟!

807. امام باقر عليه السلام ـ در سفارش خود به جابر بن يزيد جعفى ـ: بِدان كه تو دوستدار ما نخواهى بود، مگر آن گاه كه اگر همه همشهريانت عليه تو هم داستان شوند و [يك زبان] بگويند: «تو آدم بدى هستى»، اين اندوهگينت نسازد و اگر بگويند: «تو آدم خوبى هستى»، اين [نيز] شادمانت نكند؛ بلكه خود را با كتاب خدا بسنج. اگر ديدى پوينده راه آنان هستى و از آنچه قرآن به اِعراض از آن فرا خوانده، روى گردانى و به آنچه ترغيب كرده، راغبى و از آنچه بيم داده است، بيمناكى، پس ثابت قدم باش و مژده ات باد كه آنچه در باره تو گفته مى شود، زيانت نمى رساند؛ امّا اگر ديدى از قرآن جدايى، پس چرا بايد خود را بفريبى؟!

808. عنه عليه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ لِبَعضِ شيعَتِهِ ـ: يا مَعشَرَ شيعَتِنا؛ اِسمَعوا وَافهَموا وَصايانا وعَهدَنا إلى أولِيائِنَا، اُصدُقوا في قَولِكُم، وبَرّوا في أيمانِكُم لِأَولِيائِكُم وأعدائِكُم، وتَواسَوا بِأَموالِكُم، وتَحابّوا بِقُلوبِكُم، وتَصَدَّقوا عَلى فُقَرائِكُم، وَاجتَمِعوا عَلى أمرِكُم، ولا تُدخِلوا غِشّا ولا خِيانَةً عَلى أحَدٍ، ولا تَشُكّوا بَعدَ اليَقينِ، ولا تَرجِعوا بَعدَ الإِقدامِ جُبنا، ولا يُوَلِّ أحَدٌ مِنكُم أهلَ مَوَدَّتِهِ قَفاهُ، ولا تَكونَنَّ شَهوَتُكُم في مَوَدَّةِ غَيرِكُم، ولا مَوَدَّتُكُم فيما سِواكُم، ولا عَمَلُكُم لِغَيرِ رَبِّكُم، ولا إيمانُكُم وقَصدُكُم لِغَيرِ نَبِيِّكُم، وَاستَعينوا بِاللّهِ وَاصبِروا، «إِنَّ الأَْرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» ، وإنَّ الأَرضَ للّهِِ يورِثُها عِبادَهُ الصّالِحينَ.

ـ ثُمَّ قالَ عليه السلام ـ: إنَّ أولِياءَ اللّهِ وأولِياءَ رَسولِهِ مِن شيعَتِنا: مَن إذا قالَ صَدَقَ، وإذا وَعَدَ وفى، وإذَا ائتُمِنَ أدّى، وإذا حُمِّلَ فِي الحَقِّ احتَمَلَ، وإذا سُئِلَ الواجِبَ أعطى، وإذا اُمِرَ بِالحَقِّ فَعَلَ. شيعَتُنا مَن لا يَعدو عِلمَهُ سَمعُهُ ، شيعَتُنا مَن لا يَمدَحُ لَنا مُعَيِّبا، ولا يُواصِلُ لَنا مُبغِضا، ولا يُجالِسُ لَنا قالِيا، إن لَقِيَ مُؤمِنا أكرَمَهُ، وإن لَقِيَ جاهِلاً هَجَرَهُ. شيعَتُنا مَن لا يَهِرُّ هَريرَ الكَلبِ، ولا يَطمَعُ طَمَعَ الغُرابِ، ولا يَسأَلُ أحَدا إلّا مِن إخوانِهِ وإن ماتَ جوعا. شيعَتُنا مَن قالَ بِقَولِنا وفارَقَ أحِبَّتَهُ فينا، وأدنَى البُعَداءَ في حُبِّنا، وأبعَدَ القُرَباءَ في بُغضِنا.

808. امام باقر عليه السلام ـ در سفارش به برخى شيعيان خود ـ: اى گروه شيعيان ما! توصيه ها و سفارش ما به دوستانمان را بشنويد و نيك در يابيد: راست گفتار باشيد، به سوگندتان با دوستان و دشمنانتان وفادار باشيد، با اموالتان به مدد يكديگر بشتابيد، قلباً يكديگر را دوست بداريد، به درويشانتان صدقه دهيد، در كار خود، متّحد باشيد، به هيچ كس، دغل و خيانتى روا مداريد، بعد از يقين [در عقيده به حقّانيت ما]، دچار شك و ترديد نشويد، پس از پيشروى، از ترس، گام وا پس ننهيد، هيچ يك از شما به دوستدار خود پشت نكند، زنهار كه به دوستى با غير خود، ميل كنيد و، به اغيار، دست مودّت ندهيد و كارتان جز براى پروردگارتان نباشد و ايمان و عقيده تان به كسى جز پيامبرتان نباشد و از خدا يارى طلبيد و شكيبا باشيد كه «زمين، از آنِ خداست و آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد، به ارث مى دهد و فرجام [نيك]، از آنِ پرهيزگاران است». زمين، از آنِ خداوند است و او آن را به بندگان شايسته اش به ارث مى دهد.

از شيعيان ما، آن كسى دوستدار خدا و دوستدار پيامبر اوست كه هر گاه سخن گويد، راست گويد و هر گاه وعده اى دهد، بدان وفا كند و هر گاه امانتى بدو سپرده شود، آن را برگرداند و هر گاه در راه حق بارى بر دوش او نهند، آن را به دوش كشد و هر گاه حقّ واجبى از او خواسته شود، عطا كند و هر گاه به كار حقّى فرمان داده شود، انجامش دهد.

شيعه ما، كسى است كه علم او از گوشش فراتر نرود (اسرار ما را كه مى شنود، حفظ كند). شيعه ما، كسى است كه عيبجوى ما را مدح نمى گويد و با كسى كه به ما بغض مى ورزد، پيوند بر قرار نمى سازد و با كينه جوى ما هم نشينى نمى كند، و اگر به مؤمنى برسد، به او احترام مى گذارد و اگر به نادانى برخورَد، از او دورى مى كند.

شيعه ما، كسى است كه [از سختى ها و گرفتارى ها] چونان سگ زوزه نمى كشد و مانند كلاغ، طمّاع نيست و به سوى هيچ كس جز برادران خود، دست نياز، دراز نمى كند، حتّى اگر از گرسنگى بميرد.

شيعه ما، كسى است كه به عقيده ما معتقد است و به خاطر ما دوستان خود را ترك مى گويد و كسانى را كه با او بيگانه اند، امّا دوستدار مايند، به خود نزديك مى كند و نزديكان خود را كه با ما دشمن اند، از خود دور مى گرداند.

809. الكافي عن عبد اللّه بن بكير عَن رَجُلٍ عَن أبي جَعفَرٍ عليه السلام قال: دَخَلنا عَلَيهِ عليه السلام جَماعةً، فَقُلنا: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، إنّا نُريدُ العِراقَ فأَوصِنا.

فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: لِيُقَوِّ شَديدُكُم ضَعيفَكُم، وَليَعُد غَنِيُّكُم عَلى فَقيرِكُم، ولا تَبُثُّوا سِرَّنا ولا تُذيعوا أمرَنا، وإذا جاءَكُم عَنّا حَديثٌ فَوَجَدتُم عَلَيهِ شاهِدا أو شاهِدَينِ مِن كِتابِ اللّهِ فَخُذوا بِهِ وإلّا فَقِفوا عِندَهُ، ثُمَّ رُدّوهُ إلَينا حَتّى يَستَبينَ لَكُم.…

809. الكافى ـ به نقل از عبد اللّه بن بكير، از مردى ـ: ما دسته جمعى به خدمت امام باقر عليه السلام رسيديم و گفتيم: اى پسر پيامبر خدا! ما عازم عراق هستيم. به سفارشى بفرما.

امام باقر عليه السلام فرمود: «تواناى شما به ناتوانتان يارى رساند و توانگر شما به تهى دستتان كمك كند. راز ما را فاش نكنيد و امر [امامتِ] ما را بر ملا نسازيد و هر گاه حديثى از ما به شما رسيد، اگر يك يا دو گواه از كتاب خدا برايش پيدا كرديد، آن را بپذيريد، و گرنه نسبت به آن درنگ كنيد و بعداً آن را به ما ارجاع دهيد تا [حقيقت] برايتان روشن شود».

810. المحاسن عن الخطّاب الكوفي ومصعب بن عبد اللّه الكوفي: دَخَلَ سَديرٌ الصَّيرَفِيُّ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام وعِندَهُ جَماعَةٌ مِن أصحابِهِ، فَقالَ لَهُ: يا سَديرُ، لا تَزالُ شيعَتُنا مَرعِيّينَ مَحفوظينَ مَستورينَ مَعصومينَ ما أحسَنُوا النَّظَرَ لِأَنفُسِهِم فيما بَينَهُم وبَينَ خالِقِهِم، وصَحَّت نِيّاتُهُم لِأَئِمَّتِهِم، وبَرّوا إخوانَهُم، فَعَطَفوا عَلى ضَعيفِهِم، وتَصَدَّقوا عَلى ذَوِيالفاقَةِ مِنهُم، إنّا لا نَأمُرُ بِظُلمٍ، ولكِنّا نَأمُرُكُم بِالوَرَعِ الوَرَعِ الوَرَعِ، وَالمُواساةِ المُواساةِ لِاءِخوانِكُم، فَإِنَّ أولِياءَ اللّهِ لَم يَزالوا مُستَضعَفينَ قَليلينَ مُنذُ خَلَقَ اللّهُ آدَمَ عليه السلام.

810. المحاسن ـ به نقل از خطّاب كوفى و مصعب بن عبد اللّه كوفى ـ: سديرِ صيرفى خدمت امام صادق عليه السلام رسيد، در حالى كه گروهى از ياران ايشان در محضر ايشان بودند. امام عليه السلام به سدير فرمود: «اى سدير! شيعيان ما همواره [از جانب خداوند]، تحت مراقبت، محفوظ، در پناه و مصون خواهند بود، به شرط آن كه كاملاً مراقب رابطه خود با آفريدگارشان باشند، نيّتشان در باره امامانشان درست باشد، به برادرانشان نيكى كنند، با ناتوانان خود، مهربان باشند و به نيازمندانشان كمك رسانند. ما هرگز به ستم كردن دستور نمى دهيم؛ بلكه ما شما را به پارسايى، فرمان مى دهيم، پارسايى، پارسايى و [نيز] به همدردى، همدردى با برادرانتان؛ زيرا از زمانى كه خداوند، آدم عليه السلام را آفريد، دوستان خدا پيوسته ضعيف نگه داشته شده و در اقليت به سر برده اند».

811. الإمام الصادق عليه السلام ـ في رِسالَةٍ كَتَبَها إلى أصحابِهِ وأمَرَهُم بِمُدارَسَتِها وَالنَّظَرِ فيها وتَعاهُدِها وَالعَمَلِ بِها، فَكانوا يَضَعونَها في مَساجِدِ بُيوتِهِم، فَإِذا فَرَغوا مِنَ الصَّلاةِ نَظَروا فيها ـ: بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ

أمّا بَعدُ، فَاسأَلوا رَبَّكُمُ العافِيَةَ، وعَلَيكُم بِالدَّعَةِ وَالوَقارِ وَالسَّكينَةِ، وعَلَيكُم بِالحَياءِ وَالتَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنهُ الصّالِحونَ قَبلَكُم... وإيّاكُم أن تَزلِقوا ألسِنَتَكُم بِقَولِ الزّورِ وَالبُهتانِ وَالإِثمِ وَالعُدوانِ، فَإِنَّكُم إن كَفَفتُم ألسِنَتَكُم عَمّا يَكرَهُهُ اللّهُ مِمّا نَهاكُم عَنهُ كانَ خَيرا لَكُم عِندَ رَبِّكُم مِن أن تَزلِقوا ألسِنَتَكُم بِهِ، فَإِنَّ زَلقَ اللِّسانِ فيما يَكرَهُ اللّهُ وما (يَ)نهى عَنهُ مَرداةٌ لِلعَبدِ عِندَ اللّهِ ومَقتٌ مِنَ اللّهِ وصَمٌّ وعَمىً وبَكَمٌ يورِثُهُ اللّهُ إيّاهُ يَومَ القِيامَةِ فَتَصيروا كَما قالَ اللّهُ: «صُمُّ بُكْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ» يَعني لا يَنطِقون «وَ لَا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ» .

وإيّاكُم وما نَهاكُمُ اللّهُ عَنهُ أن تَركَبوهُ، وعَلَيكُم بِالصَّمتِ إلّا فيما يَنفَعُكُمُ اللّهُ بِهِ مِن أمرِ آخِرَتِكُم ويَأجُرُكُم عَلَيهِ. وأكثِروا مِنَ التَّهليلِ وَالتَّقديسِ وَالتَّسبيحِ وَالثَّناءِ عَلَى اللّهِ، وَالتَّضَرُّعِ إلَيهِ، وَالرَّغبَةِ فيما عِندَهُ مِنَ الخَيرِ الَّذي لا يَقدِرُ قَدرَهُ ولا يَبلُغُ كُنهَهُ أحَدٌ، فَاشغَلوا ألسِنَتَكُم بِذلِكَ عَمّا نَهَى اللّهُ عَنهُ مِن أقاويلِ الباطِلِ الَّتي تُعقِبُ أهلَها خُلودا فِي النّارِ، مَن ماتَ عَلَيها ولَم يَتُب إلَى اللّهِ ولَم يَنزِع عَنها.

وعَلَيكُم بِالدُّعاءِ فَإِنَّ المُسلِمينَ لَم يُدرِكوا نَجاحَ الحَوائِجِ عِندَ رَبِّهِم بِأَفضَلَ مِنَ الدُّعاءِ وَالرَّغبَةِ إلَيهِ وَالتَّضَرُّعِ إلَى اللّهِ وَالمَسأَلَةِ لَهُ، فَارغَبوا فيما رَغَّبَكُمُ اللّهُ فيهِ، وأجيبُوا اللّهَ إلى ما دَعاكُم إلَيهِ لِتُفلِحوا وتَنجوا مِن عَذابِ اللّهِ، وإيّاكُم أن تَشرَهَ أنفُسُكُم إلى شَيءٍ مِمّا حَرَّمَ اللّهُ عَلَيكُم، فَإِنَّهُ مَنِ انتَهَكَ ما حَرَّمَ اللّهُ عَلَيهِ هاهُنا فِي الدُّنيا حالَ اللّهُ بَينَهُ وبَينَ الجَنَّةِ ونَعيمِها ولَذَّتِها وكَرامَتِها القائِمَةِ الدّائِمَةِ لِأَهلِ الجَنَّةِ أبَدَ الآبِدينَ.

وَاعلَموا أنَّهُ بِئسَ الحَظُّ الخَطَرُ لِمَن خاطَرَ اللّهَ بِتَركِ طاعَةِ اللّهِ ورُكوبِ مَعصِيَتِهِ، فَاختارَ أن يَنتَهِكَ مَحارِمَ اللّهِ في لَذّاتِ دُنيا مُنقَطِعَةٍ زائِلَةٍ عَن أهلِها، عَلى خُلودِ نَعيمٍ فِي الجَنَّةِ ولَذَّاتِها وكَرامَةِ أهلِها، وَيلٌ لِاُولئِكَ! ما أخيَبَ حَظَّهُم وأخسَرَ كَرَّتَهُم وأسوَأَ حالَهُم عِندَ رَبِّهِم يَومَ القِيامَةِ! اِستَجيرُوا اللّهَ أن يُجيرَكُم في مِثالِهم أبَدا وأن يَبتَلِيَكُم بِمَا ابتَلاهُم بِهِ، ولا قُوَّةَ لَنا ولَكُم إلّا بِهِ...

أكثِروا مِن أن تَدعُوا اللّهَ فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ مِن عِبادِهِ المُؤمِنينَ أن يَدعوهُ، وقَد وَعَدَ اللّهُ عِبادَهُ المُؤمِنينَ بِالاِستِجابَةِ، وَاللّهُ مُصَيِّرُ دُعاءَ المُؤمِنينَ يَومَ القِيامَةِ لَهُم عَمَلاً يَزيدُهُم بِهِ فِي الجَنَّةِ، فَأَكثِروا ذِكرَ اللّهِ مَا استَطَعتُم في كُلِّ ساعَةٍ مِن ساعاتِ اللَّيلِ وَالنَّهارِ، فَإِنَّ اللّهَ أمَرَ بِكَثرَةِ الذِّكرِ لَهُ، وَاللّهُ ذاكِرٌ لِمَن ذَكَرَهُ مِنَ المُؤمِنينَ. وَاعلَموا أنَّ اللّهَ لَم يَذكُرهُ أحَدٌ مِن عِبادِهِ المُؤمِنينَ إلّا ذَكَرَهُ بِخَيرٍ، فَأَعطُوا اللّهَ مِن أنفُسِكُمُ الاِجتِهادَ في طاعَتِهِ، فَإِنَّ اللّهَ لا يُدرَكُ شَيءٌ مِنَ الخَيرِ عِندَهُ إلّا بِطاعَتِهِ وَاجتِنابِ مَحارِمِهِ الَّتي حَرَّمَ اللّهُ في ظاهِرِ القُرآنِ وباطِنِهِ، فَإِنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى قالَ في كِتابِهِ وقَولُهُ الحَقُّ: «وَذَرُواْ ظَاهِرَ الْاءِثْمِ وَبَاطِنَهُ» . وَاعلَموا أنَّ ما أمَرَ اللّهُ بِهِ أن تَجتَنِبوهُ فَقَد حَرَّمَهُ. وَاتَّبِعوا آثارَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وسُنَّتَهُ فَخُذوا بِها، ولا تَتَّبِعوا أهواءَكُم وآراءَكُم فَتَضِلّوا، فَإِنَّ أضَلَّ النّاسِ عِندَ اللّهِ مَنِ اتَّبَعَ هَواهُ ورَأيَهُ بِغَيرِ هُدىً مِنَ اللّهِ. وأحسِنوا إلى أنفُسِكُم مَا استَطَعتُم، فَ «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا» ...

أيَّتُهَا العِصابَةُ الحافِظُ اللّهُ لَهُم أمرَهُم عَلَيكُم بِآثارِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وسُنَّتِهِ وآثارِ الأَئِمَّةِ الهُداةِ مِن أهلِ بَيتِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله مِن بَعدِهِ وسُنَّتِهِم، فَإِنَّهُ مَن أخَذَ بِذلِكَ فَقَدِ اهتَدى ومَن تَرَكَ ذلِكَ ورَغِبَ عَنهُ ضَلَّ، لِأَنَّهُم هُمُ الَّذينَ أمَرَ اللّهُ بِطاعَتِهِم ووَلايَتِهِم، وقَد قالَ أبونا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: المُداوَمَةُ عَلَى العَمَلِ فِي اتِّباعِ الآثارِ وَالسُّنَنِ وإن قَلَّ أرضى للّهِِ وأنفَعُ عِندَهُ فِي العاقِبَةِ مِنَ الاِجتِهادِ فِي البِدَعِ وَاتِّباعِ الأَهواءِ. ألا إنَّ اتِّباعَ الأَهواءِ وَاتِّباعَ البِدَعِ بِغَيرِ هُدىً مِنَ اللّهِ ضَلالٌ، وكُلُّ ضَلالَةٍ بِدعَةٌ وكُلُّ بِدعَةٍ فِي النّارِ. ولَن يُنالَ شَيءٌ مِنَ الخَيرِ عِندَ اللّهِ إلّا بِطاعَتِهِ وَالصَّبرِ وَالرِّضا؛ لِأَنَّ الصَّبرَ وَالرِّضا مِن طاعَةِ اللّهِ.

وَاعلَموا أنَّهُ لَن يُؤمِنَ عَبدٌ مِن عَبيدِهِ حَتّى يَرضى عَنِ اللّهِ فيما صَنَعَ اللّهُ إلَيهِ وصَنَعَ بِهِ، عَلى ما أحَبَّ وكَرِهَ. ولَن يَصنَعَ اللّهُ بِمَن صَبَرَ ورَضِيَ عَنِ اللّهِ إلّا ما هُوَ أهلُهُ وهُوَ خَيرٌ لَهُ مِمّا أحَبَّ وكَرِهَ.

وعَلَيكُم بِالُمحافَظَةِ عَلَى الصَّلواتِ وَالصَّلاةِ الوُسطى، وقوموا للّهِِ قانِتينَ كَما أمَرَ اللّهُ بِهِ المُؤمِنينَ في كِتابِهِ مِن قَبلِكُم وإيّاكُم.

وعَلَيكُم بِحُبِّ المَساكينِ المُسلِمينَ، فَإِنَّهُ مَن حَقَّرَهُم وتَكَبَّرَ عَلَيهِم فَقَد زَلَّ عَن دينِ اللّهِ، وَاللّهُ لَهُ حاقِرٌ ماقِتٌ، وقَد قالَ أبونا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: أمَرَني رَبّي بِحُبِّ المَساكينِ المُسلِمينَ مِنهُم. وَاعلَموا أنَّ مَن حَقَّرَ أحَدا مِنَ المُسلِمينَ ألقَى اللّهُ عَلَيهِ المَقتَ مِنهُ وَالَمحقَرَةَ حَتّى يَمقُتَهُ النّاسُ وَاللّهُ لَهُ أشدُّ مَقتا. فَاتَّقُوا اللّهَ في إخوانِكُمُ المُسلِمينَ المَساكينَ، فَإِنَّ لَهُم عَلَيكُم حَقّا أن تُحِبّوهُم، فَإِنَّ اللّهَ أمَرَ رَسولَهُ صلى الله عليه و آله بِحُبِّهِم، فَمَن لَم يُحِبَّ مَن أمَرَ اللّهُ بِحُبِّهِ فَقَد عَصَى اللّهَ ورَسولَهُ، ومَن عَصَى اللّهَ ورَسولَهُ وماتَ عَلى ذلِكَ ماتَ وهُوَ مِنَ الغاوينَ.

وإيّاكُم وَالعَظَمَةَ وَالكِبرَ؛ فَإِنَّ الكِبرَ رِداءُ اللّهِ عز و جل، فَمَن نازَعَ اللّهَ رِداءَهُ قَصَمَهُ اللّهُ وأَذلَّهُ يَومَ القِيامَةِ. وإيّاكُم أن يَبغِيَ بَعضُكُم عَلى بَعضٍ، فَإِنَّها لَيسَت مِن خِصالِ الصّالِحينَ، فَإِنَّهُ مَن بَغى صَيَّرَ اللّهُ بَغيَهُ عَلى نَفسِهِ وصارَت نُصرَةُ اللّهِ لِمَن بُغِيَ عَلَيهِ، ومَن نَصَرَهُ اللّهُ غَلَبَ وأصابَ الظَّفَرَ مِنَ اللّهِ. وإيّاكُم أن يَحسِدَ بَعضُكُم بَعضا؛ فَإِنَّ الكُفرَ أصلُهُ الحَسَدُ.

وإيّاكُم أن تُعينوا عَلى مُسلِمٍ مَظلومٍ فَيَدعُوَ اللّهَ عَلَيكُم ويُستَجابَ لَهُ فيكُم، فَإِنَّ أبانا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَقولُ: إنَّ دَعوَةَ المُسلِمِ المُظلومِ مُستَجابَةٌ. وَليُعِن بَعضُكُم بَعضا، فَإِنَّ أبانا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَقولُ: إنَّ مَعونَةَ المُسلِمِ خَيرٌ وأعظَمُ أجرا مِن صِيامِ شَهرٍ وَاعتِكافِهِ فِي المَسجِدِ الحَرامِ.

وإيّاكُم وإعسارَ أحَدٍ مِن إخوانِكُمُ المُسلِمينَ أن تُعسِروهُ بِالشَّيءِ يَكونُ لَكُم قِبَلُهُ وهُوَ مُعسِرٌ، فَإِنَّ أبانا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانَ يَقولُ: لَيسَ لِمُسلِمٍ أن يُعسِرَ مُسلِما، ومَن أنظَرَ مُعسِرا أظَلَّهُ اللّهُ بِظِلِّهِ يَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلَّهُ...

وَاعلَموا أنَّ الإِسلامَ هُوَ التَّسليمُ، وَالتَّسليمَ هُوَ الإِسلامُ، فَمَن سَلَّمَ فَقَد أسلَمَ، ومَن لَم يُسَلِّم فَلا إسلامَ لَهُ، ومَن سَرَّهُ أن يُبلِغَ إلى نَفسِهِ فِي الإِحسانِ فَليُطِعِ اللّهَ، فَإِنَّهُ مَن أطاعَ اللّهَ فَقَد أبلَغَ إلى نَفسِهِ فِي الإِحسانِ.

وإيّاكُم ومَعاصِيَ اللّهِ أن تَركَبوها، فَإِنَّهُ مَنِ انتَهَكَ مَعاصِيَ اللّهِ فَرَكِبَها فَقَد أبلَغَ فِي الإِساءَةِ إلى نَفسِهِ. ولَيسَ بَينَ الإِحسانِ وَالإِساءَةِ مَنزِلَةٌ، فَلِأَهلِ الإِحسانِ عِندَ رَبِّهِمُ الجَنَّةُ، ولِأَهلِ الإِساءَةِ عِندَ رَبِّهِمُ النّارُ، فَاعمَلوا بِطاعَةِ اللّهِ وَاجتَنِبوا مَعاصِيَهُ.

وَاعلَموا أنَّهُ لَيسَ يُغني عَنكُم مِنَ اللّهِ أحَدٌ مِن خلَقِهِ شَيئا، لا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ ولا نَبِيٌّ مُرسَلٌ ولا مَن دونَ ذلِكَ، فَمَن سَرَّهُ أن تَنفَعَهُ شَفاعَةُ الشّافِعينَ عِندَ اللّهِ فَليَطلُب إلَى اللّهِ أن يَرضى عَنهُ. وَاعلَموا أنَّ أحَدا مِن خَلقِ اللّهِ لَم يُصِب رِضَا اللّهِ إلّا بِطاعَتِهِ وطاعَةِ رَسولِهِ وطاعَةِ وُلاةِ أمرِهِ مِن آلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم، ومَعصِيَتُهُم مِن مَعصِيَةِ اللّهِ، ولَم يُنكِر لَهُم فَضلاً عَظُمَ أو صَغُرَ...

سَلُوا اللّهَ العافِيَةَ وَاطلُبوها إلَيهِ، ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ. صَبِّرُوا النَّفسَ عَلَى البَلاءِ فِي الدُّنيا، فَإِنّ تَتابُعَ البَلاءِ فيها وَالشِّدَّةَ في طاعَةِ اللّهِ ووَلايَتِهِ ووَلايَةِ مَن أمَرَ بِوَلايَتِهِ خَيرٌ عاقِبَةً عِندَ اللّهِ فِي الآخِرَةِ مِن مُلكِ الدُّنيا وإن طالَ تَتابُعُ نَعيمِها وزَهرَتِها وغَضارَةُ عَيشِها في مَعصِيَةِ اللّهِ ووَلايَةِ مَن نَهَى اللّهُ عَن وَلايَتِهِ وطاعَتِهِ، فَإِنَّ اللّهَ أمَرَ بِوَلايَةِ الأَئِمَّةِ الَّذينَ سَمّاهُمُ اللّهُ في كِتابِهِ في قَولِهِ: «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» وهُمُ الَّذينَ أمَرَ اللّهُ بِوَلايَتِهم وطاعَتِهِم...

وَاعلَموا أنَّ اللّهَ إذا أرادَ بِعَبدٍ خَيرا شَرَحَ صَدرَهُ لِلإِسلامِ، فَإِذا أعطاهُ ذلِكَ أنطَقَ لِسانَهُ بِالحَقِّ وعَقَدَ قَلبَهُ عَلَيهِ فَعَمِلَ بِهِ، فَإِذا جَمَعَ اللّهُ لَهُ ذلِكَ تَمّ لَهُ إسلامُهُ وكانَ عِندَ اللّهِ ـ إن ماتَ عَلى ذلِكَ الحالِ ـ مِنَ المُسلِمينَ حَقّا، وإذا لَم يُرِدِ اللّهُ بِعَبدٍ خَيرا وَكَلَهُ إلى نَفسِهِ وكانَ صَدرُهُ ضَيِّقا حَرَجا، فَإِن جَرى عَلى لِسانِهِ حَقٌّ لَم يَعقِد قَلبَهُ عَلَيهِ، وإذا لَم يَعقِد قَلبَهُ عَلَيهِ لَم يُعطِهِ اللّهُ العَمَلَ بِهِ، فَإِذَا اجتَمَعَ ذلِكَ عَلَيهِ حَتّى يَموتَ وهُوَ عَلى تِلكَ الحالِ كانَ عِندَ اللّهِ مِنَ المُنافِقينَ، وصارَ ما جَرى عَلى لِسانِهِ ـ مِنَ الحَقِّ الَّذي لَم يُعطِهِ اللّهُ أن يَعقِدَ قَلبَهُ عَلَيهِ ولَم يُعطِهِ العَمَلَ بِهِ ـ حُجَّةً عَلَيهِ يَومَ القِيامَةِ. فَاتَّقُوا اللّهَ وسَلوهُ أن يَشرَحَ صُدورَكُم لِلإِسلامِ، وأن يَجعَلَ ألسِنَتَكُم تَنطِقُ بِالحَقِّ حَتّى يَتَوَفّاكُم وأنتُم عَلى ذلِكَ، وأن يَجعَلَ مُنقَلَبَكُم مُنقَلَبَ الصّالِحينَ قَبلَكُم، ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ، وَالحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمينَ.

ومَن سَرَّهُ أن يَعلَمَ أنَّ اللّهَ يُحِبُّهُ فَليَعمَل بِطاعَةِ اللّهِ وليَتَّبِعنا، ألَم يَسمَع قَولَ اللّهِ عز و جللِنَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله: «قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ» ؟ وَاللّهِ! لا يُطيعُ اللّهَ عَبدٌ أبَدا إلّا أدخَلَ اللّهُ عَلَيهِ في طاعَتِهِ اتِّباعَنا، ولا وَاللّهِ! لا يَتَّبِعُنا عَبدٌ أبَدا إلّا أحَبَّهُ اللّهُ، ولا وَاللّهِ! لا يَدَعُ أحَدٌ اِتِّباعَنا أبَدا إلّا أبغَضَنا، ولا وَاللّهِ! لا يُبغِضُنا أحَدٌ أبَدا إلّا عَصَى اللّهَ، وَمن ماتَ عاصِيا للّهِِ أخزاهُ اللّهُ وأكَبَّهُ عَلى وَجهِهِ فِي النّارِ، وَالحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمينَ.

811. امام صادق عليه السلام ـ در نامه اى كه به ياران خود نوشت و به آنان دستور داد كه پيوسته آن را مطالعه كنند و در آن بينديشند و از آن مراقبت به عمل آورند و به كارش بندند و آنها نيز اين نامه را در نمازخانه منازل خود مى گذاشتند و بعد از نماز، در آن تدبّر مى كردند ـ: به نام خداوند بخشنده مهربان. امّا پس از سپاس پروردگار، از پروردگارتان عافيت بطلبيد و آرام و باوَقار و سنگين باشيد. حيا را از دست ندهيد و از آنچه صُلحاى پيش از شما دورى كرده اند، دورى كنيد.… مبادا زبان هاى خود را به دروغ و بهتان و گناه و تجاوز بيالاييد، كه اگر زبان هاى خود را از آنچه خداوند، ناخوش مى دارد و شما را از آن نهى كرده است، نگه داريد، براى شما نزد پروردگارتان بهتر است از اين كه زبان هايتان را به آنها بيالاييد؛ زيرا آلودن زبان به آنچه خداوند، آن را ناخوش مى دارد و از آن نهى فرموده است، موجب هلاكت بنده نزد خدا و خشم خدا مى گردد و در روز قيامت، خداوند، او را كر و كور و لال مى گرداند و در نتيجه مصداق اين سخن خداوند مى گرديد كه: «كرند، لال اند، كورند. پس به راه نمى آيند»، يعنى: سخن نمى گويند «و به آنان رخصت داده نمى شود تا عذر [و بهانه] آورند».

مبادا مرتكب چيزهايى شويد كه خداوند، شما را از آنها نهى فرموده است. بر شما باد خاموشى، مگر در آنچه به آخرتتان مربوط مى شود و خداوند به واسطه آنها به شما سود مى رساند و اجر و پاداشتان مى دهد. تا مى توانيد، تهليل (لا إله إلّا اللّه) و تقديس و تسبيح و ثناى خدا بگوييد و به درگاه او زارى كنيد و به خوبى هايى كه در نزد اوست و هيچ كس نمى تواند اندازه و كنه آنها را معلوم سازد، رغبت نشان دهيد و با مشغول ساختن زبان خود به اين امور، آن را از سخنان باطل ـ كه خداوند از آنها نهى فرموده است و براى گويندگانش، اگر با چنين سخنانى از دنيا بروند و به درگاه خدا توبه نكنند و از آنها دست بر ندارند، جاودانگى در آتش خواهد بود ـ، باز داريد.

بر شما باد دعا كردن؛ زيرا مسلمانان با وسيله اى بهتر از دعا و التماس و زارى به درگاه خدا و خواهش از او، به خواست هاى خود از خداوند، دست نيافته اند. به آنچه خداوند، شما را بدانها ترغيب كرده است، رغبت نشان دهيد و به دعوت خدا در آنچه شما را بِدان فرا خوانده است، پاسخ دهيد تا رستگار شويد و از عذاب خدا برهيد. زنهار كه نفْس هاى شما آزمند چيزهايى گردد كه خداوند، آنها را بر شما حرام كرده است؛ چرا كه هر كس آنچه را خداوند در اين دنيا بر او حرام ساخته است، زير پا نهد، خداوند، او را از بهشت و نعمت ها و خوشى ها و كرامت هاى آن ـ كه تا ابد الدهر براى بهشتيان پايدار است ـ، محروم مى گرداند.

بدانيد كه بد بهره اى است بهره كسى كه با فرو گذاشتن طاعت خدا و ارتكاب معصيت او، در برابر خدا خطر مى كند و به خاطر لذّت هاى دنياى ناپايدار و گذرا، هتك حرمت هاى خدا را بر نعمت هاى جاويدان بهشت و لذّت هاى آن و كرامت بهشتيان، ترجيح دهد! واى بر اينان! وه كه چه ناكام اند و چه بازگشت زيانبارى دارند و در روز رستاخيز، چه حال بدى نزد پروردگارشان دارند! به خدا پناه بريد از اين كه شما را به حال و روز اينان در آورد وبه بلايى گرفتارتان كند كه آنها را گرفتار كرده است، كه ما و شما را نيرويى جز از سوى خدا نيست.…

خدا را بسيار بخوانيد؛ زيرا خداوند، دعاى بندگان مؤمن خود را دوست مى دارد و به بندگان مؤمنش وعده اجابت داده است. خداوند، دعاى مؤمنان را در روز قيامت به عملى تبديل مى كند كه به سبب آن در بهشت بر نعمت هايشان مى افزايد. تا مى توانيد در هر ساعت از ساعات شب و روز، خدا را فراوان ياد كنيد؛ زيرا خداوند دستور داده است كه او را بسيار ياد كنند و خدا به ياد مؤمنى است كه او را ياد مى كند. بدانيد كه هيچ يك از بندگان مؤمنِ خدا او را ياد نكرد، مگر اين كه خداوند از او به نيكى ياد كرد. پس در طاعت خدا كوشا باشيد؛ زيرا به كمترين چيز از خير و خوبى هايى كه نزد خداست، نتوان رسيد، مگر با طاعت او و دورى كردن از حرام هايش كه خداوند در ظاهر و باطن قرآن، آنها را حرام ساخته است. خداوند ـ تبارك و تعالى ـ در كتاب خود، فرموده و سخن او حق است كه: «گناه آشكار و پنهان را رها كنيد». بدانيد كه هر آنچه خداوند به اجتناب از آن فرمان داده، بى گمان، آن را حرام كرده است. از شيوه و سنّت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيروى كنيد و آن را فراچنگ داريد و از خواهش دل و آراى خود، پيروى نكنيد، كه گم راه مى شويد؛ زيرا گم راه ترينِ مردم از نظر خدا، كسى است كه از دلخواه و رأى خويش پيروى كند، بى آن كه ره نمودى از جانب خدا داشته باشد. تا مى توانيد به خودتان خوبى كنيد؛ چرا كه «اگر نيكى كنيد، به خويشتن نيكى كرده ايد و اگر بدى كنيد، به زيان خود كرده ايد».…

اى جماعتى كه خداوند، نگهبان امور شماست! بر شما باد پيروى از آثار و سنّت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و پيروى از آثار و سنّت پيشوايان هدايتگر از خاندان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله؛ زيرا هر كس به آنها تمسّك جويد، بى گمان، قدم در راه راست نهاده است و هر كس آنها را فرو گذارد و روى از آنها بر تابد، گمراه مى شود؛ چرا كه اينان، همان كسانى هستند كه خداوند به اطاعت و ولايتشان فرمان داده است. پدرمان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرموده است: «مداومت بر عمل، همراه با پيروى از آثار و سنّت ها، گرچه اندك باشد، خدا را خشنودتر مى سازد و در آخرت، سودمندتر است تا كوشش در عبادتى كه توأم با بدعت ها و پيروى از هوس ها باشد». بدانيد كه پيروى از هوس ها و تبعيت از بدعت ها و نداشتن ره نمودى از جانب خدا گم راهى است و هر گم راهى اى، بدعت است و هر بدعتى، در آتش جاى دارد. هرگز به چيزى از خوبى هايى كه نزد خداست، نتوان رسيد، مگر به واسطه طاعت او و شكيبايى و خرسندى؛ زيرا شكيبايى و خرسندى [نيز] در زمره طاعت از خداست.

بدانيد كه هرگز بنده اى از بندگان او (خدا) ايمان نياورده است، مگر اين كه در آنچه خدا با او مى كند، چه خوشايند او باشد يا ناخوشايندش، از خدا خرسند باشد، و خداوند براى كسى كه شكيبا و از او خرسند باشد، كارى خوشايند يا ناخوشايند پيش نمى آورد، مگر آنچه را كه شايسته و خير و صلاح اوست.

بر شما باد مواظبت بر نمازها و [بويژه] نماز ميانه و خاضعانه براى خدا به پا خيزيد كه خداوند در كتاب خود، مؤمنان پيش از شما و شما را به اين، فرمان داده است.

مسلمانان مستمند را دوست بداريد؛ زيرا هر كس آنان را تحقير كند و بر ايشان بزرگى فروشد، بى گمان، از دين خدا منحرف شده است و خداوند، او را تحقير مى كند و او را منفور مى دارد. پدرمان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرموده است: «پروردگارم مرا به دوست داشتن مسلمانان مستمند، فرمان داده است. بدانيد كه هر كس يكى از مسلمانان را حقير شمارد، خداوند، نفرت و تحقير خود را بر او مى افكند تا اين كه مردم از او كينه و نفرت به دل گيرند و البتّه كينه و نفرت خدا سخت تر است. در باره برادران مسلمان مستمند خود، از خدا بترسيد؛ زيرا آنان اين حق را بر گردن شما دارند كه دوستشان بداريد». خداوند، پيامبر خود را به دوست داشتن ايشان فرمان داده است. بنا بر اين، هر كس كسى را كه خداوند به دوست داشتن او فرمان داده است، دوست ندارد، بى گمان، خدا و پيامبر او را نافرمانى كرده است و هر كس خدا و پيامبرش را نافرمانى كند و با اين نافرمانى از دنيا برود، در زمره گم راهان است.

از غرور و كبر بپرهيزيد؛ زيرا كبر، رداى خداوند عز و جل است و هر كه بر سر اين ردا با خدا كشمكش كند، خداوند، او را در هم مى شكند و روز قيامت، خوارش مى گرداند. زنهار از زورگويى و تعدّى به يكديگر، كه اين خصلت از خصلت هاى مردمان صالح نيست. هر كه تعدّى كند، خداوند، زورگويى او را به خودش بر مى گرداند و يارى خدا نصيب كسى مى شود كه به او زورگويى شده است و هر كه خدا يارى اش رساند، چيره مى گردد و از جانب خدا به پيروزى دست مى يابد. زنهار از حسد ورزيدن به يكديگر، كه كفر، ريشه اش حسادت است! زنهار از يارى رساندن بر ضدّ مسلمانى ستم ديده كه اگر نفرينتان كند، نفرينش در حقّ شما مستجاب مى شود! پدرمان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: «دعاى مسلمان ستمديده مستجاب مى شود». به يكديگر يارى رسانيد؛ زيرا پدرمان رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: «يارى رساندن به مسلمان، از يك ماه روزه گرفتنِ همراه با اعتكاف در مسجد الحرام، بهتر و اجرش بيشتر است». مبادا بر هيچ كس از برادران مسلمان تنگ دست خود، در خصوص طلبى كه از او داريد و از عهده پرداختنش بر نمى آيد، فشار آوريد؛ زيرا پدرمان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: «مسلمان نبايد بر [در ستاندن طلب خود] مسلمان بدهكارِ تنگ دست سختگيرى كند و هر كس بدهكار تنگ دستى را مهلت دهد، خداوند، او را در آن روزى كه سايه اى جز سايه او نيست، در سايه اش پناه مى دهد...».

بدانيد كه اسلام، همان تسليم [در برابر خدا و پيامبر او و اولو الأمر و اطاعت از فرامين آنها] و تسليم، همان اسلام است. پس هر كه تسليم باشد، مسلمان است و هر كه تسليم نباشد، اسلامى ندارد. هر كه دوست دارد كه در نيكى كردن به خود بكوشد، بايد از خدا اطاعت كند؛ زيرا هر كه از خدا اطاعت كند، بى گمان، در نيكى كردن به خويش كوشيده است.

زنهار از اين كه مرتكب معاصى خدا شويد؛ زيرا هر كس با معاصى خدا، هتكِ حرمت كند و مرتكب آنها شود، هر آينه در بدى كردن به خويشتن كوشيده است و نيكى كردن و بدى كردن، حالت ميانه ندارند. پس نيكوكاران در نزد پروردگارشان، بهشت و بدكرداران در نزد پروردگارشان دوزخ دارند. پس طاعت خدا را به كار بنديد و از معاصى او دورى كنيد.

بدانيد كه هيچ يك از آفريدگان خدا، نه فرشته اى مقرّب و نه پيامبرى مرسل و نه جز اينها نمى توانند براى شما در پيشگاه خدا كارى بكنند. پس هر كس دوست دارد كه شفاعت شفاعت كنندگانِ نزد خدا، او را سود بخشد، از خدا بخواهد كه از او خشنود گردد. بدانيد هيچ يك از آفريده هاى خدا به خشنودى او دست نيافت، مگر به اطاعت از خدا و اطاعت از پيامبر او و اطاعت از اولو الأمر از خاندان محمّد ـ كه درودهاى خدا بر آنان باد ـ، و نافرمانى از آنان را نافرمانى از خدا بداند و فضايل آنان را از كوچك و بزرگ، انكار نكند.

از خدا عافيت طلب كنيد و آن را با التماس از او بخواهيد و هيچ نيرو و توانى نيست، مگر از سوى خدا. نفْس را بر [تحمّل] بلا [و آزمايش هاى الهى] در دنيا شكيبا سازيد؛ زيرا كه بلاهاى پياپى در دنيا و سختى چشيدن در راه طاعت خدا و ولايت او و ولايت كسانى كه خداوند به [پذيرش] ولايتشان فرمان داده است، فرجامش نزد خداوند در آخرت، بهتر از مُلك دنيايى است كه نعمت ها و لذّت ها و خرّمىِ عيش آن براى روزگارى دراز استمرار يابد؛ امّا در راه معصيت خدا و در ولايت آن كسى باشد كه خداوند از ولايت و فرمانبرى اش نهى فرموده است. خداوند به [پذيرش] ولايت پيشوايانى فرمان داده كه در كتاب خود به آنها اشاره كرده و فرموده است: «و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما رهبرى مى كردند». اينان، همان كسانى هستند كه خداوند به ولايت آنان و فرمانبرى از آنان دستور داده است و كسانى كه خداوند از ولايت آنان و فرمانبرى شان نهى فرموده است، در واقع، همان پيشوايان گم راهى اند.…

بدانيد كه خداوند، هر گاه خير بنده اى را بخواهد، تاب تحمّل اسلام را بدو مى دهد و هر گاه اين [نعمت] را به او دهد، زبانش را به حق گويا مى سازد و دلش را بر آن گره مى زند و در نتيجه حق را به كار مى بندد. پس هر گاه خداوند، اين صفات را در او گرد آورد، اسلامش كامل است و اگر با چنين حالى از دنيا برود، نزد خدا از مسلمانان راستين به شمار مى آيد. و امّا هر گاه خداوند، خير بنده اى را نخواهد، او را به خودش وا مى نهد و سينه اش تنگ و بى تحمّل مى خواهد بود، به طورى كه اگر حقّى بر زبانش جارى شود، دلش با آن گره نمى خورد [و قلباً بِدان عقيده نخواهد داشت] و هر گاه دلش با آن گره نخورد، خداوند، عمل به آن را به او عطا نمى كند. پس هر گاه چنين صفاتى در وجود او گرد آيد و با چنين حالى از دنيا برود، نزد خداوند از منافقان به شمار مى آيد و آنچه از حقيقت كه بر زبانش جارى گشته و خداوند، [توفيق] اعتقاد بِدان و به كار بستنش را به او نداده است، در روز قيامت، حجّتى به زيان وى مى گردد.

بنا بر اين، از خدا بترسيد و از او بخواهيد كه سينه هاى شما را براى اسلام فراخ گرداند و زبان هايتان را تا زنده هستيد، به حق گويا سازد و آخرت شما را آخرت شايستگان پيش از شما قرار دهد. هيچ نيرويى جز از سوى خدا نيست و ستايش از آنِ خداوند پروردگار جهانيان است.

هر كس خوش دارد كه بداند خداوند، او را دوست مى دارد، بايد طاعت خدا را به كار بندد و از ما پيروى كند. مگر نشنيده است اين سخن خداى عز و جل به پيامبرش را كه: «بگو: اگر خدا را دوست مى داريد، از من پيروى كنيد تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشايد» ؟ به خدا سوگند، هيچ بنده اى هرگز از خدا اطاعت نمى كند، مگر اين كه خداوند، پيروى از ما را در اين اطاعت او جاى داده است. به خدا سوگند، هيچ بنده اى هرگز از ما پيروى نمى كند، مگر اين كه خداوند، او را دوست بدارد. به خدا سوگند، هيچ كس پيروى از ما را فرو نمى گذارد، مگر اين كه با ما دشمنى كرده باشد. به خدا سوگند، هيچ كس نيست كه با ما دشمنى ورزد، مگر اين كه خدا را نافرمانى كرده است و هر كس با نافرمانى خدا از دنيا رود، خداوند، رسوايش مى كند و او را در آتش، سرنگون مى سازد. سپاس، خداى را كه پروردگار جهانيان است.

812. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن عبد السّلام بن صالح الهروي: سَمِعتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام يَقولُ: رَحِمَ اللّهُ عَبدا أحيا أمرَنا. فَقُلتُ لَهُ: وكَيفَ يُحيِي أمرَكُم؟

قالَ: يَتَعَلَّمُ عُلومَنا ويُعَلِّمُهَا النّاسَ، فَإِنَّ النّاس لَو عَلِموا مَحاسِنَ كَلامِنا لَاتَّبَعونا.

812. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از عبد السلام بن صالح هروى ـ: از ابو الحسن الرضا عليه السلام شنيدم كه مى فرمايد: «رحمت خدا بر آن بنده اى كه قضيّه ما را زنده گردانَد!».

گفتم: چگونه قضيّه شما را زنده مى كند؟

فرمود: «تعاليم ما را فرا مى گيرد و آنها را به مردم مى آموزد؛ زيرا مردم اگر زيبايى هاى سخن ما را بدانند، بى گمان، از ما پيروى مى كنند».

813. الإمام الرضا عليه السلام ـ لِعَبدِ العَظيمِ الحَسَنِيِّ ـ: يا عَبدَ العَظيمِ، أبلِغ عَنّي أولِيائِيَ السَّلامَ، وقُل لَهُم أن لا يَجعَلوا لِلشَّيطانِ عَلى أنفُسِهِم سَبيلاً، ومُرهُم بِالصِّدقِ فِي الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ، ومُرهُم بِالسُّكوتِ، وتَركِ الجِدالِ فيما لا يَعنيهِم، وإقبالِ بَعضِهِم عَلى بَعضٍ، وَالمُزاوَرَةِ، فَإِنَّ ذلِكَ قُربَةٌ إلَيَّ. ولا يَشغَلوا أنفُسَهُم بِتَمزيقِ بَعضِهِم بَعضا؛ فَإِنّي آلَيتُ عَلى نَفسي أنَّهُ مَن فَعَلَ ذلِكَ وأسخَطَ وَلِيّا مِن أولِيائي دَعَوتُ اللّهَ لِيُعَذِّبَهُ فِي الدُّنيا أشَدَّ العَذابِ وكانَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الخاسِرينَ. وعَرِّفهُم أنَّ اللّهَ قَد غَفَرَ لُِمحسِنِهِم وتَجاوَزَ عَن مُسيئِهِم إلّا مَن أشرَكَ بِهِ أو آذى وَلِيّا مِن أولِيائي أو أضمَرَ لَهُ سوءا فَإِنَّ اللّهَ لا يَغفِرُ لَهُ حَتّى يَرجِعَ عَنهُ، فَإِن رَجَعَ، وإلّا نَزَعَ روحَ الإيمانِ عَن قَلبِهِ وخَرَجَ عَن وَلايَتي، ولَم يَكُن لَهُ نَصيبا في وَلايَتِنا، وأعوذُ بِاللّهِ مِن ذلِكَ.

813. امام رضا عليه السلام ـ به عبد العظيم حسنى ـ: اى عبد العظيم! دوستانم را از جانب من سلام برسان و به آنان بگو كه شيطان را به خود راه ندهند و ايشان را به راستگويى و امانتدارى سفارش كن. به آنان توصيه كن كه خاموشى گزينند و بحث هاى بيهوده را رها كنند و به يكديگر روى آورند و به ديدن هم بروند؛ زيرا اين كارها، موجب نزديك شدن به من مى شوند. خود را سرگرم تكّه پاره كردن يكديگر نكنند؛ زيرا من به جان خودم سوگند ياد كرده ام كه هر كس چنين كند و دوستى از دوستان مرا خشمگين سازد، از خدا بخواهم كه در دنيا سخت ترين عذاب را به او بچشاند و در آخرت از زيانكاران باشد.

به آنان بگو كه خداوند، نيكوكارِ ايشان را آمرزيده و از بدكارشان گذشت كرده است، مگر كسى كه بدو شرك آورد يا دوستى از دوستان مرا آزار دهد و يا در باره به او قصد بدى داشته باشد؛ زيرا [در اين صورت، ] خداوند، او را نمى بخشد، تا زمانى كه از اين كارها [يا از اين بدانديشى] دست بر دارد و اگر دست بر نداشت، روح ايمان از دلش كنده مى شود و از ولايت و دوستى من خارج مى گردد و نصيبى در ولايت ما نخواهد داشت. پناه مى برم به خدا از اين، پناه مى برم!

الفصل الثامن: حقوق أهل البيت عليهم السّلام

فصل هشتم: حقوق اهل بيت عليهم السّلام

8 / 1: مَعرِفَةُ حُقوقِهِم

8 / 1: شناخت حقوق اهل بيت عليهم السّلام

814. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ! لا يَنتَفِعُ عَبدٌ بِعَمَلِهِ إلّا بِمَعرِفَتِهِ بِحَقِّنا.

814. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هيچ بنده اى از كردارش سودى نمى برد، مگر در پرتو شناخت حقّ ما.

815. عنه صلى الله عليه و آله: سِراجُ المُؤمِنِ مَعرِفَةُ حَقِّنا، وأشَدُّ العَمى مَن عَمِيَ عَن فَضلِنا.

815. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: چراغ مؤمن، شناخت حقّ ماست و بدترين كورى، [كورىِ] كسى است كه برترى ما را نبيند.

816. الإمام عليّ عليه السلام: لَنا حَقٌّ، فَإِن اُعطيناهُ، وإلّا رَكِبنا أعجازَ الإِبِلِ وإن طالَ السُّرى.

816. امام على عليه السلام: ما را حقّى است. اگر به ما داده شد [، چه بهتر]، و گر نه [در پى آن]، بر دنباله اُشتر مى نشينيم [و تن به سختى ها مى دهيم]، هر اندازه هم كه [اين] سفر شبانه (حق كشى) به درازا كشد.

817. عنه عليه السلام: مَن ماتَ مِنكُم عَلى فِراشِهِ وهُوَ عَلى مَعرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ وحَقِّ رَسولِهِ وأهلِ بَيتِهِ ماتَ شَهيدا، ووَقَعَ أجرُهُ عَلَى اللّهِ، وَاستَوجَبَ ثَوابَ ما نَوى مِن صالِحِ عَمَلِهِ، وقامَت النِّيَّةُ مَقامَ إصلاتِهِ لِسَيفِهِ، فَإِنَّ لِكُلِّ شَيءٍ مُدَّةً وأجَلاً.

817. امام على عليه السلام: هر كس از شما در بستر خود بميرد، در حالى كه حقّ پروردگار خويش و پيامبر او و حقّ خاندان پيامبر او را شناخته باشد، شهيد مرده است و مزدش با خداى سبحان است و مستوجب ثواب كردار شايسته اى خواهد بود كه نيّت انجام آن را داشته است و نيّت او به جاى شمشير كشيدنش است؛ زيرا هر چيزى را عُمرى و سررسيدى است.

818. الخصال عن جابر بن يزيد الجعفي عن الإمام الباقر عليه السلام، قال: سَأَلتُهُ عليه السلام عَن قَولِ اللّهِ عز و جل: «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَ مِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ» .

فَقالَ: الظّالِمُ مِنّا مَن لا يَعرِفُ حَقَّ الإِمامِ، وَالمُقتَصِدُ العارِفُ بِحَقِّ الإِمامِ، وَالسّابِقُ بِالخَيراتِ بِإِذنِ اللّهِ هُوَ الإِمامُ «جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا» يَعنِي السّابِقَ وَالمُقتَصِدَ.

818. الخصال ـ به نقل از جابر بن يزيد جُعفى ـ: از امام باقر عليهماالسلامدر باره اين سخن خداى عز و جل: «سپس اين كتاب را به آن بندگان خود كه [آنان را] برگزيده بوديم، به ميراث داديم. پس برخى از آنان بر خود ستمكارند و برخى از ايشان ميانه رو و برخى از آنان در كارهاى نيك به فرمان خدا، پيش گام اند» پرسيدم.

فرمود: «ستمگرِ از ميان ما [امّت اسلام]، كسى است كه حقّ امام را نشناسد و ميانه رو، كسى است كه حقّ امام را مى شناسد و پيشى گيرنده در خوبى ها به اذن خدا، همان امام است. «[در] بهشت هاى هميشگى [كه] به آنها وارد مى شوند»، يعنى پيشى گيرنده و ميانه رو [وارد بهشت مى شوند]».

819. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ اللّهَ عز و جل أوضَحَ بِأَئِمَّةِ الهُدى مِن أهلِ بَيتِ نَبِيِّنا عَن دينِهِ، وأبلَجَ بِهِم عَن سَبيلِ مِنهاجِهِ، وفَتَحَ بِهِم عَن باطِنِ يَنابيعِ عِلمِهِ، فَمَن عَرَفَ مِن اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله واجِبَ حَقِّ إمامِهِ، وَجَدَ طَعمَ حَلاوَةِ إيمانِهِ وعَلِمَ فَضلَ طَلاوَةِ إسلامِهِ.

819. امام صادق عليه السلام: خداوند عز و جل به وسيله پيشوايانِ هدايتِ از خاندان پيامبر ما، دينش را آشكار ساخت و به وسيله آنان، راهش را روشن نمود و به واسطه آنان، چشمه هاى پنهان دانش خود را گشود. پس، از امّت محمّد صلى الله عليه و آله، هر كه حقّ واجب امامش را بشناسد، مزه شيرين ايمانش را مى چشد و به ارزش دل پذيرىِ اسلام خود، پى مى برد.

8 / 2: الحَثُّ عَلى رِعايَةِ حُقوقِهِم

8 / 2: تشويق به پاسداشت حقوق اهل بيت عليهم السّلام

820. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: اُذَكِّرُكُمُ اللّهَ في أهلِ بَيتي، اُذَكِّرُكُمُ اللّهَ في أهلِ بَيتي، اُذَكِّرُكُمُ اللّهَ في أهلِ بَيتي.

820. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: در باره خاندانم، خدا را به ياد شما مى آورم! در باره خاندانم، خدا را به ياد شما مى آورم! در باره خاندانم، خدا را به ياد شما مى آورم!

821. عنه صلى الله عليه و آله: أنشُدُكُمُ اللّهَ في أهلِ بَيتي.

821. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شما را به خدا در باره اهل بيتم سوگند مى دهم [كه حق و حرمتشان را پاس بداريد].

822. عنه صلى الله عليه و آله: اُوصيكُم بِأَهلِ بَيتي خَيرا.

822. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شما را در باره عترتم، سفارش به نيكى مى كنم.

823. عنه صلى الله عليه و آله: أنَا أوَّلُ وافِدٍ عَلَى العَزيزِ الجَبّارِ يَومَ القِيامَةِ وكِتابُهُ وأهلُ بَيتي ثُمَّ اُمَّتي، ثُمَّ أسأَلُهُم: ما فَعَلتُم بِكِتابِ اللّهِ وبِأَهلِ بَيتي؟

823. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: من و كتاب خدا و اهل بيتم، نخستين كسانى هستيم كه در روز قيامت بر خداى عزيز جبّار وارد مى شويم و سپس امّتم وارد مى شوند. آن گاه از ايشان مى پرسم كه: «با كتاب خدا و اهل بيت من، چه كرديد؟».

824. عنه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! اللّهَ اللّهَ في أهلِ بَيتي، فَإِنَّهُم أركانُ الدّينِ ومَصابيحُ الظُّلَمِ ومَعدِنُ العِلمِ.

824. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! خدا را، خدا را در باره اهل بيتم [در نظر بگيريد]؛ چرا كه آنان اركان دين و چراغ هاى تاريكى ها و كان دانش اند.

825. عنه صلى الله عليه و آله: اللّهُمَّ أهلُ بَيتي وأنَا مُستَودِعُهُم كُلَّ مُؤمِنٍ وَمُؤمِنَةٍ.

825. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خدايا! اهل بيتم! من، آنان را نزد هر زن و مرد مؤمنى به امانت مى سپارم.

826. عنه صلى الله عليه و آله: مَن حَفِظَني في أهلِ بَيتي فَقَدِ اتَّخَذَ عِندَ اللّهِ عَهدا.

826. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس مرا با [پاسداشت] اهل بيتم پاس بدارد، در درگاه خداوند، به عهدى دست يافته است.

827. عنه صلى الله عليه و آله: اِحفَظوني في عِترَتي.

827. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: مرا با اهل بيتم پاس بداريد.

828. عنه صلى الله عليه و آله: اُخلُفوني في أهلِ بَيتي.

828. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: براى اهل بيتم، جانشين من باشيد.

829. عنه صلى الله عليه و آله: مُؤمِنو اُمَّتي يَحفَظونَ وَديعَتي في أهلِ بَيتي إلى يَومِ القِيامَةِ.

829. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: مؤمنان امّت من، اهل بيت مرا كه وديعه من [در ميان ايشان] اند، تا روز قيامت، پاس مى دارند.

830. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّ أن يُبارَكَ لَهُ في أجَلِهِ، وأن يُمَتِّعَهُ اللّهُ بِما خَوَّلَهُ فَليَخلُفني في أهلي خِلافَةً حَسَنَةً.

830. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه دوست دارد به عمرش بركت داده شود و خداوند، او را از آنچه عطايش فرموده، بهره مند سازد، براى خانواده ام، جانشين خوبى براى من باشد.

831. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّكُم سَتُبتَلَونَ في أهلِ بَيتي مِن بَعدي.

831. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شما پس از من در مورد اهل بيتم آزموده خواهيد شد.

832. الأمالي للصدوق عن ابن عبّاس: صَعِدَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله المِنبَرَ، فَخَطَبَ وَاجتَمَعَ النّاسُ إلَيهِ فَقالَ صلى الله عليه و آله: يا مَعشَرَ المُؤمِنينَ، إنَّ اللّهَ عز و جل أوحى إلَيَّ أنّي مَقبوضٌ ـ إلى أن قالَ: ـ أيُّهَا النّاسُ! اِسمَعوا قَولي وَاعرِفوا حَقَّ نَصيحَتي، ولا تَخلُفوني في أهلِ بَيتي إلّا بِالَّذي اُمِرتُم بِهِ مِن حِفظِهِم، فَإِنَّهُم حامَّتي وقَرابَتي وإخوَتي وأولادي، وإنَّكُم مَجموعونَ ومُساءَلونَ عَنِ الثَّقَلَينِ، فَانظُروا كَيفَ تَخلُفونّي فيهِما، إنَّهُم أهلُ بَيتي.

832. الأمالى، صدوق ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر منبر رفت و خطبه خواند و مردم گرد او جمع شدند. پس فرمود: «اى گروه مؤمنان! خداوند عز و جل به من وحى فرمود كه جانم ستانده خواهد شد» تا آن جا كه فرمود: «اى مردم! سخنم را بشنويد و حقّ خيرخواهى و اندرز مرا بشناسيد و پس از من، همچنان كه فرمان داده شده ايد، اهل بيت مرا پاس بداريد؛ زيرا آنان بستگان و نزديكان و برادران و فرزندان من اند و شما [در روز قيامت] گرد آمده، نسبت به رفتارتان با ثقلين، مورد سؤال قرار خواهيد گرفت. پس مواظب باشيد كه پس از من با اين دو، چه مى كنيد. آنان، اهل بيت من اند.

833. بحار الأنوار عن ابن عبّاس: لَمّا رَجَعنا مِن حَجَّةِ الوَداعِ جَلَسنا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله في مَسجِدِهِ فَقالَ... ـ وذكر الحديث إلى أن قال: ـ أيُّهَا النّاسُ! اللّهَ اللّهَ في عِترَتي وأهلِ بَيتي، فَإِنَّ فاطِمَةَ بَضعَةٌ مِنّي، ووَلَدَيها عَضُدايَ، وأنَا وبَعلُها كَالضَّوءِ، اللّهُمَّ ارحَم مَن رَحِمَهُم، ولا تَغفِر لِمَن ظَلَمَهُم.

833. بحار الأنوار ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: چون از حجّة الوداع بر گشتيم، با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در مسجد ايشان نشستيم. فرمود: «... اى مردم! خدا را، خدا را در باره عترت و اهل بيتم [در نظر بگيريد]؛ زيرا فاطمه پاره تن من است و دو پسر او، دو بازوى من اند ومن و شوهرش همچون نوريم. خدايا! رحم كن بر كسى كه به آنان رحم مى كند و نيامرز كسى را كه بر ايشان ستم مى كند!».

834. الإمام عليّ عليه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ ـ: اللّهَ اللّهَ في ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكُم، فَلا يُظلَمُنَّ بِحَضرَتِكُم وبَينَ ظَهرانيكُم وأنتُم تَقدِرونَ عَلَى الدَّفعِ عَنهُم.

834. امام على عليه السلام ـ در وصيّتش ـ: خدا را، خدا را در حقّ فرزندان پيامبرتان [در نظر بگيريد]! مبادا در حضور شما و در ميان شما بر آنان ستمى رود، در حالى كه شما مى توانيد آن ستم را از ايشان دور كنيد.

835. عنه عليه السلام ـ لَمّا وَلّى مُحَمَّدَ بنَ أبي بَكرٍ مِصرَ ـ: يا عِبادَ اللّهِ، إنِ اتَّقَيتُم اللّهَ وحَفِظتُم نَبِيَّكُم في أهلِ بَيتِهِ فَقَد عَبَدتُموهُ بِأَفضَلِ ما عُبِدَ، وذَكَرتُموهُ بِأَفضَلِ ما ذُكِرَ، وشَكَرتُموهُ بِأَفضَلِ ما شُكِرَ، وأخَذتُم بِأَفضَلِ الصَّبرِ وَالشُّكرِ، وَاجتَهَدتُم بِأَفضَلِ الاِجتِهادِ، وإن كانَ غَيرُكُم أطوَلَ مِنكُم صَلاةً، وأكثَرَ مِنكُم صِياما، فَأَنتُم أتقى للّهِِ عز و جلمِنهُم، وأنصَحَ لِاُولِي الأَمرِ.

835. امام على عليه السلام ـ هنگامى كه محمّد بن ابى بكر را استاندار مصر نمود ـ: اى بندگان خدا! اگر از خدا پروا كنيد و سفارش پيامبرتان را در باره اهل بيتش پاس بداريد، بى گمان، خداوند را به بهترين وجه، عبادت كرده ايد و به نيكوترين شكل، يادش نموده ايد و به برترين وجه، سپاسش گفته ايد و به عالى ترين نوع شكيبايى و شكرگزارى، دست يافته ايد و برترين كوشش [در عبادت] را به عمل آورده ايد، هرچند ديگران نمازشان را طولانى تر از شما به جاى آورند و بيشتر از شما روزه بگيرند؛ چرا كه [در اين صورت، ] شما پرواى خدا را بيشتر از آنان داريد و نسبت به زمامداران، خيرخواه تريد.

836. الإمام الصادق عليه السلام: اِحفَظوا فينا ما حَفِظَ العَبدُ الصّالِحُ فِي اليَتيمَينِ، وكانَ أبوهُما صالِحا.

836. امام صادق عليه السلام: در باره ما همان چيزى را نگهدارى كنيد كه آن بنده شايسته (خضر عليه السلام) براى آن دو كودك يتيم ـ كه پدرشان مردى صالح بود ـ نگهدارى كرد.

8 / 3: عَناوينُ حُقوقِهِم

8 / 3: عناوين حقوق اهل بيت عليهم السّلام

8 / 3 ـ 1: المَوَدَّةُ

8 / 3 ـ 1: دوستى

الكتاب

قرآن

«قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى وَ مَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ».

«بگو: من به ازاى آن [رسالتْ]، از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى كردن با خويشاوندان و هر كس نيكى به جاى آورد، براى او در ثواب آن، خواهيم افزود. قطعاً خدا آمرزنده و قدردان است».

«قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِىَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَىْ ءٍ شَهِيدٌ».

«بگو: هر مزدى كه از شما خواستم، از آنِ خودتان است. مزد من، جز بر خدا نيست و او بر هر چيزى گواه است».

«قُلْ مَآ أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلاً».

«بگو: براى اين [رسالت]، مزدى از شما نمى خواهم،مگر كسى كه بخواهد راهى به سوى پروردگارش در پيش گيرد».

الحديث

حديث

837. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ الأَنصارَ جاؤوا إلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالوا: يا رَسولَ اللّهِ، إنّا كُنّا ضُلّالاً فَهَدانَا اللّهُ بِكَ، وعَيلَةً فَأَغنانَا اللّهُ بِكَ، فَاسأَلنا مِن أموالِنا ما شِئتَ فَهُوَ لَكَ، فَأَنزَلَ اللّهُ عز و جل: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى».

ثُمَّ رَفَعَ أبو عَبدِ اللّهِ يَدَهُ إلَى السَّماءِ وبَكى حَتَّى اخضَلَّت لِحيَتُهُ وقالَ: الحَمدُ للّهِِ الَّذي فَضَّلَنا.

837. امام صادق عليه السلام: انصار، نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمدند و گفتند: اى پيامبر خدا! ما مردمى گم راه بوديم و خداوند به واسطه تو ما را راه نمايى كرد و تنگ دست بوديم و خدا به بركت وجود تو توانگرمان ساخت. بنا بر اين، از دارايى هاى ما هر چه مى خواهى، از ما بخواه تا به تو بدهيم.

پس خداوند عز و جل اين آيه را فرو فرستاد: «بگو: من به ازاى آن، از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى كردن با خويشاوندان». در اين هنگام، امام صادق عليه السلام دستش را به طرف آسمان بالا برد و چندان گريست كه محاسنش تر شد و فرمود: «سپاس، خداى را كه به ما برترى بخشيد».

838. صحيح البخاري عن ابن عبّاس ـ في قَولِ اللّهِ عز و جل: «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» ـ: قَالَ سَعيدُ بنُ جُبَيرٍ: قُربى آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله.

838. صحيح البخارى ـ به نقل از ابن عبّاس، در باره آيه شريف: «جز دوستى كردن با خويشاوندان» ـ: سعيد بن جبير گفت: [مقصود]، خويشاوندان خاندان محمّد صلى الله عليه و آله اند.

839. فضائل الصحابة لابن حنبل عن ابن عبّاس: لَمّا نَزَلَت: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» قالوا: يا رَسولَ اللّهِ، مَن قَرابَتُكَ هؤُلاءِ الَّذينَ وَجَبَت عَلَينا مَوَدَّتُهُم؟

قالَ: عَلِيٌّ وفاطِمَةُ وَابناها عليهم السلام.

839. فضائل الصحابة، ابن حنبل ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: چون آيه: «بگو: من براى اين از شما مزدى نمى خواهم، جز دوستى كردن با خويشاوندان» نازل شد، گفتند: اى پيامبر خدا! اين خويشاوندان تو كه دوستى آنان بر ما واجب گشته است، چه كسانى هستند؟

فرمود: «على و فاطمه و دو پسر او».

840. الدرّ المنثور عن ابن عبّاس: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: «لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» أن تَحفَظوني في أهلِ بَيتي وتَوَدّوهُم بي.

840. الدرّ المنثور ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: ««من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، جز دوستى كردن با خويشاوندان»، به اين است كه مرا با اهل بيتم پاس داريد و آنها را به خاطر من دوست بداريد».

841. حلية الأولياء عن جابر: جاءَ أعرابيٌّ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فَقالَ: يا مُحَمَّدُ، اِعرِض عَلَيَّ الإِسلامَ، فَقالَ: تَشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ. قالَ: تَسأَلُني عَلَيهِ أجرا؟ قالَ: لا، إلَا المَوَدَّةَ فِي القُربى. قالَ: قُربايَ أو قُرباكَ؟ قالَ: قُربايَ، قالَ: هاتِ اُبايِعكَ، فَعَلى مَن لا يُحِبُّكَ ولا يُحِبُّ قُرباكَ لَعنَةُ اللّهِ، قالَ صلى الله عليه و آله: آمينَ.

841. حلية الأولياء ـ به نقل از جابر ـ: باديه نشينى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت: اى محمّد! اسلام را به من بشناسان.

پيامبر خدا فرمود: «گواهى مى دهى كه معبودى جز خداى يگانه و بى انباز نيست و محمّد، بنده و فرستاده اوست».

باديه نشين گفت: براى اين كار، مزدى هم از من مى خواهى؟

فرمود: «نه، «مگر دوستى با خويشاوندان»».

گفت: خويشاوندان خودم، يا خويشاوندان تو؟

فرمود: «خويشاوندان من».

باديه نشين گفت: بيا تا با تو بيعت كنم. لعنت خدا بر كسى كه تو و خويشاوندانت را دوست نداشته باشد!

پيامبر صلى الله عليه و آله گفت: «آمين».

842. ينابيع المودّة عن ابن عبّاس: قالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله ـ وقَد أرسَلَني إلى حاجَةٍ ـ: فَإِن أرَدتَ حاجَتَكَ فَأَحِبَّ عَلِيّا وذُرِّيَّتَهُ، فَإِنَّ حُبَّهُم فرَضٌ مِنَ اللّهِ عز و جل لِلعِبادِ.

842. ينابيع المودّة ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله مرا در پى حاجتى فرستاد و فرمود: «اگر به حاجتت رسيدى، آن گاه على و نسل او را دوست بدار؛ زيرا خداوند عز و جلدوست داشتن آنان را بر بندگان واجب نموده است».

843. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّ أن يَتَمَسَّكَ بِالعُروَةِ الوُثقى فَليَتَمَسَّك بِحُبِّ عَلِيٍّ وأهلِ بَيتي.

843. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه دوست دارد به دستگيره محكم چنگ زند، به دوستى على و اهل بيت من چنگ در زند.

844. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أرادَ أن يَتَمَسَّكَ بِعُروَةِ اللّهِ الوُثقَى الَّتي قالَ اللّهُ تَعالى في كِتابِهِ، فَليُوالِ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ وَالحَسَنَ وَالحُسَينَ، فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّهُما مِن فَوقِ عَرشِهِ.

844. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه مى خواهد به دستگيره محكم خداوند ـ كه خداى متعال در كتاب خود فرموده است ـ چنگ در زند، على بن ابى طالب و حسن و حسين را دوست بدارد؛ زيرا خداوند از فراز عرش، آنان را دوست مى دارد.

845. الإمام عليّ عليه السلام: عَلَيكُم بِحُبِّ آلِ نَبِيِّكُم، فَإِنَّهُ حَقُّ اللّهِ عَلَيكُم وَالموجِبُ عَلَى اللّهِ حَقَّكُم، ألا تَرَونَ إلى قَولِ اللّهِ تَعالى: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى».

845. امام على عليه السلام: بر شما باد دوست داشتن خاندان پيامبرتان؛ زيرا آن حقّ خدا بر گردن شماست و موجب حقّ شما بر خدا مى شود. آيا نمى بينيد اين سخن خداى متعال را كه: «بگو: من در ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان» ؟.

846. تاريخ أصبهان عن زادان عن الإمام عليّ عليه السلام: فينا آلُ حم، إنَّهُ لا يَحفَظُ مَوَدَّتَنا إلّا كُلُّ مُؤمِنٍ، ثُمَّ قَرَأَ: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى».

846. تاريخ أصبهان ـ به نقل از زادان ـ: امام على عليه السلام فرمود: «آل حا. ميم، در ميان ماست. دوستىِ ما را پاس نمى دارد، مگر آن كه مؤمن است». سپس اين آيه را خواند: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان».

847. الإمام عليّ عليه السلام: العُروَةُ الوُثقى المَوَدَّةُ لِالِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله.

847. امام على عليه السلام: آن دستگيره محكم، دوستى با خاندان محمّد صلى الله عليه و آله است.

848. الإمام زين العابدين عليه السلام: خَطَبَ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام النّاسَ حينَ قُتِلَ عَلِيٌّ عليه السلام، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنى عَلَيهِ ثُمَّ قالَ: ... وأنَا مِن أهلِ البَيتِ الَّذِي افتَرَضَ اللّهُ مَوَدَّتَهُم عَلى كُلِّ مُسلِمٍ، فَقالَ تَبارَكَ وتَعالى لِنَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى وَ مَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا» فَاقتِرافُ الحَسَنَةِ مَوَدَّتُنا أهلَ البَيتِ.

848. امام زين العابدين عليه السلام: حسن بن على عليه السلام پس از كشته شدن على عليه السلام، براى مردم سخنرانى كرد و پس از حمد و ثناى خداوند فرمود: «... من از خانواده اى هستم كه خداوند، دوستى آنان را بر هر مسلمانى فرض كرده است. او ـ تبارك و تعالى ـ به پيامبرش فرمود: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى كردن با خويشاوندان و هر كس نيكى به جاى آورد، براى او در ثواب آن، خواهيم افزود». انجام دادن نيكى، همان دوستى ما اهل بيت است».

849. الإمام الحسين عليه السلام ـ في قَولِ اللّهِ عز و جل: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» ـ: إنَّ القَرابَةَ الَّتي أمَرَ اللّهُ بِصِلَتِها وعَظَّمَ مِن حَقِّها وجَعَلَ الخَيرَ فيها، قَرابَتُنا أهلَ البَيتِ الَّذينَ أوجَبَ اللّهُ حَقَّنا عَلى كُلِّ مُسلِمٍ.

849. امام حسين عليه السلام ـ در باره آيه شريف: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان» ـ: آن خويشاوندى اى كه خداوند به صله [و نگهداشت پيوند آن] فرمان داده و آن را حقّى بزرگ داشته و خوبى را در آن قرار داده، خويشاوندى ما اهل بيت است كه خداوند، حقّ ما را بر هر مسلمانى واجب ساخته است.

850. تفسير فرات عن حكيم بن جبير: سَأَلتُ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام عَن هذِهِ الآيَةِ: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى»، قالَ: هِيَ قَرابَتُنا أهلَ البَيتِ مِن مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله.

850. تفسير فرات ـ به نقل از حكيم بن جُبير ـ: از امام زين العابدين عليه السلام در باره اين آيه: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان» پرسيدم. فرمود: «مقصود، خويشاوندى ما اهل بيت محمّد صلى الله عليه و آله است».

851. تفسير الطبري عن أبي الدّيلم: لَمّا جيءَ بِعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام أسيرا فَاُقيمَ عَلى دَرَجِ دِمَشقَ، قامَ رَجُلٌ مِن أهلِ الشّامِ فَقالَ: الحَمدُ للّهِِ الَّذي قَتَلَكُم وَاستَأصَلَكُم وقَطَعَ قُربَى الفِتنَةِ، فَقالَ لَهُ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام: أقَرَأتَ القُرآنَ؟ قالَ: نَعَم، قالَ: أقَرَأتَ آلَ حم؟ قالَ: قَرَأتُ القُرآنَ ولَم أقرَأ آلَ حم؟ قالَ: ما قَرَأتَ: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» ؟ قالَ: وإنَّكُم لَأَنتُم هُم؟ قالَ: نَعَم.

851. تفسير الطبرى ـ به نقل از ابو ديلم ـ: هنگامى كه على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام را به اسيرى آوردند و بر روى پلكان [مسجد] دمشق نگه داشتند، مردى از اهل شام برخاست و گفت: سپاس، خدايى را كه شما را بكُشت و ريشه تان را بر كَنْد و شاخِ فتنه را قطع كرد!

على بن الحسين عليه السلام به او فرمود: «آيا قرآن خوانده اى؟».

مرد گفت: آرى.

فرمود: «آيا آل حا. ميم را خوانده اى؟».

مرد گفت: قرآن خوانده ام؛ امّا آل «حا. ميم» را نخوانده ام.

فرمود: «نخوانده اى: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى خويشاوندان» ؟ ».

مرد گفت: شماييد آن خويشاوندان؟

فرمود: «آرى».

852. المحاسن عن سلام بن المستنير: سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام عَن قَولِ اللّهِ تَعالى: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى»، فَقالَ: هِيَ وَاللّهِ فَريضَةٌ مِنَ اللّهِ عَلَى العِبادِ لُِمحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله في أهلِ بَيتِهِ.

852. المحاسن ـ به نقل از سلام بن مستنير ـ: از امام باقر عليه السلام در باره اين سخن خداى متعال: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان» پرسيدم.

فرمود: «به خدا سوگند، اين (دوستى)، فريضه اى است كه خداوند نسبت به اهل بيت محمّد بر عهده بندگان نهاده است».

853. الإمام الباقر عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» ـ: هُمُ الأَئِمَّةُ عليهم السلام.

853. امام باقر عليه السلام ـ در باره آيه: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان» ـ: «[مقصود، ] امامان عليهم السلام اند».

854. عنه عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «قُل مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ» ـ: الأَجرُ الَّذي هُوَ المَوَدَّةُ فِيالقُربَى الَّتي لَم أسأَلكُم غَيرَها فَهُوَ لَكُم، تَهتَدونَ بِها وتَسعَدونَ بِها، وتَنجونَ مِن عَذابِ اللّهِ يَومَ القِيامَةِ.

854. امام باقر عليه السلام ـ در باره آيه: «بگو: هر مزدى كه از شما خواستم، از آنِ خودتان» ـ: [يعنى: ] اين مزد ـ كه دوستى با خويشاوندان است و من جز آن، چيزى از شما نمى خواهم، در حقيقت براى خود شماست؛ زيرا شما به واسطه آن، هدايت مى شويد و به خوش بختى مى رسيد و در روز قيامت، از عذاب خدا رهايى مى يابيد.

855. الكافي عن الفضيل عن الإمام الباقر عليه السلام، قال: نَظَرَ [أبو جَعفَرٍ عليه السلام] إلَى النّاسِ يَطوفونَ حَولَ الكَعبَةِ فَقالَ: هكَذا كانوا يَطوفونَ فِي الجاهِلِيَّةِ، إنّما اُمِروا أن يَطوفوا بِها ثُمَّ يَنفِروا إلَينا فَيُعلِمونا وَلايَتَهُم ومَوَدَّتَهُم ويَعرِضوا عَلَينا نُصرَتَهُم. ثُمَّ قَرَأَ هذِهِ الآيَةَ: «فَاجْعَلْ أَفْئدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِى إِلَيْهِمْ» .

855. الكافى ـ به نقل از فضيل ـ: امام باقر عليه السلام به مردمى كه گرد كعبه طواف مى كردند، نگاه كرد و فرمود: «در زمان جاهليت [هم] اين گونه طواف مى كردند. در حقيقت، مردم مأمورند كه گِرد آن طواف كنند و سپس به سوى ما بيايند و مراتب ولايت و دوستى خود را به اطّلاع ما برسانند و يارى و حمايت خود را به ما اعلام كنند» و آن گاه اين آيه: «دل هاى برخى مردم را به سوى آنان گرايش ده» را قرائت نمود.

856. الإمام الباقر عليه السلام: لَمّا قُبِضَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله باتَ آلُ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله بِأَطوَلِ لَيلَةٍ ـ إلى أن قالَ: ـ فَبَينا هُم كَذلِكَ إذ أتاهُم آتٍ لا يَرَونَهُ ويَسمَعونَ كَلامَهُ فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكُم أهلَ البَيتِ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ... فَأَنتُمُ الأَمانَةُ المُستَودَعَةُ، ولَكُمُ المَوَدَّةُ الواجِبَةُ وَالطّاعَةُ المَفروضَةُ.

856. امام باقر عليه السلام: چون پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در گذشت، خاندان محمّد صلى الله عليه و آله [از شدّت تأثّر و اندوه]، طولانى ترين شب را گذراندند.… در چنان حال و هوايى، ناگهان يكى بر آنان وارد شد كه خودش را نمى ديدند؛ امّا سخنش را مى شنيدند. او گفت: درود و رحمت و بركات خدا بر شما اهل بيت باد... ! شماييد آن امانتِ سپرده شده. دوستى شما [بر مردم] واجب است و اطاعت از شما فريضه.

857. الكافي عن إسماعيل بن عبد الخالق: سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام يَقولُ لِأَبي جَعفَرٍ الأَحوَلِ وأنَا أسمَعُ: أتَيتَ البَصرَةَ؟ فَقالَ: نَعَم، قالَ: كَيفَ رَأيتَ مُسارَعَةَ النّاسِ إلى هذَا الأَمرِ ودُخولَهُم فيهِ؟ قالَ: وَاللّهِ إنَّهُم لَقَليلٌ، ولَقَد فَعَلوا وإنَّ ذلِكَ لَقَليلٌ، فَقالَ: عَلَيكَ بِالأَحداثِ فَإِنَّهُم أسرَعُ إلى كُلِّ خَيرٍ.

ثُمَّ قالَ: ما يَقولُ أهلُ البَصرَةِ في هذِهِ الآيَةِ: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» ؟ قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، إنَّهُم يَقولونَ: إنَّها لِأَقارِبِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَقالَ: كَذَبوا، إنَّما نَزَلَت فينا خاصَّةً في أهلِ البَيتِ في عَلِيٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ أصحابِ الكِساءِ عليهم السلام.

857. الكافى ـ به نقل از اسماعيل بن عبد الخالق ـ: شنيدم امام صادق عليه السلام به ابو جعفرِ احول مى فرمايد ـ و من هم مى شنيدم ـ كه: «به بصره هم رفتى؟».

گفت: آرى.

فرمود: «استقبال مردم از اين قضيّه (امامت و ولايت) را چگونه ديدى؟».

گفت: به خدا سوگند كه شمارِ چنين كسانى، اندك است. كارهايى كرده اند؛ امّا اندك است.

فرمود: «بر تو باد نوجوانان؛ زيرا اين گروه، بيشتر به سوى كارهاى خوب مى شتابند» و سپس فرمود: «مردم بصره در باره اين آيه: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان» ؟ ». چه مى گويند.

گفتم: فدايت شوم! آنها مى گويند: اين آيه در باره نزديكان پيامبر خداست.

فرمود: «اشتباه مى كنند. اين آيه در خصوص ما اهل بيت نازل شده است؛ در باره على و فاطمه و حسن و حسين؛ يعنى: اصحاب كسا عليهم السلام».

858. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ الرَّجُلَ رُبَّما يُحِبُّ الرَّجُلَ ويُبغِضُ وُلدَهُ، فَأَبَى اللّهُ عز و جل إلّا أن يَجعَلَ حُبَّنا مَفتَرَضا ـ أخَذَهُ مَن أخَذَهُ، وتَرَكَهُ مَن تَرَكَهُ ـ واجِبا، فَقالَ: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى».

858. امام صادق عليه السلام: گاه انسان به كسى مهر مى ورزد؛ امّا فرزند او را دشمن مى دارد؛ ليكن خداوند عز و جل جز اين نخواست كه مهروَرزى به ما را واجب گرداند كه عدّه اى آن را گرفتند و عدّه اى رهايش كردند؛ فرموده است: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوستى با خويشاوندان».

859. الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام ـ: بِأَبي أنتُم واُمّي ونَفسي، بِمُوالاتِكُم عَلَّمَنَا اللّهُ مَعالِمَ دينِنا، وأصلَحَ ما كانَ فَسَدَ مِن دُنيانا، وبِمُوالاتِكُم تَمَّتِ الكَلِمَةُ وعَظُمَتِ النِّعمَةُ وَائتَلَفَتِ الفُرقَةُ، وبِمُوالاتِكُم تُقبَلُ الطّاعَةُ المُفتَرَضَةُ، ولَكُمُ المَوَدَّةُ الواجِبَةُ.

859. امام هادى عليه السلام ـ در زيارت جامعه كه امامان عليهم السلام را بِدان زيارت مى كنند ـ: پدر و مادرم و جانم فداى شما! به واسطه ولايت [و دوستى] شماست كه خداوند، نشانه هاى دينمان را به ما آموخت و تباهى هاى دنياى ما را به سامان آورد و به واسطه ولايت [و دوستى] شماست كه كلمه[ى توحيد]، كامل گشت و نعمت، تمام شد و جدايى به اتّحاد انجاميد و به واسطه ولايت [و دوستى] شماست كه طاعت [و عباداتِ] واجب، پذيرفته مى شود و آن دوستى اى كه واجب گشته است، مخصوص شماست.

860. مصباح الزائر في دعاء النّدبة: ثُمَّ جَعَلتَ أجرَ مُحَمَّدٍ ـ صَلَواتُكَ عَلَيهِ وآلِهِ ـ مَوَدَّتَهُم في كِتابِكَ، فَقُلتَ: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى»، وقُلتَ: «مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ»، وقُلتَ: «مَآ أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلاً»، فَكانوا هُمُ السَّبيلَ إلَيكَ، وَالمَسلَكَ إلى رِضوانِكَ.

860. مصباح الزائر ـ در دعاى ندبه ـ: آن گاه در كتاب خود، مُزد محمّد ـ كه درودهايت بر او و خاندانش باد ـ را دوستى با خاندان او قرار دادى و فرمودى: «بگو: من به ازاى اين، مزدى از شما نمى خواهم، جز دوستى با خويشاوندان» و نيز فرمودى: «هر مزدى كه از شما خواستم، از آنِ خودتان است» و باز فرمودى: «براى اين از شما مزدى نمى خواهم، مگر كسى كه بخواهد راهى به سوى پروردگارش در پيش گيرد». اينان، همان راهى هستند كه به تو مى رسد و همان مسيرى هستند كه به خشنودى تو مى انجامد.

8 / 3 ـ 2: التَّمَسُّكُ

8 / 3 ـ 2: تمسّك

861. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أنَا وأهلُ بَيتي شَجَرَةٌ فِي الجَنَّةِ وأغصانُها فِي الدُّنيا، فَمَن تَمَسَّكَ بِنَا اتَّخَذَ إلى رَبِّهِ سَبيلاً.

861. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: من و اهل بيتم، درختى هستيم كه در بهشت است و شاخه هاى آن در دنياست. پس هر كه به ما چنگ آويزد، راهى به سوى پروردگارش در پيش گرفته است.

862. عنه صلى الله عليه و آله: مَن تَمَسَّكَ بِعِترَتي مِن بَعدي كانَ مِنَ الفائِزينَ.

862. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه پس از من به عترتم تمسّك جويد، از رستگاران است.

863. عنه صلى الله عليه و آله: الأَئِمَّةُ بَعدِي اثنا عَشَرَ، تِسعَةٌ مِن صُلبِ الحُسَينِ، ومِنّا مَهدِيُّ هذِهِ الاُمَّةِ. مَن تَمَسَّكَ مِن بَعدي بِهِم فَقَدِ استَمسَكَ بِحَبلِ اللّهِ، ومَن تَخَلّى مِنهُم فَقَد تَخَلّى مِنَ اللّهِ.

863. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امامان پس از من، دوازده نفرند كه نُه نفر آنان از پشت حسين هستند و مهدى اين امّت، از ماست. هر كه پس از من به ايشان تمسّك جويد، هر آينه به ريسمان خدا چنگ زده است و هر كه آنان را ترك گويد، خدا را ترك گفته است.

864. عنه صلى الله عليه و آله: تَمَسَّكوا بِطاعَةِ أئِمَّتِكُم ولا تُخالِفوهُم، فَإِنَّ طاعَتَهُم طاعَةُ اللّهِ، وإنَّ مَعصِيَتَهُم مَعصِيَةُ اللّهِ.

864. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: به [رشته] فرمان بردارى از امامانتان چنگ زنيد و از فرمانشان سرپيچى نكنيد؛ زيرا اطاعت از آنان، اطاعت از خدا و نافرمانى كردن از آنها، نافرمانى از خداست.

865. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّ أن يَركَبَ سَفينَةَ النَّجاةِ ويَستَمسِكَ بِالعُروَةِ الوُثقى ويَعتَصِمَ بِحَبلِ اللّهِ المَتينِ، فَليُوالِ عَلِيّا بَعدي، وَليُعادِ عَدُوَّهُ، وَليَأتَمَّ بِالأَئِمَّةِ الهُداةِ مِن وُلدِهِ، فَإِنَّهُم خُلَفائي وأوصِيائي، وحُجَجُ اللّهِ عَلَى الخَلقِ بَعدي، وسادَةُ اُمَّتي، وقادَةُ الأَتقِياءِ إلَى الجَنَّةِ، حِزبُهُم حِزبي وحِزبي حِزبُ اللّهِ، وحِزبُ أعدائِهِم حِزبُ الشَّيطانِ.

865. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه دوست دارد بر كشتى نجات بنشيند و به دستگيره محكم، چنگ آويزد و ريسمان استوار خدا را بگيرد، بايد پس از من، على را دوست بدارد و با دشمن او دشمنى كند و امامانِ هدايتگر از نسل او را به پيشوايى بپذيرد؛ زيرا آنان پس از من، جانشينان و اوصياى من و حجّت خدا بر خلق و سَروران امّت اند و پرهيزگاران را به سوى بهشت مى برند. حزب آنان، حزب من است و حزب من، حزب خداست و حزب دشمنان آنان، حزب شيطان است.

866. كفاية الأثر عن أبي ذرّ: سَمِعتُهُ [أيِ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله] يَقولُ لِعَلِيٍّ عليه السلام: يا عَلِيُّ، مَن أحَبَّكُم وتَمَسَّكَ بِكُم فَقَد تَمَسَّكَ بِالعُروَةِ الوُثقى.

866. كفاية الأثر ـ به نقل از ابو ذر ـ: شنيدم پيامبر صلى الله عليه و آله به على عليه السلام مى فرمايد: «اى على! هر كه شما را دوست بدارد و به دامن شما چنگ زند، هر آينه به دستگيره محكم چنگ زده است».

867. الإمام عليّ عليه السلام: قالَ لي رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: يا عَلِيُّ،... أنتُم حُجَّةُ اللّهِ عَلى خَلقِهِ وَالعُروَةُ الوُثقى، مَن تَمَسَّكَ بِهَا اهتَدى، ومَن تَرَكَها ضَلَّ.

867. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود: «اى على!... شما حجّت خدا بر خلق او و آن دستگيره محكم هستيد كه هر كس بِدان چنگ زند، هدايت مى شود و هر كه رهايش كند، گم راه مى گردد».

868. عنه عليه السلام: مَن تَمَسَّكَ بِنا لَحِقَ، مَن تَخَلَّفَ عَنّا غَرِقَ.

868. امام على عليه السلام: هركه به ما چنگ زند، به ساحل نجات مى رسد و هر كه رهايمان كند، غرق مى شود.

869. عنه عليه السلام: أينَ تَذهَبونَ وأنّى تُؤفَكونَ، وَالأَعلامُ قائِمَةٌ، وَالآياتُ واضِحَةٌ، وَالمَنارُ مَنصوبَةٌ؟! فَأَينَ يُتاهُ بِكُم؟! وكَيفَ تَعمَهونَ وبَينَكُم عِترَةُ نَبِيِّكُم، وهُم أزِمَّةُ الحَقِّ، وأعلامُ الدّينِ، وألسِنَةُ الصِّدقِ؟! فَأَنزِلوهُم بِأَحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ، ورِدوهُم وُرودَ الهيمِ العِطاشِ.

869. امام على عليه السلام: به كجا مى رويد و به كدامين سو منحرفتان مى كنند، در حالى كه علامت ها برپايند و نشانه ها آشكارند و مناره ها بر افراشته اند؟! از چه رو، اين چنين سرگشته و گم راهيد، با اين كه عترت پيامبرتان ـ كه زمامداران حق و نشانه هاى دين و زبان هاى راستى اند ـ، در ميان شمايند؟! پس آنان را همچون قرآن، حرمت نهيد و فرمان بريد و به [سرچشمه فيض] آنان در آييد، آن گونه كه اشتران تشنه كام به آبشخور هجوم مى برند.

870. عنه عليه السلام: عَلَيكُم بِتَقوَى اللّهِ وطاعَةِ مَن أطاعَ اللّهَ مِن أهلِ بَيتِ نَبِيِّكُم، الَّذينَ هُم أولى بِطاعَتِكُم فيما أطاعُوا اللّهَ فيهِ مِنَ المُنتَحِلينَ المُدَّعينَ المُقابِلينَ إلَينا، يَتَفَضَّلونَ بِفَضلِنا ويُجاحِدونّا أمرَنا، ويُنازِعونّا حَقَّنا، ويُدافِعونّا عَنهُ، فَقَد ذاقوا وَبالَ مَا اجتَرَحوا، فَسَوفَ يَلقَون غَيّا.

870. امام على عليه السلام: بر شما باد پروا داشتن از خداوند و فرمانبرى از كسانى از اهل بيت پيامبرتان كه از خدا فرمان مى برد؛ همانان كه به دليل اطاعتشان از خدا، سزاوارترند كه فرمانشان بريد تا از كسانى كه به دروغ، خود را به حقّ منتسب مى كنند و دَم از آن مى زنند و رو در روى ما ايستاده اند و فضايل ما را به خود مى بندند و امر ما را انكار مى كنند و بر سر غصب حقّ ما، با ما مى ستيزند و ما را از آن كنار مى زنند. البتّه اينان كيفر آنچه را مرتكب شدند، چشيدند و به زودى، كيفر تبهكارى خود را خواهند ديد.

871. عنه عليه السلام: اُنظُروا أهلَ بَيتِ نَبِيِّكُم، فَالزَموا سَمتَهُم، وَاتَّبِعوا أثَرَهُم، فَلَن يُخرِجوكُم مِن هُدىً، ولَن يُعيدوكُم في رَدىً، فَإِن لَبَدوا فَالبُدوا وإن نَهَضوا فَانهَضوا، ولا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا ولا تَتَأَخَّروا عَنهُم فَتَهلِكوا.

871. امام على عليه السلام: به اهل بيت پيامبرتان بنگريد و راه و روش آنان را در پيش گيريد و پيرو ايشان باشيد؛ زيرا آنان هرگز شما را از راه راست بيرون نمى برند و هيچ گاه به نابودى نمى كشانند. اگر آنها نشستند، شما نيز بنشينيد و اگر برخاستند، برخيزيد و بر ايشان پيشى نگيريد، كه گم راه مى شويد، و از آنها عقب نمانيد، كه به هلاكت مى افتيد.

872. عنه عليه السلام: لَنا رايَةُ الحَقِّ، مَنِ استَظَلَّ بِها كَنَّتهُ، ومَن سَبَقَ إلَيها فازَ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها هَلَكَ، ومَن فارَقَها هَوى، ومَن تَمَسَّكَ بِها نَجا.

872. امام على عليه السلام: رايت حق، در دست ماست. هر كه در سايه آن در آيد، او را پناه مى دهد و هر كه به سوى آن بشتابد، رستگار مى گردد و هر كه از آن وا پس ماند، نابود مى شود و هر كه از آن جدا گردد، [به وادى هلاكت وضلالت] فرو مى افتد و هر كه بِدان چنگ زند، نجات مى يابد.

873. عنه عليه السلام: مَن تَمَسَّكَ بِنَا لَحِقَ، ومَن سَلَكَ غَيرَ طَريقَتِنا غَرِقَ. لُِمحِبّينا أفواجٌ مِن رَحمَةِ اللّهِ، ولِمُبغِضينا أفواجٌ مِن غَضَبِ اللّهِ. وطَريقُنَا القَصدُ، وفي أمرِنَا الرُّشدُ.

873. امام على عليه السلام: هر كه به ما چنگ زند، به ساحل نجات مى رسد و هر كه جز راه ما را بپيمايد، غرق مى گردد. براى دوستداران ما، فوج هايى از رحمت خداست و براى كينه توزان ما، فوج هايى از خشم خدا. راه ما مستقيم است و امر ما، موجب هدايت و رستگارى است.

874. عنه عليه السلام ـ في أوَّلِ خُطبَةٍ خَطَبَها بَعدَ بَيعَةِ النّاسِ لَهُ عَلَى الأَمرِ ـ: ألا إنَّ أبرارَ عِترَتي وأطائِبَ أرومَتي أحلَمُ النّاسِ صِغارا، وأعلَمُ النّاسِ كِبارا. ألا وإنّا أهلُ بَيتٍ مِن عِلمِ اللّهِ عَلِمنا، وبِحُكمِ اللّهِ حَكَمنا، وبِقَولٍ صادِقٍ أخَذنا، فَإِن تَتَّبِعوا آثارَنا تَهتَدوا بِبَصائِرِنا، وإن لَم تَفعَلوا يُهلِككُمُ اللّهُ بِأَيدينا. مَعَنا رايَةُ الحَقِّ، مَن تَبِعَها لَحِقَ، ومَن تَأَخَّرَ عَنها غَرِقَ، ألا وبِنا تُدرَكَ تِرَةُ كُلِّ مُؤمِنٍ، وبِنا تُخلَعُ رِبقَةُ الذُّلِّ مِن أعناقِهِم، وبِنا فُتِحَ لا بِكُم، وبِنا يُختَمُ لا بِكُم.

874. امام على عليه السلام: ـ در نخستين سخنرانى اش پس از بيعتِ مردم با او بر امر خلافت ـ: بدانيد كه نيكانِ خاندان من و پاكانِ نژاد من، در خردسالى بردبارترين مردم و در بزرگى، داناترين مردم اند. بدانيد ما اهل بيتى هستيم كه علم ما بر گرفته از علم خداست و به حُكم خدا حُكم مى كنيم و سخن راست را گرفته ايم. پس اگر از ما پيروى كنيد، به وسيله بينش هاى ما، راه را مى يابيد و اگر چنين نكنيد، خداوند با دست هاى ما، شما را نابود خواهد كرد. رايتِ حق، با ماست. هر كه در پى آن حركت كند، به ساحل نجات مى رسد و هر كه از آن عقب ماند، غرق مى شود. بدانيد كه به واسطه ما انتقام هر مؤمنى گرفته مى شود و به واسطه ما طوقِ خوارى از گردن هايشان باز مى گردد و با ما آغاز مى شود، نه با شما، و با ما پايان مى پذيرد، نه با شما.

875. الإمام الباقر عليه السلام: آلُ مُحَمَّدٍ عليهم السلام هُم حَبلُ اللّهِ الَّذي أمَرَنا بِالاِعتِصامِ بِهِ، فَقالَ: «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُواْ» .

875. امام باقر عليه السلام: خاندان محمّد عليهم السلام، همان ريسمان خدايند كه ما را به چنگ زدن بِدان فرمان داده و فرموده است: «و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده مشويد».

876. الإمام الصادق عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا» ـ: نَحنُ الحَبلُ.

876. امام صادق عليه السلام ـ در باره آيه: «همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد» ـ: آن ريسمان، ما هستيم.

877. عنه عليه السلام: ما يَمنَعُكُم إذا كَلَّمَكُمُ النّاسُ أن تَقولوا لَهُم: ذَهَبنا مِن حَيثُ ذَهَبَ اللّهُ، وَاختَرنا مِن حَيثُ اختارَ اللّهُ. إنَّ اللّهَ سُبحانَهُ اختارَ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله وَاختارَ لَنا آلَ مُحَمَّدٍ، فَنَحنُ مُتَمَسِّكونَ بِالخِيَرَةِ مِنَ اللّهِ عز و جل.

877. امام صادق عليه السلام: چه مانعى دارد كه هر گاه مردم با شما سخن گفتند، به آنها بگوييد: ما از همان راهى رفته ايم كه خدا رفته است و همان چيزى را برگزيده ايم كه خدا برگزيده است. خداوند سبحان، محمّد صلى الله عليه و آله را برگزيد و ما را خاندان محمّد، گزينش نمود. پس ما به برگزيدگان از جانب خداى عز و جل، تمسّك جسته ايم.

878. عنه عليه السلام: كَذَبَ منَ زَعَمَ أنَّهُ يَعرِفُنا وهُوَ مُتَمَسِّكٌ بِعُروَةِ غَيرِنا.

878. امام صادق عليه السلام: دروغ مى گويد كسى كه مدّعى است ما را شناخته؛ امّا به دستاويز ديگران چنگ آويخته است.

879. الكافي عن يونس بن عبد الرّحمن: قُلتُ لِأَبِي الحَسَنِ الأَوَّلِ عليه السلام: بِمَ اُوَحِّدُ اللّهَ؟ فَقالَ: يا يونُسُ، لا تَكونَنَّ مُبتَدِعا، مَن نَظَرَ بِرَأيِهِ هَلَكَ، ومَن تَرَكَ أهلَ بَيتِ نَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله ضَلَّ، ومَن تَرَكَ كِتابَ اللّهِ وقَولَ نَبِيِّهِ كَفَرَ.

879. الكافى ـ به نقل از يونس بن عبد الرحمان ـ: به امام كاظم عليه السلام گفتم: چگونه موحّد باشم؟

فرمود: «اى يونس! بدعت گذار مباش. كسى كه به رأى خود نظر دهد، هلاك مى شود و هر كه اهل بيت پيامبرش را رها كند، گم راه مى گردد و كسى كه كتاب خدا و گفتار پيامبرش را فرو گذارد، كافر مى شود».

880. الإمام الكاظم عليه السلام ـ مِن كِتابِهِ إلى عَلِيِّ بنِ سُوَيدٍ ـ: إنَّ أوَّلَ ما اُنهي إلَيكَ أنّي أنعى إلَيكَ نَفسي في لَيالِيَّ هذِهِ، غَيرَ جازِعٍ ولا نادِمٍ، ولا شاكٍّ فيما هُوَ كائِنٌ مِمّا قَد قَضَى اللّهُ عز و جلوحَتَمَ، فَاستَمسِك بِعُروةِ الدّينِ؛ آلِ مُحَمَّدٍ عليهم السلام، وَالعُروَةِ الوُثقى الوَصِيِّ بَعدَ الوَصِيِّ، وَالمُسالَمَةِ لَهُم وَالرِّضا بِما قالوا.

880. امام كاظم عليه السلام ـ در نامه اى كه به على بن سويد نوشت ـ: قبل از هر چيز، لازم است به تو بگويم كه من در همين شب ها از دنيا خواهم رفت و از اين بابت نه بى تابم و نه نادِم، و نه در آنچه خداوند عز و جل حُكم كرده و تحقّق آن قطعى است، ترديد دارم. پس به دستگيره دين ـ يعنى: خاندان محمّد عليهم السلام ـ و به دستگيره استوار ـ يعنى: اوصياى آنها ـ يكى پس از ديگرى چنگ زن و در برابر آنچه گفتند، تسليم و راضى باش.

تعليق:

الأحاديث التي تدلّ على وجوب التمسّك بأهل البيت فوق حدّ التواتر، منها حديث الثقلين. راجع: ج9 ص418 «أهل البيت / الفصل الثالث / عِدل القرآن».

يادداشت

احاديثى كه بر وجوب تمسّك به اهل بيت عليهم السلام دلالت دارند، بيش از حدّ تواترند، از جمله حديث ثقلين كه در همين مَدخل (اهل بيت)، فصل سوم، در عنوان «هم تاىِ قرآن» گذشت (ر. ك: ج9 ص419).

8 / 3 ـ 3: الوَلايَةُ

8 / 3 ـ 3: ولايت

881. المستدرك على الصحيحين عن زيد بن أرقم: لَمّا رَجَعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مِن حَجَّةِ الوَداعِ ونَزَلَ غَديرَ خُمٍّ أمَرَ بِدَوحاتٍ فَقُمِمنَ... ثُمَّ قالَ: إنَّ اللّهَ مَولايَ وأنَا وَلِيُّ كُلِّ مُؤمِنٍ. ثُمَّ أخَذَ بِيَدِ عَلِيٍّ عليه السلام فَقالَ: مَن كُنتُ وَلِيَّهُ فَهذا وَلِيُّهُ، اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ وعادِ مَن عاداهُ.

881. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از زيد بن ارقم ـ: چون پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از حَجّة الوداع باز گشت و در غدير خُم فرود آمد، دستور داد زير درخت ها را از خار و خاشاك جارو كردند.… سپس فرمود: «همانا خداوند، مولاى من است و من ولىّ هر مؤمنى هستم». آن گاه دست على عليه السلام را گرفت و فرمود: «هر كه من ولىّ اويم، اين، ولىّ اوست. بار خدايا! دوستدار او را دوست بدار و دشمنش را دشمن».

882. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّ أن يَحيا حَياتي ويَموتَ ميتَتي ويَدخُلَ الجَنَّةَ الَّتي وَعَدَني رَبّي فَليَتَوَلَّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ ووَرَثَتَهُ الطّاهِرينَ، أئِمَّةَ الهُدى ومَصابيحَ الدُّجى مِن بَعدي، فَإِنَّهُم لَن يُخرِجوكُم مِن بابِ الهُدى إلى بابِ الضَّلالَةِ.

882. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه دوست دارد چون من زندگى كند و مانند من بميرد و به همان بهشتى كه پروردگارم مرا وعده داده است، وارد شود، پس بايد ولايت على بن ابى طالب و وارثان پاك او را كه پس از من، امامان هدايتگر و چراغ هاى تاريكى ها هستند، بپذيرد؛ زيرا آنان هرگز شما را از راه راست به كج راهه گم راهى نمى كشانند.

883. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أرادَ أن يَحيا حَياتي ويَموتَ ميتَتي، ويَدخُلَ جَنَّةَ عَدنٍ الَّتي غَرَسَهَا اللّهُ رَبّي بِيَدِهِ ، فَليَتَوَلَّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ، وَليَتَوَلَّ وَلِيَّهُ، وَليُعادِ عَدُوَّهُ، وَليُسَلِّم لِلأَوصِياءِ مِن بَعدِهِ، فَإِنَّهُم عِترَتي مِن لَحمي ودَمي، أعطاهُمُ اللّهُ فَهمي وعِلمي. إلَى اللّهِ أشكو أمرَ اُمَّتِيَ المُنكِرينَ لِفَضلِهِم، القاطِعينَ فيهِم صِلَتي. وايمُ اللّهِ لَيَقتُلُنَّ ابنيّ ، لا أنالَهُمُ اللّهُ شَفاعَتي.

883. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه مى خواهد چون من زندگى كند و مانند من بميرد و به بهشت برينى كه پروردگارم، خداى يكتا با دست [قدرت] خود، آن را نشانده است، وارد شود، بايد ولايت على بن ابى طالب را بپذيرد و با دوست او دوستى كند و با دشمنش دشمنى ورزد و در برابر اوصياى پس از او، گردن نهد؛ زيرا آنان عترت من و از گوشت و خون من هستند. خداوند، فهم و دانش مرا به آنان عطا نموده است. به خدا شِكوه مى كنم از دست امّتم كه فضيلت ايشان را منكر مى شوند و حرمت خويشاوندى مرا با آنان نگه نمى دارند. به خدا سوگند كه اينان دو فرزند مرا مى كشند! خدا شفاعتم را شامل حال آنان نكند!

884. عنه صلى الله عليه و آله ـ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ: مَن سَرَّهُ أن يَلقَى اللّهَ عز و جل آمِنا مُطَهَّرا لا يَحزُنُهُ الفَزَعُ الأَكبَرُ فَليَتَوَلَّكَ، وَليَتَوَلَّ بَنيكَ الحَسَنَ وَالحُسَينَ، وعَلِيَّ بنَ الحُسَينِ، ومُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ، وجَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ، وموسَى بنَ جَعفَرٍ، وعَلِيَّ بنَ موسى، ومُحَمَّدا، وعَلِيّا، وَالحَسَنَ، ثُمَّ المَهدِيَّ وهُوَ خاتَمُهُم.

884. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به على عليه السلام ـ: هر كه خوش حال مى شود كه خداى عز و جل را ايمن و پاك ديدار كند و از آن وحشت بزرگ (قيامت)، اندوهى به دل راه ندهد، بايد ولايت تو و ولايت دو فرزندت حسن و حسين و على بن الحسين و محمّد بن على و جعفر بن محمّد و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمّد و على و حسن و سرانجام، مهدى را كه آخرين آنهاست، بپذيرد.

885. عنه صلى الله عليه و آله ـ فِي الأَئِمَّةِ عليهم السلام ـ: يَابنَ عَبّاسٍ، وَلايَتُهُم وَلايتي ووَلايَتي وَلايَةُ اللّهِ، وحَربُهُم حَربي وحَربي حَربُ اللّهِ ، وسِلمُهُم سِلمي وسِلمي سِلمُ اللّهِ.

885. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در باره امامان عليهم السلام ـ: اى پسر عبّاس! ولايت آنان، ولايت من است و ولايت من، ولايت خداست. جنگ با آنان، جنگ با من است و جنگ با من، جنگ با خدا. آشتى با آنان، آشتى با من است و آشتى با من، آشتى بودن با خداست.

886. عنه صلى الله عليه و آله: وَلايَتي ووَلايَةُ أهلِ بَيتي أمانٌ مِنَ النّارِ.

886. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ولايت من و ولايت اهل بيت من، مايه ايمنى از آتش دوزخ است.

887. عنه صلى الله عليه و آله: ما بالُ أقوامٍ إذا ذُكِرَ عِندَهُم آلُ إبراهيمَ فَرِحوا وَاستَبشَروا، وإذا ذُكِرَ عِندَهُم آلُ مُحَمَّدٍ عليه السلام اِشمَأَزَّت قُلوبُهُم؟! وَالَّذي نَفسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ، لَو أنَّ عَبدا جاءَ يَومَ القِيامَةِ بِعَمَلِ سَبعينَ نَبِيّا ما قَبِلَ اللّهُ ذلِكَ مِنهُ حَتّى يَلقاهُ بِوَلايَتي ووَلايَةِ أهلِ بَيتي.

887. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: عدّه اى را چه مى شود كه هر گاه در حضور آنان از خاندان ابراهيم ياد مى شود، خوش حال و شادمان مى شوند؛ امّا هر زمان كه نزد آنان از خاندان محمّد صلى الله عليه و آله نام برده مى شود، ناراحت مى شوند؟! سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست، اگر در روز قيامت، بنده اى با عملِ هفتاد پيامبر حاضر شود، خداوند، آنها را از او نپذيرد، مگر اين كه با ولايت من و ولايت اهل بيتم خدا را ديدار كند.

888. الإمام عليّ عليه السلام: لا يُقاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله مِن هذِهِ الاُمَّةِ أحَدٌ، ولا يُسَوّى بِهِم مَن جَرَت نِعمَتُهُم عَلَيهِ أبَدا، هُم أساسُ الدّينِ، وعِمادُ اليَقينِ، إلَيهِم يَفيءُ الغالي، وبِهِم يَلحَقُ التّالي، ولَهُم خَصائِصُ حَقِّ الوَلايَةِ، وفيهِمُ الوَصِيَّةُ وَالوِراثَةُ.

888. امام على عليه السلام: از اين امّت، كسى با خاندان محمّد صلى الله عليه و آله سنجيده نمى شود و كسانى كه از نعمت آنان برخوردار بودند، با آنها برابر نيستند. آنان (خاندان محمّد) بنياد دين و تكيه گاه يقين اند. تند رونده، به سوى ايشان بر مى گردد و وا پس مانده، به آنان ملحق مى شود. ويژگى هاى حقّ ولايت [و امامت]، در آنهاست و بس، و وصيّت و وراثت، منحصر به آنان است.

889. عنه عليه السلام: لَنا عَلَى النّاسِ حَقُّ الطّاعَةِ وَالوَلايَةِ، ولَهُم مِنَ اللّهِ سُبحانَهُ حُسنُ الجَزاءِ.

889. امام على عليه السلام: ما را بر عهده مردم، حقّ فرمانبرى و ولايت است و براى اين كار، از خداوند سبحان، پاداش نيك خواهند گرفت.

890. الإمام الباقر عليه السلام: بُنِيَ الإِسلامُ عَلى خَمسِ دَعائِمَ: إقامِ الصَّلاةِ، وإيتاءِ الزَّكاةِ، وصَومِ شَهرِ رَمَضانَ، وحَجِّ البَيتِ الحَرامِ، وَالوَلايَةِ لَنا أهلَ البَيتِ.

890. امام باقر عليه السلام: اسلام بر پنج پايه استوار شده است: نماز خواندن، زكات دادن، گرفتن روزه ماه رمضان، گزاردن حجّ خانه خدا و پذيرشِ ولايت ما اهل بيت.

891. عنه عليه السلام: إنَّ اللّهَ جَلَّ وعَزَّ طَهَّرَ أهلَ بَيتِ نَبِيِّهِ عليهم السلام وسَأَلَهُم أجرَ المَوَدَّةِ، وأجرى لَهُمُ الوَلايَةَ، وجَعَلَهُم أوصِياءَهُ وأحِبّاءَهُ ثابِتَةً بَعدَهُ في اُمَّتِهِ، فَاعتَبِروا يا أيُّهَا النّاسُ فيما قُلتُ، حَيثُ وَضَعَ اللّهُ عز و جل وَلايَتَهُ وطاعَتَهُ ومَوَدَّتَهُ وَاستِنباطَ عِلمِهِ وحُجَجَهُ، فَإِيّاهُ فَتَقَبَّلوا، وبِهِ فَاستَمسِكوا، تَنجوا بِهِ وتَكونُ لَكُم الحُجَّةُ يَومَ القِيامَةِ، وطَريقُ رَبِّكُم جَلَّ وعَزَّ، ولا تَصِلُ وَلايَةٌ إلَى اللّهِ عز و جل إلّا بِهِم، فَمَن فَعَلَ ذلِكَ كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ أن يُكرِمَهُ ولا يُعَذِّبَهُ، ومَن يَأتِ اللّهَ عز و جل بِغَيرِ ما أمَرَهُ كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ عز و جل أن يُذِلَّهُ وأن يُعَذِّبَهُ.

891. امام باقر عليه السلام: خداوند عز و جل، اهل بيت پيامبر خود را پاك گردانيد و مزد رسالت را دوستى با ايشان قرار داد و ولايت را براى آنان مقرّر داشت و ايشان را اوصيا و دوستان او قرار داد كه پس از وى در ميان امّتش پايدارند. پس ـ اى مردم ـ در آنچه گفتم، بينديشيد كه خداوند عز و جل، ولايت و طاعت و دوستى خود را در او نهاده و وى را استنباط كننده علمش و حجّت هايش گردانيده است. بنا بر اين، فقط او را بپذيريد و تنها به او تمسّك جوييد تا به واسطه او نجات يابيد و در روز قيامت، حجّت داشته باشيد. راه پروردگارتان عز و جل، جز به واسطه آنان پيموده نمى شود و هيچ ولايتى جز به واسطه آنان به خداى عز و جل نمى پيوندد. هر كه چنين كند، بر خداوند است كه او را گرامى بدارد و عذابش نكند و هر كه با چيزى جز آنچه خداوند عز و جلبدان فرمان داده، بر او وارد شود، بر خداى عز و جل است كه او را خوار گرداند و عذابش كند.

892. الكافي عن أبي حمزة: قالَ لي أبو جَعفَرٍ عليه السلام: إنَّما يَعبُدُ اللّهَ مَن يَعرِفُ اللّهَ، فَأَمّا مَن لا يَعرِفُ اللّهَ فَإِنَّما يَعبُدُهُ هكَذا ضَلالاً. قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، فَما مَعرِفَةُ اللّهِ؟

قالَ: تَصديقُ اللّهِ عز و جل، وتَصديقُ رَسولِهِ صلى الله عليه و آله، ومُوالاةُ عَلِيٍّ عليه السلام، وَالاِئتمامُ بِهِ وبِأَئِمَّةِ الهُدى عليهم السلام، وَالبَراءَةُ إلَى اللّهِ عز و جل مِن عَدُوِّهِم، هكَذا يُعرَفُ اللّهُ عز و جل.

892. الكافى ـ به نقل از ابو حمزه ـ: امام باقر عليه السلام به من فرمود: «در حقيقت، خدا را كسى بندگى مى كند كه خداشناس باشد؛ امّا كسى كه خداشناس نيست، او را اين گونه [مانند عامّه مردم]، گم راهانه مى پرستد».

گفتم: فدايت شوم! شناخت خدا به چيست؟

فرمود: «باور داشتن خداى عز و جل و باور داشتن پيامبر او و پذيرش ولايت على عليه السلام و پيروى از او و از امامان هدايت عليهم السلام و پناه بردن به خداى عز و جل از دشمنان آنان. اين است شناخت خداى عز و جل».

893. الإمام الباقر عليه السلام: مَن دَخَلَ في وَلايَةِ آلِ مُحَمَّدٍ دَخَلَ الجَنَّةَ، ومَن دَخَلَ في وَلايَةِ عَدُوِّهِم دَخَلَ النّارَ.

893. امام باقر عليه السلام: هر كه به ولايت خاندان محمّد در آيد، به بهشت مى رود و هر كه به ولايت دشمنان آنان در آيد، به دوزخ مى رود.

894. الكافي عن محمّد بن عليّ الحلبيّ عن الإمام الصّادق عليه السلام ـ في قَولِهِ عز و جل: «رَّبِّ اغْفِرْ لِى وَ لِوَالِدَىَّ وَ لِمَن دَخَلَ بَيْتِىَ مُؤْمِنًا» ـ: يَعنِي الوَلايَةَ، مَن دَخَلَ فِي الوَلايَةِ دَخَلَ في بَيتِ الأَنبِياءِ عليهم السلام. وقَولِهِ: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» يَعنِي الأَئِمَّةَ عليهم السلام ووَلايَتَهُم، مَن دَخَلَ فيها دَخَلَ في بَيتِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله.

894. الكافى ـ به نقل از محمّد بن على حلبى ـ: امام صادق عليه السلام در باره آيه: «پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر كس را كه با ايمان وارد خانه من شود، بيامرز!» فرمود: «مقصود، ولايت است. هر كس به ولايت وارد شود، به خانه پيامبران عليهم السلام وارد شده است» و در باره آيه: «خداوند خواسته است كه پليدى را تنها از شما اهل بيت بزدايد و شما را كاملاً پاكيزه گرداند» فرمود: «مقصود، امامان عليهم السلام و ولايت آنان است. هر كه به اين ولايت وارد شود، به خانه پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شده است».

895. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ اللّهَ جَعَلَ وَلايَتَنا أهلَ البَيتِ قُطبَ القُرآنِ، وقُطبَ جَميعِ الكُتُبِ، عَلَيها يَستَديرُ مُحكَمُ القُرآنِ، وبِها نَوَّهَتِ الكُتُبُ ويَستَبينُ الإِيمانُ. وقَد أمَرَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أن يُقتَدى بِالقُرآنِ وآلِ مُحَمَّدٍ، وذلِكَ حَيثُ قالَ في آخِرِ خُطبَةٍ خَطَبَها: «إنّي تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَينِ: الثَّقَلَ الأَكبَرَ، وَالثَّقَلَ الأَصغَرَ، فَأَمَّا الأَكبَرُ فَكِتابُ رَبّي، وأمَّا الأَصغَرُ فَعِترَتي أهلُ بَيتي، فَاحفَظوني فيهِما فَلَن تَضِلّوا ما تَمَسَّكتُم بِهِما».

895. امام صادق عليه السلام: خداوند، ولايت ما اهل بيت را محور قرآن و محور همه كتاب ها[ى آسمانى] قرار داد كه قرآنِ استوار، بر گِرد آن مى چرخد و به واسطه آن، همه كتاب ها ارج يافته اند و به واسطه آن، حقيقت ايمان روشن مى شود. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دستور داد كه به قرآن و خاندان محمّد اقتدا شود، آن گاه كه در آخرين خطبه خود فرمود: «من در ميان شما، دو چيز گران سنگ بر جاى مى نهم: يكى بزرگ تر و ديگرى كوچك تر. امّا بزرگ تر، كتاب پروردگار من است و كوچك تر، عترت يا همان اهل بيت من اند. پس با پاسداشت آن دو مرا پاس بداريد؛ زيرا تا زمانى كه به آن دو، چنگ زنيد، هرگز گم راه نخواهيد شد».

896. الإمام الكاظم عليه السلام: مَن تَقَدَّمَ إلى وَلايَتِنا اُخِّرَ عَن سَقَرَ، ومَن تَأَخَّرَ عَنّا تَقَدَّمَ إلى سَقَرَ.

896. امام كاظم عليه السلام: هر كه به سوى ولايت ما پيش رود، از دوزخ وا پس مى ماند و هر كه از ولايت ما عقب ماند، به سوى دوزخ پيش مى رود.

897. الأمالي للطوسي عن عبد السّلام بن صالح الهرويّ: كُنتُ مَعَ الرِّضا عليه السلام لَمّا دَخَلَ نَيسابورَ، وهُوَ راكِبٌ بَغلَةً شَهباءَ وقَد خَرَجَ عُلَماءُ نَيسابورَ فِي استِقبالِهِ، فَلَمّا سارَ إلَى المَرتَعَةِ تَعَلَّقوا بِلِجامِ بَغلَتِهِ وقالوا: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، حَدِّثنا بِحَقِّ آبائِكَ الطّاهِرينَ، حَدِّثنا عَن آبائِكَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم أجمَعينَ.

فَأَخرَجَ رَأسَهُ مِنَ الهَودَجِ وعَلَيهِ مَطرَفُ خَزٍّ فَقالَ: حَدَّثَني أبي موسَى بنُ جَعفَرٍ، عَن أبيهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ، عَن أبيهِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ، عَن أبيهِ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ، عَن أبيهِ الحُسَينِ سَيِّدِ شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ، عَن أبيهِ أميرِ المُؤمِنينَ، عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: أخبَرَني جَبرَئيلُ الرّوحُ الأَمينُ، عَنِ اللّهِ تَقَدَّسَت أسماؤُهُ وجَلَّ وَجهُهُ قالَ: «إنّي أنَا اللّهُ، لا إلهَ إلَا أنَا وَحدي، عِبادي! فَاعبُدوني، وَليَعلَم مَن لَقِيَني مِنكُم بِشَهادَةِ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ مُخلِصا بِها أنَّهُ قَد دَخَلَ حِصني، ومَن دَخَلَ حِصني أمِنَ عَذابي».

قالوا: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، وما إخلاصُ الشَّهادَةِ للّهِِ؟ قالَ: «طاعَةُ اللّهِ ورَسولِهِ ووَلايَةُ أهلِ بَيتِهِ عليهم السلام».

897. الأمالى، طوسى ـ به نقل از عبد السلام بن صالح هروى ـ: زمانى كه امام رضا عليه السلام وارد نيشابور شد، من با ايشان بودم. امام عليه السلام بر قاطر خاكسترى رنگى سوار بود. علماى نيشابور براى استقبال از ايشان بيرون آمده بودند. چون به جانب مرتعه به راه افتاد، آنان لگام قاطر ايشان را گرفتند و گفتند: اى پسر پيامبر خدا! تو را به حقّ پدران پاكت براى ما حديثى بگو. از پدران خويش ـ كه درود خدا بر همه آنان باد ـ برايمان حديثى بگو.

در اين هنگام، امام عليه السلام سرش را از كجاوه اى كه روى آن پارچه ابريشمى نگارين آويخته بود، بيرون آورد و فرمود: «پدرم موسى بن جعفر، از پدرش جعفر بن محمّد، از پدرش محمّد بن على، از پدرش على بن الحسين، از پدرش حسين، سَرور جوانان بهشتى، از پدرش امير مؤمنان، از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله برايم حديث كرد كه فرمود: جبرئيل، روح الأمين، از جانب خداوند پاك و بزرگ به من خبر داد كه فرمود: اين منم خدا. معبودى نيست، مگر تنها من. بندگان من! پس مرا بندگى كنيد، كه هر كس از شما كه با شهادت دادن مخلصانه به اين كه معبودى جز خداى يكتا نيست، مرا ديدار كند، به حصار من وارد مى گردد و هر كس به حصار من وارد شود، از عذابم ايمن است».

گفتند: اى پسر پيامبر خدا! شهادت دادن مخلصانه به خدا چگونه است؟

فرمود: «به اطاعت از خدا و پيامبر او و ولايت اهل بيتش عليهم السلام».

898. الإمام الرّضا عليه السلام: كَمالُ الدّينِ وَلايَتُنا وَالبَراءَةُ مِن عَدُوِّنا.

898. امام رضا عليه السلام: كمال دين، در داشتن ولايت ما و بيزارى جستن از دشمن ماست.

899. الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام ـ: وأشرَقَتِ الأَرضُ بِنورِكُم، وفازَ الفائِزونَ بِوَلايَتِكُم، بِكُم يُسلَكُ إلَى الرِّضوانِ، وعَلى مَن جَحَدَ وَلايَتَكُم غَضَبُ الرَّحمنِ.

899. امام هادى عليه السلام ـ در زيارت جامعه كه بِدان امامان عليهم السلام را زيارت مى كنند ـ: و زمين به نور شما روشن گشت و رستگاران، به واسطه ولايت شما رستگار شدند. به سبب وجود شماست كه راه رضوان [الهى] پيموده مى شود و خشم خدا بر كسى است كه ولايت شما را انكار كند.

8 / 3 ـ 4: التَّقديمُ

8 / 3 ـ 4: مقدّم داشتن

900. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! إنّي فَرَطُكُم وأنتُم وارِدونَ عَلَيَّ الحَوضَ، ألا وإنّي سائِلُكُم عَنِ الثَّقَلَينِ، فَانظُروا كَيفَ تَخلُفونّي فيهِما، فَإِنَّ اللَّطيفَ الخَبيرَ نَبَّأَني أنَّهُما لَن يَفتَرِقا حَتّى يَلقَياني، وسَأَلتُ رَبّي ذلك فَأَعطانيهِ، ألا وإنّي قَد تَرَكتُهُما فيكُم: كِتابَ اللّهِ وعِترَتي أهلَ بَيتي، فَلا تَسبِقوهُم فَتَفَرَّقوا، ولا تُقَصِّروا عَنهُم فَتَهلِكوا، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم.

900. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! من جلوتر از شما مى روم و شما در كنار حوض [كوثر]، بر من وارد مى شويد. آگاه باشيد كه من از شما در باره ثَقَلين خواهم پرسيد. پس بنگريد كه پس از من با آن دو، چه مى كنيد؛ زيرا خداوندِ لطيف خبير، مرا خبر داد كه اين دو هرگز از يكديگر جدا نخواهند شد تا اين كه به ديدار من بيايند و من اين امر را از پروردگارم خواستم و او خواهش مرا بر آورد. آگاه باشيد كه من در ميان شما اين دو را بر جاى گذاشته ام: كتاب خدا و عترتم [يعنى] اهل بيتم را. پس، از آنان پيشى نگيريد كه پراكنده مى شويد و از آنان عقب نمانيد كه نابود مى شويد و به آنان چيز ياد ندهيد؛ زيرا آنان از شما داناترند.

901. عنه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! قَد بَيَّنتُ لَكُم مَفزَعَكُم بَعدي وإمامَكُم ودَليلَكُم وهادِيَكُم، وهُوَ أخي عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ، وهُوَ فيكُم بِمَنزِلَتي فيكُم، فَقَلِّدوهُ دينَكُم وأطيعوهُ في جَميعِ اُمورِكُم، فَإِنَّ عِندَهُ جَميعَ ماعَلَّمَنِيَ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى وحِكمَتَهُ، فَسَلوهُ وتَعَلَّموا مِنهُ ومِن أوصِيائِهِ بَعدَهُ، ولا تُعَلِّموهُم ولا تَتَقَدَّموهُم ولا تَخَلَّفوا عَنهُم، فَإِنَّهُم مَعَ الحَقِّ وَالحَقَّ مَعَهُم، لا يُزايِلونَهُ ولا يُزايِلُهُم.

901. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! من هشدار دهنده و پيشوا و راه نما و رهبر پس از خود را براى شما مشخّص كردم و او برادرم على بن ابى طالب است. او در ميان شما به منزله من در ميان شماست. پس در دين خود، از او پيروى كنيد و در همه كارهايتان از وى فرمان بريد؛ زيرا تمام آنچه را كه خداوند ـ تبارك و تعالى ـ به من تعليم داده و حكمت الهى، در نزد اوست. بنا بر اين، از او و از اوصياى پس از او بپرسيد و تعليم گيريد و به آنان چيز ياد ندهيد و بر ايشان پيشى نگيريد و از آنان عقب نمانيد؛ چرا كه آنان با حق هستند و حق با آنان است. نه آنان از حق جدا مى شوند و نه حق از آنان جدا مى شود.

902. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّهَ تَعالى جَعَلَ ذُرِّيَّةَ كُلِّ نَبِيٍّ مِن صُلبِهِ وجَعَلَ ذُرِّيَّتي مِن صُلبِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام... فَقَدِّموهُم ولا تَتَقَدَّموا عَلَيهِم، فَإِنَّهُم أحلَمُكُم صِغارا وأعلَمُكُم كِبارا، فَاتَّبِعوهُم فَإِنَّهُم لا يُدخِلونَكُم في ضَلالٍ ولا يُخرِجونَكُم مِن هُدىً.

902. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداى متعال، ذريّه هر پيامبرى را از پشت خود او قرار داده؛ امّا ذريّه مرا از پشت على بن ابى طالب عليه السلام قرار داده است.… پس آنان را پيشرو قرار دهيد و از ايشان جلو نيفتيد؛ زيرا آنان در خردسالى، بردبارترين شما و در بزرگ سالى، داناترينتان هستند. بنا بر اين، از آنان پيروى كنيد؛ چرا كه ايشان شما را به گم راهى نمى كشانند و از راه راست بيرونتان نمى برند.

903. الإحتجاج عن عثمان بن حنيف: سَمِعنا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: أهلُ بَيتي نُجومٌ لِأَهلِ الأَرضِ، فَلا تَتَقَدَّموهُم وقَدِّموهُم فَهُمُ الوُلاةُ بَعدي.

فَقامَ إلَيهِ رَجُلٌ، فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، وأيُّ أهلِ بَيتِكَ؟

فَقالَ: عَلِيٌّ وَالطّاهِرونَ مِن وُلدِهِ.

903. الاحتجاج ـ به نقل از عثمان بن حنيف ـ: شنيديم كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «اهل بيت من، ستارگان اهل زمين اند. پس، از آنان جلو نيفتيد و ايشان را جلودار خود سازيد؛ چرا كه آنان، واليانِ پس از من اند».

مردى برخاست و گفت: اى پيامبر خدا!كدام اهل بيتت؟

فرمود: «على و فرزندان پاك او».

904. الإمام عليّ عليه السلام ـ في خُطبَةٍ لَهُ في رَسولِ اللّهِ وأهلِ بَيتِهِ عليهم السلام ـ: أرسَلَهُ بِأَمرِهِ صادِعا (/ ناطِقا)، وبِذِكرِهِ ناطِقا (/ قاطِعا)، فَأَدّى أمينا، ومَضى رَشيدا، وخَلَّفَ فينا رايَةَ الحَقِّ، مَن تَقَدَّمَها مَرَقَ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها زَهَقَ، ومَن لَزِمَها لَحِقَ.

904. امام على عليه السلام ـ در سخنانى در باره پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اهل بيت او ـ: خداوند، او (محمّد صلى الله عليه و آله) را فرستاد تا فرمانش را بيان كند و يادش را بر سر زبان ها اندازد، و او رسالت خود را با امانت ادا كرد و ره يافته و رستگار، جهان را وداع گفت و پرچم حق را در ميان ما گذاشت. هر كه از آن پيشى گيرد، از دين بيرون مى رود و هر كه از آن وا پس ماند، هلاك مى شود و هر كه همراهىِ آن كند، [به ساحل رستگارى و نجات] مى رسد.

905. عنه عليه السلام: لَمّا خَطَبَ أبو بَكرٍ قامَ إلَيهِ اُبَيُّ بنُ كَعبٍ، وكانَ يَومُ الجُمُعَةِ أوَّلُ يَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، فَقالَ: ... أَلَستُم تَعلَمونَ أنَّ رَسولَ اللّهِ قالَ: اُوصيكُم بِأَهلِ بَيتي خَيرا، فَقَدِّموهُم ولا تَقَدَّموهُم، وأمِّروهُم ولا تَأَمَّروا عَلَيهِم... فَقامَت إلَيهِ رِجالٌ مِنَ الأَنصارِ فَقالوا (لَهُ): اُقعُد رَحِمَكَ اللّهُ يا اُبَيُّ، فَقَد أدَّيتَ ما سَمِعتَ ووَفَيتَ بِعَهدِكَ.

905. امام على عليه السلام: هنگامى كه ابو بكر خطبه [ى خلافت] خواند ـ و آن روز، آدينه بود و مصادف با نخستين روز از ماه رمضان ـ، اُبىّ بن كعب برخاست و به او گفت: ... آيا نه اين كه مى دانيد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «شما را در باره اهل بيتم سفارش به نيكى مى كنم. آنان را جلودار خود سازيد و بر ايشان پيشى نگيريد و آنان را فرمان روا سازيد و بر ايشان فرمان روايى و امارت نكنيد...».

در اين هنگام، گروهى از مردان انصار برخاستند و به اُبىّ گفتند: رحمت خدا بر تو اى اُبىّ! بنشين؛ تو آنچه را شنيده بودى، گفتى و به پيمانت وفا كردى.

906. الإمام الصادق عليه السلام: مَن تَوَلّى آلَ مُحَمَّدٍ وقَدَّمَهُم عَلى جَميعِ النّاسِ بِما قَدَّمَهُم مِن قَرابَةِ رَسولِ اللّهِ فَهُوَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ لِتَوَلّيهِ آلَ مُحَمَّدٍ، لا أنَّهُ مِنَ القَومِ بِأَعيانِهِم وإنَّما هُوَ مِنهُم بِتَوَلّيهِ إلَيهِم وَاتِّباعِهِ إيّاهُم، وكَذلِكَ حُكمُ اللّهِ في كِتابِهِ: «وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ» وقولُ إبراهيمَ عليه السلام: «فَمَن تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى وَ مَنْ عَصَانِى فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» .

906. امام صادق عليه السلام: هر كس ولايت خاندان محمّد را بپذيرد و آنان را به سبب خويشاوندى شان با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر همه مردم مقدّم دارد، چنين كسى از خاندان محمّد است؛ چون ولايت خاندان محمّد را دارد، نه به اين معنا كه در واقع، جزء اين خاندان است؛ بلكه از آنان است به سبب پذيرش ولايتشان و پيروى كردن از آنها. خداوند در كتاب خود، اين گونه حُكم كرده است، آن جا كه فرموده: «و هر كس از شما آنان را به ولايت گيرد، از آنان خواهد بود» و ابراهيم عليه السلام فرمود: «پس هر كه از من پيروى كند، بى گمان، او از من است و هر كه نافرمانى ام كند، بى گمان، تو آمرزنده مهربانى».

8 / 3 ـ 5: الاقتِداءُ

8 / 3 ـ 5: پي ـروى

907. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن سَرَّهُ أن يَحيا حَياتي ويَموتَ مَماتي، ويَسكُنَ جَنَّةَ عَدنٍ غَرَسَها رَبّي، فَليُوالِ عَلِيّا مِن بَعدي وَليُوالِ وَلِيَّهُ، وَليَقتَدِ بِالأَئِمَّةِ مِن بَعدي، فَإِنَّهُم عِترَتي، خُلِقوا مِن طينَتي، رُزِقوا فَهما وعِلما، ووَيلٌ لِلمُكَذِّبينَ بِفَضلِهِم مِن اُمَّتي، القاطِعينَ فيهِم صِلَتي، لا أنالَهُمُ اللّهُ شَفاعَتي.

907. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هركس خوش حال مى شود كه مانند من زندگى كند و مانند من از دنيا برود و در بهشت برينى كه پروردگارم آن را كاشته است، ساكن شود، بايد پس از من، على را دوست بدارد و دوست او را نيز دوست دارد و به امامان پس از من اقتدا كند؛ زيرا آنان عترت من اند، از طينت من آفريده شده اند و فهم و دانش، روزى شده اند. واى بر آن دسته از امّتم كه فضل و برترى ايشان را انكار كنند و حرمت خويشاوندى من با آنان را نگه ندارند! خدا شفاعتم را نصيب ايشان نكند!

908. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّ أن يَحيا حَياةً تُشبِهُ حَياةَ الأَنبِياءِ، ويَموتَ ميتَةً تُشبِهُ ميتَةَ الشُّهَداءِ، ويَسكُنَ الجِنانَ الَّتي غَرَسَهَا الرَّحمنُ، فَليَتَوَلَّ عَلِيّا وَليُوالِ وَلِيَّهُ وَليَقتَدِ بِالأَئِمَّةِ مِن بَعدِهِ، فَإِنَّهُم عِترَتي خُلِقوا مِن طينَتي. اللّهُمَّ ارزُقهُم فَهمي وعِلمي، ووَيلٌ لِلمُخالِفينَ لَهُم مِن اُمَّتي، اللّهُمَّ لا تُنِلهُم شَفاعَتي.

908. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه دوست دارد مانند پيامبران زندگى كند و مرگى چون مرگ شهيدان داشته باشد و در بهشتى كه خداى رحمان كاشته است، ساكن شود، بايد از على پيروى كند و با دوست او دوستى كند و به امامانِ پس از او اقتدا نمايد؛ زيرا آنان عترت من اند و از طينت من آفريده شده اند. بار خدايا! فهم و دانش مرا روزىِ ايشان فرما! واى بر آن دسته از امّتم كه با آنان مخالفت كنند! بار خدايا! شفاعت مرا شامل حال اين مردمان مگردان!

909. عنه صلى الله عليه و آله: أهلُ بَيتي يُفَرِّقونَ بَينَ الحَقِّ وَالباطِلِ، وهُمُ الأَئِمَّةُ الَّذينَ يُقتَدى بِهِم.

909. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اهل بيت من، حق را از باطل جدا مى كنند و هم ايشان اند آن امامانى كه بايد به آنها اقتدا كرد.

910. عنه صلى الله عليه و آله: الرَّوحُ وَالرّاحَةُ، وَالرَّحمَةُ وَالنُّصرَةُ، وَاليُسرُ وَاليَسارُ، وَالرِّضا وَالرِّضوانُ، وَالَمخرَجُ وَالفَلجُ ، وَالقُربُ وَالَمحَبَّةُ مِنَ اللّهِ ومِن رَسولِهِ، لِمَن أحَبَّ عَلِيّا وَائتَمَّ بِالأَوصِياءِ مِن بَعدِهِ.

910. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آسايش و آسودگى و رحمت و يارى و توانگرى و آسانى و خشنودى و خُرسندى و گشايش و كاميابى و تقرّب و دوستى خدا و پيامبر او، براى كسى است كه على را دوست بدارد و به جانشينان او اقتدا كند.

911. عنه صلى الله عليه و آله: طوبى لِمَن أدرَكَ قائِمَ أهلِ بَيتي وهُوَ مُقتَدٍ بِهِ قَبلَ قِيامِهِ، يَأتَمُّ بِهِ وبِأَئِمَّهِ الهُدى مِن قَبلِهِ، ويَبرَأُ إلَى اللّهِ عز و جل مِن عَدُوِّهِم، اُولئِكَ رُفَقائي وأكرَمُ اُمَّتي عَلَيَّ.

911. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خوشا به حال كسى كه قائم اهل بيت را درك كند و پيش از قيامش به او اقتدا نمايد و از او و از امامان هدايتگرِ پيش از او پيروى كند و از دشمنان آنان به خداى عز و جل پناه ببرد و بيزارى جويد! اينان رفيقان من و گرامى ترين افراد امّت من در نزد من اند.

912. الأمالي للطوسي عن جابر بن عبد اللّه الأنصاريّ: صَلّى بِنا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَوما صَلاةَ الفَجرِ، ثُمَّ انفَتَلَ وأقبَلَ عَلَينا يُحَدِّثُنا، فَقالَ:

أيُّهَا النّاسُ! مَن فَقَدَ الشَّمسَ فَليَتَمَسَّك بِالقَمَرِ، ومَن فَقَدَ القَمَرَ فَليَتَمَسَّك بِالفَرقَدَينِ.

قالَ: فَقُمتُ أنَا وأبو أيّوبَ الأَنصارِيُّ ومَعَنا أنَسُ بنُ مالِكٍ فَقُلنا: يا رَسولَ اللّهِ، مَنِ الشَّمسُ؟

قالَ: أنَا. فَإِذا هُوَ صلى الله عليه و آله ضَرَبَ لَنا مَثَلاً فَقالَ: إنَّ اللّهَ تَعالى خَلَقَنا وجَعَلَنا بِمَنزِلَةِ نُجومِ السَّماءِ كُلَّما غابَ نَجمٌ طَلَعَ نَجمٌ، فَأَنَا الشَّمسُ، فَإِذا ذَهَبَ بي فَتَمَسَّكوا بِالقَمَرِ.

قُلنا: فَمَنِ القَمَرُ؟

قالَ: أخي ووَصِيّي ووَزيري، وقاضي دَيني، وأبو وُلدي، وخَليفَتي في أهلي عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ.

قُلنا: فَمَنِ الفَرقَدانِ؟

قالَ: الحَسَنُ وَالحُسَينُ. ثُمَّ مَكَثَ مَلِيّا وقالَ: فاطِمَةُ هِيَ الزُّهرَةُ، وعِترَتي أهلُ بَيتي هُم مَعَ القُرآنِ وَالقُرآنُ مَعَهُم، لا يَفتَرِقانِ حَتّى يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ.

912. الأمالى، طوسى ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه انصارى ـ: روزى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نماز صبح را به جماعت با ما خواند و سپس به طرف ما بر گشت و برايمان سخن گفت و فرمود: «اى مردم! هر كه خورشيد را از دست داد، به دامن ماه چنگ زَنَد و هر كه ماه را از دست داد، به فَرقَدان تمسّك جويد».

من و ابو ايّوب انصارى و انس بن مالك برخاستيم و گفتيم: اى پيامبر خدا! چه كسى خورشيد است؟

فرمود: «من».

در اين هنگام، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله براى ما مَثَلى زد و فرمود: «خداى متعال، ما را آفريد و چونان ستارگان آسمان قرارمان داد كه هر گاه ستاره اى غروب كند، ستاره اى ديگر طلوع مى كند. پس من خورشيد هستم و هر گاه بُرده شدم، به ماه چنگ زنيد».

گفتيم: چه كسى ماه است؟

فرمود: «برادر و وصى و وزيرم و ادا كننده دِينَم و پدر فرزندانم و جانشين من در ميان خانواده ام، على بن ابى طالب».

گفتيم: فرقدان كيستند؟

فرمود: «حسن و حسين».

پيامبر صلى الله عليه و آله سپس لختى درنگ كرد و آن گاه فرمود: «فاطمه هم [ستاره] زهره است و عترتم، اهل بيتم، با قرآن اند و قرآن با آنان است. از هم جدا نمى شوند تا اين كه در كنار حوض [كوثر] بر من وارد شوند».

913. الإمام الرضا عليه السلام: مَن سَرَّهُ أن يَنظُرَ إلَى اللّهِ بِغَيرِ حِجابٍ ويَنظُرَ اللّهُ إلَيهِ بِغَيرِ حِجابٍ، فَليَتَوَلَّ آلَ مُحَمَّدٍ، وَليَتَبَرَّأ مِن عَدُوِّهِم، وَليَأتَمَّ بِإِمامِ المُؤمِنينَ مِنهُم، فَإِنَّهُ إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ نَظَرَ اللّهُ إلَيهِ بِغَيرِ حِجابٍ ونَظَرَ إلَى اللّهِ بِغَيرِ حِجابٍ.

913. امام رضا عليه السلام: هر كه خوش حال مى شود كه خدا را بى پرده ببيند و خدا نيز بى پرده به او بنگرد، ولايت خاندان محمّد را بپذيرد و از دشمنان آنان بيزارى جويد و از ايشان كه پيشواى مؤمنان هستند، پيروى كند. در اين صورت، چون روز قيامت شود، خداوند، بى پرده به او مى نگرد و او نيز بدون پرده، خدا را مشاهده مى كند.

8 / 3 ـ 6: الإِكرامُ

8 / 3 ـ 6: گراميداشت

الكتاب

قرآن

«فِى بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْأَصَالِ».

«در خانه هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلتِ] آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود، در آن خانه ها، هر بامداد و شامگاه، او را نيايش مى كنند».

الحديث

حديث

914. تفسير الثعلبي عن أنس بن مالك وبريدة: قَرَأَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله هذِهِ الآيَةَ: «فِى بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ» إلى قَولِهِ: «وَالْأَبْصَارُ» فَقامَ رَجُلٌ فَقالَ: أيُّ بُيوتٍ هذِهِ يا رَسولَ اللّهِ؟

قالَ: بُيوتُ الأَنبِياءِ. قالَ: فَقامَ إلَيهِ أبو بَكرٍ، فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، هذَا البَيتُ مِنها؟ ـ لِبَيتِ عَلِيٍّ وفاطِمَةَ ـ قالَ: نَعَم، مِن أفاضِلِها.

914. تفسير الثعلبى ـ به نقل از اَنَس بن مالك و بُرَيده ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آيه «در خانه هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت] آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود...» را تا «... و [آنها] از روزى كه دل ها و ديده ها در آن، زير و رو مى شوند، مى هراسند» قرائت كرد. مردى برخاست و گفت: اى پيامبر خدا! اينها كدام خانه يند؟

فرمود: «خانه هاى پيامبران».

ابو بكر برخاست و گفت: اى پيامبر خدا! اين خانه (خانه على و فاطمه) هم جزو آنهاست؟

فرمود: «آرى. از بهترين هاى آنهاست».

915. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أربَعَةٌ أنَا لَهُم شَفيعٌ يَومَ القِيامَةِ: المُكرِمُ لِذُرِّيَّتي مِن بَعدي، وَالقاضِي لَهُم حَوائِجَهُم، وَالسّاعِي لَهُم في اُمورِهِم عِندَ اضطِرارِهِم إلَيهِ، وَالُمحِبُّ لَهُم بِقَلبِهِ ولِسانِهِ.

915. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: چهار نفرند كه روز قيامت، من شفيع آنها خواهم بود: كسى كه پس از من، فرزندانم را گرامى بدارد؛ كسى كه نيازهاى آنان را برآورده سازد؛ كسى كه وقتى آنان به او محتاج شدند، در رفع گرفتارى هايشان بكوشد؛ و كسى كه با دل و زبان خويش آنان را دوست بدارد.

916. عنه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! عَظِّموا أهلَ بَيتي في حَياتي وبَعدَ مَماتي، وأكرِموهُم وفَضِّلوهُم.

916. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! اهل بيت مرا در زمان حياتم و پس از من بزرگ داريد و به آنان احترام گزاريد و برترى شان دهيد.

917. الإمام الحسن عليه السلام: أرسَلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إلَى الأَنصارِ فَأَتَوهُ، فَقالَ لَهُم: يا مَعشَرَ الأَنصارِ، ألا أدُلُّكُم عَلى ما إن تَمَسَّكتُم بِهِ لَن تَضِلّوا بَعدَهُ؟

قالوا: بَلى يا رَسولَ اللّهِ.

قالَ: هذا عَلِيٌّ، فَأَحِبّوهُ بِحُبّي وكَرِّموهُ لِكَرامَتي، فَإِنَّ جَبرَئيلَ عليه السلام أمَرَني بِالَّذي قُلتُ لَكُم عَنِ اللّهِ عز و جل.

917. امام حسن عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در پى انصار فرستاد و آنان نزدش آمدند. پس به آنان فرمود: «اى جماعت انصار! آيا شما را به چيزى راه نمايى نكنم كه اگر به دامنش چنگ زنيد، پس از آن هرگز گم راه نمى شويد؟».

گفتند: چرا، اى پيامبر خدا!

فرمود: «اين، على است. به دوستى من او را دوست بداريد و به احترام من به او احترام نهيد؛ زيرا جبرئيل، از جانب خداى عز و جل به من دستور داد كه اين مطلب را به شما بگويم».

918. الأمالي للصدوق عن ابن عبّاس: صَعِدَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله المِنبَرَ فَخَطَبَ وَاجتَمَعَ النّاسُ إلَيهِ فَقالَ: ... أيُّهَا النّاسُ!... إنَّكُم مَجموعونَ ومُساءَلونَ عَنِ الثَّقَلَينِ، فَانظُروا كَيفَ تَخلُفونّي فيهِما. إنَّهُم أهلُ بَيتي، فَمَن آذاهُم آذاني، ومَن ظَلَمَهُم ظَلَمَني، ومَن أذَلَّهُم أذَلَّني، ومَن أعَزَّهُم أعَزَّني، ومَن أكرَمَهُم أكرَمَني، ومَن نَصَرَهُم نَصَرَني، ومَن خَذَلَهُم خَذَلَني.

918. الأمالى، صدوق ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر منبر رفت و برايمان سخنرانى كرد و مردم، جمع شدند. فرمود: «... اى مردم! شما [در روز قيامت] گرد آورده خواهيد شد و در باره آن دو گران سنگ (ثقلين) از شما خواهند پرسيد. پس مواظب باشيد كه پس از من با آن دو، چه مى كنيد. آنان، اهل بيت من اند. هر كه ايشان را آزار دهد، مرا آزار داده و هر كه به ايشان ستم كند، به من ستم كرده است. هر كه ايشان را خوار دارد، مرا خوار داشته و هر كه ايشان را عزيز شمارد، مرا عزيز شمرده است. هر كه ايشان را گرامى دارد، مرا گرامى داشته و هر كه ايشان را يارى دهد، مرا يارى داده و هر كه ايشان را تنها گذارد، مرا تنها گذاشته است».

919. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: ما تَقَدَمُ عَلَى اللّهِ اُمَّةٌ يَومَ القِيامَةِ أكرَمُ عَلَيهِ مِن اُمَّتي، ولا أهلُ بَيتٍ أكرَمُ عَلَيهِ مِن أهلِ بَيتي، ألا فَاتَّقُوا اللّهَ فيهِم.

919. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: روز قيامت، هيچ امّتى به پيشگاه خدا وارد نمى شود كه نزد او گرامى تر از امّت من باشد و نه هيچ خانواده اى كه نزد او گرامى تر از خانواده من باشد. هان! پس در باره ايشان از خدا بترسيد.

920. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ للّهِِ تَعالى حُرُماتٍ ثَلاثاً، مَن حَفِظَهُنَّ حَفِظَ اللّهُ لَهُ أمرَ دينِهِ ودُنياهُ، ومَن لَم يَحفَظهُنَّ لَم يَحفَظِ اللّهُ لَهُ شَيئا: حُرمَةَ الإِسلامِ، وحُرمَتي، وحُرمَةَ عِترَتي.

920. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداى متعال را سه حرمت است كه هر كس آنها را نگه دارد، خداوند، كار دين و دنياى او را حفظ مى كند و هر كه آنها را نگه ندارد، خداوند، هيچ چيز او را حفظ نمى كند: حرمت اسلام، حرمت من و حرمت عترتم.

921. الإمام الباقر عليه السلام: دَعا رَسولُ اللّهِ أصحابَهُ بِمِنى فَقالَ: ... يا أيُّهَا النّاسُ! إنّي تارِكٌ فيكُم حُرُماتِ اللّهِ: كِتابَ اللّهِ، وعِترَتي، وَالكَعبَةَ البَيتَ الحَرامَ.

921. امام باقر عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در مِنا، اصحاب خود را فرا خواند و فرمود: «... اى مردم! من حرمت هاى خدا را در ميان شما بر جاى مى گذارم: كتاب خدا، عترتم و كعبه ـ كه خانه امن خداست ـ ».

922. الإمام الصادق عليه السلام: للّهِِ عز و جل في بِلادِهِ خَمسُ حُرَمٍ: حُرمَةُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، وحُرمَةُ آلِ رَسولِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيهِم، وحُرمَةُ كِتابِ اللّهِ عز و جل، وحُرمَةُ كَعبَةِ اللّهِ، وحُرمَةُ المُؤمِنِ.

922. امام صادق عليه السلام: خداى عز و جل را در سرزمينش، پنج حرمت است: حرمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، حرمت خاندان پيامبر خدا ـ كه خدا بر آنان درود فرستد ـ، حرمت كتاب خداى عز و جل، حرمت كعبه خدا و حرمت مؤمن.

923. عنه عليه السلام: إنَّ للّهِِ عز و جل حُرُماتٍ ثَلاثا لَيسَ مِثلَهُنَّ شَيءٌ: كِتابَهُ وهُوَ حِكمَ ـتُهُ ونورُهُ، وبَيتَهُ الَّذي جَعَلَهُ قِبلَةً لِلنّاسِ لا يُقبَلُ مِن أحَدٍ تَوَجُّها إلى غَيرِهِ، وعِترَةَ نَبِيِّكُم صلى الله عليه و آله.

923. امام صادق عليه السلام: خداى عز و جل را سه حرمت است كه هيچ چيز [در حرمت] مانند آنها نيست: كتاب او كه آن حكمت و نور اوست؛ خانه او كه آن را قبله مردم قرار داده و روى كردن به غير آن را از هيچ كس نمى پذيرد، و عترت پيامبرتان صلى الله عليه و آله.

8 / 3 ـ 7: الخُمسُ

8 / 3 ـ 7: خُمس

الكتاب

قرآن

«وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَىْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِى الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ».

«بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا و براى پيامبر و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است».

الحديث

حديث

924. تفسير الطبري عن ابن الدّيلميّ: قالَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام لِرَجُلٍ مِن أهلِ الشّامِ: أما قَرَأتَ فِي الأَنفالِ: «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَىْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ... » ؟ قالَ: نَعَم، قالَ: فَإِنَّكُم لَأَنتُم هُم؟ قالَ: نَعَم.

924. تفسير الطبرى ـ به نقل از ابن ديلمى ـ: على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام به مردى از اهل شام فرمود: «آيا در سوره انفال نخوانده اى كه: «بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا و براى پيامبر و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راهْ ماندگان است؟»».

گفت: چرا. آيا شما همانان هستيد؟

فرمود: «آرى».

925. تفسير الطبري عن المنهال بن عمرو: سَأَلتُ عَبدَ اللّهِ بنَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ وعَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام عَنِ الخُمسِ، فَقالَ: هُوَ لَنا، فَقُلتُ لِعَلِيٍّ: إنَّ اللّهَ يَقولُ: «وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ» فَقالَ: يَتامانا ومَساكينِنا.

925. تفسير الطبرى ـ به نقل از مِنهال بن عمرو ـ: از عبد اللّه بن محمّد بن على و على بن الحسين عليه السلام در باره خمس پرسيدم. فرمود: «آن، متعلق به ماست».

به على گفتم: [امّا] خداوند مى فرمايد: «و براى يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان».

گفت: «مقصود، يتيمان و بينوايانِ ماست».

926. الإمام الباقر عليه السلام ـ في قَولِ اللّهِ تَعالى: «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَىْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ» ـ: هُم قَرابَةُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، وَالخُمسُ للّهِِ ولِلرَّسولِ ولَنا.

926. امام باقر عليه السلام ـ در باره آيه: «و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا و براى پيامبر و...» ـ: مقصود، خويشاوندان پيامبر خداست. خمس، از آنِ خدا و پيامبر و ماست.

927. الإمام الكاظم عليه السلام: وإنَّما جَعَلَ اللّهُ هذَا الخُمسَ خاصَّةً لَهُم [أي لِاهلِ البيتِ عليهم السلام] دونَ مَساكينِ النّاسِ وأبناءِ سَبيلِهِم، عِوَضا لَهُم مِن صَدَقاتِ النّاسِ، تَنزيها مِنَ اللّهِ لَهُم لِقَرابَتِهِم بِرَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، وكَرامَةً مِنَ اللّهِ لَهُم عَن أوساخِ النّاسِ، فَجَعَلَ لَهُم خاصَّةً مِن عِندِهِ ما يُغنيهِم بِهِ عَن أن يُصَيِّرَهُم في مَوضِعِ الذُّلِّ وَالمَسكَنَةِ.

927. امام كاظم عليه السلام: خداوند، در حقيقت، اين خمس را مختصّ آنان (اهل بيت عليهم السلام) قرار داد و نه براى بينوايان و در راه ماندگان ساير مردم، و اين براى آنها به جاى صدقات مردم است [كه بر سادات حرام گرديده] و براى آن است كه خداوند، خواسته است ايشان را به سبب خويشاوندى شان با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از چرك هاى [اموال] مردم [يعنى: صدقات و زكات] پاك گرداند و بدين وسيله كرامتشان بخشد. از اين رو، مال مخصوصى را از جانب خود براى آنان مقرّر داشت تا به واسطه آن، بى نياز شوند و در معرض خوارى و درويشى قرار نگيرند.

8 / 3 ـ 8: الصِّلَةُ

8 / 3 ـ 8: صله دادن

928. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن صَنَعَ إلى أحَدٍ مِن أهلِ بَيتي يَدا كافَيتُهُ يَومَ القِيامَةِ.

928. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس به يكى از افراد خاندان من احسانى كند، در روز قيامت، آن را جبران مى كنم.

929. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أرادَ التَّوَسُّلَ إلَيَّ وأن تَكونَ لَهُ عِندي يَدٌ أشفَعُ لَهُ بِها يَومَ القِيامَةِ فَليَصِل أهلَ بَيتي ويُدخِلِ السُّرورَ عَلَيهِم.

929. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه مى خواهد به من توسّل جويد و او را بر من منّتى باشد كه به واسطه آن، روز قيامت شفاعتش كنم، به خاندانم صله (هديه) دهد و آنان را شاد سازد.

930. عنه صلى الله عليه و آله ـ في صِفَةِ الأَئِمَّةِ مِن وُلدِ الإِمامِ عَلِيٍّ عليه السلام ـ: مَن جَفا واحِدا مِنكُم فَقَد جَفاني، ومَن وَصَلَكُم فَقَد وَصَلَني.

930. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در وصف امامان از نسل امام على عليه السلام ـ: هر كس به يكى از شما جفا كند، به من جفا كرده و هر كس به شما صله اى (هديه اى) دهد، به من صله داده است.

931. الإمام الصادق عليه السلام: لا تَدَعوا صِلَةَ آلِ مُحَمَّدٍ عليهم السلام مِن أموالِكُم، مَن كانَ غَنِيّا فَبِقَدرِ غِناهُ، ومَن كانَ فَقيرا فَبِقَدرِ فَقرِهِ، فَمَن أرادَ أن يَقضِيَ اللّهُ لَهُ أهَمَّ الحَوائِجِ إلَيهِ، فَليَصِل آلَ مُحَمَّدٍ وشيعَتَهُم بِأَحوَجَ ما يَكونُ إلَيهِ مِن مالِهِ.

931. امام صادق عليه السلام: صله (هديه) دادن از اموال خود به خاندان محمّد عليهم السلام را فرو مگذاريد. هر كه داراست، به قدر دارايى اش [صله دهد] و هر كه نادار است، به فراخور نادارى اش. هر كه مى خواهد خداوند، مهم ترين حاجت هايى را كه از خدا مى خواهد، برايش برآورده سازد، از مال خود، آنچه را بيشتر از همه مورد نياز اوست، به خاندان محمّد و شيعيان آنان صله دهد.

932. عنه عليه السلام: مَن لَم يَقدِر عَلى صِلَتِنا فَليَصِل صالِحي مُوالينا، يُكتَب لَهُ ثَوابُ صِلَتِنا، ومَن لَم يَقدِر عَلى زِيارَتِنا فلَيَزُر صالِحي مُوالينا، يُكتَب لَهُ ثَوابُ زِيارَتِنا.

932. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه قادر نيست به ما صله (هديه) دهد، به دوستان نيك ما صله دهد كه همان ثوابِ صله دادن به ما برايش نوشته مى شود و هر كه قادر نيست به زيارت ما بيايد، به زيارت دوستان نيك ما برود كه همان ثوابِ زيارت ما برايش نوشته مى شود.

933. تفسير العياشي عن عمر بن مريم: سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَن قَولِ اللّهِ تَعالى: «وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ» قالَ: مِن ذلِكَ صِلَةُ الرَّحِمِ، وغايَةُ تَأويلِها صِلَتُكَ إيّانا.

933. تفسير العيّاشى ـ به نقل از عمر بن مريم ـ: از امام صادق عليه السلام در باره آيه: «و آنان كه آنچه را خدا به پيوستنش فرمان داده است، مى پيوندند» پرسيدم. فرمود: «از آن جمله است صله رحِم و نهايت تأويل آن، صله (هديه) دادن تو به ماست».

8 / 3 ـ 9: الصَّلاةُ

8 / 3 ـ 9: صلوات فرستادن

934. صحيح البخاري عن أبي سعيد الخدري: قُلنا: يا رَسولَ اللّهِ، هذَا التَّسليمُ، فَكَيفَ نُصَلّي عَلَيكَ؟ قالَ: قولوا: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ عَبدِكَ ورَسولِكَ كَما صَلَّيتَ عَلى آلِ إبراهيمَ، وبارِك عَلى مُحَمَّدٍ وعَلى آلِ مُحَمَّدٍ كَما بارَكتَ عَلى إبراهيمَ.

934. صحيح البخارى ـ به نقل از ابو سعيد خدرى ـ: گفتيم: اى پيامبر خدا! نحوه سلام گفتن [بر شما] را دانستيم. چگونه بر شما صلوات بفرستيم؟

فرمود: «بگوييد: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى محمّدٍ عبدِكَ و رَسولِكَ كَما صَلَّيتَ عَلى آلِ إبراهيمَ وَ بارِك عَلى مُحمّدٍ وَ عَلى آلِ مُحمّدٍ كَما بارَكتَ عَلى إبراهيمَ».

935. صحيح البخاري عن عبد الرّحمن بن أبي ليلى: لَقِيَني كَعبُ بنُ عُجرَةَ فَقالَ: ألا اُهدي لَكَ هَدِيَّةً سَمِعتُها مِنَ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله؟ فَقُلتُ: بَلى، فَأَدّاها لي، فَقالَ: سَأَلنا رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقُلنا: يا رَسولَ اللّهِ، كَيفَ الصَّلاةُ عَلَيكُم أهلَ البَيتِ؟ فَإِنَّ اللّهَ قَد عَلَّمَنا كَيفَ نُسَلِّمُ عَلَيكُم.

قالَ: قولوا: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وعَلى آلِ مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيتَ عَلى إبراهيمَ وعَلى آلِ إبراهيمَ، إنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ. اللّهُمَّ بارِك عَلى مُحَمَّدٍ وعَلى آلِ مُحَمَّدٍ كَما بارَكتَ عَلى إبراهيمَ وعَلى آلِ إبراهيمَ، إنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ.

935. صحيح البخارى ـ به نقل از عبد الرحمان بن ابى ليلى ـ: كعب بن عجره به من بر خورد و گفت: نمى خواهى به تو هديه اى دهم كه آن را از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم؟

گفتم: چرا.

پس اين را به من هديه داد كه: از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پرسيديم: اى پيامبر خدا! بر شما اهل بيت، چگونه صلوات بفرستيم؟ چون نحوه سلام گفتن بر شما را خداوند به ما تعليم داده است.

فرمود: «بگوييد: اللّهمّ صَلِّ عَلى محمّدٍ و عَلى آلِ محمّدٍ كَما صلّيتَ عَلى إبراهيمَ وَ عَلى آلِ إبراهيمَ إنّكَ حَميدٌ مَجيد. اللّهمَّ بارِك على محمّدٍ و على آلِ محمّدٍ كَما باركتَ على إبراهيم وَ على آلِ إبراهيم إنّكَ حَميدٌ مَجيد».

936. الإمام الصادق عليه السلام: سَمِعَ أبي رَجُلاً مُتَعَلِّقا بِالبَيتِ وهُوَ يَقولُ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ، فَقالَ لَهُ أبي: يا عَبدَ اللّهِ، لا تَبتُرها، لا تَظلِمنا حَقَّنا، قُلِ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وأهلِ بَيتِهِ.

936. امام صادق عليه السلام: پدرم از مردى كه به كعبه آويخته بود، شنيد كه مى گويد: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى محمّدٍ. پدرم به او فرمود: «اى بنده خدا! آن را ناقص مگو و حقّ ما را ضايع مگردان. بگو: اللّهمَّ صَلِّ على محمّدٍ و أهلِ بَيتِه».

937. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن صَلّى صَلاةً لَم يُصَلِّ فيها عَلَيَّ ولا عَلى أهلِ بَيتي لَم تُقبَل مِنهُ.

937. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه نمازى بخواند و در آن بر من و اهل بيتم صلوات نفرستد، نمازش پذيرفته نمى شود.

938. الشّافعي في ديوانه:

يا أهلَ بَيتِ رَسولِ اللّهِ، حُبُّكُمُ فَرضٌ مِنَ اللّهِ فِي القُرآنِ أنزَلَهُ

كَفاكُمُ مِن عَظيمِ القَدرِ أنَّكُمُ مَن لَم يُصَلِّ عَلَيكُم لا صَلاةَ لَهُ.

938. ديوان الشافعى:

اى اهل بيت پيامبر خدا! خداوند، دوستى شما را

در قرآنى كه فرو فرستاده، واجب ساخته است.

در عظمت مقام شما همين بس كه

هر كس بر شما صلوات نفرستد، نمازش درست نيست.

8 / 3 ـ 10: الذِّكرُ

8 / 3 ـ 10: ياد كردن

939. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: ما مِن قَومٍ يَذكُرونَ فَضلَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام إلّا هَبَطَت عَلَيهِم مَلائِكَةٌ تَحُفُّ بِهِم، وإِذا تَفَرَّقوا عَرَجَتِ المَلائِكَةُ إلَى السَّماءِ، فَتَقولُ لَهُمُ المَلائِكَةُ: إنّا نَشُمُّ مِنكُم رائِحَةً لَم نَشُمَّها مِنَ المَلائِكَةِ، فَلَم نَرَ رائِحَةً أطيَبَ مِنها! فَيَقولونَ: إنّا كُنّا عِندَ قَومٍ يَذكُرونَ مُحَمَّدا وأهلَ بَيتِهِ فَعَبِقَ فينا مِن ريحِهِم فَعُطِّرنا.

فَيَقولونَ: اِهبِطوا بِنا إلَيهِم، فَيَقولونَ لَهُم: قَد تَفَرَّقوا ومَضى كُلُّ واحِدٍ إلى مَنزِلِهِ، فَيَقولونَ: اِهبِطوا إلَى المَكانِ الَّذي كانوا فيهِ حَتّى نَتَعَطَّرَ بِذلِكَ المَكانِ.

939. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هيچ مردمى نيستند كه فضيلت على بن ابى طالب را ياد كنند، مگر اين كه فرشتگان، آنها را در ميان مى گيرند و به انجمن آنان ملحق مى شوند و با ايشان همسخن مى گردند و چون پراكنده مى شوند، فرشتگان به آسمان عروج مى كنند. پس فرشتگان ديگر به آنها مى گويند: ما از شما رايحه اى استشمام مى كنيم كه تا كنون آن را از فرشتگان نبوييده ايم و از آن خوش بوتر نديده ايم.

آن فرشتگان مى گويند: ما نزد جماعتى بوديم كه از فضايل محمّد و خاندان محمّد، سخن مى گفتند و ما از رايحه آنان برخوردار شديم و عطرآگين گشته ايم.

آن فرشتگان ديگر مى گويند: ما را نيز نزد ايشان فرود آوريد.

آن فرشتگان مى گويند: آنان متفرّق گشتند و هر يك از آنها به خانه خويش رفت.

آن فرشتگان ديگر مى گويند: ما را به آن جايى كه اجتماع كرده بودند، فرود آوريد تا خود را با [بوى خوشِ] آن مكان، خوش بو سازيم.

940. الإمام عليّ عليه السلام: ذِكرُنا أهلَ البَيتِ شِفاءٌ مِنَ العِلَلِ وَالأَسقامِ ووَسواسِ الرَّيبِ.

940. امام على عليه السلام: ياد ما اهل بيت، شفابخش بيمارى ها و ناخوشى ها و درمانگر وسوسه شك است.

941. الإمام الباقر عليه السلام: إنَّ ذِكرَنا مِن ذِكرِ اللّهِ، وذِكرَ عَدُوِّنا مِن ذِكرِ الشَّيطانِ.

941. امام باقر عليه السلام: همانا ياد كردن از ما، ياد كردن از خداست و ياد كردن از دشمن ما، ياد كردن از شيطان است.

942. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ ذِكرَنا مِن ذِكرِ اللّهِ، إنّا إذا ذُكِرنا ذُكِرَ اللّهُ، وإذا ذُكِرَ عَدُوُّنا ذُكِرَ الشَّيطانُ.

942. امام صادق عليه السلام: همانا ياد كردن از ما، ياد كردن از خداست. هر گاه ما ياد شويم، خدا ياد شده است و هر گاه دشمن ما ياد شود، شيطان ياد شده است.

943. عنه عليه السلام ـ لِداوُدَ بنِ سَرحانَ ـ: يا داوُدُ، أبلِغ مُوالِيَّ عَنِّي السَّلامَ، وأنّي أقولُ: رَحِمَ اللّهُ عَبدا اجتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذاكَرا أمرَنا، فَإِنَّ ثالِثَهُما مَلَكٌ يَستَغفِرُ لَهُما. ومَا اجتَمَعَ اثنانِ عَلى ذِكرِنا إلّا باهَى اللّهُ تَعالى بِهِمَا المَلائِكَةَ، فَإِذَا اجتَمَعتُم فَاشتَغِلوا بِالذِّكرِ، فَإِنَّ فِي اجتِماعِكُم ومُذاكَرَتِكُم إحياءَنا. وخَيرُ النّاسِ مِن بَعدِنا مَن ذاكَرَ بِأَمرِنا ودَعا إلى ذِكرِنا.

943. امام صادق عليه السلام ـ به داوود بن سرحان ـ: اى داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و به آنان ابلاغ كن كه من مى گويم: رحمت خدا بر آن بنده اى كه با ديگرى گرد آيد و دو نفرى در باره قضيّه ما گفتگو كنند، كه در اين حال، سومين نفر آنان، فرشته اى است كه براى آن دو، آمرزش مى طلبد. هيچ دو نفرى گرد هم نيامدند و از ما ياد نكردند، مگر اين كه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان باليد. پس هر گاه گرد هم آمديد، به ذكر، مشغول شويد؛ زيرا گردهمايى و مذاكره شما با يكديگر، موجب زنده شدن ما مى شود. بهترين مردم بعد از ما، كسى است كه در باره كار ما مذاكره كند و به ياد و نام ما فرا خواند.

944. عنه عليه السلام: إنَّ مِنَ المَلائِكَةِ الَّذينَ فِي السَّماءِ لَيَطَّلِعونَ عَلَى الواحِدِ وَالاِثنَينِ وَالثَّلاثَةِ وهُم يَذكُرونَ فَضلَ آلِ مُحَمَّدٍ، فَيَقولونَ: أما تَرَونَ إلى هؤُلاءِ في قِلَّتِهِم وكَثرَةِ عَدُوِّهِم يَصِفونَ فَضلَ آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله؟! فَتَقولُ الطّائِفَةُ الاُخرى مِنَ المَلائِكَةِ: «ذَ لِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَآءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» .

944. امام صادق عليه السلام: برخى از فرشتگان آسمان، يكى دو سه نفر [از اهل زمين] را مى بينند كه مشغول سخن گفتن از فضايل خاندان محمّد صلى الله عليه و آله هستند. پس مى گويند: نمى بينيد اين عدّه را كه با تعداد اندكشان و داشتن دشمنان فراوان، از فضايل خاندان محمّد صلى الله عليه و آله ياد مى كنند؟!

گروه ديگرى از فرشتگان مى گويند: «اين، فضل خداست كه آن را به هر كه بخواهد، عطا مى كند و خدا داراى فضل بسيار است».

8 / 3 ـ 11: ذِكرُ المَصائِبِ

8 / 3 ـ 11: ذكر مصائب

945. الأمالي للمفيد عن عثمان بن أحمد الدقّاق عن جعفر بن محمّد بن مالك عن أحمد بن يحيى الأودي عن مخول بن إبراهيم عن الربيع بن المنذر عن أبيه عَنِ الإِمامِ الحُسَينِ عليه السلام: ما مِن عَبدٍ قَطَرَت عَيناهُ فينا قَطرَةً أو دَمَعَت عَيناهُ فينا دَمعَةً إلّا بَوَّأَهُ اللّهُ تَعالى بِها فِي الجَنَّةِ حُقبا.

قالَ أحمَدُ بنُ يَحيَى الأَودِيُّ: فَرَأَيتُ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام فِي المَنامِ فَقُلتُ: حَدَّثَني مُخَوَّلُ بنُ إبراهيمَ عَنِ الرَّبيعِ بنِ المُنذِرِ عَن أبيهِ عَنكَ أنَّكَ قُلتَ: ما مِن عَبدٍ قَطَرَت عَيناهُ فينا قَطرَةً أو دَمَعَت عَيناهُ فينا دَمعَةً إلّا بَوَّأَهُ اللّهُ بِها فِي الجَنَّةِ حُقبا.

قالَ: نَعَم.

قُلتُ: سَقَطَ الإِسنادُ بَيني وبَينَكَ.

945. الأمالى، مفيد ـ به نقل از عثمان بن احمد دقّاق، از جعفر بن محمّد بن مالك ـ: احمد بن يحيى اَوَدى، از مُخوّل بن ابراهيم، از ربيع بن منذر، از پدرش، نقل كرد كه امام حسين عليه السلام فرمود: «هيچ بنده اى نيست كه دو چشم او براى ما قطره اى بيفشاند يا دو ديده اش به خاطر ما اشكى بريزد، مگر اين كه خداوند به سبب آن، او را يك قَرن، در بهشت، جاى مى دهد».

احمد بن يحيى اَودى گفت: من، حسين بن على عليه السلام را در خواب ديدم و گفتم: مخوّل بن ابراهيم، از ربيع بن مُنذِر، از پدرش برايم گفت كه شما فرموده ايد: «هيچ بنده اى نيست كه دو چشم او براى ما قطره اى بيفشاند يا دو ديده اش به خاطر ما اشكى بريزد، مگر اين كه خداوند به سبب آن، او را يك قَرن در بهشت جاى مى دهد؟».

امام صلى الله عليه و آله فرمود: «درست است».

گفتم: اينك سند [اين حديث] ميان من و شما ساقط گشت [و من آن را بى واسطه از شما شنيدم و از اين پس، بدون واسطه از شما روايت مى كنم].

946. الأمالي للطوسي عن الحسين بن أبي فاختة: كُنتُ أنا وأبو سَلَمَةَ السَّرّاجُ ويونُسُ بنُ يَعقوبَ وَالفَضلُ بنُ يَسارٍ عِندَ أبي عَبدِ اللّهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام، فَقُلتُ لَهُ: جُعِلتُ فِداكَ، إنّي أحضُرُ مَجالِسَ هؤُلاءِ القَومِ فَأَذكُرُكُم في نَفسي، فَأَيَّ شَيءٍ أقولُ؟

فَقالَ: يا حُسَينُ، إذا حَضَرتَ مَجالِسَهُم فَقُل: اللّهُمَّ أرِنَا الرَّخاءَ وَالسُّرورَ، فَإِنَّك تَأتي عَلى ما تُريدُ.

قالَ: فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، إنّي أذكُرُ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام، فَأَيَّ شَيءٍ أقولُ إذا ذَكَرتُهُ؟

فَقالَ: قُل: صَلَّى اللّهُ عَلَيكَ يا أبا عَبدِ اللّهِ، تُكَرِّرُها ثَلاثا.

ثُمَّ أقبَلَ عَلَينا وقالَ: إنَّ أبا عَبدِ اللّهِ الحُسَينَ عليه السلام لَمّا قُتِلَ بَكَت عَلَيهِ السَّماواتُ السَّبعُ وَالأَرَضونَ السَّبعُ وما فيهِنَّ وما بَينَهُنَّ، ومَن يَتَقَلَّبُ فِي الجَنَّةِ وَالنّارِ، وما يُرى وما لا يُرى إلّا ثَلاثَةَ أشياءَ، فَإِنَّها لَم تَبكِ عَلَيهِ.

فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، وما هذِهِ الثَّلاثَةُ الأَشياءُ الَّتي لَم تَبكِ عَلَيهِ؟

فَقالَ عليه السلام: البَصرَةُ، ودِمَشقُ، وآلُ الحَكَمِ بنِ أبِي العاصِ.

946. الأمالى، طوسى ـ به نقل از حسين بن ابى فاخته ـ: من و ابو سَلَمه سرّاج و يونس بن يعقوب و فضل بن يسار در خدمت امام صادق عليه السلام بوديم. من گفتم: فدايت شوم! من در مجالس اين قوم، حاضر مى شوم؛ امّا در دلم شما را ياد مى كنم. چه ذكرى بگويم؟

فرمود: «اى حسين! هر گاه در مجالس آنان حاضر شدى، بگو: خدايا! آسايش و شادمانى را نصيب ما فرما!. در اين صورت، تو به آنچه مى خواهى، مى رسى».

گفتم: فدايت شوم! من حسين بن على عليه السلام را ياد مى كنم. در هنگام ياد كردن از او، چه بگويم؟

فرمود: «بگو: صلّى اللّه عليك يا أبا عبد اللّه. اين ذكر را سه بار تكرار كن».

امام عليه السلام سپس رو به ما كرد و فرمود: «هنگامى كه ابو عبد اللّه الحسين عليه السلام به قتل رسيد، هفت آسمان و هفت زمين و هر آنچه در آنها و در ميان آنهاست و همه بهشتيان و دوزخيان و همه موجودات مرئى و نامرئى براى او گريستند، مگر سه چيز كه برايش گريه نكردند».

گفتم: فدايت شوم! آن سه چيزى كه بر او گريه نكردند، كدام اند؟

فرمود: «بصره، دمشق و خاندان حَكَم بن ابى العاص».

947. الإمام الصادق عليه السلام: مَن دَمَعَت عَينُهُ فينا دَمعَةً لِدَمٍ سُفِكَ لَنا، أو حَقٍّ لَنا نُقِصناهُ، أو عِرضٍ اُنتُهِكَ لَنا أو لِأَحَدٍ مِن شيعَتِنا، بَوَّأَهُ اللّهُ تَعالى بِها فِي الجَنَّةِ حُقبا.

947. امام صادق عليه السلام: هر كس به خاطر خونى كه از ما ريخته شده يا حقّى كه از ما گرفته شده و يا هتك حرمتى كه نسبت به ما يا يكى از شيعيان ما شده، قطره اى اشك بريزد، خداوند متعال، به سبب آن، او را يك قَرن در بهشت جاى مى دهد.

948. ثواب الأعمال عن بكر بن محمّد الأزديّ عن الإمام الصّادق عليه السلام: قالَ عليه السلام: تَجلِسونَ وتَتَحَدَّثونَ؟ قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، نَعَم.

قالَ: إنَّ تِلكَ الَمجالِسَ اُحِبُّها فَأَحيوا أمرَنا، إنَّهُ مَن ذَكَرَنا أو ذُكِرنا عِندَهُ فَخَرَجَ مِن عَينَيهِ مِثلُ جَناحِ الذُّبابِ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ ذُنوبَهُ ولَو كانَت أكثَرَ مِن زَبَدِ البَحرِ.

948. ثواب الأعمال ـ به نقل از بكر بن محمّد اَزدى ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «آيا با هم مى نشينيد و گفتگو مى كنيد؟».

گفتم: آرى، فدايت شوم!

فرمود: «من اين گونه مجالس را دوست دارم. پس ياد ما را زنده كنيد كه هر كس از ما ياد كند يا در حضور او از ما ياد شود و به اندازه پر مگسى اشك از ديدگانش بيرون آيد، خداوند، گناهان او را مى آمرزد، حتّى اگر بيشتر از كف دريا باشد».

949. الإمام الصادق عليه السلام: مَن ذُكِرنا عِندَهُ فَفاضَت عَيناهُ، حَرَّمَ اللّهُ وَجهَهُ عَلَى النّارِ.

949. امام صادق عليه السلام: هر كس در نزد او از ما ياد شود و او بگريد، خداوند، چهره اش را بر آتش حرام مى گرداند.

950. الأمالي للمفيد عن أبان بن تغلب عن الإمام الصّادق عليه السلام: نَفَسُ المَهمومِ لِظُلمِنا تَسبيحٌ، وهَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ، وكِتمانُ سِرِّنا جِهادٌ في سَبيلِ اللّهِ.

ثُمَّ قالَ أبو عَبدِاللّهِ عليه السلام: يَجِبُ أن يُكتَبَ هذَا الحَديثُ بِالذَّهَبِ.

950. الأمالى، مفيد ـ به نقل از ابان بن تغلب ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «نفس كشيدن غم ديده از براى ستمى كه بر ما رفته، تسبيح است و اندوه او به خاطر ما، عبادت است و پرده پوشى اسرار ما، جهاد در راه خداست».

امام صادق عليه السلام سپس فرمود: «بايد اين حديث را با طلا نوشت».

951. الإمام الصادق عليه السلام ـ لِمِسمَعِ بنِ عَبدِ المَلِكِ ـ: يا مِسمَعُ، إنَّ الأَرضَ وَالسَّماءَ لَتَبكي مُنذُ قُتِلَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام رَحمَةً لَنا، وما بَكى لَنا مِنَ المَلائِكَةِ أكثَرُ، وما رَقَأَت دُموعُ المَلائِكَةِ مُنذُ قُتِلنا. وما بَكى أحَدٌ رَحمَةً لَنا ولِما لَقينا إلّا رَحِمَهُ اللّهُ تَعالى قَبلَ أن تَخرُجَ الدَّمعَةُ مِن عَينِهِ، فَإِذا سالَت دُموعُهُ عَلى خَدِّهِ فَلَو أنَّ قَطرَةً مِن دُموعِهِ سَقَطَت في جَهَنَّمَ لَأَطفَأَت حَرَّها حَتّى لا يوجَدَ لَها حَرٌّ. وإنَّ الموجَعَ قَلبُهُ لَنا لَيَفرَحُ يَومَ يَرانا عِندَ مَوتِهِ فَرحَةً لا تَزالُ تِلكَ الفَرحَةُ في قَلبِهِ حَتّى يَرِدَ عَلَينَا الحَوضَ.

951. امام صادق عليه السلام ـ خطاب به مسمع بن عبد الملك ـ: اى مسمع! از زمانى كه امير مؤمنان عليه السلام كشته شد، آسمان و زمين، دلسوزانه براى ما مى گريند و فرشتگانى كه براى ما گريه مى كنند، بيشترند [از آسمان و زمين] و از زمانى كه ما كشته شديم، اشك فرشتگان، نخشكيده است و هيچ كس از روى دلسوزى، براى ما و به خاطر آنچه بر سر ما آمده است، نمى گريد، مگر اين كه خداوند متعال، پيش از آن كه اشكْ از ديدگانش بيرون آيد، او را رحمت مى كند و چون اشك هايش بر گونه اش جارى گردد، اگر قطره اى از آن اشك ها در جهنّم افتد، حرارت آن را فرو مى نشاند، چندان كه ديگر حرارتى برايش نمى نمانَد و كسى كه به خاطر [مصائبِ] ما دلى دردمند داشته باشد، هنگام مرگش كه ما را مى بيند، چنان سُرورى به او دست مى دهد كه تا وقتى در كنار حوض [كوثر] بر ما وارد شود، آن سُرور همچنان در قلبش باقى است.

952. الإمام الرضا عليه السلام: مَن تَذَكَّرَ مُصابَنا وبَكى لِمَا ارتُكِبَ مِنّا كانَ مَعَنا في دَرَجَتِنا يَومَ القِيامَةِ. ومَن ذَكَّرَ بِمُصابِنا فَبَكى وأبكى، لَم تَبكِ عَينُهُ يَومَ تَبكِي العُيونُ. ومَن جَلَسَ مَجلِسا يُحيي فيهِ أمرَنا، لَم يَمُت قَلبُهُ يَومَ تَموتُ القُلوبُ.

952. امام رضا عليه السلام: هر كس مصيبت ما را به ياد آورد و به خاطر ستم هايى كه بر ما رفته است، بگِريد، روز قيامت، با ما در يك درجه خواهد بود و هر كه ياد مصيبت ما كند و بگريد و بگرياند، در آن روزى كه چشم ها مى گريند، چشم او نمى گريد و هر كس در مجلسى بنشيند كه ياد و نام ما در آن زنده مى شود، در آن روزى كه دل ها مى ميرند، دل او نمى ميرد.

953. بحار الأنوار عن دعبل الخزاعي: دَخَلتُ عَلى سَيِّدي ومَولايَ عَلِيِّ بنِ موسَى الرِّضا عليه السلام في مِثلِ هذِهِ الأَيّامِ، فَرَأَيتُهُ جالِسا جِلسَةَ الحَزينِ الكَئيبِ وأصحابُهُ مِن حَولِهِ، فَلَمّا رَآني مُقبِلاً قالَ لي: مَرحَبا بِكَ يا دِعبِلُ، مَرحَبا بِناصِرِنا بِيَدِهِ ولِسانِهِ. ثُمَّ إنَّهُ وَسَّعَ لي في مَجلِسِهِ وأجلَسَني إلى جانِبِهِ.

ثُمَّ قالَ لي: يا دِعبِلُ، اُحِبُّ أن تُنشِدَني شِعرا؛ فَإِنَّ هذِهِ الأَيّامَ أيّامُ حُزنٍ كانَت عَلَينا أهلَ البَيتِ، وأيّامُ سُرورٍ كانَت عَلى أعدائِنا خُصوصا بَني اُمَيَّةَ. يا دِعبِلُ، مَن بَكى وأبكى عَلى مُصابِنا ولَو واحِدا كانَ أجرُهُ عَلَى اللّهِ. يا دِعبِلُ، مَن ذَرَفَت عَيناهُ عَلى مُصابِنا وبَكى لِما أصابَنا مِن أعدائِنا حَشَرَهُ اللّهُ مَعَنا في زُمرَتِنا. يا دِعبِلُ، مَن بَكى عَلى مُصابِ جَدِّيَ الحُسَينِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ ذُنوبَهُ البَتَّةَ.

953. بحار الأنوار ـ به نقل از دعبل خزاعى ـ: در يك چنين روزهايى به خدمت سَرور و مولايم على بن موسى الرضا عليه السلام رسيدم. ديدم كه همچون شخص اندوهگينِ دل شكسته اى نشسته است و يارانش گرد او جمع اند. چون مرا ديد، فرمود: «خوش آمدى، اى دعبل! خوش آمدى، اى آن كه با دست و زبانَت يارى مان مى كنى».

سپس برايم جا باز كرد و مرا پهلوى خود نشانيد و آن گاه فرمود: «اى دعبل! دوست دارم برايم شعرى بسرايى؛ زيرا اين روزها، روزهاى غم و اندوه ما اهل بيت و ايّام شادمانى دشمنان ما، بويژه بنى اميّه بوده است.

اى دعبل! هر كس در مصيبت ما بگريد و ديگرى را ـ و لو يك نفر ـ بگرياند، پاداش او با خداست.

اى دعبل! هر كس ديدگانش بر مصيبت ما اشك بريزد و به خاطر آنچه از دشمنانمان به ما رسيده است، بگِريد، خداوند، او را در زمره ما محشور مى نمايد.

اى دعبل! هر كس براى مصيبت جدّم حسين گريه كند، خداوند قطعاً گناهان او را مى آمرزد».

954. الملهوف:رُوِيَ عَن آلِ الرَّسول أَنَّهُم قالوا: مَن بَكى وأبكى فينا مِئَةً فَلَهُ الجَنَّةُ، ومَن بَكى وأبكى خَمسينَ فَلَهُ الجَنَّةُ، ومن بَكى وأبكى ثَلاثينَ فَلَهُ الجَنَّةُ، ومَن بَكى وأبكى عِشرينَ فَلَهُ الجَنَّةُ، ومَن بَكى وأبكى عَشرَةً فَلَهُ الجَنَّةُ، ومَن بَكى وأبكى واحِدا فَلَهُ الجَنَّةُ، ومَن تَباكى فَلَهُ الجَنَّةُ.

954. الملهوف:از اهل بيت عليهم السلام روايت شده است كه فرموده اند: «هر كس به خاطر ما بگِريد و صد نفر را بگرياند، به بهشت مى رود. هر كس بگِريد و پنجاه نفر را بگرياند، به بهشت مى رود. هر كس بگريد و سى نفر را بگرياند، به بهشت مى رود. هر كس بگريد و بيست نفر را بگرياند، به بهشت مى رود. هر كس بگريد و ده نفر را بگرياند، به بهشت مى رود. هر كس بگريد و يك نفر را بگرياند، به بهشت مى رود و هر كس وانمود به گريه كردن هم كند، به بهشت مى رود».

الفصل التّاسع: حبّ أهل البيت عليهم السّلام

فصل نهم: دوست داشتن اهل بيت عليهم السّلام

9 / 1: فَضلُ حُبِّهِم

9 / 1: فضيلت دوست داشتن اهل بيت عليهم السّلام

9 / 1 ـ 1: أساسُ الإِسلامِ

9 / 1 ـ 1: بنياد اسلام

955. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الإِسلامُ عُريانٌ، فَلِباسُهُ الحَياءُ، وزينَتُهُ الوَقارُ، ومُروءَتُهُ العَمَلُ الصّالِحُ، وعِمادُهُ الوَرَعُ. ولِكُلِّ شَيءٍ أساسٌ، وأساسُ الإِسلامِ حُبُّنا أهلَ البَيتِ.

955. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اسلام، برهنه است وجامه آن، حياست و زيورش وقار و مردانگى اش كردار نيك و ستونش پارسايى. هر چيزى، بنيادى دارد و بنياد اسلام، دوست داشتن ما اهل بيت است.

956. الإمام عليّ عليه السلام: قالَ لي رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: يا عَلِيُّ، إنَّ الإِسلامَ عُريانٌ، لِباسُهُ التَّقوى، ورِياشُهُ الهُدى، وزينَتُهُ الحَياءُ، وعِمادُهُ الوَرَعُ، ومِلاكُهُ العَمَلُ الصّالِحُ، وأساسُ الإِسلامِ حُبّي وحُبُّ أهلِ بَيتي.

956. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود: «اى على! اسلام [به منزله پيكرى] برهنه است كه لباس آن، پرهيزگارى و اثاث خانه اش، هدايت و زيورش حيا و ستونش پارسايى و قوامش كردار نيك است و بنياد اسلام، دوست داشتن من و دوست داشتن اهل بيت من است».

957. الإمام الحسين عليه السلام: لَمّا قَضى رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مَناسِكَهُ مِن حَجَّةِ الوَداعِ رَكِبَ راحِلَتَهُ وأنشَأَ يَقولُ: لا يَدخُلُ الجَنَّةَ إلّا مَن كانَ مُسلِما. فَقامَ إلَيهِ أبو ذَرٍّ الغِفارِيُّ رحمه اللهفَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، ومَا الإِسلامُ؟

فَقالَ صلى الله عليه و آله: الإِسلامُ عُريانٌ، لِباسُهُ التَّقوى، وزينَتُهُ الحَياءُ، ومِلاكُهُ الوَرَعُ، وجَمالُهُ الدّينُ، وثَمَرُهُ العَمَلُ الصّالِحُ، ولِكُلِّ شَيءٍ أساسٌ وأساسُ الإِسلامِ حُبُّنا أهلَ البَيتِ.

957. امام حسين عليه السلام: چون پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مناسك حجّة الوداع را به پايان برد، بر اشتر خود سوار شد و شروع به گفتن اين جمله كرد: «به بهشت نمى رود، مگر كسى كه مسلمان باشد».

ابو ذر غفارى رحمه الله برخاست و گفت: اى پيامبر خدا! اسلام چيست؟

فرمود: «اسلام، برهنه است و جامه اش پرهيزگارى است و زيورش حيا و قوامش پارسايى و جمالش ديندارى و ميوه اش كردار نيك. هر چيزى، بنيادى دارد و بنياد اسلام، دوست داشتن ما اهل بيت است».

958. الإمام عليّ عليه السلام ـ مِن خُطبَةٍ لَهُ يَذكُرُ فيها آلَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله ـ: هُم دعائم الإسلام، ووَلائِجُ الاِعتِصامِ، بِهِم عادَ الحَقُّ إلى نِصابِهِ، وَانزاحَ الباطِلُ عَن مَقامِهِ، وَانقَطَعَ لِسانُهُ عَن مَنبِتِهِ.

958. امام على عليه السلام ـ در خطبه اى كه در آن از خاندان محمّد صلى الله عليه و آله سخن مى گويد ـ: آنان، تكيه گاه هاى اسلام و پناهگاه هاى امن اند. به واسطه [پايمردىِ] ايشان، حق به جايگاه خود باز گشت و باطل از جايش بركنده شد و زبانش از بيخ، قطع گرديد.

959. الإمام الباقر عليه السلام: حُبُّنا أهلَ البَيتِ نِظامُ الدّينِ.

959. امام باقر عليه السلام: دوست داشتن ما اهل بيت، نظام دين است.

960. عنه عليه السلام: بُنِيَ الإِسلامُ عَلى خَمسٍ: عَلَى الصَّلاةِ، وَالزَّكاةِ، وَالصَّومِ، وَالحَجِّ، وَالوَلايَةِ، ولَم يُنادَ بِشَيءٍ كَما نودِيَ بِالوَلايَةِ.

960. امام باقر عليه السلام: اسلام بر پنج چيز، بنا شده است: بر نماز و زكات و روزه و حج و ولايت، و به هيچ چيزى به اندازه ولايت، فرا خوانده نشده است.

راجع: ص352 (أهل البيت عليهم السلام / الفصل الثامن: حقوق أهل البيت / عناوين حقوقهم / الولاية).

ر. ك: ص353 (اهل بيت عليهم السلام / فصل هشتم: حقوق اهل بيت عليهم السلام / عناوين حقوق اهل بيت عليهم السلام / ولايت).

9 / 1 ـ 2: حُبُّهُم حُبُّ اللّهِ عز و جل

9 / 1 ـ 2: دوست داشتن اهل بيت عليهم السلام، دوست داشتن خداست

961. الإمام عليّ عليه السلام: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: أنَا سَيِّدُ وُلدِ آدَمَ، وأنتَ يا عَلِيُّ وَالأَئِمَّةُ مِن بَعدِكَ سادَةُ اُمَّتي، مَن أحَبَّنا فَقَد أحَبَّ اللّهَ، ومَن أبغَضَنا فَقَد أبغَضَ اللّهَ، ومَن والانا فَقَد والَى اللّهَ، ومَن عادانا فَقَد عادَى اللّهَ، ومَن أطاعَنا فَقَد أطاعَ اللّهَ، ومَن عَصانا فَقَد عَصَى اللّهَ.

961. امام على عليه السلام: از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمايد: «من، سَرور فرزندان آدم هستم و تو ـ اى على ـ و امامان پس از تو، سَروران امّت من هستيد. هر كس به ما مهر بوَرزد، به خدا مهر ورزيده است و هر كس با ما كين بورزد، با خدا كينه ورزيده است. هر كه ما را به دوستى بگيرد، خدا را به دوستى گرفته و هر كس با ما دشمنى كند، با خدا دشمنى كرده است. هر كس از ما اطاعت كند، از خدا اطاعت كرده و هر كه از ما نافرمانى كند، خدا را نافرمانى كرده است».

962. الإمام الصادق عليه السلام: مَن عَرَفَ حَقَّنا وأحَبَّنا فَقَد أحَبَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى.

962. امام صادق عليه السلام: هر كه [مقام و حقّ] ما را بشناسد و دوستمان بدارد، بى گمان، خداى ـ تبارك و تعالى ـ را دوست داشته است.

963. الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام ـ: مَن والاكُم فَقَد والَى اللّهَ، ومَن عاداكُم فَقَد عادَى اللّهَ، ومَن أحَبَّكُم فَقَد أحَبَّ اللّهَ، ومَن أبغَضَكُم فَقَد أبغَضَ اللّهَ.

963. امام هادى عليه السلام ـ در زيارت جامعه كه امامان عليهم السلام را بِدان زيارت مى كنند ـ: هر كه با شما دوستى كند، با خدا دوستى كرده و هر كه با شما دشمنى كند، با خدا دشمنى نموده است. هر كه شما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته است و هر كه شما را دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته است.

9 / 1 ـ 3: حُبُّهم حُبُّ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله

9 / 1 ـ 3: دوست داشتن اهل بيت عليهم السلام، دوست داشتن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله است

964. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أحِبُّوا اللّهَ لِما يَغذوكُم مِن نِعَمِهِ، وأحِبّوني بِحُبِّ اللّهِ، وأحِبّوا أهلَ بَيتي لِحُبّي.

964. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خدا را به خاطر نعمت هايش كه به شما مى دهد، دوست بداريد و مرا به خاطر خدا دوست بداريد و اهل بيتم را به خاطر من دوست بداريد.

965. تاريخ دمشق عن زيد بن أرقم: كُنتُ عِندَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله جالِسا، فَمَرَّت فاطِمَةُ عليهاالسلامعَلَيها كِليمٌ ، وهِيَ خارِجَةٌ مِن بَيتِها إلى حُجرَةِ نَبِيِّ اللّهِ صلى الله عليه و آله، ومَعَهَا ابناهَا الحَسَنُ وَالحُسَينُ عليهماالسلام، وعَلِيٌّ عليه السلام في آثارِهِم، فَنَظَرَ إلَيهِمُ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله فَقالَ: مَن أحَبَّ هؤُلاءِ فَقَد أحَبَّني، ومَن أبغَضَهُم فَقَد أبغَضَني.

965. تاريخ دمشق ـ به نقل از زيد بن ارقم ـ: در خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نشسته بودم. فاطمه عليهاالسلام، در حالى كه جامه اى پشمى به تن داشت و از خانه اش بيرون آمده بود و به اتاق پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى رفت، از كنار ما گذشت. فرزندان او حسن و حسين عليهماالسلام نيز همراهش بودند و على عليه السلام در پى آنان حركت مى كرد. پيامبر صلى الله عليه و آله نگاهى به ايشان كرد و فرمود: «هر كس اينان را دوست بدارد، مرا دوست داشته است و هر كس ايشان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است».

966. الإمام الباقر عليه السلام: أحِبُّوا اللّهَ، وأحِبّوا رَسولَ اللّهِ لِحُبِّ اللّهِ، وأحِبّونا لِحُبِّ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

966. امام باقر عليه السلام: خدا را دوست بداريد و پيامبر خدا را به خاطر خدا دوست بداريد و ما را به خاطر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دوست بداريد.

9 / 1 ـ 4: هَدِيَّةٌ مِنَ اللّهِ عز و جل

9 / 1 ـ 4: هديه اى الهى

967. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّهَ خَلَقَ الإِسلامَ فَجَعَلَ لَهُ عَرصَةً، وجَعَلَ لَهُ نورا، وجَعَلَ لَهُ حِصنا، وجَعَلَ لَهُ ناصِرا، فَأَمّا عَرصَتُهُ فَالقُرآنُ، وأمّا نورُهُ فَالحِكمَةُ، وأمّا حِصنُهُ فَالمَعروفُ، وأمّا أنصارُهُ فَأَنَا وأهلُ بَيتي وشيعَتُنا، فَأَحِبّوا أهلَ بَيتي وشيعَتَهُم وأنصارَهُم، فَإِنَّهُ لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ الدُّنيا فَنَسَبَني جَبرَئيلُ عليه السلام لِأَهلِ السَّماءِ، استَودَعَ اللّهُ حُبّي وحُبَّ أهلِ بَيتي وشيعَتِهِم في قُلوبِ المَلائِكَةِ، فَهُوَ عِندَهُم وَديعَةٌ إلى يَومِ القِيامَةِ، ثُمَّ هَبَطَ بي إلى أهلِ الأَرضِ، فَنَسَبَني إلى أهلِ الأَرضِ فَاستَودَعَ اللّهُ عز و جل حُبّي وحُبَّ أهلِ بَيتي وشيعَتِهِم في قُلوبِ مُؤمِني اُمَّتي، فَمُؤمِنو اُمّتي يَحفَظونَ وَديعَتي في أهلِ بَيتي إلى يَومِ القِيامَةِ.

967. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند، اسلام را آفريد و براى آن، عرصه اى و نورى و حصارى و ياورى قرار داد. عرصه آن، قرآن است و نورش حكمت و حصارش نيكى و ياورانش من و اهل بيت من و شيعيان ما هستيم. پس اهل بيت من و شيعيان و ياوران آنان را دوست بداريد؛ زيرا شبى كه مرا به آسمان دنيا بالا بردند و جبرئيل مرا به اهل آسمان معرّفى كرد، خداوند، محبّت مرا و محبّت اهل بيت من و شيعيان آنها را در دل هاى فرشتگان به وديعت نهاد و اين محبّت تا روز قيامت در دل هاى آنان سپرده است.

سپس [جبرئيل]، مرا به سوى زمينيان فرود آورد و مرا به اهل زمين معرّفى كرد و خداوند عز و جل محبّت مرا و محبّت اهل بيت من و شيعيان آنها را در دل هاى مؤمنان امّتم به وديعت نهاد. بنا بر اين، مؤمنان امّتم، اين وديعه مرا در باره اهل بيتم تا روز قيامت حفظ مى كنند.

968. الإمام الباقر عليه السلام: إنّي لَأَعلَمُ أنَّ هذَا الحُبَّ الَّذي تُحِبّونا لَيسَ بِشَيءٍ صَنَعتُموهُ، ولكِنَّ اللّهَ صَنَعَهُ.

968. امام باقر عليه السلام: من مى دانم كه اين محبّت شما به ما، چيزى نيست كه خود شما آن را ساخته باشيد؛ بلكه كار خداست.

969. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ حُبَّنا أهلَ البَيتِ يُنَزِّلُهُ اللّهُ مِنَ السَّماءِ مِن خَزائِنَ تَحتَ العَرشِ كَخَزائِنِ الذَّهَبِ وَالفِضَّةِ، ولا يُنزِلُهُ إلّا بِقَدَرٍ، ولا يُعطيهِ إلّا خَيرَ الخَلقِ، وإنَّ لَهُ غَمامَةً كَغَمامَةِ القَطرِ، فَإِذا أرادَ اللّهُ أن يَخُصَّ بِهِ مَن أحَبَّ مِن خَلقِهِ أذِنَ لِتِلكَ الغَمامَةِ فَتَهَطَّلَت كَما تَهَطَّلَتِ السَّحابُ، فَتُصيبُ الجَنينَ في بَطنِ اُمِّهِ.

969. امام صادق عليه السلام: محبّت به ما [اهل بيت] را خداوند از خزانه هايى كه زير عرش اوست و مانند خزانه هاى زر و سيم اند، از آسمان فرو مى فرستد و آن را جز به اندازه نمى فرستد و جز به بهترين آفريدگان عطايش نمى كند. اين محبّت، ابرى همچون ابرهاى باران زا دارد. پس هر گاه خداوند بخواهد آن را به بنده اى كه دوستش مى دارد، اختصاص دهد، به آن ابر فرمان مى دهد و باران محبّت فرو مى ريزد، همچنان كه ابرهاى باران زا مى بارند و اين باران به جنين در شكم مادرش مى رسد.

9 / 1 ـ 5: أفضَلُ العِبادَةِ

9 / 1 ـ 5: برترين عبادت

970. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: حُبُّ آلِ مُحَمَّدٍ يَوما خَيرٌ مِن عِبادَةِ سَنَةٍ، ومَن ماتَ عَلَيهِ دَخَلَ الجَنَّةَ.

970. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: يك روز مِهر ورزيدن به خاندان محمّد، بهتر از يك سال عبادت است و هر كه با اين محبّت از دنيا رود، وارد بهشت مى شود.

971. عنه صلى الله عليه و آله ـ في وَصِيَّتِهِ لِأَبي ذَرٍّ ـ: اِعلَم أنَّ أوَّلَ عِبادَتِهِ المَعرِفَةُ بِهِ... ثُمَّ الإيمانُ بي وَالإِقرارُ بِأَنَّ اللّهَ عز و جل أرسَلَني إلى كافَّةِ النّاسِ، بَشيرا ونَذيرا وداعِيا إلَى اللّهِ بِإِذنِهِ وسِراجا مُنيرا، ثُمَّ حُبُّ أهلِ بَيتِيَ الَّذينَ أذهَبَ اللّهُ عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهَّرَهُم تَطهيرا.

971. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارش خود به ابو ذر ـ: بِدان كه نخستين گام عبادت خدا، شناخت اوست... و سپس ايمان داشتن به من و اقرار به اين كه خداوند عز و جل مرا به سوى همه مردم فرستاد تا آنان را به امر خدا نويد و هشدار دهم و به سوى خدا فرا خوانم و چراغى فروزان باشم، و سپس دوست داشتن اهل بيت من كه خداوند، ناپاكى را ازايشان زدود و كاملاً پاكيزه شان گردانيد.

972. الإمام عليّ عليه السلام: أحسَنُ الحَسَناتِ حُبُّنا، وأسوَأُ السَّيِّئاتِ بُغضُنا.

972. امام على عليه السلام: بهترينِ نيكى ها، دوست داشتن ماست و بدترينِ بدى ها، دشمن داشتن ماست.

973. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ فَوقَ كُلِّ عَبادَةٍ عِبادَةً، وحُبُّنا أهلَ البَيتِ أفضَلُ عِبادَةٍ.

973. امام صادق عليه السلام: بالادستِ هر عبادتى، عبادتى است و مهر وَرزيدن به ما اهل بيت، بالاترين عبادت است.

974. المحاسن عن الفضيل: قُلتُ لِأَبِي الحَسَنِ عليه السلام: أيُّ شَيءٍ أفضَلُ ما يَتَقَرَّبُ بِهِ العِبادُ إلَى اللّهِ فيَما افتَرَضَ عَلَيهِم؟ فَقالَ: أفضَلُ ما يَتَقَرَّبُ بِهِ العِبادُ إلَى اللّهِ طاعَةُ اللّهِ، وطاعَةُ رَسولِهِ، وحُبُّ رَسولِهِ صلى الله عليه و آله واُولِي الأَمرِ.

974. المحاسن ـ به نقل از فُضَيل ـ: به ابو الحسن عليه السلام گفتم: در ميان چيزهايى كه خداوند بر بندگانْ واجب كرده، برترين چيزى كه مايه تقرّب آنان به خدا مى شود، چيست؟

فرمود: «برترين چيزى كه بندگان به وسيله آن به خدا نزديك مى شوند، اطاعت از خدا و اطاعت از پيامبر او و دوست داشتن پيامبر خدا و اولو الأمر است».

9 / 1 ـ 6: حُبُّهُم مِنَ الباقِياتِ الصّالِحاتِ

9 / 1 ـ 6: دوست داشتن اهل بيت عليهم السلام، از جمله باقياتِ صالحات است

975. الاختصاص عن محمّد بن إسماعيل بن عبد الرّحمن الجعفي: دَخَلتُ أنَا وعَمِّيَ الحُصَينُ بنُ عَبدِ الرَّحمنِ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام فَأَدناهُ وقالَ: اِبنُ مَن هذا مَعَكَ؟ قالَ: اِبنُ أخي إسماعيلَ، فَقالَ: رَحِمَ اللّهُ إسماعيلَ وتَجاوَزَ عَنهُ سَيِّئَ عَمَلِهِ، كَيفَ خَلَفتُموهُ؟ قالَ: بِخَيرٍ ما آتاهُ اللّهُ لَنا مِن مَوَدَّتِكُم، فَقالَ: يا حُصَينُ، لا تَستَصغِروا مَوَدَّتَنا، فَإِنَّها مِنَ الباقِياتِ الصّالِحاتِ، قالَ: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، مَا استَصغَرتُها، ولكِن أحمَدُ اللّهَ عَلَيها.

975. الاختصاص ـ به نقل از محمّد بن اسماعيل بن عبد الرحمان جُعفى ـ: من و عمويم حصين بن عبد الرحمان به حضور امام صادق عليه السلام رسيديم. امام عليه السلام، عمويم را نزديك خود نشاند و فرمود: «اين كه با توست، پسر كيست؟».

گفت: پسر برادرم اسماعيل.

فرمود: «خدا اسماعيل را رحمت كند و از گناهانش در گذرد! چگونه جانشينى براى او بوده ايد؟».

گفت: در بهترين چيزى كه خداوند به ما عطا فرموده ـ يعنى: محبّت به شما ـ هستيم.

فرمود: «اى حصين! دوستى ما را دست كم نگيريد؛ چرا كه از جمله باقياتُ الصالحات است».

گفت: اى پسر پيامبر خدا! من آن را دست كم نگرفته ام؛ بلكه خدا را هم به خاطر آن، سپاس مى گويم.

9 / 2: خَصائِصُ حُبِّهِم

9 / 2: ويژگى هاى دوست داشتن اهل بيت عليهم السّلام

9 / 2 ـ 1: عَلامَةُ طيبِ الوِلادَةِ

9 / 2 ـ 1: نشانه حلال زادگى

976. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ في صِفَةِ عَلِيٍّ عليه السلام ـ: يا أيُّهَا النّاسُ! امتَحِنوا أولادَكُم بِحُبِّهِ، فَإِنَّ عَلِيّا لا يَدعو إلى ضَلالَةٍ ولا يُبعِدُ عَن هُدىً، فَمَن أحَبَّهُ فَهُوَ مِنكُم، ومَن أبغَضَهُ فَلَيسَ مِنكُم.

976. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در توصيف على عليه السلام ـ: اى مردم! فرزندان خود را با محكِ محبّت على بيازماييد؛ زيرا على هرگز به گم راهى فرا نمى خواند و از راه راست، دور نمى شود. پس هر يك از فرزندان شما كه على را دوست داشت، از شماست و هر كدام او را دشمن داشت، از شما نيست.

977. الإمام عليّ عليه السلام: قالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: يا أبا ذَرٍّ، مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ فَليَحمَدِ اللّهَ عَلى أوَّلِ النِّعَمِ. قالَ: يا رَسولَ اللّهِ، وما أوَّلُ النِّعَمِ؟ قالَ: طيبُ الوِلادَةِ، إنَّهُ لا يُحِبُّنا أهلَ البَيتِ إلّا مَن طابَ مَولِدُهُ.

977. امام على عليه السلام: پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «اى ابو ذر! هر كه ما اهل بيت را دوست دارد، پس خدا را بر نخستين نعمت سپاس گويد».

ابو ذر پرسيد: اى پيامبر خدا! نخستين نعمت، كدام است؟

فرمود: «حلال زادگى. ما اهل بيت را دوست نمى دارد، مگر كسى كه حلال زاده باشد».

978. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يا عَلِيُّ، مَن أحَبَّني وأحَبَّكَ وأحَبَّ الأَئِمَّةَ مِن وُلدِكَ فَليَحمَدِ اللّهَ عَلى طيبِ مَولِدِهِ؛ فَإِنَّهُ لا يُحِبُّنا إلّا مَن طابَت وِلادَتُهُ، ولا يُبغِضُنا إلّا مَن خَبُثَت وِلادَتُهُ.

978. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى على! هر كه مرا و تو و امامان از نسل تو را دوست دارد، پس خدا را بر حلال زادگى خود، سپاس گويد؛ زيرا ما را دوست ندارد، مگر حلال زاده و ما را دشمن نمى دارد، مگر حرام زاده.

979. عنه صلى الله عليه و آله ـ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ: لَن يُبغِضَكَ مِنَ العَرَبِ إلّا دَعِيٌّ.

979. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به على عليه السلام ـ: هر گز كسى از عرب تو را دشمن نمى دارد، مگر حرام زاده.

980. الإمام عليّ عليه السلام: لا يُحِبُّني كافِرٌ ولا وَلَدُ زِنا.

980. امام على عليه السلام: كافر و زنازاده، مرا دوست ندارند.

981. معاني الأخبار عن أبي محمّد الأنصاري عن غير واحد عن الإمام الباقر عليه السلام: مَن أصبَحَ يَجِدُ بَردَ حُبِّنا عَلى قَلبِهِ، فَليَحمَدِ اللّهَ عَلى بادِئِ النِّعَمِ. قيلَ: وما بادِئُ النِّعَمِ؟ فَقالَ عليه السلام: طيبُ المَولِدِ.

981. معانى الأخبار ـ به نقل از ابو محمّد انصارى، از چندين نفر ـ: امام باقر عليه السلام فرمود: «هر كه صبح كرد و خُنَكاى محبّت ما را در دلش احساس كرد، خداوند را بر نخستين نعمت، سپاس گويد».

گفته شد: نخستين نعمت كدام است؟

فرمود: «حلال زادگى».

982. الإمام الصادق عليه السلام: مَن وَجَدَ بَردَ حُبِّنا عَلى قَلبِهِ فَليُكثِرِ الدُّعاءَ لِاُمِّهِ، فَإِنَّها لَم تَخُن أباهُ.

982. امام صادق عليه السلام: هر كه خنكاى محبّت ما را در دلش يافت، براى مادرش زياد دعا كند؛ زيرا [معلوم مى شود كه] به پدرش خيانت نكرده است.

983. معاني الأخبار عن ابن بكير عن الإمام الصّادق عليه السلام: مَن كانَ يُحِبُّنا وهُوَ في مَوضِعٍ لا يَشينُهُ فَهُوَ مِن خالِصِ اللّهِ تَبارَكَ وتَعالى. قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، ومَا المَوضِعُ الَّذي لا يَشينُهُ؟ قالَ: لا يُرمى فيمَولِدِهِ. ـ وفيخبر آخر: لَم يُجعَل وَلَدَ زِنا ـ.

983. معانى الأخبار ـ به نقل از ابن بكير ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس ما را دوست بدارد و در وضعى هم نباشد كه مايه ننگ او باشد، چنين كسى، از مخلصان خداى ـ تبارك و تعالى ـ است».

گفتم: فدايت شوم! يعنى چه در وضعى نباشد كه مايه ننگ او باشد؟

فرمود: «در نَسَبش متّهم نباشد» و در روايت ديگرى آمده است: «زنازاده نباشد».

984. الإمام الصادق عليه السلام: وَاللّهِ لا يُحِبُّنا مِنَ العَرَبِ وَالعَجَمِ إلّا أهلُ البُيوتاتِ وَالشَّرَفِ وَالمَعدِنِ، ولا يُبغِضُنا مِن هؤُلاءِ وهؤُلاءِ إلّا كُلُّ دَنِسٍ مُلَصَّقٍ .

984. امام صادق عليه السلام: به خدا سوگند كه از عرب و عجم، ما را دوست ندارند، مگر كسانى كه خانواده دار و شريف و اصيل باشند. از اين رو، از اينان و آنان، ما را دشمن نمى دارد، مگر كسى كه آلوده و بى نسب باشد.

985. تاريخ دمشق عن عبادة بن الصّامت: كُنّا نَبورُ أولادَنا بِحُبِّ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام، فَإِذا رَأَينا أحَداً لا يُحِبُّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ عَلِمنا أنَّهُ لَيسَ مِنّا وأنَّهُ لِغَيرِ رَشدَةٍ .

985. تاريخ دمشق ـ به نقل از عبادة بن صامت ـ: ما فرزندان خود را با محكِ دوستى على بن ابى طالب عليه السلام مى آزموديم. اگر يكى از آنها را مى ديديم كه على بن ابى طالب را دوست ندارد، مى فهميديم كه از [نطفه] ما نيست و حرام زاده است.

986. تاريخ دمشق عن محبوب بن أبي الزّناد: قالَتِ الأَنصارُ: إن كُنّا لَنَعرِفُ الرَّجُلَ لِغَيرِ أبيهِ بِبُغضِهِ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ.

986. تاريخ دمشق ـ به نقل از محبوب بن ابى زَنّاد ـ: انصار مى گفتند: ما حرام زاده بودنِ افراد را از طريق دشمنى با على بن ابى طالب مى شناختيم.

987. مروج الذهب: ذَكَرَ عيسَى بنُ أبي دُلَفُ أنَّ أخاهُ دُلَفَ ـ وبِهِ كانَ يُكَنّى أبوهُ أبا دُلَفَ ـ كانَ يَنتَقِصُ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ، ويَضَعُ مِنهُ ومِن شيعَتِهِ، ويَنسِبُهُم إلَى الجَهلِ، وأنَّهُ قالَ يَوما ـ وهُوَ في مَجلِسِ أبيهِ، ولَم يَكُن أبوهُ حاضِرا ـ: إنَّهُم يَزعُمونَ أن لا يَنتَقِصَ عَلِيّا أحَدٌ إلّا كانَ لِغَيرِ رَشدَةٍ، وأنتُم تَعلَمونَ غَيرَةَ الأَميرِ ـ يَعني أباهُ ـ وأنَّهُ لا يَتَهَيَّأُ الطَّعنُ عَلى أحَدٍ مِن حَرَمِهِ، وأنَا اُبغِضُ عَلِيّاً!

قالَ: فَما كانَ بأَوشَكَ مِن أن خَرَجَ أبو دُلَفَ، فَلَمّا رَأيناهُ قُمنا لَهُ، فَقالَ: قَد سَمِعتُ ما قالَهُ دُلَفُ، وَالحَديثُ لا يَكذِبُ، وَالخَبَرُ الوارِدُ في هذَا المَعنى لا يَختَلِفُ، هُوَ وَاللّهِ لِزَنيَةٍ وحَيضَةٍ، وذلِكَ أنّي كُنتُ عَليلاً فَبَعَثَت إلَيَّ اُختي جارِيَةً لَها كُنتُ بِها مُعجَباً، فَلَم أتَمالَك أن وَقَعتُ عَلَيها وكانَت حائِضا فَعَلِقَت بِهِ، فَلَمّا ظَهَرَ حَملُها وَهَبَتها لي.

فَبَلَغَ مِن عَداوَةِ دُلَفَ هذا لِأَبيهِ ونَصبِهِ ومُخالَفَتِهِ لَهُ ـ لِأَنَّ الغالِبَ عَلى أبيهِ التَّشَيُّعُ وَالمَيلُ إلى عَلِيٍّ ـ أن شَنَّعَ عَلَيهِ بَعدَ وَفاتِهِ.

987. مروج الذهب: عيسى بن ابى دُلَف مى گفت كه برادرش دُلَف ـ كه به مناسبت نام او، پدرش را ابو دُلَف مى گفتند ـ از على بن ابى طالب، بد مى گفت و او و پيروانش را تحقير مى كرد و آنان را به نادانى نسبت مى داد. يك روز كه در مجلس پدر خود نشسته بود و پدرش حضور نداشت، گفت: اينها مى گويند كه: هر كس از على عيبجويى كند، حرام زاده است. شما غيرت امير را ـ مقصود او پدرش بود ـ مى دانيد و امكان ندارد به هيچ يك از اهل حرم او، گمان بد برده شود؛ ولى با اين حال، من على را دشمن مى دارم!

هنوز اين سخن را تمام نكرده بود كه ابو دُلَف وارد شد و ما با ديدن او به احترامش بلند شديم. او گفت: آنچه را دُلَف گفت، شنيدم. حديث، دروغ نيست و خبرى كه در اين باره وارد شده، محلّ اختلاف نيست. به خدا سوگند! او (دُلَف)، زنازاده و نطفه حيض است؛ زيرا من بيمار بودم و خواهرم كنيزى را كه متعلّق به او بود و من دل بسته اش بودم، نزد من فرستاد. طاقت نياوردم و با او كه حيض بود، هم بستر شدم و آن كنيز، دُلَف را حامله شد و وقتى معلوم شد كه حامله است، خواهرم او را به من بخشيد.

پس دشمنى دلف با پدرش و عداوت و مخالفتش با وى ـ كه اظهار تشيّع و علاقه به على عليه السلام مى كرد ـ به آن جا رسيد كه پس از مرگِ پدرش نيز از او بدگويى مى كرد.

9 / 2 ـ 2: عَلامَةُ طَهارَةِ القَلبِ

9 / 2 ـ 2: نشانه پاكى دل

988. الإمام الباقر عليه السلام: لا يُحِبُّنا عَبدٌ ويَتَوَلّانا حَتّى يُطَهِّرَ اللّهُ قَلبَهُ، ولا يُطَهِّرُ اللّهُ قَلبَ عَبدٍ حَتّى يُسَلِّمَ لَنا ويَكونَ سِلما لَنا، فَإِذا كانَ سِلما لَنا سَلَّمَهُ اللّهُ مِن شَديدِ الحِسابِ، وآمَنَهُ مِن فَزَعِ يَومِ القِيامَةِ الأَكبَرِ.

988. امام باقر عليه السلام: هيچ بنده اى نيست كه ما را دوست بدارد و ولايت ما را بپذيرد، مگر اين كه خداوند، دل او را پاك مى گرداند و خداوند، دل هيچ بنده اى را پاك نكرد، مگر اين كه تسليم ما شد و از ما فرمان بردارى كرد و چون فرمان بردار ما شد، خداوند، او را از سختى حساب، به سلامت داشت و از هراس بزرگ روز قيامت، ايمنش گردانْد.

989. دعائم الإسلام [عن عبد العليّ بن أعين] عن الإمام الصادق عليه السلام: لا يُحِبُّنا عَبدٌ إلّا كانَ مَعَنا يَومَ القِيامَةِ، فَاستَظَلَّ بِظِلِّنا ورافَقَنا في مَنازِلِنا. وَاللّهِ وَاللّهِ، لا يُحِبُّنا عَبدٌ حَتّى يُطَهِّرَ اللّهُ قَلبَهُ، ولا يُطَهِّرُ قَلبَهُ حَتّى يُسَلِّمَ لَنا، وإذا سَلَّمَ لَنا سَلَّمَهُ اللّهُ مِن سوءِ الحِسابِ يَومَ القِيامَةِ، وأمِنَ مِنَ الفَزَعِ الأَكبَرِ. إنَّمَا يَغتَبِطُ أهلُ هذَا الأَمرِ إذَا انتَهَت نَفسُ أحَدِهِم إلى هذِهِ ـ وأومَأَ بِيَدِهِ إلى حَلقِهِ ـ.

989. دعائم الإسلام [به نقل از عبد العلى بن اَعيَن ـ ]: امام صادق عليه السلام فرمود: «هيچ بنده اى ما را دوست ندارد، مگر اين كه روز قيامت با ماست و در سايه ما پناه مى گيرد و در منازل ما همراه ما. به خدا سوگند، به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه ما را دوست بدارد، مگر اين كه خداوند، دلش را پاك مى گرداند و دلش را پاك نمى كند، مگر اين كه تسليم ما مى شود و چون تسليم ما شود، خداوند، او را از سختى حساب روز قيامت به سلامت مى دارد و از هراس بزرگ [روز قيامت]، ايمنش مى سازد. بى گمان، اهل اين موضوع، هنگامى شادمان مى شوند كه نَفَس هر يك از آنان به اين جا رسد» و با دست خود به گلويش اشاره نمود.

9 / 2 ـ 3: شَرطُ التَّوحيدِ

9 / 2 ـ 3: شرط توحيد

990. الأمالي للطوسي عن الإمام الصادق عن أبيه عليهماالسلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاري: جاءَ أعرابِيٌّ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، هَل لِلجَنَّةِ مِن ثَمَنٍ؟ قالَ: نَعَم. قالَ: ما ثَمَنُها؟ قالَ: «لا إلهَ إلَا اللّهُ»، يَقولُهَا العَبدُ الصّالِحُ مُخلِصا بِها. قالَ: وما إخلاصُها؟ قالَ: العَمَلُ بِما بُعِثتُ بِهِ في حَقِّهِ، وحُبُّ أهلِ بَيتي. قالَ: وحُبُّ أهلِ بَيتِكَ لَمِن حَقِّها؟ قالَ: أجَل، إنَّ حُبَّهُم لَأَعظَمُ حَقِّها.

990. الأمالى، طوسى ـ به نقل از امام صادق عليه السلام از پدرش، از جابر بن عبد اللّه انصارى ـ: باديه نشينى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت: اى پيامبر خدا! آيا بهشت، بهايى دارد؟

فرمود: «آرى».

گفت: بهايش چيست؟

فرمود: «كلمه لا إله إلّا اللّه كه بنده صالح، آن را از روى اخلاص بگويد».

گفت: اخلاصِ آن چيست؟

فرمود: «عمل كردن به آنچه براى آن فرستاده شده ام و دوست داشتن اهل بيت من».

گفت: دوست داشتن اهل بيت شما، از حقوق اين كلمه است؟

فرمود: «آرى؛ دوست داشتن آنان، بزرگ ترين حقّ آن است».

991. الإمام عليّ عليه السلام: إنَّ لِ «لا إلهَ إلَا اللّهُ» شُروطا، وإنّي وذُرِّيَّتي مِن شُروطِها.

991. امام على عليه السلام: لا إله إلّا اللّه، شروطى دارد كه من و فرزندانم از جمله شروط آن هستيم.

992. التوحيد عن إسحاق بن راهويه: لَمّا وافى أبُو الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام بِنيسابورَ وأرادَ أن يَخرُجَ مِنها إلَى المَأمونِ اجتَمَعَ إلَيهِ أصحابُ الحَديثِ، فَقالوا لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، تَرحَلُ عَنّا ولا تُحَدِّثُنابِحَديثٍ فَنَستَفيدَهُ مِنكَ؟! وكانَ قَد قَعَدَ فِي العُمارِيةِ، فَأَطلَعَ رَأسَهُ وقالَ: سَمِعتُ أبي موسَى بنَ جَعفَرٍ يَقولُ: سَمِعتُ أبي جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ يَقولُ: سَمِعتُ أبي مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ يَقولُ: سَمِعتُ أبي عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ يَقولُ: سَمِعتُ أبِيَ الحُسَينَ بنَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ يَقولُ: سَمِعتُ أبي أميرَ المُؤمِنينَ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ يَقولُ: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: سَمِعتُ جَبرَئيلَ يَقولُ: سَمِعتُ اللّهَ جَلَّ جَلالُهُ يَقولُ: «لا إلهَ إلَا اللّهُ حِصني، فَمَن دَخَلَ حِصني أمِنَ مِن عَذابي».

قالَ: فَلَمّا مَرَّتِ الرّاحِلَةُ نادانا: «بِشُروطِها، وأنَا مِن شُروطِها».

992. التوحيد ـ به نقل از اسحاق بن راهويه ـ: هنگامى كه امام رضا عليه السلام به نيشابور رسيد و خواست كه آن جا را به قصد رفتن به نزد مأمون ترك گويد، راويان حديث، گِردش را گرفتند و گفتند: اى پسر پيامبر خدا! از پيش ما مى روى و برايمان حديثى كه از محضرتان فيضى ببريم، نمى گويى؟!

امام عليه السلام كه در كجاوه نشسته بود، سرش را بيرون آورد و فرمود: «از پدرم موسى بن جعفر شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم جعفر بن محمّد شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم محمّد بن على شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم على بن الحسين شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم حسين بن على بن ابى طالب شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم امير مؤمنان على بن ابى طالب شنيدم كه مى فرمايد: از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمايد: از جبرئيل شنيدم كه مى فرمايد: از خداوند عز و جل شنيدم كه مى فرمايد: [كلمه] لا إله إلّا اللّه، حصار من است و هر كس وارد حصار من شود، از عذابم در امان است».

چون شتر به راه افتاد، امام عليه السلام با صداى بلند به ما فرمود: «امّا اين، شرط هايى دارد و من، از شرط هاى آن هستم».

9 / 2 ـ 4: آيَةُ الإِيمانِ

9 / 2 ـ 4: نشانه ايمان

993. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: عاهَدَني رَبّي أن لا يَقبَلَ إيمانَ عَبدٍ إلّا بِمَحَبَّةِ أهلِ بَيتي.

993. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: پروردگارم با من عهد بست كه ايمان هيچ بنده اى را نپذيرد، مگر آن كه با محبّت اهل بيت من همراه باشد.

994. عنه صلى الله عليه و آله: لا يُؤمِنُ عَبدٌ حَتّى أكونَ أحَبَّ إلَيهِ مِن نَفسِهِ، وأهلي أحَبَّ إلَيهِ مِن أهلِهِ، وعِترَتي أحَبَّ إلَيهِ مِن عِترَتِهِ، وذاتي أحَبَّ إلَيهِ مِن ذاتِهِ.

994. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هيچ بنده اى ايمان نياورده است، مگر آن گاه كه مرا از خودش بيشتر دوست داشته باشد و كسانِ مرا بيشتر از كسان خودش و خاندان مرا بيشتر از خاندان خودش و مرا بيشتر از خودش.

995. عنه صلى الله عليه و آله: لا يَتِمُّ الإِيمانُ إلّا بِمَحَبَّتِنا أهلَ البَيتِ.

995. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ايمان، كامل نمى شود، مگر با دوست داشتن ما اهل بيت.

996. الإمام عليّ عليه السلام: أما إنَّهُ لَيسَ عَبدٌ مِن عِبادِ اللّهِ مِمَّنِ امتَحَنَ اللّهُ قَلبَهُ لِلإِيمانِ إلّا وهُوَ يَجِدُ مَوَدَّتَنا عَلى قَلبِهِ، فَهُوَ يُحِبُّنا. ولَيسَ عَبدٌ مِن عِبادِ اللّهِ مِمَّن سَخِطَ اللّهُ عَلَيهِ إلّا وهُوَ يَجِدُ بُغضَنا عَلى قَلبِهِ، فَهُوَ يُبغِضُنا. فَأَصبَحَ مُحِبُّنا يَنتَظِرُ الرَّحمَةَ، وكَأَنَّ أبوابَ الرَّحمَةِ قَد فُتِحَت لَهُ. وأصبَحَ مُبغِضُنا عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانهارَ بِهِ فِي نارِ جَهَنَّمَ، فَهَنيئا لِأَهلِ الرَّحَمةِ رَحمَتُهُم، وتَعسا لِأَهلِ النّارِ مَثواهُم.

996. امام على عليه السلام: هان! هيچ بنده اى از بندگان خدا نيست كه خداوند، دلش را براى ايمان خالص كرده باشد، مگر اين كه دوستى ما را در دلش مى يابد. از اين رو، ما را دوست مى دارد، و هيچ بنده اى از بندگان خدا نيست كه خداوند، بر او خشم گرفته باشد، مگر اين كه دشمنى با ما را در دلش مى يابد و از اين رو، ما را دشمن مى دارد. بنا بر اين، دوستدار ما، چشم به راهِ رحمت است و گويى درهاى رحمت به رويَش گشوده شده است و كينه توز به ما بر لبه پرتگاهى در حال ريزش است كه با آن در آتش دوزخ فرو مى افتد. پس گوارا باد براى اهل رحمت، رحمتشان و ناگوار باد براى دوزخيان، جايگاه آنان!

997. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أبغَضَ عَلِيّا فَقَد أبغَضَني، ومَن أبغَضَني فَقَد أبغَضَ اللّهَ. لا يُحِبُّكَ إلّا مُؤمِنٌ، ولا يُبغِضُكَ إلّا كافِرٌ أو مُنافِقٌ.

997. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه على را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است و هر كه مرا دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته است. تو را [اى على] جز مؤمن، دوست ندارد و كسى جز كافر يا منافق، دشمنت نمى دارد.

998. الإمام عليّ عليه السلام: عَهِدَ إلَيَّ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أن لا يُحِبَّني إلّا مُؤمِنٌ، ولا يُبغِضَني إلّا مُنافِقٌ.

998. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود كه مرا جز مؤمن، دوست ندارد و جز منافق، كسى دشمنم نمى دارد.

999. مسند ابن حنبل عن اُمّ سلمة: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ لِعَلِيٍّ عليه السلام: لا يُبغِضُكَ مُؤمِنٌ، ولا يُحِبُّكَ مُنافِقٌ.

999. مسند ابن حنبل ـ به نقل از امّ سلمه ـ: شنيدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام مى فرمايد: «مؤمن، تو را دشمن نمى دارد و منافق، دوستت نمى دارد».

1000. تاريخ دمشق عن أبي ذرّ: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ لِعَلِيٍّ عليه السلام: إنَّ اللّهَ أخَذَ مِيثاقَ المُؤمِنينَ عَلى حُبِّكَ، وأخَذَ ميثاقَ المُنافِقينَ عَلى بُغضِكَ. ولَو ضَرَبتَ خَيشومَ المُؤمِنِ ما أبغَضَكَ، ولَو نَثَرتَ الدَّنانيرَ عَلَى المُنافِقِ ما أحَبَّكَ. يا عَلِيُّ، لا يُحِبُّكَ إلّا مُؤمِنٌ، ولا يُبغِضُكَ إلّا مُنافِقٌ.

1000. تاريخ دمشق ـ به نقل از ابو ذر ـ: شنيدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام مى فرمايد: «خداوند، بر مهروَرزى به تو، از مؤمنان، پيمان گرفته است و از منافقان بر كين وَرزى به تو. اگر بينىِ مؤمن را بزنى، باز تو را دشمن نخواهد داشت و اگر دينارها به پاى منافقان بريزى، باز هم دوستت نخواهند داشت. اى على! تو را دوست ندارد، مگر مؤمن و تو را دشمن نمى دارد، مگر منافق».

1001. الإمام عليّ عليه السلام: لَو ضَرَبتُ خَيشومَ المُؤمِنِ بِسَيفي هذا عَلى أن يُبغِضَني ما أبغَضَني، ولَو صَبَبتُ الدُّنيا بِجَمّاتِها عَلَى المُنافِقِ عَلى أن يُحِبَّني ما أحَبَّني، وذلِكَ أنَّهُ قُضِيَ فَانقَضى عَلى لِسانِ النَّبِيِّ الاُمِّيِّ صلى الله عليه و آله أنَّهُ قالَ: يا عَلِيُّ، لا يُبغِضُكَ مُؤمِنٌ، ولا يُحِبُّكَ مُنافِقٌ.

1001. امام على عليه السلام: اگر با اين شمشيرم بر بينى مؤمن بكوبم كه با من دشمن شود، دشمن نمى شود و اگر همه دنيا را به پاى منافق بريزم كه مرا دوست بدارد، باز هم مرا دوست نخواهد داشت و اين، از آن روست كه حُكم خدا، بر زبان پيامبر اُمّى صلى الله عليه و آله گذشت كه فرمود: «اى على! هيچ مؤمنى با تو دشمنى نمى كند و هيچ منافقى دوستدار تو نمى گردد».

1002. الإمام الباقر عليه السلام: حُبُّنا إيمانٌ، وبُغضُنا كُفرٌ.

1002. امام باقر عليه السلام: دوست داشتن ما، ايمان است و دشمن داشتنمان، كفر.

1003. عنه عليه السلام: وَاعلَم ـ يا أبَا الوَردِ ويا جابِرُ ـ أنَّكُما لَم تُفَتِّشا مُؤمِنا إلى أن تَقومَ السّاعَةُ عَن ذاتِ نَفسِهِ إلّا عَن حُبِّ أميرِالمُؤمِنينَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام، وأنَّكُما لَم تُفَتِّشا كافِرا إلى أن تَقومَ السّاعَةُ عَن ذاتِ نَفسِهِ إلّا وَجَدتُماهُ يُبغِضُ أميرَ المُؤمِنينَ عَلِيّا، وذلِكَ أنَّ اللّهَ تَعالى قَضى عَلى لِسانِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله لِعَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام: إنَّهُ لا يُبغِضُكَ مُؤمِنٌ، ولا يُحِبُّكَ كافِرٌ أو مُنافِقٌ «وقَد خابَ مَن حَمَلَ ظُلمًا» ، ولكِن أحِبّونا حُبَّ قَصدٍ تَرشُدوا وتُفلِحوا، أحِبّونا مَحَبَّةَ الإِسلامِ.

1003. امام باقر عليه السلام: بدانيد ـ اى ابو وَرد و اى جابر ـ كه اگر تا قيام قيامت، دل هر مؤمنى را بشكافيد، در آن، جز محبّت امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام را نخواهيد يافت و اگر تا قيام قيامت، دل هر كافرى را بشكافيد، در آن، جز اين نخواهيد يافت كه امير مؤمنان على را دشمن مى دارد؛ چرا كه خداى متعال، از زبان محمّد صلى الله عليه و آله به على بن ابى طالب عليه السلام فرمود: «هيچ مؤمنى تو را دشمن نمى دارد و هيچ كافر يا منافقى دوستدار تو نمى شود» «و آن كس كه ظلمى بر دوش دارد، نوميد مى ماند». امّا ما را به اعتدال دوست بداريد تا هدايت و رستگار شويد. ما را دوست بداريد به ميزان دوست داشتن اسلام.

1004. عنه عليه السلام: مَن أرادَ أن يَعلَمَ أنَّهُ مِن أهلِ الجَنَّةِ فَيَعرِضُ حُبَّنا عَلى قَلبِهِ، فَإِن قَبِلَهُ فَهُوَ مُؤمِنٌ.

1004. امام باقر عليه السلام: هر كه مى خواهد بداند كه اهل بهشت است [يا نه]، محبّت ما را به قلبش عرضه كند. اگر آن را پذيرفت، مؤمن است.

1005. شواهد التنزيل عن عليّ بن محمّد بن بشر: كُنتُ عِندَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ جالِسا إذ جاءَ راكِبٌ أناخَ بَعيرَهُ، ثُمَّ أقبَلَ حَتّى دَفَعَ إلَيهِ كِتابا، فَلَمّا قَرَأَهُ قالَ: ما يُريدُ مِنّا المُهَلَّبُ؟! فَوَاللّهِ، ما عِندَنا اليَومَ مِن دُنيا، ولا لَنا مِن سُلطانٍ.

فَقالَ: جَعَلَنِي اللّهُ فِداكَ، إنَّهُ مَن أرادَ الدُّنيا وَالآخِرَةَ فَهُوَ عِندَكُم أهلَ البَيتِ. قالَ: ما شاءَ اللّهُ، أما إنَّهُ مَن أحَبَّنا فِي اللّهِ نَفَعَهُ اللّهُ بِحُبِّنا، ومَن أحَبَّنا لِغَيرِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهَ يَقضي فِي الاُمورِ مايَشاءُ. إنَّما حُبُّنا أهلَ البَيتِ شَيءٌ يَكتُبُهُ اللّهُ في قَلبِ العَبدِ، فَمَن كَتَبَهُ اللّهُ في قَلبِهِ لَم يَستَطِع أحَدٌ أن يَمحُوَهُ، أما سَمِعتَ اللّهَ يَقولُ: «اُولئِكَ كَتَبَ في قُلوبِهِمُ الإِيمانَ وأيَّدَهُم بِروحٍ مِنهُ» ، فَحُبُّنا أهلَ البَيتِ مِن أصلِ الإِيمانِ.

1005. شواهد التنزيل ـ به نقل از على بن محمّد بن بشر ـ: در خدمت محمّد حَنفيّه (پسر امام على عليه السلام) نشسته بودم كه سواره اى از راه رسيد و شترش را خواباند و سپس جلو آمد و نامه اى به ايشان داد. امام عليه السلام چون نامه را خواند، فرمود: «مهلّب از ما چه مى خواهد؟! به خدا سوگند كه امروز نه دنيايى در دست ماست و نه قدرتى داريم».

او گفت: خدا مرا فداى شما كند! هر كه دنيا و آخرت را بخواهد، نزد شما خاندان است. فرمود: «هر چه خدا بخواهد! بدانيد كه هر كس به خاطر خدا ما را دوست بدارد، خداوند به واسطه اين دوست داشتنِ به ما، او را سود مى بخشد و هر كه ما را براى غير خدا دوست بدارد، خداوند، هر طور بخواهد، عمل خواهد كرد. دوست داشتن ما اهل بيت، چيزى است كه خداوند، آن را در [صفحه] دل بنده رقم مى زند. پس هر كه خداوند، اين محبّت را در دل او رقم زند، كسى نمى تواند آن را پاك كند. نشنيده اى كه خداوند مى فرمايد: «در دل اينهاست كه [خدا] ايمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود، تأييد كرده است» (تا آخر آيه)؟ بنا بر اين، دوست داشتن ما اهل بيت، [از بُنِ] ايمان است».

9 / 2 ـ 5: أوَّلُ ما يُسأَلُ عَنهُ يَومَ القِيامَةِ

9 / 2 ـ 5: نخستين چيزى كه در روز قيامت از آن سؤال مى شود

1006. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أوَّلُ ما يُسأَلُ عَنهُ العَبدُ حُبُّنا أهلَ البَيتِ.

1006. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: نخستين چيزى كه در باره آن از بنده سؤال مى شود، دوست داشتن ما اهل بيت است.

1007. عنه صلى الله عليه و آله: لا تَزولُ قَدَما عَبدٍ يَومَ القِيامَةِ حَتّى يُسأَلَ عَن أربَعٍ: عَن عُمُرِهِ فيما أفناهُ، وعَن شَبابِهِ فيما أبلاهُ، وعَن مالِهِ مِن أينَ كَسَبَهُ، وفيما أنفَقَهُ، وعَن حُبِّنا أهلَ البَيتِ.

1007. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: در روز قيامت، هيچ بنده اى قدم از جاى خود بر نمى دارد تا اين كه در باره چهار چيز از او سؤال شود: از عمرش كه در چه راهى صرف كرده است، از جوانى اش كه در چه راهى آن را فرسوده است، از مالَش كه از كجا به دست آورده و در چه راهى خرج كرده است و از دوست داشتن ما خاندان.

1008. المعجم الأوسط عن أبي برزة: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: لا تَزولُ قَدَما عَبدٍ حَتّى يُسأَلَ عَن أربَعَةٍ: عَن جَسَدِهِ فيما أبلاهُ، وعُمُرِهِ فيما أفناهُ، ومالِهِ مِن أينَ اكتَسَبَهُ وفيما أنفَقَهُ، وعَن حُبِّ أهلِ البَيتِ.

فَقيلَ: يا رَسولَ اللّهِ، فَما عَلامَةُ حُبِّكُم؟ فَضَرَبَ صلى الله عليه و آله بِيَدِهِ عَلى مَنكِبِ عَلِيٍّ.

1008. المعجم الأوسط ـ به نقل از ابو برزه ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «[در روز قيامت]، هيچ بنده اى قدم از جاى خود بر نمى دارد تا اين كه در باره چهار چيز از او سؤال شود: از جسمش كه در چه راهى آن را فرسوده است، از عمرش كه در چه راهى صرف كرده است، از مالَش كه از كجا آورده و در چه راهى خرج كرده است و از دوست داشتن ما خاندان».

گفته شد: اى پيامبر خدا! نشانه دوست داشتن شما چيست؟

ايشان دست خود را بر شانه على عليه السلام زد.

1009. تفسير فرات عن حنان بن سدير: حَدَّثَني أبي قالَ: كُنتُ عِندَ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام فَقَدَّمَ إلَينا طَعاما ما أكَلتُ طَعاما مِثلَهُ قَطُّ، فَقالَ لي: يا سَديرُ، كَيفَ رَأَيتَ طَعامَنا هذا؟

قُلتُ: بِأَبي أنتَ واُمّي يَابنَ رَسولِ اللّهِ، ما أكَلتُ مِثلَهُ قَطُّ، ولا أظُنُّ آكُلُ أبَدا مِثلَهُ.

ثُمَّ إنَّ عَيني تَغَرغَرَت فَبَكَيتُ، فَقالَ: يا سَديرُ، ما يُبكيكَ؟ قُلتُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، ذَكَرتُ آيَةً في كِتابِ اللّهِ تَعالى. قالَ: وما هِيَ؟ قُلتُ: قَولُ اللّهِ في كِتابِهِ: «ثُمَّ لَتُسأَلُنَّ يَومَئِذٍ عَنِ النَّعيمِ» ، فَخِفتُ أن يَكونَ هذَا الطَّعامُ مِن النَّعيمِ الَّذي يَسأَلُنَا اللّهُ عَنهُ.

فَضَحِكَ حَتّى بَدَت نَواجِذُهُ، ثُمَّ قالَ: يا سَديرُ، لا تُسأَلُ عَن طَعامٍ طَيِّبٍ، ولا ثَوبٍ لَيِّنٍ، ولا رائِحَةٍ طَيِّبَةٍ، بل لَنا خُلِقَ ولَهُ خُلِقنا، ولنَعمَلَ فيهِ بِالطّاعَةِ.

قُلتُ لَهُ: بِأَبي أنتَ واُمّي يَابنَ رَسولِ اللّهِ، فَمَا النَّعيمُ؟

قالَ: حُبُّ عَلِيٍّ وعِترَتِهِ، يَسأَلُهُمُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ: كَيفَ كانَ شُكرُكُم لي حينَ أنعَمتُ عَلَيكُم بِحُبِّ عَلِيٍّ وعِترَتِهِ؟

1009. تفسير فرات ـ به نقل از حنان بن سَدير ـ: پدرم به من گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم. ايشان غذايى در برابرم نهاد كه هرگز غذايى مانند آن را نخورده بودم. پس به من فرمود: «اى سدير! غذاى ما را چگونه يافتى؟».

گفتم: پدر و مادرم فدايت، اى پسر پيامبر خدا! تا كنون چنين غذايى نخورده ام و گمان هم نمى كنم كه ديگر، غذايى مانند آن بخورم. آن گاه چشمانم پر از اشك شد و گريستم.

فرمود: «اى سدير! چرا گريه مى كنى؟».

گفتم: اى پسر پيامبر خدا! آيه اى از كتاب خدا را به ياد آوردم.

فرمود: «كدام آيه؟».

گفتم: اين آيه: «سپس در آن روز از نعمت، بازخواست مى شويد». مى ترسم اين غذا جزو همان نعمتى باشد كه خداوند، در باره آن، بازخواست مى كند.

امام عليه السلام خنده اى كرد، به طورى كه دندان هاى عقلش نمايان شد. سپس فرمود: «اى سدير! از تو، نه در باره خوراك لذيذ، سؤال خواهد شد و نه در باره جامه نرم و نه درباره بوى خوش؛ بلكه اينها براى ما آفريده شده و ما براى استفاده از آنها خلق شده ايم و ما بايد در آنها به طاعت خدا عمل كنيم».

گفتم: پدر و مادرم فدايت، اى پسر پيامبر خدا! پس آن نعمت، كدام است؟

فرمود: «دوستى على و عترت او. در روز قيامت، خداوند مى پرسد: در برابر نعمت دوستى على و عترت او كه آن را به شما عطا كردم، چگونه شكر مرا به جا آورديد؟».

9 / 3: تَأديبُ الأَولادِ بِحُبِّهِم

9 / 3: تربيت فرزندان بر دوستى اهل بيت عليهم السّلام

1010. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أدِّبوا أولادَكُم عَلى حُبّي وحُبِّ أهلِ بَيتي وَالقُرآنِ.

1010. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فرزندان خود را دوستدار من و دوستدار اهل بيتم و قرآن، بار آوريد.

1011. عنه صلى الله عليه و آله: أدِّبوا أولادَكُم عَلى ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبِيِّكُم، وحُبِّ أهلِ بَيتِهِ، وقِراءَةِ القُرآنِ؛ فَإِنَّ حَمَلَةَ القُرآنِ في ظِلِّ اللّهِ يَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلُّهُ مَعَ أنبِيائِهِ وأصفِيائِهِ.

1011. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فرزندان خود را با سه خصلت بار آوريد: دوست داشتن پيامبرتان، دوست داشتن اهل بيت او و قرآن خواندن؛ زيرا در آن روزى كه سايه اى جز سايه خدا نيست، حاملان قرآن به همراه پيامبران و برگزيدگان او در سايه خدا هستند.

1012. علل الشرائع عن أبي الزّبير المكّي: رَأَيتُ جابِرا مُتَوَكِّئا عَلى عَصاهُ وهُوَ يَدورُ في سِكَكِ الأَنصارِ ومَجالِسِهِم، وهُوَ يَقولُ: ... يا مَعشَرَ الأَنصارِ، أدِّبوا أولادَكُم عَلى حُبِّ عَلِيٍّ، فَمَن أبى فَانظُروا في شَأنِ اُمِّهِ.

1012. علل الشرائع ـ به نقل از ابو زبير مكّى ـ: جابر را ديدم كه عصازنان در كوى و برزن انصار و در انجمن هاى آنان مى گشت و مى گفت: ... اى گروه انصار! فرزندان خود را دوستدار على بار آوريد و هر كه نپذيرفت، در حال مادر او بينديشيد.

1013. المناقب لابن شهرآشوب عن أبي الزّبير وعطيّة العوفيّ وجوّاب ـ قالَ كُلُّ واحِدٍ مِنهُم ـ: المناقب لابن شهرآشوب عن أبي الزّبير وعطيّة العوفيّ وجوّاب رَأَيتُ جابِرا يَتَوَكَّأُ عَلى عَصاهُ وهُوَ يَدورُ في سِكَكِ المَدينَةِ ومَجالِسِهِم، وهُوَ يَروي هذَا الخَبَرَ ثُمَّ يَقولُ: مَعاشِرَ الأَنصارِ، أدِّبوا أولادَكُم عَلى حُبِّ عَلِيٍّ، فَمَن أبى فَليَنظُر في شَأنِ اُمِّهِ.

1013. المناقب، ابن شهرآشوب ـ به نقل از ابو زبير و عطيّه عوفى و جوّاب ـ: جابر را ديدم كه تكيه زنان بر عصاى خويش در كوچه هاى مدينه و محلّ تجمّع مردم مدينه مى گردد و اين خبر را روايت مى كند و سپس مى گويد: اى گروه انصار! فرزندان خود را دوستدار على بار آوريد و هر كه آن را نپذيرفت، بايد در حال مادر او انديشه كرد.

1014. الإمام الصادق عليه السلام: يا مَعشَرَ الشّيعَةِ، عَلِّموا أولادَكُم شِعرَ العَبدِيِّ، فَإِنَّهُ عَلى دينِ اللّهِ.

1014. امام صادق عليه السلام: اى گروه شيعيان! به فرزندانتان اشعار عبدى را بياموزيد؛ چرا كه او بر دين خداست.

9 / 4: الحَثُّ عَلى تَحبيبِهِم إلَى النّاسِ

9 / 4: تشويق به ايجاد محبّت اهل بيت عليهم السّلام در دل مردم

1015. الإمام الصادق عليه السلام: رَحِمَ اللّهُ عَبدا حَبَّبَنا إلَى النّاسِ ولَم يُبَغِّضنا إلَيهِم.

1015. امام صادق عليه السلام: رحمت خدا بر آن بنده اى كه ما را محبوب مردم گرداند و كارى نكند كه مبغوض مردم شويم!

1016. عنه عليه السلام: رَحِمَ اللّهُ عَبدا اِجتَرَّ مَوَدَّةَ النّاسِ إلَينا، فَحَدَّثَهُم بِما يَعرِفون وتَرَكَ ما يُنكِرونَ.

1016. امام صادق عليه السلام: رحمت خدا بر آن بنده اى كه دوستىِ مردم را به سوى ما بكشاند، [اين گونه كه] احاديثى را كه مى پذيرند، برايشان بگويد و آنچه را انكار مى كنند، وا نهد!

1017. الحكايات عن كثير بن علقمة: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام: أوصِني، فَقالَ: اُوصيكَ بِتَقوَى اللّهِ، وَالوَرَعِ، وَالعِبادَةِ، وطولِ السُّجودِ، وأداءِ الأَمانَةِ، وصِدقِ الحَديثِ، وحُسنِ الجِوارِ، فبهذا جاءَنا مُحمّدٌ صلى الله عليه و آله صِلوا عَشائِرَكُم، وعودوا مَرضاكُم وَاحضُروا جَنائِزَكُم ، وكونوا لَنا زَينا ولا تَكونوا عَلَينا شَينا، حِبِّبونا إلَى الناس ولا تُبَغِّضونا إلَيهِم، جُرّوا إلَينا كُلَّ مَوَدَّةٍ وَادفَعوا عَنّا كُلَّ قَبيحٍ، فَما قيلَ فينا مِن خَيرٍ فَنَحنُ أهلُهُ، وما قيلَ فينا مِن شَرٍّ فَوَاللّهِ ما نَحنُ كَذلِكَ، لَنا حَقٌّ في كِتابِ اللّهِ وقَرابَةٌ مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ووِلادَةٌ طَيِّبَةٌ، فَهكَذا فَقولوا.

1017. الحكايات ـ به نقل از كثير بن علقمه ـ: به امام صادق عليه السلام گفتم: مرا سفارشى فرما.

فرمود: «تو را به پروا داشتن از خدا و پارسايى و عبادت و طول دادن سجده و اداى امانت و راستگويى و حسن همسايگى، سفارش مى كنم كه محمّد صلى الله عليه و آله براى اينها آمده است. با كسانتان رفت و آمد كنيد و از بيمارانتان عيادت كنيد و در تشييع جنازه هايتان حاضر شويد. براى ما زيور باشيد و مايه زشتى ما نباشيد. كارى كنيد كه مردم دوستمان بدارند و كارى نكنيد كه مبغوض آنها واقع شويم. همه محبّت ها را به سوى ما بكشانيد و هر گونه زشتى را از ما بگردانيد. هر خوبى كه در حقّ ما گفته شود، ما اهل آن هستيم و هر بدى كه در باره ما گفته شود، نه چنانيم. ما را در كتاب خدا حقّى است و با پيامبر خدا خويشاونديم و پاك، زاده شده ايم. اين چنين بگوييد».

راجع: ص272 (أهل البيت عليهم السلام / الفصل السابع: وصايا أهل البيت / حُسن العِشرة).

ر. ك: ص273 (اهل بيت عليهم السلام / فصل هفتم: سفارش هاى اهل بيت عليهم السلام / حُسن معاشرت).

9 / 5: عَلاماتُ حُبِّهِم

9 / 5: نشانه هاى دوست داشتن اهل بيت عليهم السّلام

9 / 5 ـ 1: الاِجتِهادُ فِي العَمَلِ

9 / 5 ـ 1: سختكوشى در عمل

1018. الإمام عليّ عليه السلام: أنَا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ومَعي عِترَتي وسِبطَيَّ عَلَى الحَوضِ، فَمَن أرادَنا فَليَأخُذ بِقَولِنا وَليَعمَل عَمَلَنا.

1018. امام على عليه السلام: من با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و خاندانم و دو فرزندم در كنار حوض [كوثر] هستيم. پس هر كه ما را مى خواهد، بايد به سخن ما چنگ زند و به كردار ما عمل كند.

1019. عنه عليه السلام: مَن أحَبَّنا فَليَعمَل بِعَمَلِنا، وليَتَجَلبَبِ الوَرَعَ.

1019. امام على عليه السلام: هر كه ما را دوست دارد، بايد مطابق كردار ما عمل كند و رداى پارسايى در بر كند.

1020. عنه عليه السلام: مَن أحَبَّنا فَليَعمَل بَعَمَلِنا، وَليَستَعِن بِالوَرَعِ، فَإِنَّهُ أفضَلُ مايُستعانُ بِهِ في أمرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ.

1020. امام على عليه السلام: هر كه ما را دوست دارد، بايد مطابق كردار ما عمل كند و از پارسايى مدد گيرد؛ چرا كه پارسايى، بهترين ياور در كار دنيا و آخرت است.

1021. الإمام الباقر عليه السلام ـ لِوَلَدِه الصّادِقِ عليه السلام يوصيهِ ـ: يا بُنَيَّ، إنَّكَ إن خالَفتَني فِي العَمَلِ لَم تَنزِل مَعي غَدا فِي المَنزِلِ.… أبَى اللّهُ عز و جل أن يَتَوَلّى قَومٌ قَوما يُخالِفونَهُم في أعمالِهِم، يَنزِلونَ مَعَهُم يَومَ القِيامَةِ، كَلّا ورَبِّ الكَعبَةِ.

1021. امام باقر عليه السلام ـ در سفارش به پسرش امام صادق عليه السلام ـ: فرزندم! تو هم اگر بر خلاف عمل من رفتار كنى، فردا[ى قيامت] با من در يك منزل فرود نخواهى آمد.… خداوند عز و جلنپذيرفته است كه مردمى ولايت و دوستى عدّه اى را بپذيرند و بر خلاف كردار آنها عمل كنند و با اين حال، روز قيامت با آنها هم منزل [و هم درجه] شوند. به خداوندِ كعبه سوگند كه هرگز چنين نمى شود!

1022. الإمام الصادق عليه السلام: خَرَجتُ أنَا وأبي حَتّى إذا كُنّا بَينَ القَبرِ وَالمِنبَرِ، إذا هُوَ بِاُناسٍ مِنَ الشّيعَةِ فَسَلَّمَ عَلَيهِم، ثُمَّ قالَ: إنّي وَاللّهِ لاُحِبُّ رِياحَكُم وأرواحَكُم، فَأَعينوني عَلى ذلِكَ بِوَرَعٍ وَاجتِهادٍ، وَاعلَموا أنَّ وَلايَتَنا لا تُنالُ إلّا بِالوَرَعِ وَالاِجتِهادِ، ومَنِ ائتَمَّ مِنكُم بِعَبدٍ فَليَعمَل بِعَمَلِهِ.

1022. امام صادق عليه السلام: من و پدرم بيرون آمديم تا اين كه به ميان قبر و منبر [پيامبر خدا صلى الله عليه و آله] رسيديم. جمعى از شيعيان در آن جا بودند. پدرم به آنها سلام كرد و آن گاه فرمود: «به خدا سوگند كه من بوى شما و روح شما را دوست دارم. پس با پارسايى و كوشيدن در عمل خود، مرا در اين محبّت يارى رسانيد و بدانيد كه ولايت [و دوستىِ] ما جز با پارسايى و كوشش به دست نمى آيد. هر كدام از شما بنده اى را به امامت گيرد، بايد به كردار او عمل كند.

1023. الإمام المهديّ عليه السلام ـ فيما كَتَبَهُ إلَى الشَّيخِ المُفيدِ ـ: فَليَعمَل كُلُّ امرِىً مِنكُم بِما يَقرُبُ بِهِ مِن مَحَبَّتِنا، وَليَتَجَنَّب ما يُدنيهِ مِن كَراهَتِنا وسَخَطِنا، فَإِنَّ أمرَنا بَغتَةٌ فُجأَةٌ حينَ لا تَنفَعُهُ تَوبَةٌ ولا يُنجيهِ مِن عِقابِنا نَدَمٌ عَلى حَوبَةٍ.

1023. امام مهدى عليه السلام ـ در نامه اى از آن حضرت به شيخ مفيد ـ: هريك از شما بايد كارى كند كه به محبّت ما نزديك شود و از كارى كه او را به نفرت و خشم ما نزديك مى سازد، دورى كند؛ زيرا كه قضيه [ظهور] ما ناگهانى و بى خبر اتفاق مى افتد به طورى كه ديگر نه توبه اى به حالش سودمند مى افتد و نه پشيمانى از گناه از كيفر ما مى رهاندش.

راجع: ص264 (أهل البيت عليهم السلام / الفصل السابع: وصايا أهل البيت / الاجتهاد في العمل).

ر. ك: ص265 (اهل بيت عليهم السلام / فصل هفتم: سفارش هاى اهل بيت عليهم السلام / سختكوشى در عمل).

9 / 5 ـ 2: حُبُّ مُحِبّيهِم

9 / 5 ـ 2: دوست داشتن دوستداران اهل بيت عليهم السلام

1024. الأمالي للطوسي عن حنش بن المعتمر: دَخَلتُ عَلى أميرِ المُؤمِنينَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام فَقُلتُ: السَّلامُ عَلَيكَ يا أميرَ المُؤمِنينَ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ، كَيفَ أمسَيتَ؟ قالَ: أمسَيتُ مُحِبّا لُِمحِبِّنا، ومُبغِضا لِمُبغِضِنا، وأمسى مُحِبُّنا مُغتَبِطا بِرَحمَةٍ مِنَ اللّهِ كانَ يَنتَظِرُها، وأمسى عَدُوُّنا يُؤَسِّسُ بُنيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ، وكَأَنَّ ذلِكَ الشَّفا قَدِ انهارَ بِهِ في نارِ جَهَنَّمَ، وكَأَنَّ أبوابَ الرَّحمَةِ قَد فُتِحَت لِأَهلِها، فَهَنيئا لِأَهلِ الرَّحمَةِ رَحمَتُهُم، وَالتَّعسُ لِأَهلِ النَّارِ وَالنّارُ لَهُم.

يا حَنَشُ، مَن سَرَّهُ أن يَعلَمَ أمُحِبٌّ لَنا أم مُبغِضٌ فَليَمتَحِن قَلبَهُ، فَإِن كانَ يُحِبُّ وَلِيّا لَنا فَلَيسَ بِمُبغِضٍ لَنا، وإن كانَ يُبغِضُ وَلِيَّنا فَلَيسَ بِمُحِبٍّ لَنا، إنَّ اللّهَ تَعالى أخَذَ الميثاقَ لُِمحِبِّنا بِمَوَدَّتِنا، وكَتَبَ فِي الذِّكرِ اسمَ مُبغِضِنا، نَحنُ النُّجَباءُ وأفراطُنا أفراطُ الأَنبِياءِ.

1024. الأمالى، طوسى ـ به نقل از حَنَش بن مُعتمر ـ: بر امير مؤمنان، على بن ابى طالب عليه السلام، وارد شدم و گفت: سلام و رحمت و بركات خداوند بر تو باد، اى امير مؤمنان! چگونه روز خود را به شب رساندى؟ فرمود: «روز خود را به شب رساندم، در حالى كه دوستدار خود را دوست مى دارم و دشمنم را دشمن. دوستدار ما، در حالى روز خود را به شب مى رساند كه به رحمت خداوند كه در انتظار آن است، شادمان است و دشمن ما، در حالى روز خود را به شب مى رساند كه بناى كار خود را بر لبه پرتگاهى در حال ريزش مى سازد، و گويى آن لبه او را در آتش فرو مى افكند و گويى درهاى رحمت به روى اهل آن، گشوده شده اند. پس گوارا باد اهل رحمت را رحمتشان و هلاكت و دوزخ، ارزانى دوزخيان باد!

اى حنش! هر كه خوش حال مى شود كه بداند آيا دوستدار ماست يا دشمن ما، دلش را بيازمايد. اگر دوست ما را دوست داشته باشد، دشمن ما نيست و اگر دوست ما را دشمن داشته باشد، دوستدار ما نيست. خداوند متعال از دوستدار ما بر دوستى ما پيمان گرفته و در لوح محفوظ، نام دشمن ما را نوشته است. ماييم برگزيدگان[خدا] و پيشتازان ما [به سوى حوض كوثر]، پيشتازان پيامبران اند».

1025. الإمام عليّ عليه السلام: مَن أحَبَّ اللّهَ أحَبَّ النَّبِيَّ، ومَن أحَبَّ النَّبِيَّ أحَبَّنا، ومَن أحَبَّنا أحَبَّ شيعَتَنا.

1025. امام على عليه السلام: هر كه خدا را دوست داشته باشد، پيامبر را نيز دوست مى دارد و هر كه پيامبر را دوست داشته باشد، ما را نيز دوست مى دارد و هر كه ما را دوست داشته باشد، شيعيان ما را نيز دوست دارد.

1026. الإمام الصادق عليه السلام: مَن تَوَلّى مُحِبَّنا فَقَد أحَبَّنا.

1026. امام صادق عليه السلام: هر كه دوستدار ما را دوست بدارد، هر آينه ما را دوست داشته است.

9 / 5 ـ 3: بُغضُ عَدُوِّهِم

9 / 5 ـ 3: دشمن داشتنِ دشمن اهل بيت عليهم السلام

1027. الأمالي للطوسي عن صالح بن ميثم التّمار رحمه الله: وَجَدتُ في كِتابِ مَيثَمٍ رضى الله عنهيَقولُ: تَمَسَّينا لَيلَةً عِندَ أميرِ المُؤمِنينَ عَلِيِّ بن أبي طالِبٍ عليه السلام، فَقالَ لَنا: لَيسَ مِن عَبدٍ اِمتَحَنَ اللّهُ قَلبَهُ بِالإِيمانِ إلّا أصبَحَ يَجِدُ مَوَدَّتَنا عَلى قَلبِهِ، ولا أصبَحَ عَبدٌ مِمَّن سَخَطَ اللّهُ عَلَيهِ إلّا يَجِدُ بُغضَنا عَلى قَلبِهِ، فَأَصبَحنا نَفرَحُ بِحُبِّ المُؤمِنِ لَنا، ونَعرِفُ بُغضَ المُبغِضِ لَنا، وأصبَحَ مُحِبُّنا مُغتَبِطا بِحُبِّنا بِرَحمَةٍ مِنَ اللّهِ يَنتَظِرُها كُلَّ يَومٍ، وأصبَحَ مُبغِضُنا يُؤَسِّسُ بُنيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ، فَكَأَنَّ ذلِكَ الشَّفا قَدِ انهارَ بِهِ في نارِ جَهَنَّمَ، وكَأَنَّ أبوابَ الرَّحمَةِ قَد فُتِحَت لِأَصحابِ الرَّحمَةِ، فَهَنيئا لِأَصحابِ الرَّحمَةِ رَحمَتُهُم، وتَعسا لِأَهلِ النّارِ مَثواهُم.

إنَّ عَبدا لَن يُقَصِّرَ في حُبِّنا لِخَيرٍ جَعَلَهُ اللّهُ في قَلبِهِ، ولَن يُحِبَّنا مَن يُحِبُّ مُبغِضَنا، إنَّ ذلِكَ لا يَجتَمِعُ في قَلبٍ واحِدٍ و «مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِى جَوْفِهِ» يُحِبُّ بِهذا قَوما ويُحِبُّ بالآخَرِ عَدُوَّهُم، وَالَّذي يُحِبُّنا فَهُوَ يُخلِصُ حُبَّنا كَما يَخلُصُ الذَّهَبُ لا غِشَّ فيهِ.

نَحنُ النُّجَباءُ وأفراطُنا أفراطُ الأَنبِياءِ، وأنَا وَصِيُّ الأَوصِياءِ، وأنَا حِزبُ اللّهِ ورَسولِهِ، وَالفِئَةُ الباغِيَةُ حِزبُ الشَّيطانِ، فَمَن أحَبَّ أن يَعلَمَ حالَهُ في حُبِّنا فَليَمتَحِن قَلبَهُ، فَإِن وَجَد فيهِ حُبَّ مَن ألَّبَ عَلَينا فَليَعلَم أنَّ اللّهَ عَدُوُّهُ وجَبرَئيلُ وميكائيلُ، وَاللّهُ عَدُوٌّ لِلكافِرينَ.

1027. الأمالى، طوسى ـ به نقل از صالح بن ميثم تمّار ـ: در كتاب [پدرم] ميثم رضى الله عنه ديدم كه مى گويد: شبى را در خدمت امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام بوديم. به ما فرمود: «هيچ بنده اى نيست كه خداوند، دلش را براى ايمان، صاف [و خالص] كرده باشد، مگر اين كه محبّت ما را در قلبش احساس مى كند و هيچ بنده اى نيست كه خداوند از او در خشم [و ناخشنود] باشد، مگر اين كه در قلبش نسبت به ما احساس بغض مى كند. بنا بر اين، ما از اين كه مؤمن، دوستمان مى دارد، شاد مى شويم و دشمنىِ كسى را كه با ما بغض مى ورزد، مى دانيم. دوستدار ما، از رحمت خداوند ـ كه به واسطه محبّت ما هر روز، انتظار آن را مى كشد ـ، شادمان است و دشمن ما بناى خود را در لبه پرتگاهى در حال ريزش، پى ريزى مى كند و گويى اين لبه او را در آتش دوزخ فرو مى افكند و گويى درهاى رحمت به روى اهل رحمت، گشوده شده اند. پس گوارا باد اهل رحمت را رحمتشان و مايه نابودى باد جايگاه اهل دوزخ براى آنها!

هر بنده اى كه خداوند، در دل او خيرى قرار داده باشد، هرگز در دوست داشتن ما كوتاهى نمى كند و كسى كه دشمن ما را دوست بدارد، هيچ گاه ما را دوست نخواهد داشت. اين دو با هم در يك قلب جمع نمى شوند و «خدا براى هيچ مردى در درونش دو دل ننهاده است» كه با يكى عدّه اى را دوست بدارد و با ديگرى، دشمن آنها را. كسى كه ما را دوست مى دارد، اين محبّت به ما را همچون زر نابى كه در آن ناخالصى نيست، خالص مى گرداند.

ماييم برگزيدگان [خدا] و پيشتازان ما [به سوى حوض كوثر]، پيشتازان پيامبران اند. من وصىّ اوصيا هستم. من حزب خدا و پيامبر او هستم و آن گروه سركش و ياغى، حزب شيطان اند. پس هر كه دوست دارد حال خود را در باره محبّت ما بداند، دلش را بيازمايد؛ اگر در آن، نسبت به كسى كه مردم را بر ضد ما مى شوراند، احساس دوستى كرد، بداند كه خدا و جبرئيل و ميكائيل، دشمن او هستند و خداوند، دشمن كافران است».

1028. الإمام عليّ عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِى جَوْفِهِ» ـ: لا يَجتَمِعُ حُبُّنا وحُبُّ عَدُوِّنا في جَوفِ إنسانٍ، إنَّ اللّهَ لَم يَجعَل لِرَجُلٍ مِن قَلبَينِ في جَوفِهِ فَيُحِبَّ هذا ويُبغِضَ هذا، فَأَمّا مُحِبُّنا فَيُخلِصُ الحُبَّ لَنا كَما يَخلُصُ الذَّهَبُ بِالنّارِ لا كَدَرَ فيهِ، فَمَن أرادَ أن يَعلَمَ حُبَّنا فَليَمتَحِن قَلبَهُ، فَإِن شارَكَهُ في حُبِّنا حُبُّ عَدُوِّنا فَلَيسَ مِنّا ولَسنا مِنهُ، وَاللّهُ عَدُوُّهُم وجَبرَئيلُ وميكائيلُ، وَاللّهُ عَدُوٌّ لِلكافِرينَ.

1028. امام على عليه السلام ـ در باره آيه: «خدا براى هيچ مردى در درونش دو دل ننهاده است» ـ: دوست داشتن ما و دوست داشتن دشمن ما با هم در دل يك انسان جمع نمى شوند. [اين از آن روست كه] خداوند براى هيچ مردى در درونش دو دل ننهاده است كه با اين، دوست بدارد و با آن يكى، دشمن بدارد. دوستدار ما دوستى اش به ما را خالص مى گرداند، همان گونه كه طلا با آتش، خالص مى گردد و ناخالصى اش گرفته مى شود. پس هر كه مى خواهد محبّتش به ما را بداند، دل خود را بيازمايد. اگر در كنار محبّت ما، دشمن ما را نيز دوست داشت، بداند كه نه او از ماست و نه ما از اوييم و خدا و جبرئيل و ميكائيل، دشمن اويند و خداوند، دشمن كافران است».

1029. الإمام الصادق عليه السلام ـ لِمَن قالَ لَهُ: إنَّ فُلانا يُواليكُم إلّا أنَّهُ يَضعُفُ عَنِ البَراءَةِ مِن عَدُوِّكُم ـ: هَيهاتَ، كَذَبَ مَنِ ادَّعى مَحَبَّتَنا ولَم يَتَبَرَّأ مِن عَدُوِّنا.

1029. امام صادق عليه السلام ـ در جواب كسى كه گفت: فلانى، شما را دوست مى دارد، منتها در برائت از دشمن شما ضعيف است ـ: هيهات! دروغ مى گويد كسى كه دَم از محبّت ما مى زند؛ ولى از دشمن ما بيزارى نمى جويد.

9 / 5 ـ 4: الاِستِعدادُ لِلبَلاءِ

9 / 5 ـ 4: آمادگى براى گرفتارى

1030. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ لَمّا شَكا إلَيهِ أبو سَعيدٍ الخُدرِيُّ حاجتَهُ ـ: اِصبِر أبا سَعيدٍ، فَإِنَّ الفَقرَ إلى مَن يُحِبُّني مِنكُم أسرَعُ مِنَ السَّيلِ عَلى أعلَى الوادي، ومِن أعلَى الجَبَلِ إلى أسفَلِهِ.

1030. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به ابو سعيد خُدْرى كه از تهى دستى خود به ايشان شكايت كرد ـ: شكيبا باش ـ اى ابو سعيد ـ؛ زيرا فقر به جانب كسانى از شما كه مرا دوست دارند، شتابنده تر مى آيد از حركت سيل بر بالاى درّه و از بالاى كوه به پايين آن.

1031. عنه صلى الله عليه و آله ـ لاِبي ذَرٍّ لَمّا قالَ لَهُ: إنّي اُحِبُّكُم أهلَ البَيتِ ـ: اللّهَ اللّهَ! فَأَعِدَّ لِلفَقرِ تِجفاف ـا ، فَإِنَّ الفَقرَ أس ـرَعُ إلى مَن يُحِبُّنا مِنَ السَّيلِ مِن أعلَى الأَكَمَةِ إلى أسفَلِها.

1031. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در جواب ابو ذر كه گفت: من شما اهل بيت را دوست دارم ـ: خدا را، خدا را! پس پوششى در برابر فقر، آماده كن؛ زيرا فقر به سوى كسى كه ما را دوست دارد، شتابنده تر است تا شتاب سيل از بالاى تپّه به پايين آن.

1032. السنن الكبرى عن ابن عبّاس: أصابَ نَبِيَّ اللّهِ صلى الله عليه و آله خَصاصَةٌ فَبَلَغَ ذلِكَ عَلِيّا عليه السلام، فَخَرَجَ يَلتَمِس عَمَلاً لِيُصيبَ مِنهُ شَيئا يَبعَثُ بِهِ إلى نَبِيِّ اللّهِ صلى الله عليه و آله، فَأَتى بُستانا لِرَجُلٍ مِنَ اليَهودِ، فَاستَقى لَهُ سَبعَةَ عَشَرَ دَلوا كُلَّ دَلوٍ بِتَمرَةٍ، فَخَيَّرَهُ اليَهودِيُّ مِن تَمرِهِ سَبعَ عَشرَةَ تَمرَةً عَجوَةً، فَجاءَ بِها إلى نَبِيِّ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

فَقالَ: مِن أينَ هذا يا أبَا الحَسَنِ؟ قالَ: بَلَغَني ما بِكَ مِنَ الخَصاصَةِ يا نَبِيَّ اللّهِ فَخَرَجتُ ألَتمِسُ عَمَلاً لِاُصيبَ لَكَ طَعاما. قالَ: فَحَمَلَكَ عَلى هذا حُبُّ اللّهِ ورَسولِهِ؟ قالَ عَلِيٌّ: نَعَم يا نَبِيَّ اللّهِ.

فَقالَ نَبِيُّ اللّهِ صلى الله عليه و آله: وَاللّهِ! ما مِن عَبدٍ يُحِبُّ اللّهَ ورَسولَهُ إلّا الفَقرُ أسرَعُ إلَيهِ مِن جَريَةِ السَّيلِ عَلى وَجهِهِ، مَن أحَبَّ اللّهَ ورَسولَهُ فَليُعِدَّ تِجفافا ـ وإنَّما يَعنِي الصَّبرَ ـ.

1032. السنن الكبرى ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نيازمند شد. اين خبر به گوش على عليه السلام رسيد و او از خانه بيرون رفت تا بلكه كارى پيدا كند و از طريق آن، چيزى به دست آورد و براى پيامبر صلى الله عليه و آله بفرستد. پس به باغ مردى يهودى رفت و در برابر دريافت هفده دانه خرما برايش هفده دَلْو آب از چاه كشيد. مرد يهودى، على عليه السلام را در بر داشتن هفده خرماى انباشته [در ظرف خرما] مخيّر كرد و على عليه السلام آنها را براى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آورد.

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «اينها از كجاست، اى ابو الحسن؟».

گفت: اى پيامبر خدا! مطّلع شدم كه شما نيازمند شده ايد. پس در جستجوى كار، بيرون رفتم تا برايتان غذايى فراهم آورم.

پيامبر خدا فرمود: «پس عشق و محبّت به خدا و پيامبر او، تو را به اين كار وا داشت؟».

على گفت: آرى، اى پيامبر خدا!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه خدا و پيامبر او را دوست داشته باشد، مگر اين كه فقر به سوى او شتابنده تر مى رود تا حركت سيلاب به سمت جلو. هر كه خدا و پيامبرش را دوست مى دارد، بايد پوششى تهيّه كند». منظور ايشان، شكيبايى بود.

1033. المعجم الكبير عن عنمة الجهني: خَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله ذاتَ يَومٍ فَلَقِيَهُ رَجُلٌ مِنَ الأَنصارِ، فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ بِأَبي واُمّي أنتَ، إنَّهُ لَيَسوؤُنِي الَّذي أرى بِوَجهِكَ، وعَمّا هُوَ؟

قالَ: فَنَظَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله إلى وَجهِ الرَّجُلِ ساعَةً ثُمَّ قالَ: الجوعُ.

فَخَرَجَ الرَّجُلُ يَعدو ـ أو شَبيها بِالعَدوِ ـ حَتّى أتى بَيتَهُ فَالَتمَسَ فيهِ الطَّعامَ فَلَم يَجِد شَيئا، فَخَرَجَ إلى بَني قُرَيظَةَ فَأَجَّرَ نَفسَهُ بِكُلِّ دَلوٍ يَنزَعُها تَمرَةً حَتّى جَمَعَ حَفنَةً أو كَفّا مِن تَمرٍ، ثُمَّ رَجَعَ بِال ـتَّمرِ حَتّى وَجَدَ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله في مَجلِسٍ لَم يَرِم ، فَوَضَعَهُ بَينَ يَدَيهِ وقالَ: كُل أي رَسولَ اللّهِ، فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: مِن أينَ لَكَ هذَا الَّتمرُ؟ فَأَخبَرَهُ الخَبَرَ.

فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: إنّي لَأَظُنُّكَ تُحِبُّ اللّهَ ورَسولَهُ؟ قالَ: أجَل، وَالَّذي بَعَثَكَ بِالحَقِّ لَأَنتَ أحَبُّ إلَيَّ مِن نَفسي ووُلدي وأهلي ومالي. فَقالَ: أمّا لا فَاصطَبِر لِلفاقَةِ، وأعِدَّ لِلبَلاءِ تِجفافا، فَوَالَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ! لَهُما إلى مَن يُحِبُّني أسرَعُ مِن هُبوطِ الماءِ مِن رَأسِ الجَبَلِ إلى أسفَلِهِ.

1033. المعجم الكبير ـ به نقل از عنمه جُهَنى ـ: روزى پيامبر صلى الله عليه و آله بيرون آمد. در راه، مردى از انصار به ايشان بر خورد و گفت: پدر و مادرم، فدايت اى پيامبر خدا! حالت ناراحت كننده اى در چهره شما مى بينم. علّتش چيست؟

پيامبر صلى الله عليه و آله لختى به صورت آن مرد نگاه كرد و سپس فرمود: «گرسنگى».

آن مرد، دوان دوان يا با حالتى شبيه دويدن به منزل خود رفت و در جستجوى غذايى بر آمد؛ امّا چيزى نيافت. پس نزد بنى قريظه رفت و به كارگرى پرداخت و قرار گذاشت در قبال هر دلو آبى كه از چاه مى كشد، يك دانه خرما بگيرد. او از اين طريق، يك مشت يا يك كف دست، خرما جمع كرد و آن گاه با خرماها بر گشت و ديد پيامبر صلى الله عليه و آله از همان جايى كه نشسته بود، تكان نخورده است. خرماها را در برابر پيامبر صلى الله عليه و آله گذاشت. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: «اين خرماها را از كجا آوردى؟».

مرد انصارى، ماجرا را براى ايشان بازگو كرد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: «من گمان مى كنم كه تو خدا و پيامبر او را دوست دارى؟».

گفت: آرى. سوگند به آن كه تو را به حق بر انگيخت، تو را از خودم و فرزندانم و عيالم و دارايى ام بيشتر دوست دارم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «پس در اين صورت براى فقر، تمرين شكيبايى كن و براى گرفتارى، پوششى فراهم آر؛ زيرا ـ سوگند به آن كه مرا به حق بر انگيخت ـ، فقر و گرفتارى، به سوى كسى كه دوستدار من است، شتابنده تر مى آيد تا فرود آمدن آب از فراز كوه به پايين آن».

1034. الإمام عليّ عليه السلام: مَن أحَبَّنا فَليُعِدَّ لِلبَلاءِ جِلبابا.

1034. امام على عليه السلام: هر كه ما را دوست دارد، پس بالاپوشى براى گرفتارى آماده كند.

1035. عنه عليه السلام: مَن تَوَلّانا فَليَلبَس لِلمِحَنِ إهابا.

1035. امام على عليه السلام: هر كه ولايت ما را پذيرفت، بايد كه براى رنج ها، لباسى پوستيان بپوشد.

1036. عنه عليه السلام: مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ فَليَستَعِدَّ عُدَّةً لِلبَلاءِ.

1036. امام على عليه السلام: هر كه ما اهل بيت را دوست دارد، پس ساز و برگى براى گرفتارى فراهم آورد.

1037. عنه عليه السلام: مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ فَليَستَعِدَّ لِلفَقرِ جِلبابا.

1037. امام على عليه السلام: هر كه ما اهل بيت را دوست دارد، بايد كه جامه اى براى فقر آماده سازد.

1038. المؤمن عن الأصبغ بن نباتة: كُنتُ عِندَ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام قاعِدا، فَجاءَ رَجُلٌ فَقالَ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، وَاللّهِ إنّي لَاُحِبُّكَ فِي اللّهِ، فَقالَ: صَدَقتَ، إنَّ طينَتَنا مَخزونَةٌ، أخَذَ اللّهُ ميثاقَها مِن صُلبِ آدَمَ، فَاتَّخِذ لِلفَقرِ جِلبابا، فَإِنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: وَاللّهِ يا عَلِيُّ، إنَّ الفَقرَ لَأَسرَعُ إلى مُحِبّيكَ مِنَ السَّيلِ إلى بَطنِ الوادي.

1038. المؤمن ـ به نقل از اصبغ بن نُباته ـ: در خدمت امير مؤمنان عليه السلام نشسته بودم كه مردى آمد و گفت: اى امير مؤمنان! به خدا سوگند كه من تو را [به خاطر خدا] دوست مى دارم.

فرمود: «راست گفتى. همانا طينت ما، در خزانه الهى بود و خداوند براى آن از پشت آدم، پيمان گرفت. پس تن پوشى براى فقر بر گير؛ زيرا شنيدم كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: اى على! به خدا سوگند كه فقر، به سوى دوستداران تو شتابنده تر است تا شتاب سيل به درون درّه».

1039. الأمالي للطوسي عن الأصبغ بن نباتة: كُنتُ جالِسا عِندَ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام فَأَتاهُ رَجُلٌ فَقالَ: يا أميرَ المُؤمِنينَ إنّي لَاُحِبُّكَ فِي السِّرِّ كَما اُحِبُّكَ فِي العَلانِيَةِ. قالَ: فَنَكَتَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام الأَرضَ بِعودٍ كانَ في يَدِهِ ساعَةً، ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ: كَذَبتَ وَاللّهِ، ما أعرِفُ وَجهَكَ فِي الوُجوهِ، ولَا اسمَكَ فِي الأَسماءِ.

فَعَجِبتُ مِن ذلِكَ عَجَبا شَديدا، فَلَم أبرَح حَتّى أتاهُ رَجُلٌ آخَرُ فَقالَ: وَاللّهِ يا أميرَ المُؤمِنينَ، إنّي لَاُحِبُّكَ فِي السِّرِّ كَما اُحِبُّكَ فِي العَلانِيَةِ. فَنَكَتَ بِعودِهِ ذلِكَ فِي الأَرضِ طَويلاً ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ: صَدَقتَ، إنّ طينَتَنا طينَةٌ مَرحومَةٌ، أخَذَ اللّهُ ميثاقَها يَومَ أخَذَ الميثاقَ، فَلا يَشُذُّ مِنها شاذٌّ، ولا يَدخُلُ فيها داخِلٌ إلى يَومِ القِيامَةِ. أما إنَّهُ فَاتَّخِذ لِلفاقَةِ جِلبابا، فَإِنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: «الفاقَةُ إلى مُحِبّيكَ أسرَعُ مِنَ السَّيلِ المُنحَدِرِ مِن أعلَى الوادي إلى أسفَلِهِ».

1039. الأمالى، طوسى ـ به نقل از اصبغ بن نباته ـ: در خدمت امير مؤمنان عليه السلام نشسته بودم كه مردى آمد و گفت: اى امير مؤمنان! من تو را در باطن، همان قدر دوست دارم كه در ظاهر دوستت مى دارم.

امير مؤمنان عليه السلام با نوك چوبى كه در دست داشت، مدّتى متفكّرانه به زمين زد و آن گاه سر بر داشت و فرمود: «به خدا كه دروغ مى گويى. من نه چهره تو را در ميان چهره ها[ى دوستدارانم] مى بينم و نه نامت را در ميان نام ها».

من از اين سخن، سخت تعجّب كردم. چندى نگذشت كه مرد ديگرى آمد و گفت: به خدا سوگند ـ اى امير مؤمنان ـ من تو را در باطن، همان گونه دوست دارم كه در ظاهر دوستت مى دارم.

امام عليه السلام اين بار نيز با نوك همان چوبش مدّت طولانى به زمين زد و سپس سرش را بلند كرد و فرمود: «راست مى گويى. به راستى كه طينت ما، طينتى رحمت شده است. خداوند در روزِ پيمان گيرى، پيمانش را گرفت. بنا بر اين، تا روز قيامت، نه عضوى از آن جدا مى شود و نه بيگانه اى وارد آن مى گردد. هان! پس بالاپوشى براى فقر بر گير؛ زيرا شنيدم كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: حركت فقر به سوى دوستداران تو، شتابنده تر است از حركت سيل از بالاى درّه به پايين آن».

1040. رجال الكشّي عن محمّد بن مسلم: خَرَجتُ إلَى المَدينَةِ وأنَا وَجِعٌ ثَقيلٌ، فَقيلَ لَهُ [أي لِأَبي جَعفَرٍ عليه السلام]: مُحَمَّدُ بنُ مُسلِمٍ وَجِعٌ، فَأَرسَلَ إلَيَّ أبو جَعفَرٍ بِشَرابٍ مَعَ الغُلامِ مُغَطًّى بِمِنديلٍ، فَناوَلَنيهِ الغُلامُ وقالَ لي: اِشرَبهُ فَإِنَّهُ قَد أمَرَني أن لا أرجِعَ حَتّى تَشرَبَهُ، فَتَناوَلتُهُ فَإِذا رائِحَةُ المِسكِ مِنهُ، وإذا شَرابٌ طَيِّبُ الطَّعمِ بارِدٌ، فَلَمّا شَرِبتُهُ قالَ لِيَ الغُلامُ: يَقولُ لَكَ إذا شَرِبتَ فَتَعالَ.

فَفَكَّرتُ فيما قالَ لي ولا أقدِرُ عَلَى النُّهوضِ قَبلَ ذلِكَ عَلى رِجلي، فَلَمَّا استَقَرَّ الشَّرابُ في جَوفي كَأَنَّما نَشَطتُ مِن عِقالٍ، فَأَتَيتُ بابَهُ فَاستَأذَنتُ عَلَيهِ، فَصَوَّتَ بي: صَحَّ الجِسمُ، ادخُل ادخُل. فَدَخَلتُ وأنا باكٍ، فَسَلَّمتُ عَلَيهِ وقَبَّلتُ يَدَهُ ورَأسَهُ، فَقالَ لي: وما يُبكيكَ يا مُحَمَّدُ؟ فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، أبكي عَلَى اغتِرابي وبُعدِ الشُّقَّةِ وقِلَّةِ المَقدِرَةِ عَلَى المُقامِ عِندَكَ وَالنَّظَرِ إليكَ.

فَقالَ لي: أمّا قِلَّةُ المَقدِرَةِ فَكَذلِكَ جَعَلَ اللّهُ أولِياءَنا وأهلَ مَوَدَّتِنا وجَعَلَ البَلاءَ إلَيهِم سَريعا. وأمّا ما ذَكَرتَ مِنَ الغُربَةِ فَلَكَ بِأَبي عَبدِاللّهِ اُسوَةٌ بِأَرضٍ ناءٍ عَنّا بِالفُراتِ. وأمّا ما ذَكَرتَ مِن بُعدِ الشُّقَّةِ، فَإِنَّ المُؤمِنَ في هذِهِ الدّارِ غَريبٌ وفي هذَا الخَلقِ المَنكوسِ حَتّى يَخرُجَ مِن هذِهِ الدّارِ إلى رَحمَةِ اللّهِ. وأمّا ما ذَكَرتَ مِن حُبِّكَ قُربَنا وَالنَّظَرَ إلَينا وأنَّكَ لا تَقدِرُ عَلى ذلِكَ، فَاللّهُ يَعلَمُ ما في قَلبِكَ وجَزاؤُكَ عَلَيهِ.

1040. رجال الكشّى ـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: با جسمى دردمند و سنگين، به مدينه رفتم. به ايشان (امام باقر عليه السلام) گفته شد: محمّد بن مسلم، دردمند و عليل است. امام عليه السلام به وسيله خدمتكار خود، ظرف شربتى كه روى آن با دستمالى پوشيده شده بود، برايم فرستاد. خدمتكار، ظرف را به دست من داد و گفت: بنوش؛ زيرا امام عليه السلام به من دستور داده است كه تا آن را ننوشى، بر نگردم.

من ظرف را گرفتم. ديدم بوى مُشك از آن، بلند است و شربت خوش مزه و خنكى است. چون آن را نوشيدم، خدمتكار به من گفت: امام عليه السلام به تو مى فرمايد كه وقتى نوشيدى، بيا.

من در باره آنچه به من گفت، انديشيدم، حال آن كه پيش از آن، قادر نبودم بر پاى خود بايستم؛ امّا همين كه آن شربت در معده ام جا گرفت، گويى بند از پايم گشوده شد. به در خانه امام عليه السلام رفتم و اجازه ورود خواستم. ايشان با صداى بلند به من فرمود: «تن درست باشى. داخل شو. داخل شو».

من گريه كنان داخل شدم و به ايشان سلام كردم و دست و سرش را بوسيدم. فرمود: «اى محمّد! چرا گريه مى كنى؟».

گفتم: فدايت شوم! براى غربتم و درازى سفر و تنگ دستى و اين كه نمى توانم پيش شما بمانم و ببينمتان، مى گريم.

فرمود: «در باره تنگ دستى، بدان كه خداوند، دوستان و محبّان ما را اين گونه قرار داده و بلا و سختى را به سوى آنان شتابانده است، و در باره آنچه از غربت گفتى، بدان كه ابا عبد اللّه را كه در سرزمينى دور از ما در كنار فرات است، سرمشق خود قرار ده، و در باره آنچه از دورى سفر گفتى، بدان كه مؤمن، در اين دنيا و در ميان اين مردم، باژگونه و غريب است تا آن كه از اين سراى به رحمت خدا رود، و امّا اين كه گفتى دوست دارى نزديك ما باشى و ما را ببينى؛ ولى نمى توانى اين كار را بكنى، بِدان كه خداوند، از آنچه در قلبت مى گذرد، آگاه است و تو را پاداش خواهد داد».

9 / 6: آثارُ حُبِّهِم

9 / 6: آثار دوست داشتن اهل بيت عليهم السّلام

9 / 6 ـ 1: تَمحيصُ الذُّنوبِ

9 / 6 ـ 1: پاك شدن گناهان

1041. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: حُبُّنا أهلَ البَيتِ يُكَفِّرُ الذُّنوبَ، ويُضاعِفُ الحَسَناتِ.

1041. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دوست داشتن ما اهل بيت، گناهان را پاك مى كند و حسنات را دو چندان مى سازد.

1042. الإمام الحسن عليه السلام: وَاللّهِ، لا يُحِبُّنا عَبدٌ أبَدا ولَو كانَ أسيرا بِالدَّيلَمِ إلّا نَفَعَهُ اللّهُ بِحُبِّنا، وإنَّ حُبَّنا لَيُساقِطُ الذُّنوبَ مِنِ ابنِ آدَمَ كَما يُساقِطُ الرّيحُ الوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ.

1042. امام حسن عليه السلام: به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه ما را دوست بدارد، حتّى اگر در ديلم اسير باشد، مگر اين كه خداوند به واسطه اين محبّت ما، او را سود مى بخشد. همانا دوست داشتن ما، گناهان را از آدمى فرو مى ريزاند، همچنان كه باد، برگ هاى درختان را مى ريزد.

1043. الإمام زين العابدين عليه السلام: مَن أحَبَّنا للّهِِ نَفَعَهُ حُبُّنا ولَو كانَ في جَبَلِ الدَّيلَمِ، ومَن أحَبَّنا لِغَيرِ ذلِكَ فَإِنَّ اللّهَ يَفعَلُ ما يَشاءُ، إنَّ حُبَّنا أهلَ البَيتِ يُساقِطُ عَنِ العِبادِ الذُّنوبَ كَما يُساقِطُ الرّيحُ الوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ.

1043. امام زين العابدين عليه السلام: هر كه ما را به خاطر خدا دوست بدارد، اين محبّت او نسبت به ما وى را سود مى بخشد، حتّى اگر در كوه ديلم باشد، و هر كه ما را به خاطر چيزى غير از خدا دوست بدارد، خداوند، هر گونه كه بخواهد، عمل خواهد كرد. همانا دوست داشتن ما اهل بيت، گناهان را از بندگان فرو مى ريزاند، همان گونه كه باد، برگ هاى درخت را مى ريزد.

1044. الإمام الباقر عليه السلام: بِحُبِّنا تُغفَرُ لَكُمُ الذُّنوبُ.

1044. امام باقر عليه السلام: به واسطه دوست داشتن ما، گناهان شما آمرزيده مى شود.

1045. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ حُبَّنا أهلَ البَيتِ لَيَحُطُّ الذُّنوبَ عَنِ العِبادِ كَما تَحُطُّ الرّيحُ الشَّديدَةُ الوَرَقَ عَنِ الشَّجَرِ.

1045. امام صادق عليه السلام: دوست داشتن ما اهل بيت، گناهان بندگان را مى ريزد، همان گونه كه باد شديد برگ هاى درختان را مى ريزد.

1046. عنه عليه السلام: مَن أحَبَّنا للّهِِ وأحَبَّ مُحِبَّنا لا لِغَرَضِ دُنيا يُصيبُها مِنهُ، وعادى عَدُوَّنا لا لإِحنَةٍ كانَت بَينَهُ وبَينَهُ، ثُمَّ جاءَ يَومَ القِيامَةِ وعَلَيهِ مِنَ الذُّنوبِ مِثلُ رَملِ عالِجٍ وزَبَدِ البَحرِ غَفَرَ اللّهُ تَعالى لَهُ.

1046. امام صادق عليه السلام: هر كس ما را و دوستدار ما را به خاطر خدا دوست بدارد، نه براى دست يافتن به غرض دنيايى، و دشمن ما را نيز دشمن بدارد، امّا نه به خاطر كينه اى شخصى كه ميان آنهاست، اگر در روز قيامت با گناهانى به اندازه ريگ هاى ريگستان و كف دريا بيايد، خداوند متعال، او را مى آمرزد.

9 / 6 ـ 2: اِطمِئنانُ القَلبِ

9 / 6 ـ 2: آرامش دل

1047. الإمام عليّ عليه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله لَمّا نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ: «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» قالَ: ذاكَ مَن أحَبَّ اللّهَ ورَسولَهُ، وأحَبَّ أهلَ بَيتي صادِقا غَيرَ كاذِبٍ، وأحَبَّ المُؤمِنينَ شاهِدا وغائِبا، ألا بِذِكرِ اللّهِ يَتَحابّونَ.

1047. امام على عليه السلام: هنگامى كه آيه: «هان! با ياد خداست كه دل ها آرام مى گيرد» نازل شد، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اين در باره كسى است كه خدا و فرستاده او را دوست بدارد و اهل بيت مرا صادقانه و نه به دروغ دوست بدارد و مؤمنان را در پيشِ رو و پشت سر آنان، دوست بدارد. هان! با ياد خداست كه همديگر را دوست مى دارند».

1048. الإمام الصادق عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» ـ: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لِعَلِيٍّ عليه السلام: تَدري فيمَن نَزَلَت؟ قالَ: اللّهُ ورَسولُهُ أعلَمُ، قالَ: فيمَن صَدَّقَ لي، وآمَنَ بي، وأحَبَّكَ وعِترَتَكَ مِن بَعدِكَ، وسَلَّمَ الأَمرَ لَكَ ولِلأَئِمَّةِ مِن بَعدِكَ.

1048. امام صادق عليه السلام ـ در باره آيه: «كسانى كه ايمان آورده اند و دل هايشان به ياد خدا آرام مى گيرد. هان! با ياد خداست كه دل ها آرام مى گيرد» ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: «مى دانى در باره چه كسى نازل شده است؟».

گفت: خدا و رسول او بهتر مى دانند.

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «در باره كسى كه مرا تصديق كند و به من ايمان آورد و تو و عترت تو را دوست بدارد و كار را به تو و امامانِ پس از تو وا گذارد».

1049. تأويل الآيات الظاهرة عن ابن عبّاس: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: «الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»، أتَدري يَابنَ اُمِّ سُلَيمٍ مَن هُم؟ قُلتُ: مَن هُم يا رَسولَ اللّهِ؟ قالَ: نَحنُ أهلَ البَيتِ وشيعَتُنا.

1049. تأويل الآيات الظاهرة ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آيه: «كسانى كه ايمان آورده اند و دل هايشان به ياد خدا آرام مى گيرد. هان! با ياد خداست كه دل ها آرام مى گيرد» را تلاوت كرد و فرمود: «اى پسر اُمّ سليم! آيا مى دانى اينها چه كسانى هستند؟».

گفتم: چه كسانى هستند، اى پيامبر خدا؟

فرمود: «ما اهل بيت و شيعيان ما».

9 / 6 ـ 3: الحِكمَةُ

9 / 6 ـ 3: حكمت

1050. الإمام الصادق عليه السلام: مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ وحَقَّقَ حُبَّنا في قَلبِهِ، جَرى يَنابيعُ الحِكمَةِ عَلى لِسانِهِ، وجُدِّدَ الإِيمانُ في قَلبِهِ.

1050. امام صادق عليه السلام: هر كه ما اهل بيت را دوست بدارد و مهر ما را در قلبش جاى دهد، چشمه هاى حكمت بر زبانش جارى مى گردند و ايمان در دلش نو مى شود.

راجع: ص482 (أهل البيت عليهم السلام / الفصل التاسع / خير الدنيا والآخرة).

ر. ك: ص483 (اهل بيت عليهم السلام / فصل نهم / خير دنيا و آخرت)

9 / 6 ـ 4: اِستِكمالُ الدّينِ

9 / 6 ـ 4: كامل شدن دين

1051. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: حُبُّ أهلِ بَيتي وذُرِّيَّتِي استِكمالُ الدّينِ.

1051. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دوست داشتن اهل بيت من و فرزندانم، كمال دين است.

1052. عنه صلى الله عليه و آله: فَضلُ عَشيرَتي وأهلِ بَيتي وذُرِّيَّتي كَفَضلِ الماءِ عَلى كُلِّ شَيءٍ، بِالماءِ يَبقى كُلٌّ ويَحيى، كَما قالَ رَبّي تبارَكَ وتَعالى: «وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَآءِ كُلَّ شَىْ ءٍ حَىٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ» ومَحَبَّةُ أهلِ بَيتي وعَشيرَتي وذُرِّيَّتي يَستَكمِلُ الدّينَ.

1052. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: برترى خاندان و اهل بيت و ذريّه من، مانند برترى آب بر چيزهاى ديگر است. با آب است كه همه چيز، باقى و زنده مى ماند، چنان كه خداى ـ تبارك و تعالى ـ فرموده: «و هر چيز زنده اى را از آب پديد آورديم. آيا ايمان نمى آورند؟». با محبّت اهل بيت و خاندان و ذريّه من است كه دين كامل مى شود.

9 / 6 ـ 5: الاِغتِباطُ عِندَ المَوتِ

9 / 6 ـ 5: خوش حالى هنگام مرگ

1053. الكافي عن عبد اللّه بن الوليد: دَخَلنا عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام في زَمَنِ مَروانَ فَقالَ: مَن أنتُم؟ فقُلنا: مِن أهلِ الكوفَةِ، فَقالَ: ما مِن بَلدَةٍ مِنَ البُلدانِ أكثَرُ مُحِبّا لَنا مِن أهلِ الكوفَةِ، ولاسِيَّما هذِهِ العِصابَةَ. إنَّ اللّهَ جَلَّ ذِكرُهُ هَداكُم لِأَمرٍ جَهِلَهُ النّاسُ، وأحبَبتُمونا وأبغَضَنَا النّاسُ، وَاتَّبَعتُمونا وخالَفَنَا النّاسُ، وصَدَّقتُمونا وكَذَّبَنَا النّاسُ، فَأَحياكُمُ اللّهُ مَحيانا، وأماتَكُم (اللّهُ) مَماتَنا، فَأَشهَدُ عَلى أبي أنَّهُ كانَ يَقولُ: ما بَينَ أحَدِكُم وبَينَ أن يَرى ما يُقِرُّ اللّهُ بِهِ عَينَهُ وأن يَغتَبِطَ إلّا أن تَبلُغَ نَفسُهُ هذِهِ ـ وأهوى بِيَدِهِ إلى حَلقِهِ ـ وقَد قالَ اللّهُ عز و جل في كِتابِهِ: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلاً مِّن قَبْلِكَ وَ جَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَ ذُرِّيَّةً» ، فَنَحنُ ذُرِّيَّةُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

1053. الكافى ـ به نقل از عبد اللّه بن وليد ـ: در زمان مروان به خدمت امام صادق عليه السلام رسيديم. پرسيد: «شما كيستيد؟».

گفتيم: از مردم كوفه هستيم.

فرمود: «مردم هيچ شهرى به اندازه كوفه دوستدار ما نيستند، بويژه اين گروه. خداوند عز و جل شما را به موضوعى ره نمون شد كه ديگر مردم، آن را نمى دانند. شما ما را دوست داريد و مردم، دشمنمان مى دارند. شما از ما پيروى مى كنيد و مردم از ما سرپيچى مى كنند. شما ما را قبول داريد و مردم، ما را قبول ندارند. خداوند، زندگى و مرگ شما را چون زندگى و مرگ ما قرار دهد! گواهى مى دهم كه پدرم مى فرمود: هريك از شما، زمانى كه نفَسش به اين جا رسد ـ و با دست خود به گلويش اشاره نمود ـ، چيزى را مشاهده خواهد كرد كه خداوند به واسطه آن، چشمش را روشن كند و خوش حال شود. خداى عز و جل در كتاب خود فرموده است: «و قطعاً پيش از تو نيز رسولانى فرستاديم و براى آنان زنان و فرزندانى قرار داديم». ما، فرزندان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هستيم».

9 / 6 ـ 6: شَفاعَةُ أهلِ البَيتِ عليهم السلام

9 / 6 ـ 6: شفاعت اهل بيت عليهم السلام

1054. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: شَفاعَتي لِاُمَّتي مَن أحَبَّ أهلَ بَيتي، وهُم شيعَتي.

1054. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شفاعت من از امّتم، شامل كسانى مى شود كه اهل بيت مرا دوست داشته باشند و آنان، شيعيان من هستند.

1055. عنه صلى الله عليه و آله: اِلزَموا مَوَدَّتَنا أهلَ البَيتِ؛ فَإِنَّهُ مَن لَقِيَ اللّهَ عز و جل يَومَ القِيامَةِ وهُوَ يَوَدُّنا، دَخَلَ الجَنَّةَ بِشَفاعَتِنا.

1055. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: همواره دوستدار ما اهل بيت باشيد؛ زيرا هر كس در روز قيامت، خداى عز و جل را در حالى كه ما را دوست داشته باشد ديدار كند، با شفاعت ما به بهشت مى رود.

1056. الإمام عليّ عليه السلام: لا تُعَنّونا فِي الطَّلَبِ وَالشَّفاعَةِ لَكُم يَومَ القِيامَةِ فيما قَدَّمتُم... لَنا شَفاعَةٌ ولِأَهلِ مَوَدَّتِنا شَفاعَةٌ، فَتَنافَسوا في لِقائِنا عَلَى الحَوضِ، فَإِنّا نَذودُ عَنهُ أعداءَنا ونَسقي مِنهُ أحِبّاءَنا وأولِياءَنا.

1056. امام على عليه السلام: با كارهايى كه مى كنيد، مانع از آن نشويد كه ما در روز قيامت برايتان خواهش و شفاعت كنيم.… ما حقّ شفاعت داريم و دوستداران ما نيز حقّ شفاعت دارند. پس براى ديدار ما در كنار حوض كوثر با يكديگر رقابت كنيد؛ زيرا ما دشمنان خود را از حوض دور مى كنيم و دوستان و علاقه مندان خود را از آن، آب مى دهيم.

9 / 6 ـ 7: نورُ يَومِ القِيامَةِ

9 / 6 ـ 7: روشنايى در روز قيامت

1057. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أكثَرُكُم نورا يَومَ القِيامَةِ أكثَرُكُم حُبّا لِالِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله.

1057. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: پرنورترين شما در روز قيامت، كسى است كه خاندان محمّد صلى الله عليه و آله را بيشتر دوست بدارد.

1058. عنه صلى الله عليه و آله: أما وَاللّهِ لا يُحِبُّ أهلَ بَيتي عَبدٌ إلّا أعطاهُ اللّهُ عز و جل نورا حَتّى يَرِدَ عَلَيَّ الحَوضَ، ولا يُبغِضُ أهلَ بَيتي عَبدٌ إلَا احتَجَبَ اللّهُ عَنهُ يَومَ القِيامَةِ.

1058. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هان! به خدا سوگند، هيچ بنده اى اهل بيت مرا دوست ندارد، مگر اين كه خداوند عز و جل به او نورى عطا مى فرمايد تا اين كه در كنار حوض بر من وارد شود، و هيچ بنده اى اهل بيت مرا دشمن نمى دارد، مگر اين كه در روز قيامت، خداوند، از او محجوب مى شود.

9 / 6 ـ 8: الأَمنُ يَومَ القِيامَةِ

9 / 6 ـ 8: ايمنى در روز قيامت

1059. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ حَشَرَهُ اللّهُ تَعالى آمِنا يَومَ القِيامَةِ.

1059. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه ما اهل بيت را دوست بدارد، خداوند متعال، در روز قيامت، او را در [امن و] امان، محشور مى فرمايد.

1060. عنه صلى الله عليه و آله: ألا ومَن أحَبَّ آلَ مُحَمَّدٍ أمِنَ مِنَ الحِسابِ وَالميزانِ وَالصِّراطِ.

1060. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بدانيد كه هر كس، خاندان محمّد را دوست داشته باشد، از حساب و ميزان و صراط، در امان خواهد بود.

1061. عنه صلى الله عليه و آله: حُبّي وحُبُّ أهلِ بَيتي نافِعٌ في سَبعَةِ مَواطِنَ أهوالُهُنَّ عَظيمَةٌ: عِندَ الوَفاةِ، وفِي القَبرِ، وعِندَ النُّشورِ، وعِندَ الكِتابِ، وعِندَ الحِسابِ، وعِندَ الميزانِ، وعِندَ الصِّراطِ.

1061. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دوست داشتن من و دوست داشتن اهل بيت من، در هفت جاى بسيار وحشتناك، سود مى بخشد: هنگام مردن، در قبر، روز محشر، هنگام دادن نامه اعمال، هنگام حساب، نزد ميزان و در عبور از صراط.

1062. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ حُبَّنا أهلَ البَيتِ لَيُنتَفَعُ بِهِ في سَبعَةِ مَواطِنَ: عِندَ اللّهِ ، وعِندَ المَوتِ، وعِندَ القَبرِ، ويَومَ الحَشرِ، وعِندَ الحَوضِ، وعِندَ الميزانِ، وعِندَ الصِّراطِ.

1062. امام صادق عليه السلام: دوست داشتن ما اهل بيت، در هفت جا مفيد خواهد بود: در پيشگاه خدا، هنگام مردن، در قبر، روز محشر، در كنار حوض كوثر، نزد ميزان و در عبور از صراط.

9 / 6 ـ 9: الثَّباتُ عَلَى الصِّراطِ

9 / 6 ـ 9: استوارى بر صراط

1063. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أثبَتُكُم عَلَى الصِّراطِ، أشَدُّكُم حُبّا لي ولِأَهلِ بَيتي.

1063. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: استوارترينِ شما بر صراط، كسى است كه علاقه اش نسبت به من و اهل بيتم بيشتر باشد.

1064. عنه صلى الله عليه و آله: أثبَتُكُم قَدَما عَلَى الصِّراطِ، أشَدُّكُم حُبّا لِأَهلِ بَيتي.

1064. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: پابرجاترينِ شما بر صراط، كسى است كه محبّتش به اهل بيت من، بيشتر باشد.

1065. عنه صلى الله عليه و آله: ما أحَبَّنا أهلَ البَيتِ أحَدٌ فَزَلَّت بِهِ قَدَمٌ إلّا ثَبَّتَتهُ قَدَمٌ اُخرى، حَتّى يُنجِيَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ.

1065. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هيچ كس نيست كه ما اهل بيت را دوست داشته باشد، مگر اين كه هر گاه يك گامش بلغزد، گام ديگرش او را استوار مى گرداند تا اين كه خداوند، در روز قيامت نجاتش بخشد.

1066. الإمام الصادق عليه السلام: لا تَجِدُ وَلِيّا لَنا تَزِلُّ قَدَماهُ جَميعا، ولكِن إذا زَلَّت بِهِ قَدَمٌ اِعتَمَدَ عَلى الاُخرى حَتّى تَرجِعَ الَّتي زَلَّت.

1066. امام صادق عليه السلام: هيچ يك از دوستان ما را نخواهى يافت كه هر دو پايش بلغزد؛ بلكه هر گاه يك پايش بلغزد، به پاى ديگر خود تكيه مى كند تا اين كه پاى لغزيده اش به حال اوّل بر گردد.

9 / 6 ـ 10: النَّجاةُ مِنَ النّارِ

9 / 6 ـ 10: رهايى از آتش دوزخ

1067. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ في بَيانِ فَضلِ فاطِمَةَ عليهاالسلام يَومَ القِيامَةِ ـ: يوحِي اللّهُ عز و جلإلَيها: يا فاطِمَةُ، سَليني اُعطِكِ، وتَمَنَّي عَلَيَّ اُرضِكِ. فَتَقولُ: إلهي أنتَ المُنى وفَوقَ المُنى، أسأَلُكَ أن لا تُعَذِّبَ مُحِبّي ومُحِبَّ عِترَتي بِالنّارِ.

فَيوحِي اللّهُ إلَيها: يا فاطِمَةُ، وعِزَّتي وجَلالي وَارتِفاعِ مَكاني، لَقَد آلَيتُ عَلى نَفسي، مِن قَبلِ أن أخلُقَ السَّماواتِ وَالأَرضَ بِأَلفَي عامٍ، أن لا اُعَذِّبَ مُحِبّيكِ ومُحِبّي عِترَتِكِ بِالنّارِ.

1067. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در بيان فضيلت و مقام فاطمه عليهاالسلام در روز قيامت ـ: خداوند عز و جل به او وحى مى فرمايد كه: «اى فاطمه! از من بخواه تا به تو عطا كنم و از من تمنّا كن تا راضى ات گردانم».

پس فاطمه مى گويد: خداى من! تو خود، آرزويى و فوق آرزو هستى. از تو مى خواهم كه دوستدار من و دوستدار عترتم را به آتش، عذاب نكنى.

خداوند به او وحى مى فرمايد كه: «اى فاطمه! به عزت و جلال و عظمتِ مقامَم سوگند كه من دو هزار سال پيش از آن كه آسمان ها و زمين را بيافرينم، به خود سوگند خورده ام كه دوستداران تو و دوستداران عترتت را به آتش، عذاب نكنم».

1068. تاريخ بغداد عن بلال بن حمامة: خَرَجَ عَلَينا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ذاتَ يَومٍ ضاحِكا مُستَبشِرا، فَقامَ إلَيهِ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ عَوفٍ فَقالَ: ما أضحَكَكَ يا رَسولَ اللّهِ؟

قالَ: بِشارَةٌ أتَتني مِن عِندِ رَبّي، إنَّ اللّهَ لَمّا أرادَ أن يُزَوِّجَ عَلِيّا فاطِمَةَ أمَرَ مَلَكا أن يَهُزَّ شَجَرَةَ طوبى، فَهَزَّها فَنَثَرَت رِقاقا ـ يَعني صِكاكا ـ وأنشَأَ اللّهُ مَلائِكَةً اِلتَقَطوها، فَإِذا كانَتِ القِيامَةُ ثارَتِ المَلائِكَةُ فِي الخَلقِ، فَلا يَرَونَ مُحِبّا لَنا أهلَ البَيتِ مَحضا إلّا دَفَعوا إلَيهِ مِنها كِتابا: بَراءَةٌ لَهُ مِنَ النّارِ، مِن أخي وَابنِ عَمّي وَابنَتي فِكاكُ رِقابِ رِجالٍ ونِساءٍ مِن اُمَّتي مِنَ النّارِ.

1068. تاريخ بغداد ـ به نقل از بلال بن حمامه ـ: روزى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله خندان و شادان به سوى ما آمد. عبد الرحمان بن عوف گفت: اى پيامبر خدا! براى چه مى خنديد؟

فرمود: «بشارتى از جانب پروردگارم به من رسيد: هنگامى كه خدا خواست فاطمه را به همسرى على در آورد، به فرشته اى دستور داد درخت طوبى را تكان دهد و او آن را تكان داد و اوراق مكتوبى پراكنده شدند. خداوند، فرشتگانى را ايجاد كرد كه آنها را جمع كردند. پس چون قيامت شود، آن فرشتگان در ميان خلايق مى گردند و هريك از دوستداران مخلص ما اهل بيت را ببينند، يكى از آن نوشته ها را به او مى دهند كه در آن، نوشته شده است: اين، امان نامه اى است از آتش، از جانب برادرم و پسرعمويم و دخترم براى رهايى مردان و زنانى از امّتم از آتش دوزخ».

1069. الإمام الصادق عليه السلام: وَاللّهِ، لا يَموتُ عَبدٌ يُحِبُّ اللّهَ ورَسولَهُ ويَتَوَلَّى الأَئِمَّةَ عليهم السلام فَتَمَسَّهُ النّارُ.

1069. امام صادق عليه السلام: به خدا سوگند، هر بنده اى كه خدا و پيامبرش را دوست داشته و ولايت امامان عليهم السلام را پذيرفته باشد و از دنيا برود، آتش دوزخ به او نمى رسد.

9 / 6 ـ 11: الحَشرُ مَعَ أهلِ البَيتِ عليهم السلام

9 / 6 ـ 11: محشور شدن با اهل بيت عليهم السلام

1070. الإمام عليّ عليه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله أخَذَ بِيَدِ حَسَنٍ وحُسَينٍ فَقالَ: مَن أحَبَّني وأحَبَّ هذَينِ وأباهُما واُمَّهُما، كانَ مَعي في دَرَجَتي يَومَ القِيامَةِ.

1070. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دست حسن و حسين را گرفت و فرمود: «هر كه مرا و اين دو و پدر و مادر اين دو را دوست داشته باشد، روز قيامت در كنارم هم درجه من خواهد بود».

1071. عنه عليه السلام: عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله قالَ: أنَا وفاطِمَةُ وحَسَنٌ وحُسَينٌ مُجتَمِعونَ ومَن أحَبَّنا يَومَ القِيامَةِ، نَأكُلُ ونَشرَبُ حَتّى يُفَرَّقَ بَينَ العِبادِ. فَبَلَغَ ذلِكَ رَجُلاً مِنَ النّاسِ، فَسَأَلَ عَنهُ فَأَخبَرتُهُ فَقالَ: كَيفَ بِالعَرضِ وَالحِسابِ؟

فَقُلتُ لَهُ: كَيفَ كانَ لِصاحِبِ ياسينَ بِذلِكَ حينَ اُدخِلَ الجَنَّةَ مِن ساعَتِهِ؟

1071. امام على عليه السلام: پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «در روز قيامت، من و فاطمه و حسن و حسين و دوستداران ما گرد هم مى آييم و مى خوريم و مى آشاميم تا زمانى كه حسابرسى بندگان تمام شود».

اين خبر به گوش يكى از مردم رسيد و در باره آن سؤال كرد و من خبر را براى او گفتم. او گفت: پس عرضه اعمال و حسابرسى، چه مى شود؟

به او گفتم: اين، براى صاحب ياسين چگونه بود، كه در دَم، به بهشت رفت؟

1072. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يَرِدُ عَلَيَّ الحَوضَ أهلُ بَيتي ومَن أحَبَّهُم مِن اُمَّتي كَهاتَينِ ـ يَعنِي السَّبّابَتَينِ ـ.

1072. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اهل بيت من و كسانى از امّت من كه آنان را دوست دارند، مانند اين دو ـ دو انگشت اشاره كه در پهلوى هم قرار گرفته باشند ـ در كنار حوض كوثر بر من وارد مى شوند.

1073. كفاية الأثر عن أبي ذرٍّ عن رسولِ اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّني وأهلَ بَيتي كُنّا نَحنُ وهُوَ كَهاتَينِ ـ وأشارَ بِالسَّبّابَةِ وَالوُسطى ـ.

1073. كفاية الأثر ـ به نقل از أبو ذر:پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «هر كه من و اهل بيتم را دوست داشته باشد، ما و او، مانند اين دو خواهيم بود» و انگشت اشاره و ميانه خود را نشان داد.

1074. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ فِي اللّهِ حُشِرَ مَعَنا وأدخَلناهُ مَعَنَا الجَنَّةَ.

1074. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه ما اهل بيت را به خاطر خدا دوست داشته باشد، با ما محشور مى شود و ما او را با خود به بهشت مى بريم.

1075. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّنا كانَ مَعَنا يَومَ القِيامَةِ، ولَو أنَّ رَجُلاً أحَبَّ حَجَرا لَحَشَرَهُ اللّهُ مَعَهُ.

1075. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه ما را دوست بدارد، روز قيامت با ما خواهد بود. انسان، حتّى اگر سنگى را دوست بدارد، خداوند، او را با همان سنگ، محشور مى كند.

1076. الأمالي للطوسي عن أبي ذرّ: قُلتُ: يا نَبِيَّ اللّهِ، إنّي اُحِبُّ أقواما ما أبلُغُ أعمالَهُم.

فَقالَ: يا أبا ذَرٍّ، المَرءُ مَعَ مَن أحَبَّ ولَهُ مَا اكتَسَبَ.

قُلتُ: فَإِنّي اُحِبُّ اللّهَ ورَسولَهُ وأهلَ بَيتِ نَبِيِّهِ. قالَ: فَإِنَّكَ مَعَ مَن أحبَبتَ.

1076. الأمالى، طوسى ـ به نقل از ابو ذر ـ: گفتم: اى پيامبر خدا! من مردمى را دوست دارم؛ امّا در اعمالشان به پاى آنها نمى رسم.

فرمود: «اى ابو ذر! آدمى با كسى محشور مى شود كه دوستش مى دارد و نتيجه عمل خود را مى بيند».

گفتم: من، خدا و فرستاده خدا و اهل بيت پيامبرش را دوست دارم.

فرمود: «پس تو با همان كسى محشور مى شوى كه دوست دارى».

1077. المعجم الكبير عن بشر بن غالب عن الإمام الحسين عليه السلام: مَن أحَبَّنا لِلدُّنيا فَإِنَّ صاحِبَ الدُّنيا يُحِبُّهُ البَرُّ وَالفاجِرُ، ومَن أحَبَّنا للّهِِ كُنّا نَحنُ وهُوَ يَومَ القِيامَةِ كَهاتَينِ ـ وأشارَ بِالسَّبّابَةِ وَالوُسطى ـ.

1077. المعجم الكبير ـ به نقل از بِشر بن غالب ـ: امام حسين عليه السلام فرمود: «هر كه ما را به خاطر دنيا دوست بدارد، [بايد بداند كه] دنيادار را خوب و بد، دوست دارند و هر كس ما را براى خدا دوست بدارد، ما و او در روز قيامت، مانند اين دو خواهيم بود» و انگشت اشاره و ميانه خود را نشان داد.

1078. الأمالي للطوسي عن بشر بن غالب عن الإمام الحسين عليه السلام: مَن أحَبَّنا للّهِِ وَرَدنا نَحنُ وهُوَ عَلى نَبِيِّنا صلى الله عليه و آله هكَذا ـ وضَمَّ إصبَعَيهِ ـ، ومَن أحَبَّنا لِلدُّنيا فَإِنَّ الدُّنيا تَسَعُ البَرَّ وَالفاجِرَ.

1078. الأمالى، طوسى ـ به نقل از بِشر بن غالب ـ: امام حسين عليه السلام فرمود: «هر كه ما را به خاطر خدا دوست بدارد، من و او، اين چنين بر پيامبرمان صلى الله عليه و آله وارد خواهيم شد» و دو انگشت خود را به هم چسباند، و [افزود]: «و هر كه ما را به خاطر دنيا دوست بدارد، [بداند كه] دنيا نيكوكار و بدكار را در بر مى گيرد».

1079. المحاسن عن بشر بن غالب الأسدي: حَدَّثَنِي الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام، قال: قالَ لي: يا بِشرَ بنَ غالِبٍ، مَن أحَبَّنا لا يُحِبُّنا إلّا للّهِِ، جِئنا نَحنُ وهُوَ كَهاتَينِ ـ وقَدَّرَ بَينَ سَبّابَتَيهِ ـ ومَن أحَبَّنا لا يُحِبُّنا إلّا لِلدُّنيا، فَإِنَّهُ إذا قامَ قائِمُ العَدلِ وَسِعَ عَدلُهُ البَرَّ وَالفاجِرَ.

1079. المحاسن ـ به نقل از بشر بن غالب اسدى ـ: حسين بن على عليه السلام برايم روايت كرد و فرمود: «اى بشر بن غالب! هر كه ما را دوست بدارد و اين محبّت او جز به خاطر خدا نباشد، [در روز قيامت، ] ما و او، مانند اين دو، وارد مى شويم» و دو انگشت اشاره اش را به موازات هم قرار داد، و [افزود]: «و هر كه ما را دوست بدارد و اين محبّت او جز براى دنيا نباشد، [بايد بداند كه] هر گاه برپا كننده عدالت قيام كند، دادگرى او شامل نيكوكار و بدكار خواهد شد».

1080. أعلام الدين عن الإمام الصادق عليه السلام عن آبائه عليهم السلام عن الإمام الحسين عليه السلام: قَصيرَةٌ عَنْ طَويلَةٍ : مَن أحَبَّنا لَم يُحِبَّنا لِقَرابَةٍ بَينَنا وبَينَهُ، ولا لِمَعروفٍ أسدَيناهُ إلَيهِ، إنَّما أحَبَّنا للّهِِ ورَسولِهِ، فَمَن أحَبَّنا جاءَ مَعَنا يَومَ القِيامَةِ كَهاتَينِ ـ وقَرَنَ بَينَ سَبّابَتَيهِ ـ.

1080. أعلام الدين:امام حسين عليه السلام فرمود: «سخن، مختصر كنم: هر كس ما را دوست بدارد، نه به خاطر قرابتى كه ميان ما و اوست و يا به خاطر خوبى و احسانى كه به او كرده ايم، بلكه فقط به خاطر خدا و پيامبر او ما را دوست بدارد، در روز قيامت با ما مانند اين دو، وارد خواهد شد» و دو انگشت اشاره خود را به هم نزديك نمود.

1081. الإمام زين العابدين عليه السلام: قَصيرَةٌ مِن طَويلَةٍ: مَن أحَبَّنا لا لِدُنيا يُصيبُها مِنّا، وعادى عَدُوَّنا لا لِشَحناءَ كانَت بَينَهُ وبَينَهُ، أتَى اللّهَ يَومَ القِيامَةِ مَعَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله وإبراهيمَ وعَلِيٍّ عليهماالسلام.

1081. امام زين العابدين عليه السلام: سخن، كوتاه كنم: هر كس ما را دوست بدارد، ولى نه به خاطر آن كه از قِبَل ما به دنيايى برسد و دشمن ما را دشمن بدارد، ولى نه به سبب كينه اى كه ميان آن دو است، روز قيامت، به همراه محمّد صلى الله عليه و آله و ابراهيم عليه السلام و على عليه السلام به پيشگاه خدا وارد مى شود.

1082. تفسير العيّاشي عن بريد بن معاوية العجليّ: كُنتُ عِندَ أبي جَعفَرٍ عليه السلام إذ دَخَلَ عَلَيهِ قادِمٌ مِن خُراسانَ ماشِيا، فَأَخرَجَ رِجلَيهِ وقَد تَغَلَّفَتا وقالَ: أما وَاللّهِ، ما جاءَ بي مِن حَيثُ جِئتُ إلّا حُبُّكُم أهلَ البَيتِ.

فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: وَاللّهِ، لَو أحَبَّنا حَجَرٌ حَشَرَهُ اللّهُ مَعَنا، وهَلِ الدّينُ إلَا الحُبُّ.

1082. تفسير العيّاشى ـ به نقل از بُريد بن معاويه عجلى ـ: در خدمت امام باقر عليه السلام بودم كه مردى بر او وارد شد كه با پاى پياده از خراسان آمده بود. او دو پاى خود را كه پوست انداخته بود، نشان داد و گفت: به خدا سوگند كه مرا چيزى جز محبّت شما اهل بيت، از خراسان به اين جا نكشاند.

امام باقر عليه السلام فرمود: «به خدا سوگند، اگر حتّى سنگى، ما را دوست داشته باشد، خداوند، او را با ما محشور مى كند. مگر دين، چيزى جز محبّت است».

1083. الكافي عن يوسف بن ثابت بن أبي سعيدة عن الإمام الصادق عليه السلام أنَّهُم قالوا حينَ دَخَلوا عَلَيهِ: إنَّما أحبَبناكُم لِقَرابَتِكُم مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ولِما أوجَبَ اللّهُ عز و جلمِن حَقِّكُم، ما أحببَناكُم لِلدُّنيا نُصيبُها مِنكُم إلّا لِوَجهِ اللّهِ وَالدّارِ الآخِرَةِ، ولِيَصلُحَ لاِمرِىٍ مِنّا دينُهُ.

فَقالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: صَدَقتُم صَدَقتُم، ثُمَّ قالَ: مَن أحَبَّنا كانَ مَعَنا ـ أو جاءَ مَعَنا ـ يَومَ القِيامَةِ هكَذا ـ ثُمَّ جَمَعَ بَينَ السَّبّابَتَينِ ـ.

1083. الكافى ـ به نقل از يوسف بن ثابت بن ابى سعيده ـ: آنان هنگامى كه بر امام صادق عليه السلام وارد شدند، گفتند: ما شما را فقط به خاطر خويشاوندى با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و به خاطر حقّى كه خداوند عز و جل برايتان واجب نموده است، دوست مى داريم. ما شما را براى اين دوست نمى داريم كه از قِبَلتان به دنيايى برسيم؛ بلكه فقط به خاطر خدا و قيامت و براى اين كه هر يك از ما دينش را درست كرده باشد، دوست داريم.

امام صادق عليه السلام فرمود: «راست مى گوييد. راست مى گوييد» و سپس فرمود: «هر كه ما را دوست داشته باشد، در روز قيامت، اين چنين، با ما خواهد بود» و دو انگشتِ اشاره اش را در كنار هم گذاشت.

1084. الكافي عن الحكم بن عتيبة: بَينا أنَا مَعَ أبي جَعفَرٍ عليه السلام وَالبَيتُ غاصٌّ بِأَهلِهِ، إذ أقبَلَ شَيخٌ يَتَّكِئُ عَلى عَنَزَةٍ لَهُ حَتّى وَقَفَ عَلى بابِ البَيتِ، فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكَ يَابنَ رَسولِ اللّهِ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ، ثُمَّ سَكَتَ، فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: وعَليكَ السَّلامُ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ.

ثُمَّ أقبَلَ الشَّيخُ بِوَجهِهِ عَلى أهلِ البَيتِ وقالَ: السَّلامُ عَلَيكُم، ثُمَّ سَكَتَ، حَتّى أجابَهُ القَومُ جَميعا ورَدّوا عَلَيهِ السَّلامَ، ثُمَّ أقبَلَ بِوَجهِهِ عَلى أبي جَعفَرٍ عليه السلام ثُمَّ قالَ: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، أدنِني مِنكَ جَعَلَنِي اللّهُ فِداكَ، فَوَاللّهِ إنّي لَاُحِبُّكُم واُحِبُّ مَن يُحِبُّكُم، ووَاللّهِ ما اُحِبُّكُم واُحِبُّ مَن يُحِبُّكُم لِطَمَعٍ في دُنيا، وَاللّهِ إنّي لَاُبغِضُ عَدُوَّكُم وأبرَأُ مِنهُ، ووَاللّهِ ما اُبغِضُهُ وأبرَأُ مِنهُ لِوَترٍ كانَ بَيني وبَينَهُ، وَاللّهِ إنّي لَاُحِلُّ حَلالَكُم، واُحَرِّمُ حَرامَكُم، وأنتَظِرُ أمَرَكُم، فَهَل تَرجو لي جَعَلَنِي اللّهُ فِداكَ؟

فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: إلَيَّ إلَيَّ، حَتّى أقعَدَهُ إلى جَنبِهِ، ثُمَّ قالَ: أيُّهَا الشَّيخُ، إنَّ أبي عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام أتاهُ رَجُلٌ فَسَأَلَهُ عَن مِثلِ الَّذي سَأَلتَني عَنهُ، فَقالَ لَهُ أبي عليه السلام: إن تَمُت تَرِد عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وعَلى عَلِيٍّ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ وعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ، ويَثلَج قَلبُكَ، ويَبرُد فُؤادُكَ، وتَقَرَّ عَينُكَ، وتُستَقبَل بِالرَّوحِ وَالرَّيحانِ مَعَ الكِرامِ الكاتِبينَ لَو قَد بَلَغَت نَفسُكَ هاهُنا ـ وأهوى بِيَدِهِ إلى حَلقِهِ ـ، وإن تَعِش تَرَ ما يُقِرُّ اللّهُ به عَينَكَ، وتَكونُ مَعَنا فِي السَّنامِ الأَعلى.

فَقالَ الشَّيخُ: كَيفَ قُلتَ يا أبا جَعفَرٍ؟ فَأَعادَ عَلَيهِ الكَلامَ، فَقالَ الشَّيخُ: اللّهُ أكبَرُ يا أبا جَعفَرٍ، إن أنَا مُتُّ أرِد عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وعَلى عَلِيٍّ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ وعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليهم السلام، وتَقَرَّ عَيني، ويَثلَج قَلبي، ويَبرُد فُؤادي، واُستَقبَل بِالرَّوحِ وَالرَّيحانِ مَعَ الكِرامِ الكاتِبينَ لَو قَد بَلَغَت نَفسي إلى هاهُنا، وإن أعِش أرَ ما يُقِرُّ اللّهُ بِهِ عَيني فَأَكونَ مَعَكُم فِيالسَّنامِ الأَعلى!

ثُمَّ أقبَلَ الشَّيخُ يَنتَحِبُ، يَنشِجُ ها ها ها حَتّى لَصِقَ بِالأَرضِ، وأقبَلَ أهلُ البَيتِ يَنتَحِبونَ ويَنشِجون لِما يَرَونَ مِن حالِ الشَّيخِ، وأقبَلَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام يَمسَحُ بِإِصبَعِهِ الدُّموعَ مِن حَماليقِ عَينَيهِ ويَنفُضُها.

ثُمَّ رَفَعَ الشَّيخُ رَأسَهُ، فَقالَ لِأَبي جَعفَرٍ عليه السلام: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، ناوِلني يَدَكَ جَعَلَنِي اللّهُ فِداكَ. فَناوَلَهُ يَدَهُ، فَقَبَّلَها ووَضَعَها عَلى عَينَيهِ وخَدِّهِ، ثُمَّ حَسَرَ

عَن بَطنِهِ وصَدرِهِ فَوَضَعَ يَدَهُ عَلى بَطنِهِ وصَدرِهِ، ثُمَّ قامَ فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكُم.

وأقبَلَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام يَنظُرُ في قَفاهُ وهُوَ مُدبِرٌ، ثُمَّ أقبَلَ بِوَجهِهِ عَلَى القَومِ فَقالَ: مَن أحَبَّ أن يَنظُرَ إلى رَجُلٍ مِن أهلِ الجَنَّةِ فَليَنظُر إلى هذا.

فَقالَ الحَكَمُ بنُ عُتَيبَةَ: لَم أرَ مَأتَما قَطُّ يُشبِهُ ذلِكَ الَمجلِسَ.

1084. الكافى ـ به نقل از حَكَم بن عُتَيبه ـ: من در خدمت امام باقر عليه السلام بودم و اتاق از جمعيت، پر بود. ناگاه پيرمردى تكيه زنان بر عصاى خود آمد و جلوى در اتاق ايستاد و گفت: سلام بر تو ـ اى پسر پيامبر خدا ـ و رحمت خدا و بركات او بر تو باد! و ساكت شد.

امام عليه السلام جواب داد: «و بر تو باد سلام و رحمت خدا و بركات او!».

سپس پيرمرد، رو به جمعيت داخل اتاق كرد و گفت: سلام بر شماها! و خاموش شد، تا اين كه آن جمعيت، همگى جواب سلام او را دادند. آن گاه رو به امام باقر عليه السلام كرد و گفت: اى پسر پيامبر خدا! خدا مرا فدايت كند! مرا نزديك خود بنشان؛ زيرا ـ به خدا سوگند ـ من شما و دوستداران شما را دوست دارم. به خدا سوگند، من شما و دوستداران شما را براى طمع در دنيا دوست ندارم. به خدا سوگند، من از دشمن شما نفرت دارم و از او بيزارم. به خدا سوگند، نفرت و بيزارى من از او، به خاطر اين نيست كه ميان من و او، كينه و عداوتى باشد. به خدا سوگند، من آنچه را شما حلال شماريد، حلال مى شمارم و آنچه را شما حرام بدانيد، حرام مى دانم و منتظر امر (حكومتِ) شما هستم. فدايت شوم! آيا با چنين وضعى، براى من اميد [رستگارى و نجات] دارى؟

امام باقر عليه السلام فرمود: «جلوتر بيا. جلوتر بيا»، تا اين كه او را پهلوى خود نشاند. سپس فرمود: «اى پير! مردى نزد پدرم على بن الحسين آمد و از او همين سؤال را كرد كه تو از من پرسيدى و پدرم به او فرمود: تو اگر از دنيا بروى، بر پيامبر خدا و بر على و حسن و حسين و على بن الحسين، وارد خواهى شد و قلبت شاد و دلت خنك و ديدگانت روشن خواهد شد و آن گاه كه نفَست به اين جا [و با دست خود به گلويش اشاره فرمود] رسد، كرام الكاتبين با شور و شادى به استقبالت خواهند آمد و اگر زنده بمانى، شاهد چيزى (قيام قائم و حكومت اهل بيت) خواهى بود كه خداوند، با آن، ديدگانت را روشن مى گرداند و با ما در عالى ترين مراتب خواهى بود».

پيرمرد گفت: چه فرمودى، اى ابو جعفر؟

امام عليه السلام، سخن خود را برايش تكرار كرد. پيرمرد گفت: اللّه اكبر، اى ابو جعفر! اگر از دنيا بروم، بر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و بر على و حسن و حسين و على بن الحسين عليهم السلام وارد خواهم شد و ديدگانم روشن و قلبم شاد و دلم خنك خواهد گشت و آن گاه كه نفَسم به اين جا رسد، كرام الكاتبين با شور و شادى به استقبالم خواهند آمد و اگر زنده بمانم، شاهد چيزى خواهم بود كه خداوند به سبب آن، چشم مرا روشن مى گرداند و با شما در عالى ترين مراتب خواهم بود؟!

پيرمرد سپس با آواى بلند گريست و هِق هِق كنان اشك ريخت، تا جايى كه به زمين چسبيد. حاضرانِ در خانه نيز با ديدن حال پيرمرد، بلندبلند گريستند و هق هق كنان اشك ريختند. امام باقر عليه السلام پيش آمد و با انگشت خود، اشك هاى او را از پلك هايش پاك مى كرد و به زمين مى ريخت.

پيرمرد سپس سرش را بلند كرد و به امام عليه السلام گفت: اى پسر پيامبر خدا! فدايت شوم! دستت را به من بده.

امام عليه السلام دست خود را به او داد. پيرمرد، آن را بوسيد و بر ديده و گونه خود نهاد. سپس پيراهن خود را از روى شكم و سينه اش كنار زد و دست امام عليه السلام را بر شكم و سينه خود نهاد و آن گاه برخاست و خداحافظى كرد و رفت.

امام باقر عليه السلام به پشت سر او نگاه مى كرد. سپس رو به جمعيت نمود و فرمود: «هر كه دوست دارد مردى از اهل بهشت را ببيند، به اين مرد بنگرد».

من در عُمرم مجلس اندوهى مانند آن مجلس نديدم.

9 / 6 ـ 12: الجَنَّةُ

9 / 6 ـ 12: بهشت

1085. مقتل الحسين عليه السلام للخوارزمي عن حذيفة: رَأَيتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله أخَذَ بِيَدِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام فَقالَ: أيُّهَا النّاسُ! جَدُّ الحُسَينِ أكرَمُ عَلَى اللّهِ مِن جَدِّ يوسُفَ بنِ يَعقوبَ، وإنَّ الحُسَينَ فِي الجَنَّةِ، وأباهُ فِي الجَنَّةِ، واُمَّهُ فِي الجَنَّةِ، وأخاهُ فِي الجَنَّةِ، ومُحِبَّهُم فِي الجَنَّةِ، ومُحِبَّ مُحِبِّهِم فِي الجَنَّةِ.

1085. مقتل الحسين عليه السلام، خوارزمى ـ به نقل از حذيفه ـ: ديدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دست حسين بن على عليه السلام را گرفت و فرمود: «اى مردم! جدّ حسين، نزد خداوند، گرامى تر از جدّ يوسف بن يعقوب است. حسين، اهل بهشت است و پدر او اهل بهشت است و مادرش اهل بهشت است و برادرش اهل بهشت است و دوستدار آنان اهل بهشت است و دوستدار دوستدار آنان نيز اهل بهشت است».

1086. الإمام الصادق عليه السلام: بَينا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله في سَفَرٍ إذ نَزَلَ فَسَجَدَ خَمسَ سَجَداتٍ، فَلَمّا رَكِبَ قالَ لَهُ بَعضُ أصحابِهِ: رَأَيناكَ يا رَسولَ اللّهِ صَنَعتَ ما لَم تَكُن تَصنَعُهُ!

قالَ: نَعَم، أتاني جَبرَئيلُ عليه السلام فَبَشَّرَني أنَّ عَلِيّا فِي الجَنَّةِ، فَسَجَدتُ شُكرا للّهِِ تَعالى، فَلَمّا رَفَعتُ رَأسي قالَ: وفاطِمَةُ فِي الجَنَّةِ، فَسَجَدتُ شُكرا للّهِِ تَعالى، فَلَمّا رَفعتُ رَأسي قالَ: وَالحَسَنُ وَالحُسَينُ سَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ، فَسَجَدتُ شُكرا للّهِِ تَعالى، فَلَمّا رَفَعتُ رَأسي قالَ: ومَن يُحِبُّهُم فِي الجَنَّةِ، فَسَجَدتُ للّهِِ تَعالى شُكرا، فَلَمّا رَفَعتُ رَأسي قالَ: ومَن يُحِبُّ مَن يُحِبُّهُم فِي الجَنَّةِ فَسَجَدتُ شُكرا للّهِِ تَعالى.

1086. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در سفرى از مركب خود، پياده شد و پنج سجده به جاى آورد. چون بر مركب نشست، يكى از اصحابش گفت: اى پيامبر خدا! ما كارى از شما ديديم كه قبلاً نكرده بوديد!

فرمود: «آرى. جبرئيل عليه السلام نزد من آمد و بشارتم داد كه على اهل بهشت است و من به شكرانه آن در پيشگاه خداى متعال، سجده كردم. چون سر برداشتم، گفت: فاطمه هم اهل بهشت است. من به شكرانه آن نيز خداى متعال را سجده كردم. چون سر برداشتم، گفت: حسن و حسين، سَرور جوانان بهشتى اند. و من باز به شكرانه آن، خداى متعال را سجده كردم. چون سر برداشتم، گفت: دوستدار آنان نيز اهل بهشت است. من به خاطر اين نيز براى خداى متعال، سجده شكر به جاى آوردم. چون سر برداشتم گفت: و هر كس دوستدار ايشان را دوست بدارد، او نيز اهل بهشت است. و من باز به شكرانه آن، در پيشگاه خداى متعال سجده كردم».

1087. الفضائل عن جابر بن عبد اللّه الأنصاريّ: بَينا نَحنُ بَينَ يَدَي رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله في مَسجِدِهِ بِالمَدينَةِ فَذَكَرَ بَعضُ الصَّحابَةِ الجَنَّةَ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله:

إنَّ للّهِِ لِواءً مِن نورٍ وعَمودُهُ مِن زَبَرجَدٍ، خَلَقَهُ اللّهُ تَعالى قَبلَ أن يَخلُقَ السَّماءَ بِأَلفَي عامٍ، مَكتوبٌ عَلَيهِ: لا إلهَ إلَا اللّهُ مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله، وآلُ مُحَمَّدٍ خَيرُ البَرِيَّةِ، وأنتَ يا عَلِيُّ أكرَمُ القَومِ.

فَعِندَ ذلِكَ قالَ عَلِيٌّ عليه السلام: الحَمدُ للّهِِ الَّذي هَدانا لِهذا وأكرَمَنا بِكَ وشَرَّفَنا بِكَ.

فَقالَ صلى الله عليه و آله: يا عَلِيُّ، أما عَلِمتَ أنَّ مَن أحَبَّنا وَاتَّخَذَ مَحَبَّتَنا أسكَنَهُ اللّهُ تَعالى مَعَنا. وتَلا هذِهِ الآيَةَ: «فِى مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرِ» .

1087. الفضائل ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه انصارى ـ: ما در مسجد پيامبر خدا در مدينه نزد ايشان بوديم كه يكى از صحابه، سخن از بهشت به ميان آورد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «خداوند، بيرقى از نور دارد كه دسته اش از زبرجد است. خداوند متعال، دو هزار سال پيش از آن كه آسمان را بيافريند، اين بيرق را آفريد و بر آن نوشته شده است: معبودى جز خداى يكتا نيست. محمّد، فرستاده خداست و خاندان محمّد، بهترين مردم اند و تو ـ اى على ـ گرامى ترين خلق هستى».

در اين هنگام، على عليه السلام فرمود: سپاس، خداى را كه ما را بدين ره نمون شد و به واسطه تو، ما را كرامت و شرافت بخشيد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اى على! آيا نمى دانى كه هر كس ما را دوست بدارد و دوستى ما را به دل گيرد، خداوند متعال، او را با ما سكونت مى دهد؟» و آن گاه اين آيه را تلاوت فرمود: «در قرارگاه صدق، نزد پادشاهى توانايند».

1088. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: ياعَلِيُّ، مَن أحَبَّ وُلدَكَ فَقَد أحَبَّكَ، ومَن أحَبَّكَ فَقَد أحَبَّني، ومَن أحَبَّني فَقَد أحَبَّ اللّهَ، ومَن أحَبَّ اللّهَ أدخَلَهُ الجَنَّةَ. ومَن أبغَضَهُم فَقَد أبغَضَكَ، ومَن أبغَضَكَ فَقَد أبغَضَني، ومَن أبغَضَني فَقَد أبغَضَ اللّهَ، ومَن أبغَضَ اللّهَ كانَ حَقيقا عَلَى اللّهِ أن يُدخِلَهُ النّارَ.

1088. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى على! هر كس فرزندان تو را دوست بدارد، تو را دوست داشته است و هر كس تو را دوست بدارد، مرا دوست داشته است و هر كس مرا دوست بدارد، خدا را دوست داشته است و هر كس خدا را دوست بدارد، خداوند، او را به بهشت مى برد، و هر كس فرزندان تو را دشمن بدارد، تو را دشمن داشته است و هر كس تو را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است و هر كس مرا دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته است و هر كس خدا را دشمن بدارد، بر خداوند، سزاوار است كه او را به دوزخ برد.

1089. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ وأعانَنا بِيَدِهِ ولِسانِهِ كُنتُ أنَا وهُوَ في عِلِّيّينَ، ومَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ وأعانَنا بِلِسانِهِ وكَفَّ يَدَهُ فَهُوَ فِي الدَّرَجَةِ الَّتي تَليها، ومَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ وكَفَّ عَنّا لِسانَهُ ويَدَهُ فَهُوَ فِي الدَّرَجَةِ الَّتي تَليها.

1089. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس ما را در دل دوست بدارد و با دست و زبانش يارى مان رساند، من و او در عليّين خواهيم بود و هر كس ما را در دل دوست بدارد و با زبانش يارى مان رساند، امّا با دست خود، ما را يارى نرساند، در درجه پايين تر آن خواهد بود و هر كس ما را در دل دوست بدارد، امّا دست و زبانش را از ما دريغ كند، در درجه فروتر قرار خواهد گرفت.

1090. عنه صلى الله عليه و آله: فِي الجَنَّةِ ثَلاثُ دَرَجاتٍ وفِي النّارِ ثَلاثُ دَرَكاتٍ، فَأَعلى دَرَجاتِ الجَنَّةِ لِمَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ ونَصَرَنا بِلِسانِهِ ويَدِهِ، وفِي الدَّرَجَةِ الثّانِيَةِ مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ ونَصَرَنا بِلِسانِهِ، وفِي الدَّرَجَةِ الثّالِثَةِ مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ.

1090. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بهشت، سه درجه دارد و دوزخ، سه دَرَك (درجه نزولى يا طبقه زيرين). بالاترين درجه بهشت، براى كسى است كه در دل، ما را دوست بدارد و با زبان و دستش يارى مان كند. در درجه دوم، كسى جاى مى گيرد كه در دل، ما را دوست بدارد و با زبانش يارى مان رساند و در درجه سوم، كسى قرار مى گيرد كه در دل، ما را دوست بدارد.

1091. الإمام عليّ عليه السلام: مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ وأعانَنا بِلِسانِهِ وقاتَلَ مَعَنا أعدَاءَنا بِيَدِهِ فَهُوَ مَعَنا فِي الجَنَّةِ في دَرَجَتِنا. ومَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ وأعانَنا بِلِسانِهِ ولَم يُقاتِل مَعَنا أعداءَنا فَهُوَ أسفَلُ مِن ذلِكَ بِدَرَجَتَينِ، ومَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ ولَم يُعِنّا بِلِسانِهِ ولا بِيَدِهِ فَهُوَ فِي الجَنَّةِ.

1091. امام على عليه السلام: هر كه در دل، ما را دوست بدارد و با زبانش يارى مان رساند و در كنار ما عملاً با دشمنانمان بجنگد، در بهشت با ما هم درجه خواهد بود و هر كه در دل، ما را دوست بدارد و با زبانش يارى مان رساند، ولى در كنار ما با دشمنانمان نجنگد، دو درجه پايين تر از آن قرار خواهد گرفت و هر كه در دل، ما را دوست بدارد، امّا با زبان و دست خود، يارى مان نرساند، او نيز در بهشت خواهد بود.

1092. نور الأبصار: يُروى أنَّهُ [عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام] مَرِضَ، فَدَخَلَ عَلَيهِ جَماعَةٌ مِن أصحابِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَعودونَهُ، فَقالوا: كَيفَ أصبَحتَ يَا بنَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَدَتكَ أنفُسُنا؟

قالَ: في عافِيَةٍ وَاللّهُ الَمحمودُ عَلى ذلِكَ، فَكَيفَ أصبَحتُم أنتُم جَميعا؟

قالوا: أصبَحنا وَاللّهِ لَكَ يَا بنَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله مُحِبّينَ وادّينَ.

فَقالَ لَهُم: مَن أحَبَّنا للّهِِ أسكَنَهُ اللّهُ في ظِلٍّ ظَليلٍ يَومَ القِيامَةِ يَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلَّهُ، ومَن أحَبَّنا يُريدُ مُكافَأَتَنا كافَأَهُ اللّهُ عَنَّا الجَنَّةَ، ومَن أحَبَّنا لِغَرَضِ دُنيا آتاهُ اللّهُ رِزقَهُ مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُ.

1092. نور الأبصار: روايت شده كه امّام زين العابدين عليه السلام بيمار شد. جماعتى از اصحاب پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به عيادت ايشان آمدند و گفتند: فدايت شويم، اى پسر پيامبر خدا! حالتان چگونه است؟

فرمود: «بحمد اللّه، خوبم. شما در چه حاليد؟».

گفتند: به خدا سوگند ـ اى پسر پيامبر خدا ـ كه همگى دوستدار و علاقه مند شما هستيم.

فرمود: «هر كه ما را به خاطر خدا دوست بدارد، خداوند، در روز قيامت كه سايه اى جز سايه او نيست، وى را در سايه اى پايدار جاى مى دهد و هر كس ما را به خاطر پاداش ما دوست بدارد، خداوند از جانب ما به او بهشت را پاداش خواهد داد و هر كس ما را به خاطر مقصودى دنيايى دوست بدارد، خداوند، روزىِ او را از جايى مى رساند كه گمانش را نمى برد».

1093. تحف العقول: قالَ لَهُ [لِلإِمامِ الصّادِقِ عليه السلام] يونُسُ : لَوِلائي لَكُم وما عَرَّفَنِي اللّهُ مِن حَقِّكُم أحَبُّ إلَيَّ مِنَ الدُّنيا بِحَذافيرِها. قالَ يونُسُ: فَتَبَيَّنتُ الغَضَبَ فيهِ.

ثُمَّ قالَ عليه السلام: يا يونُسُ، قِستَنا بِغَيرِ قِياسٍ، مَا الدُّنيا وما فيها هَل هِيَ إلّا سَدُّ فَورَةٍ، أو سَترُ عَورَةٍ؟! وأنتَ لَكَ بِمَحَبَّتِنَا الحَياةُ الدّائِمَةُ.

1093. تحف العقول: يونس به امام صادق عليه السلام گفت: علاقه مندىِ من به شما و شناختى كه خداوند در باره حقّ شما به من داده، مرا خوش تر از ملك سراسر دنياست.

يونس گفت: پس آثار خشم را در چهره امام عليه السلام مشاهده كردم. سپس امام عليه السلام فرمود: «اى يونس! مقايسه اى نادرست كردى. دنيا و آنچه در آن است، چيست؟ آيا آن، چيزى جز سير شدن شكمى و پوشاندن عورتى است، در حالى كه تو با دوستدارى ما، به زندگى جاويد دست مى يابى؟!».

9 / 6 ـ 13: خَيرُ الدُّنيا وَالآخِرَةِ

9 / 6 ـ 13: خير دنيا و آخرت

1094. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أرادَ التَّوَكُّلَ عَلَى اللّهِ فَليُحِبَّ أهلَ بَيتي، ومَن أرادَ أن يَنجُوَ مِن عَذابِ القَبرِ فَليُحِبَّ أهلَ بَيتي، ومَن أرادَ الحِكمَةَ فَليُحِبَّ أهلَ بَيتي، ومَن أرادَ دُخولَ الجَنَّةِ بِغَيرِ حِسابٍ فَليُحِبَّ أهلَ بَيتي، فَوَاللّهِ ما أحَبَّهُم أحَدٌ إلّا رَبِ ـحَ الدُّنيا وَالآخِرَةَ.

1094. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه خواهان توكّل كردن بر خداست، اهل بيت مرا دوست بدارد و هر كه خواهان رستن از عذاب قبر است، اهل بيت مرا دوست بدارد و هر كه خواهان حكمت است، اهل بيت مرا دوست بدارد و هر كه مى خواهد بى حسابْ به بهشت رود، اهل بيت مرا دوست بدارد؛ زيرا ـ به خدا سوگند ـ هيچ كس دوستدار آنان نشد، مگر اين كه دنيا و آخرت را بُرد.

راجع: ص484 ح1096.

ر. ك: ص485 ح1096.

9 / 7: جَوامِعُ آثارِ حُبِّهِم

9 / 7: كلّيات آثار دوست داشتن اهل بيت عليهم السّلام

1095. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن رَزَقَهُ اللّهُ حُبَّ الأَئِمَّةِ مِن أهلِ بَيتي فَقَد أصابَ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ، فَلا يَشُكَّنَّ أحَدٌ أنَّهُ فِي الجَنَّةِ، فَإِنَّ في حُبِّ أهلِ بَيتي عِشرينَ خَصلَةً، عَشرٌ مِنها فِي الدُّنيا، وعَشرٌ مِنها فِي الآخِرَةِ.

أمَّا الَّتي فِي الدُّنيا: فَالزُّهدُ، وَالحِرصُ عَلَى العَمَلِ، وَالوَرَعُ فِي الدّينِ، وَالرَّغبَةُ فِي العِبادَةِ، وَالتَّوبَةُ قَبلَ المَوتِ، وَالنَّشاطُ في قِيامِ اللَّيلِ، وَاليَأسُ مِمّا في أيدِي النّاسِ، وَالحِفظُ لِأَمرِ اللّهِ ونَهيِهِ عز و جل، وَالتّاسِعَةُ بُغضُ الدُّنيا، وَالعاشِرَةُ السَّخاءُ.

وأمَّا الَّتي فِي الآخِرَةِ: فَلا يُنشَرُ لَهُ ديوانٌ، ولا يُنصَبُ لَهُ ميزانٌ، ويُعطى كِتابَهُ بِيَمينِهِ، وتُكتَبُ لَهُ بَراءَةٌ مِنَ النّارِ، ويَبيَضُّ وَجهُهُ، ويُكسى مِن حُلَلِ الجَنَّةِ، ويُشَفَّعُ في مِئَةٍ مِن أهلِ بَيتِهِ، ويَنظُرُ اللّهُ عز و جل إلَيهِ بِالرَّحمَةِ، ويُتَوَّجُ مِن تيجانِ الجَنَّةِ، وَالعاشِرَةُ يَدخُلُ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ، فَطوبى لُِمحِبّي أهلِ بَيتي.

1095. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه خداوند، محبّت اهل بيت مرا روزى اش كند، بى گمان به خير دنيا و آخرت رسيده است و در اين كه او اهل بهشت است، هيچ كس نبايد شك كند؛ زيرا دوست داشتن اهل بيت من، بيست نتيجه به بار مى آورد: ده تا در دنيا و ده تا در آخرت.

امّا نتايج آن در دنيا عبارت اند از: زهد، شوق به عمل، پارسايى در دين، رغبت به عبادت، توبه پيش از مرگ، نشاط در شب زنده دارى، چشم بر كندن از آنچه مردم دارند، حفظ اوامر و نواهى خداوند عز و جل، نهم: دشمن داشتن دنيا و دهم: سخاوت (بخشندگى).

و امّا نتايج آن در آخرت: نامه اعمالى برايش گشوده نمى شود، ميزانى برايش برپا نمى شود، نامه اعمالش به دست راست او داده مى شود، براتِ آزادى از آتش دوزخ برايش نوشته مى شود، روسفيد مى شود، از جامه هاى بهشت بر قامت او پوشيده مى شود، شفاعت او در باره صد نفر از خانواده اش پذيرفته مى گردد، خداوند عز و جل به او با مِهر و رحمت مى نگرد، از تاج هاى بهشت بر سرش مى نهند، و دهم اين كه بدون حسابرسى به بهشت مى رود. پس خوشا به حال دوستداران اهل بيت من!

1096. عنه صلى الله عليه و آله: مَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ شَهيدا. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مَغفورا لَهُ. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ تائِبا. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مُؤمِنا مُستَكمِلَ الإِيمانِ. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ المَوتِ بِالجَنَّةِ ثُمَّ مُنكَرٌ ونَكيرٌ. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ يُزَفُّ إلَى الجَنَّةِ كَما تُزَفُّ العَروسُ إلى بَيتِ زَوجِها. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ في قَبرِهِ بابانِ إلَى الجَنَّةِ. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللّهُ قَبرَهُ مَزارَ مَلائِكَةِ الرَّحمَةِ. ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله ماتَ عَلَى السُّنَّةِ وَالجَماعَةِ.

1096. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه با دوستى خاندان محمّد بميرد، شهيد از دنيا رفته است.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، آمرزيده از دنيا رفته است.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، توبه گر از دنيا رفته است.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، مؤمن و با ايمان كامل از دنيا رفته است.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، ابتدا فرشته مرگ و سپس منكر و نكير، مژده بهشت به او مى دهند.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، همان گونه كه عروس را به خانه شوهرش مى فرستند، او را به سوى بهشت روانه مى كنند.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، در قبر، دو در به سوى بهشت برايش باز مى شود.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، خداوند، گور وى را مزار فرشتگان رحمت قرار مى دهد.

بدانيد كه هر كس با دوستى خاندان محمّد بميرد، بر طريق سنّت و جماعت از دنيا رفته است.

1097. الإمام عليّ عليه السلام ـ لِلحارِثِ الأَعوَرِ ـ: لَيَنفَعَنَّكَ حُبُّنا عِندَ ثَلاثٍ: عِندَ نُزولِ مَلَكِ المَوتِ، وعِندَ مَسأَلَتِكَ في قَبرِكَ، وعِندَ مَوقِفِكَ بَينَ يَدَيِ اللّهِ.

1097. امام على عليه السلام ـ خطاب به حارث اعور ـ: محبّت به ما، بى گمان در سه جا تو را سود خواهد بخشيد: هنگام فرود آمدن فرشته مرگ، هنگام سؤال قبر و آن گاه كه در پيشگاه خداوند مى ايستى.

1098. عنه عليه السلام: مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ عَظُمَ إحسانُهُ، ورَجَحَ ميزانُهُ، وقُبِلَ عَمَلُهُ وغُفِرَ زَلَلُهُ، ومَن أبغَضَنا لا يَنفَعُهُ إسلامُهُ.

1098. امام على عليه السلام: هر كه ما اهل بيت را دوست بدارد، نيكوكارى او زياد مى گردد و در ترازوى اعمالش كفه حسناتش سنگين تر مى شود و عملش [در درگاه حق] پذيرفته و لغزش هايش بخشوده مى گردد و كسى كه ما را دشمن بدارد، اسلامش او را سودى نمى بخشد.

الفصل العاشر: بغض أهل البيت عليهم السّلام

فصل دهم: دشمنى با اهل بيت عليهم السّلام

10 / 1: التَّحذيرُ مِن بُغضِهِم

10 / 1: بر حذر داشتن از دشمنى با اهل بيت عليهم السّلام

1099. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الأَئِمَّةُ بَعدِي اثنا عَشَرَ، تِسعَةٌ مِن صُلبِ الحُسَينِ، وَالتّاسِعُ قائِمُهُم، فَطوبى لِمَن أحَبَّهُم، وَالوَيلُ لِمَن أبغَضَهُم.

1099. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: امامانِ پس از من، دوازده نفرند كه نُه تن آنان، از پشت حسين اند و نهمين آنان، قائمشان است. پس خوشا به حال كسى كه آنان را دوست بدارد! و بدا به حال كسى كه ايشان را دشمن بدارد!

1100. المناقب لابن شهرآشوب عن سلمان الفارسي رحمه الله عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الأَئِمَّةُ بَعدي بِعَدَدِ نُقَباءِ بَني إسرائيلَ كانُوا اثنَي عَشَرَ. ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ عَلى صُلبِ الحُسَينِ عليه السلام وقالَ: مِن صُلبِهِ تِسعَةٌ أئِمَّةٌ أبرارٌ، وَالتّاسِعُ مَهدِيُّهُم، يَملَأُ الأَرضَ قِسطا وعَدلاً كَما مُلِئَت جَورا وظُلما، فَالوَيلُ لِمُبغِضيهِم.

1100. المناقب، ابن شهرآشوب ـ به نقل از سلمان فارسى ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «امامانِ پس از من، به تعداد نقيبان بنى اسرائيل اند كه دوازده نفر بودند» و سپس دست خود را بر پشت حسين عليه السلام نهاد و فرمود: «از پشت اين، نُه امام پاك، پا به عرصه هستى مى گذارند كه نهمين نفر، مهدى آنان است. او زمين را از انصاف و عدل، پر مى كند، همان گونه كه از بيداد و ستم، پر شده است. پس واى بر كسانى كه آنان را دشمن بدارند!

1101. تاريخ دمشق عن أبي اُمامة الباهلي عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَو أنَّ عَبدا عَبَدَ اللّهَ بَينَ الصَّفا وَالمَروَةِ ألفَ عامٍ، ثُمَّ ألفَ عامٍ، ثُمَّ ألفَ عامٍ، ثُمَّ لَم يُدرِك مَحَبَّتَنا إلّا أكَبَّهُ اللّهُ عَلى مِنخَرَيهِ فِي النّارِ. ثُمَّ تَلا صلى الله عليه و آله: «قُل لَا أَسْئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى» .

1101. تاريخ دمشق ـ به نقل از ابو اُمامه باهلى ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اگر بنده اى هزار سال در ميان صفا و مروه خدا را عبادت كند و هزار سال ديگر و هزار سال ديگر، امّا محبّت ما را نداشته باشد، خداوند، او را حتما در آتش دوزخ، سرنگون مى سازد» و سپس اين آيه را تلاوت نمود: «بگو: من براى آن (رسالت)، از شما مزدى نمى خواهم، مگر دوست داشتن خويشاوندان را».

1102. عنه صلى الله عليه و آله: لَو أنَّ عَبدا عَبَدَ اللّهَ ألفَ عامٍ، ثُمَّ ذُبِحَ كَما يُذبَحُ الكَبشُ، ثُمَّ أتَى اللّهَ بِبُغضِنا أهلَ البَيتِ لَرَدَّ اللّهُ عَلَيهِ عَمَلَهُ.

1102. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اگر بنده اى هزار سال، خدا را عبادت كند و سپس چون قوچ، قربانى شود، امّا با بغض به ما اهل بيت، نزد خداوند آيد، خدا عملش را به خودش بر مى گرداند.

1103. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّهَ عز و جل يُبغِضُ الآكِلَ فَوقَ شِبَعِهِ، وَالغافِلَ عَن طاعَةِ رَبِّهِ، وَالتّارِكَ لِسُنَّةِ نَبِيِّهِ، وَالُمخفِرَ ذِمَّتَهُ، وَالمُبغِضَ عِترَةَ نَبِيِّهِ، وَالمُؤذِيَ جيرانَهُ.

1103. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند، نفرت دارد از كسى كه از روى سيرى، چيزى بخورد و از كسى كه از طاعت پروردگارش غافل گردد و از كسى كه سنّت پيامبر او را فرو گذارد و از كسى كه پيمان او را بشكند و از كسى كه عترت پيامبر او را دشمن دارد و از كسى كه همسايگانش را بيازارد.

1104. عنه صلى الله عليه و آله: لا يُبغِضُنا إلّا مَن خَبُثَت وِلادَتُهُ.

1104. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ما را دشمن نمى دارد، مگر كسى كه ناپاك زاده باشد.

1105. الإمام عليّ عليه السلام: أشَدُّ العَمى مَن عَمِيَ عَن فَضلِنا وناصَبَنَا العَداوَةَ بِلا ذَنبٍ سَبَقَ إلَيهِ مِنّا، إلّا أنّا دَعَونا إلَى الحَقِّ، ودَعاهُ مَن سِوانا إلَى الفِتنَةِ وَالدُّنيا، فَأَتاهُما ونَصَبَ البَراءَةَ مِنّا وَالعَداوَةَ لَنا.

1105. امام على عليه السلام: بدترين كورى، كورى كسى است كه از ديدنِ برترىِ ما كور باشد و بى آن كه از ما نسبت به او خطايى سر زده باشد، در برابرمان به دشمنى برخيزد، جز اينكه [تنها گناه ما اين است كه] ما او را به سوى حقّ فرا خوانده ايم و ديگران وى را به سوى فتنه و دنيا و او فتنه و دنيا را برگزيد و پرچم بيزارى و دشمنى در برابر ما بر افراشت.

1106. عنه عليه السلام: ما مِن عَبدٍ إلّا وعَلَيهِ أربَعونَ جُنَّةً حَتّى يَعمَلَ أربَعينَ كَبيرةً، فَإِذا عَمِلَ أربَعينَ كَبيرَةً اِنكَشَفَت عَنهُ الجُنَنُ، فَيوحِي اللّهُ إلَيهِم أنِ استُروا عَبدي بِأَجنِحَتِكُم، فَتَستُرُهُ المَلائِكَةُ بِأَجنِحَتِها. فَما يَدَعُ شَيئا مِنَ القَبيحِ إلّا قارَفَهُ، حَتّى يَمتَدِحَ إلَى النّاسِ بِفِعلِهِ القَبيحِ.

فَيَقولُ المَلائِكَةُ: يا رَبِّ، هذا عَبدُكَ ما يَدَعُ شَيئا إلّا رَكِبَهُ، وإنّا لَنَستَحيي مِمّا يَصنَعُ. فَيوحِي اللّهُ عز و جل إلَيهِم أنِ ارفَعوا أجنِحَتَكُم عَنهُ، فَإِذا فَعَلَ ذلِكَ أخَذَ في بُغضِنا أهلَ البَيتِ، فَعِندَ ذلِكَ يَنهَتِكُ سِترُهُ فِي السَّماءِ وسِترُهُ فِيالأَرضِ.

فَيَقولُ المَلائِكَةُ: يا رَبِّ، هذا عَبدُكَ قَد بَقِيَ مَهتوكَ السِّترِ، فَيوحِي اللّهُ عز و جل إلَيهِم: لَو كانَت للّهِِ فيهِ حاجَةٌ ما أمَرَكُم أن تَرفَعوا أجنِحَتَكُم عَنهُ.

1106. امام على عليه السلام: هيچ بنده اى نيست، مگر اين كه براى او چهل پرده كشيده شده است تا چهل گناه كبيره مرتكب شد. چون چهل كبيره مرتكب مى شوند، پرده ها از او برداشته شود. پس خداوند به آنها (فرشتگان) وحى مى فرمايد كه: «بنده ام را با بال هاى خود بپوشانيد» و فرشتگان با بال هايشان او را مى پوشانند. سپس هيچ كار زشتى نيست، مگر اين كه آن را انجام مى دهد، تا جايى كه به واسطه كردار زشت خود بر مردم فخر مى فروشد. آن گاه فرشتگان مى گويند: پروردگارا! اين بنده تو، هر كار زشتى را مرتكب مى شود و ما از آنچه او مى كند، خجالت مى كشيم.

پس خداوند عز و جل به آنها وحى مى فرمايد كه: «بال هاى خود را از روى او برداريد» و چون كارش بدين جا كشد، دشمنى با ما اهل بيت را در پيش مى گيرد و در اين هنگام است كه پرده او در آسمان و زمين دريده مى شود و فرشتگان مى گويند: پروردگارا! اين بنده تو، بى پرده شده است.

خداوند عز و جل به آنان وحى مى فرمايد كه: «اگر خدا به او نيازى [و توجّهى] داشت، به شما دستور نمى داد كه بال هاى خود را از او برداريد».

1107. المحاسن عن جميل بن ميسّر عن أبيه النّخعي: قالَ لي أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: يا مُيَسِّرُ، أيُّ البُلدانِ أعظَمُ حُرمَةً؟ قالَ: فَما كانَ مِنّا أحَدٌ يُجيبُهُ حَتّى كانَ الرّادَّ عَلى نَفسِهِ، فَقالَ: مَكَّةُ، فَقالَ: أيُّ بِقاعِها أعظَمُ حُرمَةً؟ قالَ: فَما كانَ مِنّا أحَدٌ يُجيبُهُ حَتّى كانَ الرّادَّ عَلى نَفسِهِ، فَقالَ: ما بَينَ الرُّكنِ إلَى الحَجَرِ، وَاللّهِ! لَو أنَّ عَبدا عَبَدَ اللّهَ ألفَ عامٍ حَتّى يَنقَطِعَ عِلباؤُهُ هَرَما، ثُمَّ أتَى اللّهَ بِبُغضِنا أهلَ البَيتِ لَرَدَّ اللّهُ عَلَيهِ عَمَلَهُ.

1107. المحاسن ـ به نقل از جميل بن ميسّر، از پدرش نخعى ـ: امام صادق عليه السلام به من فرمود: «اى ميسّر! حرمت كدام يك از شهرها بيشتر است؟».

هيچ يك از ما پاسخى نداشت كه بگويد، تا اين كه خود امام عليه السلام، جواب سؤالش را داد و فرمود: «مكّه».

سپس فرمود: «حرمت كدام نقطه مكّه بيشتر است؟».

اين بار نيز هيچ يك از ما پاسخى نداشت كه بگويد و امام عليه السلام خود، جواب داد: «فاصله ميان ركن تا حجر. به خدا سوگند، اگر بنده اى هزار سال خدا را عبادت كند، چندان كه از پيرى و فرتوتى، رگ گردنش قطع شود و با اين حال با دشمنى نسبت به ما اهل بيت بر خدا وارد شود، خداوند، عملش را به او بر مى گرداند».

10 / 2: آثارُ بُغضِهِم

10 / 2: آثار دشمنى با اهل بيت عليهم السّلام

10 / 2 ـ 1: سَخَطُ اللّهِ عز و جل

10 / 2 ـ 1: ناخشنودى خداوند

1108. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَيلَةَ عُرِجَ بي إلَى السَّماءِ رَأَيتُ عَلى بابِ الجَنَّةِ مَكتوبا: لا إلهَ إلَا اللّهُ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّهِ، عَلِيٌّ حَبيبُ اللّهِ، وَالحَسَنُ وَالحُسَينُ صَفوَةُ اللّهِ، فاطِمَةُ خِيَرَةُ اللّهِ، عَلى باغِضِهِم لَعنَةُ اللّهِ.

1108. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شبى كه مرا به معراج بردند، ديدم كه بر درِ بهشت نوشته شده است: معبودى جز خداى يكتا نيست. محمّد، رسول خداست. على، حبيب خداست. حسن وحسين، برگزيده خدايند. فاطمه منتخب خداست. لعنت خدا بر دشمن آنان باد!

1109. عنه صلى الله عليه و آله: لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ رَأَيتُ عَلى بابِ الجَنَّةِ مَكتوبا بِالذَّهَبِ: لا إلهَ إلَا اللّهُ، مُحَمَّدٌ حَبيبُ اللّهِ، عَلِيٌّ وَلِيُّ اللّهِ، فاطِمَةُ أمَةُ اللّهِ، الحَسَنُ وَالحُسَينُ صَفوَةُ اللّهِ، عَلى مُبغِضيهِم لَعنَةُ اللّهِ.

1109. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شبى كه مرا به آسمان بردند، ديدم كه بر درِ بهشت، با زر نوشته شده است: معبودى جز خداى يكتا نيست. محمّد، حبيب خداست. على، ولىّ خداست. فاطمه، كنيز خداست. حسن و حسين، برگزيده خدايند. لعنت خدا بر دشمنان آنان باد!

1110. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ لِكُلِّ بَني أبٍ عَصَبَةً يَنتَمونَ إلَيها إلّا وُلدَ فاطِمَةَ، فَأَنَا وَلِيُّهُم وأنَا عَصَبَتُهُم، وهُم عِترَتي خُلِقوا مِن طينَتي، وَيلٌ لِلمُكَذِّبينَ بِفَضلِهِم، مَن أحَبَّهُم أحَبَّهُ اللّهُ، ومَن أبغَضَهُم أبغَضَهُ اللّهُ.

1110. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فرزندان هر پدرى براى خود، قوم و گروهى دارند كه خود را به او نسبت مى دهند، مگر فرزندان فاطمه كه من ولىّ و گروه آنها هستم و آنان، عترت من اند و از طينت من آفريده شده اند. واى بر كسانى كه فضيلت آنان را تكذيب كنند! هر كه آنها را دوست بدارد، خداوند دوستش مى دارد و هر كه آنان را دشمن بدارد، خداوند، دشمنش مى دارد.

1111. عنه صلى الله عليه و آله: ألا ومَن ماتَ عَلى بُغضِ آلَ مُحَمَّدٍ جاءَ يَومَ القِيامَةِ مَكتوبا بَينَ عَينَيهِ: آئِسٌ مِن رَحمَةِ اللّهِ... ألا ومَن ماتَ عَلى بُغض آلِ مُحَمَّدٍ لَم يَشُمَّ رائِحَةَ الجَنَّةِ.

1111. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بدانيد كه هر كس بميرد و خاندان محمّد را دشمن بدارد، روز قيامت، در حالى مى آيد كه بر پيشانى اش نوشته شده است: محروم از رحمت خدا.… بدانيد كه هر كس بميرد و كينه خاندان محمّد را در دل داشته باشد، بوى بهشت را استشمام نمى كند.

1112. الإمام عليّ عليه السلام: لِمُبغِضينا أفواجٌ مِن سَخَطِ اللّهِ.

1112. امام على عليه السلام: براى كينه توزان به ما، فوج هايى از ناخشنودى خداست.

10 / 2 ـ 2: اللَّحاقُ بِالمُنافِقينَ

10 / 2 ـ 2: پيوستن به جرگه منافقان

1113. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أبغَضَنا أهلَ البَيتِ فَهُوَ مُنافِقٌ.

1113. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه ما اهل بيت را دشمن بدارد، منافق است.

1114. عنه صلى الله عليه و آله: لا يُحِبُّنا أهلَ البَيتِ إلّا مُؤمِنٌ تَقِيٌّ، ولا يُبغِضُنا إلّا مُنافِقٌ شَقِيٌّ.

1114. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ما اهل بيت را جز مؤمنِ پرهيزگار دوست ندارد و كسى جز منافق بدبخت، دشمنمان نمى دارد.

1115. عنه صلى الله عليه و آله: وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ! لا تُفارِقُ روحٌ جَسَدَ صاحِبِها حَتّى يَأكُلَ مِن ثَمَرِ الجَنَّةِ أو مِن شَجَرِ الزَّقّومِ، وحَتّى يَرى مَلَكَ المَوتِ، ويَراني ويَرى عَلِيّا وفاطِمَةَ وَالحَسَنَ وَالحُسَينَ، فَإِن كانَ يُحِبُّنا قُلتُ: يا مَلَكَ المَوتِ، اِرفَق بِهِ فَإِنَّهُ كانَ يُحِبُّني وأهلَ بَيتي، وإن كانَ يُبغِضُني ويُبغِضُ أهلَ بَيتي قُلتُ: يا مَلَكَ المَوتِ، شَدِّد عَلَيهِ فَإِنَّهُ كانَ يُبغِضُني ويُبغِضُ أهلَ بَيتي. لا يُحِبُّنا إلّا مُؤمِنٌ، ولا يُبغِضُنا إلّا مُنافِقٌ شَقِيٌّ.

1115. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هر روحى كه از پيكر خود جدا شود، بى گمان از ميوه بهشت يا از درخت زَقّوم خواهد خورد و مَلَكُ المَوت (فرشته مرگ) را خواهد ديد و من و على و فاطمه و حسن و حسين را مشاهده خواهد كرد. اگر دوستدار ما باشد، من خواهم گفت: «اى ملك الموت! با او مدارا كن؛ زيرا وى دوستدار من و اهل بيت من بوده است» و اگر با من و اهل بيتم دشمنى مى ورزيده است، خواهم گفت: «اى مَلَكُ المَوت! بر او سخت گير؛ زيرا وى، من و اهل بيتم را دشمن مى داشته است». ما را جز مؤمن دوست نمى دارد و كسى جز منافق شوربخت، با ما دشمنى نمى ورزد.

1116. عنه صلى الله عليه و آله: مَن أبغَضَ عِترَتي فَهُوَ مَلعونٌ ومُنافِقٌ خاسِرٌ.

1116. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه عترت مرا دشمن بدارد، ملعون و منافقى زيانكار است.

1117. عنه صلى الله عليه و آله: ألا فَلَو أنَّ الرَّجُلَ مِن اُمَّتي عَبَدَ اللّهَ عز و جل عُمُرَهُ أيّامَ الدُّنيا، ثُمَّ لَقِيَ اللّهَ عز و جلمُبغِضا لِأَهلِ بَيتي وشيعَتي، ما فَرَجَ اللّهُ صَدرَهُ إلّا عَنِ النِّفاقِ.

1117. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آگاه باشيد كه اگر مردى از امّت من در همه روزهاى عمرش خداى عز و جلرا عبادت كند، ولى با دشمنى با اهل بيت من و شيعيانم، خداى عز و جل را ديدار كند، خداوند، سينه او را جز با نفاق نمى گشايد.

1118. كفاية الأثر عن أبي سعيد الخدري: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: الأَئِمَّةُ بَعدِي اثنا عَشَرَ، تِسعَةٌ مِن صُلبِ الحُسَينِ، وَالتّاسِعُ قائِمُهُم. ثُمَّ قالَ صلى الله عليه و آله: لا يُبغِضُنا إلّا مُنافِقٌ.

1118. كفاية الأثر ـ به نقل از ابو سعيد خُدْرى ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «امامانِ پس از من، دوازده نفرند كه نُه نفرشان از پشت حسين اند و نهمين آنان قائمشان است». سپس فرمود: «ما را كسى جز منافق، دشمن نمى دارد».

1119. سنن الترمذي عن أبي سعيد الخدري: إنّا كُنّا لَنَعرِفُ المُنافِقينَ ـ نَحنُ مَعشَرَ الأَنصارِ ـ بِبُغضِهِم عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ عليه السلام.

1119. سنن الترمذى ـ به نقل از ابو سعيد خُدْرى ـ: ما (جماعت انصار)، منافقان را از دشمنى شان با على بن ابى طالب مى شناختيم.

10 / 2 ـ 3: اللَّحاقُ بِالكُفّارِ

10 / 2 ـ 3: پيوستن به جرگه كفّار

1120. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: ألا ومَن ماتَ عَلى بُغضِ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ كافِرا، ألا ومَن ماتَ عَلى بُغضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَم يَشُمَّ رائِحَةَ الجَنَّةِ.

1120. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بدانيد كه هر كس با دشمنى به خاندان محمّد بميرد، كافر مرده است. بدانيد كه هر كس با دشمنى به خاندان محمّد بميرد، بوى بهشت را نخواهد شنيد.

1121. عنه صلى الله عليه و آله: ثَلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ فَلَيسَ مِنّي ولا أنَا مِنهُ: بُغضُ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ، ونَصبٌ لأهلِ بَيتي، ومَن قالَ: الإِيمانُ كَلامٌ.

1121. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: سه چيز است كه در هر كس باشد، نه او از من است و نه من از اويم: دشمن داشتن على بن ابى طالب، كينه توزى با اهل بيت من و هر كه بگويد ايمان، در گفتارْ خلاصه مى شود.

10 / 2 ـ 4: اللَّحاقُ بِاليَهودِ وَالنَّصارى

10 / 2 ـ 4: پيوستن به جرگه يهود و نصارا

1122. الإمام الباقر عليه السلام عن جابر بن عبد اللّه عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! مَن أبغَضَنا أهلَ البَيتِ حَشَرَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ يَهودِيّا.

فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، وإن صامَ وصَلّى؟ قالَ: وإن صامَ وصَلّى وزَعَمَ أنَّهُ مُسلِمٌ.

1122. امام باقر عليه السلام ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اى مردم! هر كه ما اهل بيت را دشمن بدارد، خداوند، در روز قيامت، او را يهودى محشور مى كند».

گفتم: اى پيامبر خدا! هر چند روزه بگيرد و نماز بخواند؟

فرمود: «هر چند روزه بگيرد و نماز بخواند و خود را مسلمان بداند».

1123. الأمالي للطوسي عن حنّان بن سدير عن سديف المكّي عن الإمام الباقر عليه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاريّ: أقبَلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله حَتّى صَعِدَ المِنبَرَ، وَاجتَمَعَ المُهاجِرونَ وَالأَنصارُ فِي الصَّلاةِ، فَقالَ: أيُّهَا النّاسُ! مَن أبغَضَنا أهلَ البَيتِ بَعَثَهُ اللّهُ يَهودِيّا. قالَ جابِرٌ: فَقُمتُ إلَيهِ، فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، وإن شَهِدَ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وأنَّكَ رَسولُ اللّهِ؟ قالَ: نَعَم وإن شَهِدَ، إنَّمَا احتَجَزَ بِذلِكَ مِن أن يُسفَكَ دَمُهُ أو يُؤَدِّيَ الجِزيَةَ عَن يَدٍ وهُوَ صاغِرٌ.

ثُمَّ قالَ: أيُّهَا النّاسُ! مَن أبغَضَنا أهلَ البَيتِ بَعَثَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ يَهودِيّا، وإن أدرَكَ الدَّجّالَ آمَنَ بِهِ، وإن لَم يُدرِكهُ بُعِثَ مِن قَبرِهِ حَتّى يُؤمِنَ بِهِ، إنَّ رَبّي عز و جلمَثَّلَ لي اُمَّتي فِي الطّينِ، وعَلَّمَني أسماءَ اُمَّتي كَما عَلَّمَ آدَمَ الأَسماءَ كُلَّها، فَمَرَّ بي أصحابُ الرّاياتِ، فَاستَغفَرتُ لِعَلِيٍّ وشيعَتِهِ.

قالَ حَنانُ: وقالَ لي أبي: اُكتُب هذَا الحَديثَ فَكَتَبتُهُ، وخَرَجنا مِن غَدٍ إلَى المَدينَةِ فَقَدِمنا فَدَخَلنا عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام، فَقُلتُ لَهُ: جُعِلتُ فِداكَ، إنَّ رَجُلاً مِنَ المَكِّيّينَ يُقالُ لَهُ سُدَيفٌ حَدَّثَني عَن أبيكَ بِحَديثٍ. فَقالَ: وتَحفَظُهُ؟ فَقُلتُ: كَتَبتُهُ، قالَ: فَهاتِهِ، فَعَرَضتُهُ عَلَيهِ، فَلَمَّا انتَهى إلى «مَثَّلَ لي اُمَّتي فِي الطّينِ، وعَلَّمَني أسماءَ اُمَّتي كَما عَلَّمَ آدَمَ الأَسماءَ كُلَّها»، قالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: يا سَديرُ، مَتى حَدَّثَكَ بِهذا عَن أبي؟ قُلتُ: اليَومُ السّابِعُ مُنذُ سَمِعناهُ مِنهُ يَرويهِ عَن أبيكَ. فَقالَ: قَد كُنتُ أرى أنَّ هذَا الحَديثَ لا يَخرُجُ عَن أبي إلى أحَدٍ.

1123. الأمالى، طوسى ـ به نقل از حنّان بن سدير، از سديف مكّى، از امام باقر عليه السلام، از جابر بن عبد اللّه انصارى ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله تشريف آورد و بر منبر رفت و مهاجران و انصار براى نماز جمع شدند. آن گاه فرمود: «اى مردم! هر كه ما اهل بيت را دشمن بدارد، خداوند، او را يهودى محشور مى كند».

من برخاستم و گفتم: اى پيامبر خدا! اگر چه شهادت دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست و تو پيامبر خدا هستى؟

فرمود: «آرى، اگر چه شهادت دهد. او با شهادت دادن [به يگانگى خدا و رسالت من]، فقط سبب مى شود كه خونش ريخته نشود يا با دست خود و ذليلانه جزيه ندهد».

سپس فرمود: «اى مردم! هر كس ما اهل بيت را دشمن بدارد، خداوند در روز قيامت، او را يهودى محشور مى كند و اگر به زمان دجّال برسد، به او ايمان مى آورد و اگر آن زمان را درك نكند، از گورش برانگيخته مى گردد تا به او ايمان بياورد. همانا پروردگارم عز و جل، در ابتداى خِلقت كه گِل آدميان را مى سرشتند، امّت مرا برايم مجسّم نمود و نام همه افراد امّتم را به من آموخت، همان گونه كه تمام نام ها را به آدم، تعليم داد. پس پرچمداران از برابر من گذشتند و من براى على و شيعيان او آمرزش طلبيدم».

حنّان گفت: پدرم به من گفت: اين حديث را بنويس و من نوشتم. فردا به جانب مدينه حركت كرديم و وارد آن شديم و خدمت امام صادق عليه السلام رسيديم. من به ايشان گفتم: فدايت شوم! مردى از مكّيان به نام سديف، حديثى از پدرتان به من گفته است. فرمود: «آن را حفظ دارى؟». گفتم: مكتوبش كرده ام. فرمود: «بده ببينم». من آن را به امام عليه السلام نشان دادم. چون به جمله «در آن هنگام كه گل آدميان را مى سرشتند، خداوند، امّت مرا برايم مجسّم نمود و نام همه افراد امّتم را به من آموخت، همان گونه كه تمام نام ها را به آدم، تعليم داد» رسيد، فرمود: «اى سدير! چه هنگام، اين حديث را از قول پدرم برايت نقل كرد؟». گفتم: هفت روز است كه روايت او را از پدرتان شنيده ام. فرمود: «من فكر مى كردم كه اين حديث، از دهان پدرم براى هيچ كسى خارج نخواهد شد».

1124. الإمام الباقر عن آبائه عليهم السلام: جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فَقالَ: يا رَسولَ اللّهِ، أكُلُّ مَن قالَ: «لا إلهَ إلَا اللّهُ» مُؤمِنٌ؟

قالَ: إنَّ عَداوَتَنا تُلحِقُ بِاليَهودِ وَالنَّصارى، إنَّكُم لا تَدخُلونَ الجَنَّةَ حَتّى تُحِبّوني، وكَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ يُحِبُّني ويُبغِضُ هذا ـ يَعني عَلِيّا عليه السلام ـ.

1124. امام باقر ـ به نقل از پدرانش عليهم السلام ـ: مردى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت: اى پيامبر خدا! آيا هر كس بگويد: «لا إله إلّا اللّه»، مؤمن است؟

فرمود: «دشمنى با ما، موجب پيوستن به جرگه يهود و نصارا مى شود. شما به بهشت نخواهيد رفت، مگر اين كه مرا دوست بداريد، و دروغ مى گويد كسى كه گمان مى كند مرا دوست دارد؛ امّا اين (على عليه السلام) را دشمن مى دارد».

10 / 2 ـ 5: الحِرمانُ مِن رُؤيَةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فِي القِيامَةِ

10 / 2 ـ 5: محروم شدن از ديدن پيامبر صلى الله عليه و آله در قيامت

1125. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن عبد السّلام بن صالح الهرويّ عن الإمام الرّضا عليه السلام ـ في حَديثٍ ـ: فَقُلتُ لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، فَما مَعنَى الخَبَرِ الَّذي رَوَوهُ: «إنَّ ثَوابَ لا إلهَ إلَا اللّهُ النَّظَرُ إلى وَجهِ اللّهِ تَعالى؟ ».

فَقالَ عليه السلام: يا أبَا الصَّلتِ، مَن وَصَفَ اللّهَ تَعالى بِوَجهٍ كَالوُجوهِ فَقَد كَفَرَ، ولكِن وَجهُ اللّهِ تَعالى أنبِياؤُهُ ورُسُلُهُ وحُجَجُهُ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم، هُمُ الَّذينَ بِهِم يُتَوَجَّهُ إلَى اللّهِ عز و جلوإلى دينِهِ ومَعرِفَتِهِ، وقالَ اللّهُ تَعالى: «كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ * وَ يَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَ الْاءِكْرَامِ» ، وقالَ عز و جل: «كُلُّ شَىْ ءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ» ، فَالنَّظَرُ إلى أنبِياءِ اللّهِ تَعالى ورُسُلِهِ وحُجَجِهِ عليهم السلام في دَرَجاتِهِم ثَوابٌ عَظيمٌ لِلمُؤمِنينَ يَومَ القِيامَةِ، وقَد قالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: مَن أبغَضَ أهلَ بَيتي وعِترَتي لَم يَرَني ولَم أرَهُ يَومَ القِيامَةِ.

1125. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از عبد السلام بن صالح هروى، در حديثى ـ: به امام رضا عليه السلام گفتم: اى پسر پيامبر خدا! اين خبرى كه روايت كرده اند: «ثوابِ لا إله إلّا اللّه [گفتن]، نگاه كردن به چهره خداى متعال است»، به چه معناست؟

فرمود: «اى ابو صلت! هر كه براى خداى متعال، چهره اى مانند اين چهره ها قائل باشد، كافر است؛ بلكه چهره خداى متعال، همان پيامبران و فرستادگان و حجّت هاى اويند. درودهاى خدا بر آنان باد! به واسطه اينان است كه به جانب خداى عز و جلو به دين او و معرفت او روى آورده مى شود. خداى متعال فرموده است: «هرچه بر روى زمين است، فانى شونده است و وَجهِ (ذاتِ) باشكوه و ارجمند پروردگارت، باقى خواهد ماند» و نيز فرموده است: «جز وجه او، همه چيز نابود شونده است». پس، نظر كردن به پيامبران خداى متعال و فرستادگان و حجّت هاى او ـ با درجاتى كه دارند ـ در روز قيامت، ثواب بزرگى براى مؤمنان در بر دارد. پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است: هر كه اهل بيت و عترت مرا دشمن دارد، در روز قيامت، نه او مرا مى بيند و نه من او را مى بينم».

10 / 2 ـ 6: الجُذامُ يَومَ القِيامَةِ

10 / 2 ـ 6: ابتلا به خوره در روز قيامت

1126. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا يُبغِضُنا أهلَ البَيتِ أحَدٌ إلّا بَعَثَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ أجذَمَ .

1126. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هيچ كس ما اهل بيت را دشمن ندارد، مگر اين كه خداوند در روز قيامت، او را خوره دار (/ دست بريده) بر مى انگيزد.

10 / 2 ـ 7: الحِرمانُ مِنَ الشَّفاعَةِ

10 / 2 ـ 7: محروم شدن از شفاعت

1127. الأمالي للطوسي عن أنس بن مالك: رَأَيتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَوما مُقبِلاً عَلى عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام وهُوَ يَتلو هذِهِ الآيَةَ: «وَ مِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا» ، فَقالَ: يا عَلِيُّ، إنَّ رَبّي عز و جل مَلَّكَنِي الشَّفاعَةَ في أهلِ التَّوحيدِ مِن اُمَّتي، وحَظَرَ ذلِكَ عَمَّن ناصَبَكَ وناصَبَ وُلدَكَ مِن بَعدِكَ.

1127. الأمالى، طوسى ـ به نقل از انس بن مالك ـ: روزى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را ديدم كه به طرف على بن ابى طالب عليه السلام مى رود و اين آيه را تلاوت مى كند: «و پاسى از شب را زنده بدار تا براى تو، به منزله نافله اى باشد. اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند».

آن گاه فرمود: «اى على! پروردگارم عز و جل به من در باره يكتاپرستان امّتم، حقّ شفاعت بخشيد؛ ولى اين شفاعت را بر كسى كه نسبت به تو و فرزندانِ پس از تو دشمنى ورزد، حرام گردانيد».

1128. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ المُؤمِنَ لَيَشفَعُ لِحَميمِهِ إلّا أن يَكونَ ناصِبا، ولَو أنَّ ناصِبا شَفَعَ لَهُ كُلُّ نَبِيٍّ مُرسَلٍ ومَلَكٍ مُقَرَّبٍ ما شُفِّعوا.

1128. امام صادق عليه السلام: مؤمن براى خويشاوند خود، شفاعت مى كند، مگر اين كه ناصبى باشد. در حقّ ناصبى، حتّى اگر پيامبرى مرسل يا فرشته اى مقرّب هم شفاعت كند، شفاعت، پذيرفته نمى شود.

10 / 2 ـ 8: دُخولُ النّارِ

10 / 2 ـ 8: دوزخى شدن

1129. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ! لا يُبغِضُنا أهلَ البَيتِ أحَدٌ إلّا أدخَلَهُ اللّهُ النّارَ.

1129. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هيچ كس ما اهل بيت را دشمن نمى دارد، مگر اين كه خداوند، او را به دوزخ مى برد.

1130. عنه صلى الله عليه و آله: وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ! لا يُبغِضُنا أهلَ البَيتِ أحَدٌ إلّا أكَبَّهُ اللّهُ فِي النّارِ.

1130. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هيچ كس ما اهل بيت را دشمن نمى دارد، مگر اين كه خداوند، او را در آتش، سرنگون مى كند.

1131. عنه صلى الله عليه و آله: يا بَني عَبدِ المُطَّلبِ، إنّي سَأَلتُ اللّهَ لَكُم ثَلاثا: أن يُثَبِّتَ قائِمَكُم، وأن يَهدِيَ ضالَّكُم، وأن يُعَلِّمَ جاهِلَكُم، وسَأَلتُ اللّهَ أن يَجعَلَكُم جُوَداءَ نُجَداءَ رُحَماءَ، فَلَو أنَّ رَجُلاً صَفَنَ بَينَ الرُّكنِ وَالمَقامِ فَصَلّى وصامَ، ثُمَّ لَقِيَ اللّهَ وهُوَ مُبغِضٌ لِأَهلِ بَيتِ مُحَمَّدٍ دَخَلَ النّارَ.

1131. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى پسران عبد المطّلب! من از خداوند، سه چيز براى شما خواسته ام: اين كه ايستاده شما را ثابت قدم بدارد؛ اين كه گم راه شما را هدايت كند و اين كه نادان شما را دانا گرداند، و نيز از خدا خواسته ام كه شما را بخشنده و دلير و مهربان قرار دهد. پس اگر مردى از شما در ميان ركن و مقام، راست بِايستد و نماز بخواند و روزه بگيرد، امّا با كينه به اهل بيت محمّد، خدا را ديدار كند، به دوزخ خواهد رفت.

1132. المعجم الكبير عن معاوية بن حديج: أرسَلَني مُعاوِيَةُ بنُ أبي سُفيانَ إلَى الحَسَنِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام أخطُبَ عَلى يَزيدَ بِنتا لَهُ أو اُختا لَهُ، فَأَتَيتُهُ فَذَكَرتُ لَهُ يَزيدَ، فَقالَ: إنّا قَومٌ لا تُزَوَّجُ نِساؤُنا حَتّى نَستَأمِرَهُنَّ، فَائتِها.

فَأَتَيتُها فَذَكَرتُ لَها يَزيدَ، فَقالتَ: وَاللّهِ لا يَكونُ ذاكَ حَتّى يَسيرَ فينا صاحِبُكَ كَما سارَ فِرعَونُ في بَني إسرائيلَ، يُذَبِّحُ أبناءَهُم، ويَستَحيي نِساءَهُم. فَرَجَعتُ إلَى الحَسَنِ فَقُلتُ: أرسَلتَني إلى فِلقَةٍ مِنَ الفِلَقِ تُسَمّي أميرَ المُؤمِنينَ فِرعَونَ!

فَقالَ عليه السلام: يا مُعاوِيَةُ، إيّاكَ وبُغضَنا، فَإِنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: لا يُبغِضُنا ولا يَحسُدُنا أحَدٌ إلّا ذيدَ يَومَ القِيامَةِ بِسِياطٍ مِن نارٍ.

1132. المعجم الكبير ـ به نقل از معاوية بن حُديج ـ: معاوية بن ابى سفيان، مرا نزد حسن بن على فرستاد تا دختر يا خواهر او را براى يزيد، خواستگارى كنم. من نزد حسن آمدم و موضوع خواستگارى براى يزيد را به اطّلاعش رساندم. او گفت: «ما مردمى هستيم كه زنانمان ازدواج نمى كنند، مگر اين كه نظر خود آنها را جويا شويم. پس خودت پيش او برو».

من پيش او رفتم و موضوع خواستگارىِ يزيد را برايش گفتم. او جواب داد: به خدا سوگند، تا هنگامى كه فرمان رواى تو با ما همان مى كند كه فرعون با بنى اسرائيل كرد و پسرانشان را سر مى بريد و زنانشان را زنده نگه مى داشت، اين كار نخواهد شد.

من نزد حسن بر گشتم و گفتم: مرا پيش آتش پاره اى فرستاده اى كه امير المؤمنين [معاويه] را فرعون مى نامد!

حسن فرمود: «اى معاويه! از دشمنى با ما بپرهيز؛ زيرا پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هيچ كس نسبت به ما بغض و حسد نمى ورزد، مگر اين كه در روز قيامت با تازيانه هايى از آتش رانده مى شود».

1133. الإمام الباقر عليه السلام: لَو أنَّ كُلَّ مَلَكٍ خَلَقَهُ اللّهُ عز و جل، وكُلَّ نَبِيٍّ بَعَثَهُ اللّهُ، وكُلَّ صِدّيقٍ وكُلَّ شَهيدٍ شَفَعوا في ناصِبٍ لَنا أهلَ البَيتِ، أن يُخرِجَهُ اللّهُ عز و جلمِنَ النّارِ ما أخرَجَهُ اللّهُ أبَدا، وَاللّهُ عز و جل يَقولُ في كِتابِهِ: «مَّاكِثِينَ فِيهِ أَبَدًا» .

1133. امام باقر عليه السلام: اگر حتّى همه فرشتگانى كه خداوند عز و جل آفريده و همه پيامبرانى كه خدا بر انگيخته و همه صدّيقان و شهيدان، در حقّ دشمنِ كينه توزِ ما اهل بيت، شفاعت كنند كه خداى عز و جل او را از آتش دوزخ بيرون آورد، هرگز خداوند، او را بيرون نخواهد آورد. خداوند عز و جل در كتاب خود مى فرمايد: «براى هميشه در آن، ماندگارند».

1134. الإمام الصادق عليه السلام: مَن سَرَّهُ أن يَعلَمَ أنَّ اللّهَ يُحِبَّهُ فَليَعمَل بِطاعَةِ اللّهِ وَليَتَّبِعنا، ألَم يَسمَع قَولَ اللّهِ عز و جل لِنَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله: «قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ» ؟ وَاللّهِ لا يُطيعُ اللّهَ عَبدٌ أبَدا إلّا أدخَلَ اللّهُ عَلَيهِ في طاعَتِهِ اتِّباعَنا، ولا وَاللّهِ لا يَتَّبِعُنا عَبدٌ أبَدا إلّا أحَبَّهُ اللّهُ، ولا وَاللّهِ لا يَدَعُ أحَدٌ اِتِّباعَنا أبَدا إلّا أبغَضَنا، ولا وَاللّهِ لا يُبغِضُنا أحَدٌ أبَدا إلّا عَصَى اللّهَ، ومَن ماتَ عاصِيا للّهِِ أخزاهُ اللّهُ وأكَبَّهُ عَلى وَجهِهِ فِي النّارِ، وَالحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمينَ.

1134. امام صادق عليه السلام: هر كس خوش حال مى شود كه بداند خداوند، او را دوست مى دارد، طاعت خدا را به كار بندد و از ما پيروى كند. مگر اين سخن خداى عز و جل را به پيامبرش نشنيده است كه: «بگو: اگر خدا را دوست داريد، پس، از من پيروى كنيد تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را بيامرزد» ؟! به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه خدا را اطاعت كند، مگر اين كه خداوند در اطاعت او پيروى از ما را وارد مى كند و به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه از ما پيروى كند، مگر اين كه خداوند، دوستش مى دارد و به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه پيروى از ما را فرو گذارد، مگر اين كه دشمن ما مى شود و به خدا سوگند، هيچ بنده اى نيست كه ما را دشمن بدارد، مگر اين كه خدا را معصيت مى كند و هر كه با معصيت خدا از دنيا رود، خداوند، او را خوار مى سازد و در آتش سرنگون مى كند و سپاس، خداى را كه پروردگار جهانيان است.

1135. الإمام الكاظم عليه السلام: مَن أبغَضَنا فَقَد أبغَضَ مُحَمَّدا، ومَن أبغَضَ مُحَمَّدا فَقَد أبغَضَ اللّهَ، ومَن أبغَضَ اللّهَ عز و جل كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ أن يُصلِيَهُ النّارَ وما لَهُ مِن نَصيرٍ.

1135. امام كاظم عليه السلام: هر كس ما را دشمن بدارد، محمّد را دشمن داشته است و هر كس محمّد را دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته است و هر كه خداى عز و جل را دشمن بدارد، بر خداوند، حق است كه او را در آتش افكند و او هيچ ياورى نخواهد داشت.

الفصل الحادي عشر: ظلم أهل البيت عليهم السّلام

فصل يازدهم: ستم كردن به اهل بيت عليهم السّلام

11 / 1: تَحذيرُ النَّبِيِّ مِن ظُلمِهِم

11 / 1: هشدار پيامبر در باره ستم كردن به اهل بيت عليهم السّلام

1136. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: وَيلٌ لِأَعداءِ أهلِ بَيتِيَ المُستَأثِرينَ عَلَيهِم، لا نالَتهُم شَفاعَتي، ولا رَأَوا جَنَّةَ رَبّي.

1136. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: واى بر دشمنان اهل بيتم و اختصاص دهندگان حقوق آنان به خود! شفاعتم نصيب آنان مباد و بهشت پروردگارم را نبينند!

1137. عنه صلى الله عليه و آله: اِشتَدَّ غَضَبُ اللّهِ عَلى مَن آذاني في عِترَتي.

1137. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خشم خداوند، بر كسى كه مرا با آزردن عترتم بيازارد، سخت است.

1138. عنه صلى الله عليه و آله: اِشتَدَّ غَضَبُ اللّهِ وغَضَبُ رَسُولِهِ عَلى مَن أهرَقَ دَمي وآذاني في عِترَتي.

1138. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خشم خدا و خشم پيامبر خدا بر كسى كه خون مرا بريزد و مرا با آزُردن عترتم بيازارد، سخت است.

1139. عنه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ! لا تَأتوني غَدا بِالدُّنيا تَزِفّونَها زَفّا، ويَأتي أهلُ بَيتي شُعثا غُبرا مَقهورينَ مَظلومينَ تَسيلُ دِماؤُهُم.

1139. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! نكند فرداى قيامت با دنيايى آراسته نزد من بياييد، در حالى كه اهل بيت من، آشفته و خاك آلوده و ستم كشيدگانى باشند كه خونشان روان است!

1140. عنه صلى الله عليه و آله: مَن سَبَّ أهلَ بَيتي فَأَنَا بَريءٌ مِنهُ.

1140. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس به اهل بيت من ناسزا گويد، من از او بيزارم.

1141. عنه صلى الله عليه و آله: مَن آذاني في أهلي فَقَد آذَى اللّهَ.

1141. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كه مرا با آزردن اهل بيتم بيازارد، هر آينه خدا را آزرده است.

1142. عنه صلى الله عليه و آله: سِتَّةٌ لَعَنتُهُم ولَعَنَهُمُ اللّهُ وكُلُّ نَبِيٍّ مُجابٍ: الزّائِدُ في كِتابِ اللّهِ، وَ المُكَذِّبُ بِقَدَرِ اللّهِ، وَالمُتَسَلِّطُ بِالجَبَروتِ لِيَذِلَّ مَن أعَزَّ اللّهُ ويَعِزَّ مَن أذَلَّ اللّهُ، وَالتّارِكُ لِسُنَّتي، وَالمُستَحِلُّ مِن عِترَتي ما حَرَّمَ اللّهُ، وَالمُستَحِلُّ لِحَرَمِ اللّهِ.

1142. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شش نفرند كه من و خداوند و هر پيامبر مستجاب الدعوه اى آنان را لعنت كرده ايم: كسى كه به كتاب خدا چيزى بيفزايد؛ كسى كه تقدير خدا را دروغ شمارد؛ كسى كه با قهر و زور و براى اين كه مسلّط شود، كسى را كه خدا عزّت بخشيده، ذليل گرداند وكسى را كه خدا ذليل كرده است، بر سرير عزّت [و قدرت] نشاند؛ كسى كه سنّت مرا فرو گذارد؛ كسى كه آنچه را خداوند در باره عترتم حرام كرده است، حلال شمارد؛ و كسى كه حرام هاى خدا را روا گرداند.

1143. عنه صلى الله عليه و آله: خَمسَةٌ لَعَنتُهُم وكُلُّ نَبِيٍّ مُجابٍ: الزّائِدُ في كِتابِ اللّهِ، وَالتّارِكُ لِسُنَّتي، وَالمُكَذِّبُ بِقَدَرِ اللّهِ، وَالمُستَحِلُّ مِن عِترَتي ما حَرَّمَ اللّهُ، وَالمُستَأثِرُ بِالفَيءِ المُستَحِلُّ لَ ـهُ.

1143. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: پنج نفرند كه من و هر پيامبر مستجاب الدعوه اى، آنان را لعنت كرده ايم: كسى كه به كتاب خدا چيزى بيفزايد؛ كسى كه سنّت مرا فرو گذارد؛ كسى كه تقدير خدا را باور نداشته باشد؛ كسى كه آنچه را خدا در باره عترتم حرام كرده، حلال شمارد؛ و كسى كه غنايم را [كه حقّ همه مسلمانان است، ] به خود اختصاص دهد و آن را براى خود روا شمارد.

1144. الإمام زين العابدين عليه السلام: إنَّ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام أتى عُمَرَ بنَ الخَطّابِ وهُوَ عَلَى المِنبَرِ يَومَ الجُمُعَةِ، فَقالَ لَهُ: اِنزِل عَن مِنبَرِ أبي. فَبَكى عُمَرُ ثُمَّ قالَ: صَدَقتَ يا بُنَيَّ، مِنبَرُ أبيكَ لا مِنبَرُ أبي، فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام: ما هُوَ وَاللّهِ عَن رَأيي، قالَ: صَدَقتَ، وَاللّهِ مَا اتَّهَمتُكَ يا أبَا الحَسَنِ.

ثُمَّ نَزَلَ عَنِ المِنبَرِ فَأَخَذَهُ فَأَجلَسَهُ إلى جانِبِهِ عَلَى المِنبَرِ، فَخَطَبَ النّاسَ وهُوَ جالِسٌ مَعَهُ عَلَى المِنبَرِ، ثُمَّ قالَ: أيُّهَا النّاسُ، سَمِعتُ نَبِيَّكُم صلى الله عليه و آله يَقولُ: اِحفَظوني في عِترَتي وذُرِّيَّتي، فَمَن حَفِظَني فيهِم حَفِظَهُ اللّهُ، ألا لَعنَةُ اللّهِ عَلى مَن آذاني فيهِم ـ ثَلاثا ـ.

1144. امام زين العابدين عليه السلام: عمر بن خطّاب در روز جمعه بر بالاى منبر، سخنرانى مى كرد كه حسين بن على عليه السلام نزديك او رفت و گفت: «از منبرِ پدرم فرود آى».

عمر گريست و سپس گفت: راست گفتى، فرزندم! اين، منبر پدر توست، نه منبر پدر من.

در اين هنگام، على عليه السلام گفت: «به خدا سوگند، اين حرف را من به او ياد نداده بودم».

عمر گفت: درست است. به خدا سوگند كه من هم تو را متّهم نكردم، اى ابو الحسن! سپس از منبر پايين آمد و حسين عليه السلام را برداشت و بالاى منبر در كنار خود نشاند و آن گاه در حالى كه حسين عليه السلام در كنار او روى منبر نشسته بود، شروع به سخنرانى براى مردم كرد و سپس گفت: اى مردم! از پيامبرتان شنيدم كه مى فرمود: «مرا با عترت و ذريّه ام پاس بداريد؛ زيرا هر كس با حفظ آنان مرا حفظ كند، خداوند، او را محفوظ مى دارد. هان! لعنت خدا بر كسى كه با آزردن آنان مرا بيازارد!» و اين جمله را سه بار فرمود.

1145. الأمالي للطوسى عن أبي سعيد الخدري: لَمّا كانَ يَومُ اُحُدٍ شُجَّ النَبِيُّ صلى الله عليه و آله في وَجهِهِ وكُسِرَت رَباعِيَتُهُ، فَقامَ صلى الله عليه و آله رافِعا يَدَيهِ يَقولُ: إنَّ اللّهَ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَى اليَهودِ أن قالوا: عُزَيرٌ اِبنُ اللّهِ، وَاشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَى النَّصارى أن قالُوا: المَسيحُ ابنُ اللّهِ، وإنَّ اللّهَ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلى مَن أراق دَمي وآذاني في عِترَتي.

1145. الأمالى، طوسى ـ به نقل از ابو سعيد خدرى ـ: در جنگ اُحد، هنگامى كه چهره پيامبر صلى الله عليه و آله شكاف برداشت و دندان پيشين ايشان شكست، دست هايش را به آسمان برداشت و فرمود: «خشم خدا، سخت است بر يهود كه گفتند: عزير، پسر خداست و خشم خدا سخت است بر نصارا كه گفتند: مسيح، پسر خداست و خشم خدا سخت است بر كسى كه خون مرا بريزد و با آزردن عترتم مرا بيازارد».

11 / 2: الجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى مَن ظَلَمَهُم

11 / 2: حرام بودن بهشت بر كسى كه به اهل بيت عليهم السّلام ستم كند

1146. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّهَ حَرَّمَ الجَنَّةَ عَلى مَن ظَلَمَ أهلَ بَيتي أو قاتَلَهم أو أغارَ عَلَيهِم أو سَبَّهُم.

1146. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند، بهشت را بر كسى كه به اهل بيت من ستم كند يا با آنان بجنگد يا ايشان را مورد تاخت و تاز قرار دهد يا ناسزايشان گويد، حرام كرده است.

1147. عنه صلى الله عليه و آله: حُرِّمَتِ الجَنَّةُ عَلى مَن ظَلَمَ أهلَ بَيتي وآذاني في عِترَتي.

1147. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بهشت بر كسى كه به اهل بيت من ستم كند و مرا با آزردن عترتم بيازارد، حرام گرديده است.

1148. عنه صلى الله عليه و آله: حُرِّمَتِ الجَنَّةُ عَلى مَن ظَلَمَ أهلَ بَيتي، وعَلى مَن قاتَلَهُم، وعَلَى المُعينِ عَلَيهِم، وعَلى مَن سَبَّهُم، «أُوْلَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِى الْأَخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» .

1148. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بهشت بر كسى كه به اهل بيت من ستم كند و بر كسى كه با آنان بجنگد و بر كسى كه بر ضدّ آنان يارى رساند و بر كسى كه ناسزايشان گويد، حرام شده است. «اينان را در آخرت، بهره اى نيست و خدا روز قيامت با آنان سخن نمى گويد و به ايشان نمى نگرد و پاكشان نمى گرداند و عذابى دردناك خواهند داشت».

1149. الإمام عليّ عليه السلام: وَاللّهِ! لَأَذودَنَّ بِيَدَيَّ هاتَينِ القَصيرَتَينِ عَن حَوضِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله أعداءَنا، ولَاُورِدَنَّهُ أحِبّاءَنا.

1149. امام على عليه السلام: به خدا سوگند كه من با همين دو دست كوتاه خود، دشمنانمان را از رسيدن به حوض [كوثرِ] پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دور مى كنم و دوستدارانمان را به كنار آن مى آورم.

1150. عنه عليه السلام: أنَا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ومَعي عِترَتي وسِبطَيَّ عَلَى الحَوضِ... فَإنّا نَذودُ عَنهُ أعداءَنا ونَسقي مِنهُ أَحِبّاءَنا وأولِياءَنا، ومَن شَرِبَ مِنهُ شَربَةً لَم يَظمَأ بَعدَها أبَدا.

1150. امام على عليه السلام: من با پيامبر خدا و عترتم و دو فرزندم، در كنار حوض [كوثر] هستيم و ما دشمنان خود را از آن دور مى كنيم و ياران و دوستانمان را از آن، آب مى دهيم. هر كه شربتى آب از آن بنوشد، ديگر هرگز تشنه نمى شود.

1151. المعجم الكبير عن أنس بن مالك: دَخَلتُ عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالَ: قَد اُعطيتُ الكَوثَرَ، قُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، ومَا الكَوثَرُ؟ قالَ: نَهرٌ فِي الجَنَّةِ عَرضُهُ وطولُهُ ما بَينَ المَشرِقِ وَالمَغرِبِ، ولا يَشرَبُ مِنهُ أحَدٌ فَيَظمَأَ، ولا يَتَوَضَّأُ مِنهُ أحَدٌ فَيَشعَثَ، لا يَشرَبُهُ إنسانٌ خَفَرَ ذِمَّتي ولا قَتَلَ أهلَ بَيتي.

1151. المعجم الكبير ـ به نقل از انس بن مالك ـ: بر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله وارد شدم. فرمود: «به من، كوثر داده شد».

گفتم: اى پيامبر خدا! كوثر چيست؟

فرمود: «نهرى است در بهشت كه طول و عرض آن از مشرق تا مغرب است. هر كس از آن بياشامد، ديگر هرگز تشنه نمى شود و هر كس با آب آن، خود را بشويد، ديگر هرگز خاك آلود نمى شود. هر انسانى كه پيمان مرا بشكند يا اهل بيت مرا به قتل رساند، از آن نخواهد آشاميد».

1152. المعجم الكبير عن عليّ بن أبي طلحة مولى بني اميّة: حَجَّ مُعاوِيَةُ بنُ أبي سُفيانَ وحَجَّ مَعَهُ مُعاوِيَةُ بنُ حُدَيجٍ ـ وكانَ مِن أسَبِّ النّاسِ لِعَلِيٍّ ـ، فَمَرَّ فِي المَدينَةِ في مَسجِدِ الرَّسولِ صلى الله عليه و آله وَالحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ جالِسٌ في نَفَرٍ مِن أصحابِهِ، فَقيلَ لَهُ: هذا مُعاوِيَةُ بن حُدَيجٍ السّابُّ لِعَلِيٍّ عليه السلام. فَقالَ: عَلَيَّ بِالرَّجُلِ، فَأَتاهُ الرَّسولُ، فَقالَ: أجِب، قالَ: مَن؟ قالَ: الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ يَدعوكَ. فَأَتاهُ فَسَلَّمَ عَلَيهِ.

فَقالَ لَهُ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام: أنتَ مُعاوِيَةُ بنُ حُدَيجٍ؟ قالَ: نَعَم، فَرَدَّ عَلَيهِ ثَلاثا.

فَقالَ لَهُ الحَسَنُ: السّابُّ لِعَلِيٍّ؟ فَكَأَنَّهُ استَحيى، فَقالَ لَهُ الحَسَنُ عليه السلام: أمَ وَاللّهِ، لَئِن وَرَدتَ عَلَيهِ الحَوضَ ـ وما أراكَ أن تَرِدَهُ ـ لَتَجِدَنَّهُ مُشَمِّرَ الإِزارِ عَلى ساقٍ يَذودُ المُنافِقينَ ذَودَ غَريبَةِ الإِبلِ، قَولُ الصّادِقِ المَصدوقِ «وَ قَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَى» .

1152. المعجم الكبير ـ به نقل از على بن ابى طلحه، وابسته بنى اميّه ـ: معاوية بن ابى سفيان با معاوية بن حديج به حج رفتند. اين معاويه يكى از ناسزاگوترين مردمان به على بود. وى در مدينه از ميان مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله گذشت. حسن بن على، در ميان جمعى از يارانش نشسته بودند. به وى گفته شد: اين معاويه بن حديج است كه پيوسته به على عليه السلام ناسزا مى گويد.

فرمود: «اين مرد را نزد من آوريد».

يك نفر نزد معاوية رفت و گفت: تو را خواسته است، اجابت كن.

معاويه پرسيد: چه كسى؟

گفت: حسن بن على.

معاوية بن حديج نزد ايشان آمد و سلام كرد. حسن بن على عليه السلام گفت: «تو معاوية بن حديج هستى؟».

او سه بار گفت: آرى.

حسن عليه السلام به او گفت: «همان كه به على ناسزا مى گويد؟».

گويى معاويه خجالت كشيد. حسن به او گفت: «هان! به خدا سوگند، اگر در كنار حوض [كوثر] بر او وارد شوى ـ كه البتّه گمان نمى كنم به كنار آن وارد شوى ـ، او را خواهى ديد كه دامن به كمر زده است و منافقان را همچون شتران بيگانه دور مى سازد. اين، سخن آن راستگوى راستين است كه: «و ناكام گشت هر كه دروغ بست»».

راجع: ص460 ح1056 و ص512 ح1136.

ر. ك: ص461 ح1056 و ص513 ح1136.

11 / 3: عَذابُ ظالِميهِم

11 / 3: عذاب ستم كنندگان به اهل بيت عليهم السّلام

1153. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الوَيلُ لِظالِمي أهلِ بَيتي، عَذابُهُم مَعَ المُنافِقينَ فِي الدَّرَكِ الأَسفَلِ مِنَ النّارِ.

1153. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: واى بر ستمگران به اهل بيت من! آنان به همراه منافقان، در پايين ترين طبقه دوزخ، عذاب مى شوند.

1154. عنه صلى الله عليه و آله: فِي الجَنَّةِ ثَلاثُ دَرَجاتٍ، وفِي النّارِ ثَلاثُ دَرَكاتٍ... وفي أسفَلِ دَرَكٍ مِنَ النّارِ مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ وأعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ ويَدِهِ، وفِي الدَّرَكِ الثّانِيَةِ مِنَ النّارِ مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ وأعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ، وفِيالدَّرَكِ الثّالِثَةِ مِنَ النّارِ مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ.

1154. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بهشت سه درجه دارد و دوزخ سه درك.… در پايين ترين دَرَك دوزخ، كسى جاى مى گيرد كه ما را در دلش دشمن بدارد و با زبان و دستش بر ضدّ ما يارى رساند. در دَرَك دوم دوزخ، كسى جاى مى گيرد كه ما را در دلش دشمن بدارد و با زبانش به زيان ما كار كند و در دَرَك سوم دوزخ، كسى جاى مى گيرد كه در دلش ما را دشمن بدارد.

1155. الإمام عليّ عليه السلام: مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ وأعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ ويَدِهِ فَهُوَ مَعَ عَدُوِّنا فِي النّارِ، ومَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ وأعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ فَهُوَ فِي النّارِ، ومَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ ولَم يُعِن عَلَينا بِلِسانِهِ ولابِيَدِهِ فَهُوَ فِي النّارِ.

1155. امام على عليه السلام: هر آن كس كه در دلش ما را دشمن بدارد و با زبان و دستش بر ضدّ ما يارى رساند، او به همراه دشمن ما در آتش است و هر آن كس كه در دلش ما را دشمن بدارد و با زبانش بر ضدّ ما يارى رساند، او نيز در آتش است و هر آن كس كه در دلش ما را دشمن بدارد، ولى با دست و زبانش بر ضدّ ما كارى نكند، او هم در آتش است.

1156. الإمام زين العابدين عليه السلام ـ في فَضلِ كَربَلاءَ وزِيارَةِ الحُسَينِ عليه السلام ـ: يوحِي اللّهُ إلَى السَّماواتِ وَالأَرضِ وَالجِبالِ وَالبِحارِ ومَن فيهِنَّ: ... وعِزَّتي وجَلالي! لَاُعَذِّبَنَّ مَن وَتَرَ رَسولي وصَفِيّي، وَانتَهَكَ حُرمَتَهُ، وقَتَلَ عِترَتَهُ، ونَبَذَ عَهدَهُ، وظَلَمَ أهلَهُ، عَذابا لا اُعَذِّبُهُ أحَدا مِنَ العالَمينَ.

1156. امام زين العابدين عليه السلام ـ در فضيلت كربلا و زيارت امام حسين عليه السلام ـ: خداوند به آسمان ها و زمين و كوه ها و درياها و همه كسانى كه در آنها هستند، وحى مى فرمايد...: سوگند به عزّت و جلالم كه هر كس به فرستاده و برگزيده ام ستم كند و حرمت او را بشكند و عترتش را بكشد و پيمانش را زير پا نهد و به اهل بيت او ستم كند، به وى عذابى را مى چشانم كه به هيچ يك از جهانيان چنان عذابى نچشانده ام.

11 / 4: إخبارُ النَّبِيِّ بِما يَقَعُ عَلَيهِم مِنَ الظُّلمِ

11 / 4: پيشگويى پيامبر صلى الله عليه و آله در باره ستم بر اهل بيت عليهم السّلام

1157. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: وَيحَ الفِراخِ فِراخِ آلِ مُحَمَّدٍ مِن خَليفَةٍ مُستَخلِفٍ مُترَفٍ.

1157. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آه و اندوها از ستم هايى كه از جانب خليفه اى مسلّط و عيّاش، به جوجه هاى خاندان محمّد مى رسد!

1158. عنه صلى الله عليه و آله: يَجيءُ يَومَ القِيامَةِ ثَلاثَةٌ يَشكونَ إلى اللّهِ عز و جل: المُصحَفُ، وَالمَسجِدُ، وَالعِترَةُ، يَقولُ المُصحَفُ: يا رَبِّ، حَرَّقوني ومَزَّقوني، ويَقولُ المَسجِدُ: يا رَبِّ، عَطَّلوني وضَيَّعوني، وتَقولُ العِترَةُ: يا رَبِّ، قَتَلونا وطَرَدونا وشَرَّدونا. فَأَجثو لِلرُّكبَتَينِ لِلخُصومَةِ، فَيَقولُ اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ لي: أنا أولى بِذلِكَ.

1158. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: روز قيامت، سه چيز مى آيند و به خداوند عز و جل شكايت مى كنند: قرآن و مسجد و عترت. قرآن مى گويد: پروردگارا! مرا سوزاندند و تكّه پاره كردند. مسجد مى گويد: پروردگارا! مرا خالى گذاشتند و تباهم ساختند. عترت مى گويند: پروردگارا! ما را كشتند و راندند و آواره ساختند. من براى دادخواهى زانو مى زنم. خداوند عز و جل به من مى فرمايد: من به آنها سزاوارترم.

1159. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ أهلَ بَيتي سَيَلقَونَ مِن بَعدي مِن اُمَّتي قَتلاً وتَشريدا، وإنَّ أشَدَّ قَومِنا لَنا بُغضا بَنو اُمَيَّةَ وبَنُو المُغيرَةِ وبَنو مَخزومٍ.

1159. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: به زودى پس از من، اهل بيتم توسّط امّتم با كشتار وآوارگى مواجه خواهند شد. همانا كينه توزترين قوم ما با ما، بنى اميّه و بنى مغيره و بنى مخزوم اند.

1160. الإمام الباقر عليه السلام: لَ ـمّا نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ: «يَوْمَ نَدْعُواْ كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ» قالَ المُسلِمونَ: يا رَسولَ اللّهِ، أ لَستَ إمامَ النّاسِ كُلِّهِم أجمَعينَ؟

فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: أنَا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إلَى النّاسِ أجمَعينَ، ولكِن سَيَكونُ مِن بَعدي أئِمَّةٌ عَلَى النّاسِ مِنَ اللّهِ مِن أهلِ بَيتي، يَقومونَ فِي النّاسِ فَيُكَذَّبونَ، ويَظلِمُهُم أئِمَّةُ الكُفرِ وَالضَّلالِ وأشياعُهُم، فَمَن والاهُم وَاتَّبَعهُم وصَدَّقَهُم فَهُوَ مِنّي ومَعي وسَيَلقاني، ألا ومَن ظَلَمَهُم وكَذَّبَهُم فَلَيسَ مِنّي ولا مَعي وأنَا مِنهُ بَريءٌ.

1160. امام باقر عليه السلام: وقتى آيه: «روزى كه هر گروهى را با پيشوايشان فرا مى خوانيم» نازل شد، مسلمانان گفتند: اى پيامبر خدا! مگر شما، پيشواى همه مردم نيستيد؟

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «من، فرستاده خدا به سوى همه مردم هستم؛ ولى پس از من، پيشوايانى الهى از اهل بيتم براى مردم خواهند بود كه در ميان مردم [به رهبرى] بر مى خيزند؛ ليكن تكذيب مى شوند و پيشوايان كفر و گم راهى و پيروانشان بر ايشان ستم روا مى دارند. هر كه آنان را دوست بدارد و از ايشان پيروى كند و تصديقشان نمايد، از من است و با من است و مرا ملاقات خواهد كرد و آگاه باشيد هر كه به ايشان ستم روا دارد و تكذيبشان كند، از من نيست و با من نيست و من از او بيزارم».

1161. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: الحَسَنُ وَالحُسَينُ إماما اُمَّتي بَعدَ أبيهِما، وسَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ، واُمُّهُما سَيِّدَةُ نِساءِ العالَمينَ، وأبوهُما سَيِّدُ الوَصِيّينَ. ومِن وُلدِ الحُسَينِ تِسعَةُ أئِمَّةٍ، تاسِعُهُمُ القائِمُ مِن وُلدي، طاعَتُهُم طاعَتي، ومَعصِيَتُهُم مَعصِيَتي، إلَى اللّهِ أشكُو المُنكِرينَ لِفَضلِهِم، وَالمُضَيِّعينَ لِحُرمَتِهِم بَعدي، وكَفى بِاللّهِ وَليّا وناصِرا لِعِترَتي وأئِمَّةِ اُمَّتي، ومُنتَقِما مِنَ الجاحِدينَ لِحَقِّهم، «وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُواْ أَىَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ» .

1161. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: حسن و حسين، پس از پدرشان، امامان امّت من و سَرور جوانان اهل بهشت اند و مادر آن دو، بانوى زنان جهان است و پدرشان سَرور اوصياست. از نسل حسين، نُه امام پديد مى آيد كه نهمين ايشان، قائم از نسل من است. اطاعت از آنان، اطاعت از من است و نافرمانى از آنان، نافرمانى از من است. به خدا شكايت مى برم از كسانى كه فضل ايشان را انكار كنند و پس از من، حرمت آنان را بشكنند و كافى است كه خدا پشتيبان و ياور عترت و امامان امّت من باشد و انتقام گيرنده از منكران حقّ آنان «و كسانى كه ستم كرده اند، به زودى خواهند دانست كه چه فرجامى در انتظار آنان است».

1162. كفاية الأثر عن جنادة بن أبي اُميّة: دَخَلتُ عَلَى الحَسَنِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام في مَرَضِهِ الَّذي تُوُفِّيَ فيهِ، وبَينَ يَدَيهِ طَشتٌ يَقذِفُ فيهِ الدَّمَ ويَخرُجُ كَبِدُهُ قِطعَةً قِطعَةً مِنَ السَّمِّ الَّذي أسقاهُ مُعاوِيَةُ لَعَنَهُ اللّهُ، فَقُلتُ: يا مَولايَ، ما لَكَ لا تُعالِجُ نَفسَكَ؟ فَقالَ: يا عَبدَ اللّهِ، بِماذا اُعالِجُ المَوتَ؟! قُلتُ: إنّا للّهِِ وإنّا إلَيهِ راجِعونَ.

ثُمَّ التَفَتَ إلَيَّ وقالَ: وَاللّهِ، إنَّهُ لَعَهدٌ عَهِدَهُ إلَينا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: إنَّ هذَا الأَمرَ يَملِكُهُ اثنا عَشَرَ إماما مِن وُلدِ عَلِيٍّ وفاطِمَةَ عليهماالسلام، ما مِنّا إلّا مَسمومٌ أو مَقتولٌ. ثُمَّ رَفَعتُ الطَّشتَ وَاتَّكَأَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ.

1162. كفاية الأثر ـ به نقل از جنادة بن ابى اميّه ـ: هنگامى كه حسن بن على عليه السلام در بستر بيمارى ـ كه به درگذشت ايشان انجاميد ـ افتاده بود، بر ايشان وارد شدم، در حالى كه در برابرش تَشتى بود و ايشان بر اثر زهرى كه معاويه ـ خدايش لعنت كند ـ به او خورانده بود، در آن تشت، خون استفراغ مى كرد و پاره هاى جگرش از دهانش خارج مى شد. گفتم: مولاى من! چرا خودتان را معالجه نمى كنيد؟

فرمود: «اى عبد اللّه! مرگ را با چه علاج كنم؟!».

گفتم: إنّا للّه و إنّا إليه راجعون.

ايشان سپس رو به من كرد و فرمود: «به خدا سوگند، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به ما سفارش فرمود كه اين امر (پيشوايى امّت) را دوازده امام از نسل على و فاطمه عليهماالسلامبه عهده خواهند گرفت و هيچ يك از ما نيست، مگر اين كه يا زهر خورانده مى شود و يا كشته مى شود».

در اين هنگام، من تَشت را برداشتم و ايشان ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ تكيه داد.

1163. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله نَظَرَ إلى عَلِيٍّ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ عليهم السلام فَبَكى وقالَ: أنتُمُ المُستَضعَفونَ بَعدي.

1163. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به على و حسن و حسين عليهم السلام نگاه كرد و سپس گريست و فرمود: «پس از من، شما مستضعف خواهيد بود».

1164. عنه عليه السلام: لَمَّا احتُضِرَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله غُشِيَ عَلَيهِ، فَبَكَت فاطِمَةُ عليهاالسلام فَأَفاقَ وهِيَ تَقولُ: مَن لَنا بَعدَكَ يا رَسولَ اللّهِ؟! فَقالَ: أنتُمُ المُستَضعَفونَ بَعدي وَاللّهِ.

1164. امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هنگام احتضار، از هوش رفت و فاطمه عليهاالسلامشروع به گريه كرد. پيامبر صلى الله عليه و آله به هوش آمد و [شنيد] فاطمه مى گويد: اى پيامبر خدا! بعد از تو چه بر سر ما خواهد آمد؟! پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «به خدا سوگند كه شما پس از من، مستضعف خواهيد بود».

1165. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ لِبَني هاشِمٍ ـ: أنتُمُ المُستَضعَفونَ بَعدي.

1165. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به بنى هاشم ـ: پس از من، شما به استضعاف كشيده مى شويد.

1166. الأمالي للصدوق عن ابن عبّاس: قالَ عَلِيٌّ عليه السلام لِرَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله: يا رَسولَ اللّهِ، إنَّكَ لَتُحِبُّ عَقيلاً؟ قالَ: إي وَاللّهِ إنّي لَاُحِبُّهُ حُبَّينِ: حُبّا لَهُ، وحُبّا لِحُبِّ أبي طالِبٍ لَهُ. وإنَّ وَلَدَهُ لَمَقتولٌ في مَحَبَّةِ وَلَدِكَ، فَتَدمَعُ عَلَيهِ عُيونُ المُؤمِنينَ، وتُصَلّي عَلَيهِ المَلائِكَةُ المُقَرَّبونَ. ثُمَّ بَكى رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله حَتّى جَرَت دُموعُهُ عَلى صَدرِهِ، ثُمَّ قالَ: إلَى اللّهِ أشكو ما تَلقى عِترَتي مِن بَعدي.

1166. الأمالى، صدوق ـ به نقل از ابن عبّاس ـ: على عليه السلام به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله گفت: اى پيامبر خدا! شما عقيل را دوست داريد؟

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «آرى. به خدا او را به دو سبب دوست دارم: يكى به خاطر خودش و ديگرى به خاطر آن كه ابوطالب، او را دوست مى داشت. همانا فرزند او در راه محبّت و دوستىِ فرزند تو كشته خواهد شد و ديدگان مؤمنان برايش خواهند گريست و فرشتگان مقرّب، بر او درود مى فرستند». سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله چندان گريه كرد كه اشكهايش بر سينه اش جارى گشت. آن گاه فرمود: «به خدا شِكوه مى كنم از ستمهايى كه پس از من به عترتم مى رسد».

1167. المستدرك على الصحيحين عن أنس: دَخَلتُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله عَلى عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام يَعودُهُ وهُوَ مَريضٌ وعِندَهُ أبو بَكرٍ وعُمَرُ، فَتَحَوَّلا حَتّى جَلَسَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالَ أحَدُهُما لِصاحِبِهِ: ما أراهُ إلّا هالِكا .

فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: إنَّهُ لَن يَموتَ إلّا مَقتولاً، ولَن يَموتَ حَتّى يُملَأَ غَيظا.

1167. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از انس بن مالك ـ: با پيامبر صلى الله عليه و آله به عيادت على بن ابى طالب كه بيمار بود، رفتيم. ابو بكر و عمر نيز نزد على عليه السلام بودند. آن دو كنار رفتند تا پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نشست. يكى از آنها به ديگرى گفت: حتماً مى ميرد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «او جز با كشته شدن، از دنيا نخواهد رفت. او زمانى خواهد مُرد كه از غيظ و خشم، لبريز شده باشد».

1168. المعجم الكبير عن جابر : المعجم الكبير عن جابر : قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لِعَلِيٍّ عليه السلام: إنَّكَ امرُؤٌ مُستَخلَفٌ، وإنَّكَ مَقتولٌ، وهذِهِ مَخضوبَةٌ مِن هذِهِ ـ لِحيَتُهُ مِن رَأسِهِ ـ.

1168. المعجم الكبير ـ به نقل از جابر ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: «تو كسى هستى كه خلافتت را مى گيرند، كشته مى شوى و اين [محاسنت] از اين [خون سرت] رنگين خواهد شد».

1169. مسند أبي يعلى عن عائشة: رَأَيتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله التَزَمَ عَلِيّا وقَبَّلَهُ ويَقولُ: بِأَبِي الوَحيدُ الشَّهيدُ، بِأَبِي الوَحيدُ الشَّهيدُ.

1169. مسند أبى يعلى ـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله را ديدم كه على را در آغوش كشيد و بوسيد و فرمود: «پدرم فداى تو شهيدِ تنها! پدرم فداى تو شهيدِ تنها!».

1170. الإمام عليّ عليه السلام: بَينَما رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله آخِذٌ بِيَدي ونَحنُ نَمشي في بَعضِ سِكَكِ المَدينَةِ، إذ أتَينا عَلى حَديقَةٍ، فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، ما أحسَنَها مِن حَديقَةٍ! قالَ: لَكَ فِي الجَنَّةِ أحسَنُ مِنها. ثُمَّ مَرَرنا بِاُخرى فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، ما أحسَنَها مِن حَديقَةٍ! قالَ: لَكَ فِي الجَنَّةِ أحسَنُ مِنها. حَتّى مَرَرنا بِسَبعِ حَدائِقَ، كُلّ ذلِكَ أقولُ: ما أحسَنَها! ويَقولُ: لَكَ فِي الجَنَّةِ أحسَنُ مِنها.

فَلَمّا خَلا لَهُ الطَّريقُ اعتَنَقَني، ثُمَّ أجهَشَ باكِيا. قالَ: قُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، ما يُبكيكَ؟ قالَ: ضَغائِنُ في صُدورِ أقوامٍ لا يُبدونَها لَكَ إلّا مِن بَعدي. قالَ: قُلتُ: يارَسولَ اللّهِ في سَلامةٍ مِن ديني؟ قالَ: في سَلامةٍ مِن دينِكَ.

1170. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دستم را گرفته بود و با هم در يكى از كوچه هاى مدينه راه مى رفتيم كه به باغى رسيديم. من گفتم: اى پيامبر خدا! چه باغ زيبايى!

فرمود: «از اين زيباتر در بهشت براى توست».

سپس از باغ ديگرى گذشتيم و من دوباره گفتم: اى پيامبر خدا! عجب باغ زيبايى!

فرمود: «از اين زيباتر در بهشت براى توست».

ما از هفت باغ گذشتيم و هر بار من مى گفتم: عجب باغ زيبايى! و پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمود: «از اين زيباتر در بهشت براى توست».

چون پيامبر خدا به جاى خلوتى رسيد، مرا در آغوش گرفت و ناگهان گريست. من گفتم: اى پيامبر خدا! چرا گريه مى كنيد؟

فرمود: «به خاطر كينه هاى نهفته در دل هاى گروهى از مردم كه پس از من، آنها را در مورد تو آشكار خواهند كرد.

گفتم: اى پيامبر خدا! آيا دينم سالم خواهد ماند؟

فرمود: «دينت سالم خواهد ماند».

1171. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يُقتَلُ ابنِيَ الحَسَنُ بِالسَّمِّ.

1171. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: فرزندم حسن، با زهر، كشته خواهد شد.

1172. المستدرك على الصحيحين عن اُمّ سلمة: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله اضطَجَعَ ذاتَ لَيلَةٍ لِلنَّومِ فَاستَيقَظَ وهُوَ حائِرٌ ، ثُمَّ اضطَجَعَ فَرَقَدَ، ثُمَّ استَيقَظَ وهُوَ حائِرٌ دونَ ما رَأَيتُ بِهِ المَرَّةَ الاُولى، ثُمَّ اضطَجَعَ فَاستَيقَظَ وفي يَدِهِ تُربَةٌ حَمراءُ يُقَبِّلُها، فَقُلتُ: ما هذِهِ التُّربَةُ يا رَسولَ اللّهِ؟

قالَ: أخبَرَني جِبريلُ عَلَيهِ الصَّلاةُ وَالسَّلامُ أنَّ هذا يُقتَلُ بِأَرضِ العِراقِ ـ [يَعنِي] الحُسَينَ ـ فَقُلتُ لِجَبريلَ: أرِني تُربَةَ الأَرضِ الَّتي يُقتَلُ بِها، فَهذِهِ تُربَتُها.

1172. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از امّ سلمه ـ: شبى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله براى خواب به بستر رفت؛ ولى حيرت زده بيدار شد. بار ديگر به بستر رفت و خوابيد و باز بيدار شد؛ امّا اين بار از دفعه قبل كه ديده بودم، كمتر متحيّر بود. سپس به بستر رفت و بعد از مدّتى مجدّداً بيدار شد، در حالى كه مُشتى خاك سرخ رنگ در دست داشت و آن را مى بوسيد.

گفتم: اين خاك چيست، اى پيامبر خدا؟

فرمود: «جبرئيل ـ عليه الصلاة و السلام ـ به من خبر داد كه اين ـ يعنى: حسين ـ در خاك عراق كشته خواهد شد. من به جبرئيل گفتم: خاك آن سرزمينى را كه او در آن كُشته خواهد شد، به من نشان بده. اين خاك آنجاست».

1173. دلائل النبوة لأبي نعيم عن سحيم عن أنس بن الحارث: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: إنَّ ابني هذا يُقتَلُ بِأَرضِ العِراقِ، فَمَن أدرَكَهُ مِنكُم فَليَنصُرهُ. قالَ: فَقُتِلَ أنَسٌ مَعَ الحُسَينِ عليه السلام.

1173. دلائل النبوّة، ابو نعيم ـ به نقل از سُحيم ـ: اَنَس بن حارث گفت: شنيدم كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: «اين فرزندم در خاك عراق كشته خواهد شد. پس هر يك از شما او را درك كرد، يارى اش رساند».

اَنَس به همراه حسين عليه السلام كشته شد.

1174. مسند ابن حنبل عن عمارة بن زاذان عن ثابت عن أنس: إنَّ مَلَكَ المَطَرِ استَأذَنَ رَبَّهُ أن يَأتِيَ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله فَأَذِنَ لَهُ، فَقالَ لِاُمِّ سَلَمَةَ: اِملِكي عَلَينَا البابَ لا يَدخُل عَلَينا أحَدٌ. قالَ: وجاءَ الحُسَينُ لِيَدخُلَ فَمَنَعَتهُ، فَوَثَبَ فَدَخَلَ، فَجَعَلَ يَقعُدُ عَلى ظَهرِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله وعَلى مَنكِبِهِ وعَلى عاتِقِهِ.

فَقالَ المَلَكُ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و آله: أتُحِبُّهُ؟ قالَ: نَعَم، قالَ: أما إنَّ اُمَّتَكَ سَتَقتُلُهُ، وإن شِئتَ أرَيتُكَ المَكانَ الَّذي يُقتَلُ فيهِ، فَضَرَبَ بِيَدِهِ فَجاءَ بِطينَةٍ حَمراءَ، فَأَخَذَتها اُمُّ سَلَمَةَ فَصَرَّتها فِي خِمارِها. قالَ ثابِتٌ: بَلَغَنا أنَّها كَربَلاءُ.

1174. مسند ابن حنبل ـ به نقل از عمارة بن زادان ـ: ثابت به نقل از اَنَس گفت: فرشته باران از پروردگارش اجازه خواست كه نزد پيامبر صلى الله عليه و آله برود و خدا به او اجازه داد. پيامبر صلى الله عليه و آله به امّ سلمه فرمود: «بيرون، مواظب در باش كه كسى بر ما وارد نشود».

حسين عليه السلام آمد و خواست وارد اتاق شود؛ امّا ام سلمه مانع او شد. حسين، جستى زد و داخل شد و شروع كرد بر پشت پيامبر و بر روى شانه و گردن ايشان سوار شدن. آن فرشته به پيامبر صلى الله عليه و آله گفت: او را دوست دارى؟

فرمود: «آرى».

فرشته گفت: بدان كه امّت تو او را خواهند كشت و اگر بخواهى، مكانى را كه در آن كشته مى شود، به تو نشان مى دهم. سپس دستش را زد و مقدارى گِل سرخ رنگ آورد. امّ سلمه آن را گرفت و در گوشه چارقد خود بست.

اطّلاع يافتيم كه آن سرزمين، كربلاست.

1175. المعجم الكبير عن اُمّ سلمة: كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله جالِسا ذاتَ يَومٍ في بَيتي فَقالَ: لا يَدخُل عَلَيَّ أحَدٌ، فَانتَظَرتُ فَدَخَلَ الحُسَينُ عليه السلام، فَسَمِعتُ نَشيجَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَبكي، فَاطَّلَعتُ فَإِذا حُسَينٌ في حِجرِهِ وَالنَّبِيُّ صلى الله عليه و آله يَمسَحُ جَبينَهُ وهُوَ يَبكي، فَقُلتُ: وَاللّهِ، ما عَلِمتُ حينَ دَخَلَ، فَقالَ: إنَّ جِبريلَ عليه السلام كانَ مَعَنا فِي البَيتِ فَقالَ: تُحِبُّهُ؟ قُلتُ: أمّا مِنَ الدُّنيا فَنَعم، قالَ: إنَّ اُمَّتَكَ سَتَقتُلُ هذا بِأَرضٍ يُقالُ لَها كَربَلاءُ، فَتَناولَ جِبريلُ عليه السلام مِن تُربَتِها، فَأَراهَا النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله. فَلَمّا اُحيطَ بِحُسَينٍ عليه السلام حينَ قُتِلَ، قالَ: مَا اسمُ هذِهِ الأَرضِ؟ قالوا: كَربَلاءَ، قالَ: صَدَقَ اللّهُ ورَسولُهُ أرضُ كَربٍ وبَلاءٍ.

1175. المعجم الكبير ـ به نقل از امّ سلمه ـ: روزى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در اتاق من نشسته بود و فرمود: «كسى بر من وارد نشود». من، [بيرون اتاق] منتظر ماندم. در اين هنگام، حسين عليه السلام وارد اتاق شد. صداى هق هق پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را شنيدم كه مى گريست. به داخل اتاق نگاهى افكندم. ديدم حسين در بغل پيامبر صلى الله عليه و آله است و ايشان به پيشانى او دست مى كشد و مى گريد. گفتم: به خدا، متوجّه نشدم كه او وارد شد!

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «جبرئيل در اتاق با ما بود و گفت: او را دوست دارى؟ گفتم: از دنيا، آرى [همين ها را دوست دارم]. جبرئيل گفت: بدان كه امّت تو اين را در سرزمينى به نام كربلا خواهند كشت». جبرئيل، از خاك آن جا مقدارى برداشت و به پيامبر صلى الله عليه و آله نشان داد.

زمانى كه حسين عليه السلام را محاصره كردند تا او را بكشند، فرمود: «نام اين سرزمين چيست؟». گفتند: كربلا. فرمود: «خدا و پيامبر او راست گفتند. اين جا سرزمين كَرب (اندوه) و بلاست».

1176. مسند ابن حنبل عن عبد اللّه بن نُجَيّ عن أبيه: أنَّهُ سارَ مَعَ عَلِيٍّ عليه السلام، وكانَ صاحِبَ مَطهَرَتِهِ، فَلَمّا حاذى نَينَوى وهُوَ مُنطَلِقٌ إلى صِفّينَ فَنادى عَلِيٌّ عليه السلام: اِصبِر أبا عَبدِ اللّهِ، اِصبِر أبا عَبدِ اللّهِ بِشَطِّ الفُراتِ. قُلتُ: وماذا؟ قالَ: دَخَلتُ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ذاتَ يَومٍ وعَيناهُ تَفيضانِ، قُلتُ: يا نَبِيَّ اللّهِ، أغضَبَكَ أحَدٌ! ما شَأنُ عَينَيكَ تَفيضانِ؟

قالَ: بَل قامَ مِن عِندي جِبريلُ قَبلُ فَحَدَّثَني أنَّ الحُسَينَ يُقتَلُ بِشَطِّ الفُراتِ. قالَ: فَقالَ: هَل لَكَ إلى أن اُشِمَّكَ مِن تُربَتِهِ؟ قالَ: قُلتُ: نَعَم، فَمَدَّ يَدَهُ فَقَبَضَ قَبضَةً مِن تُرابٍ فَأَعطانيها، فَلَم أملِك عَينَيَّ أن فاضَتا.

1176. مسند ابن حنبل ـ به نقل از عبد اللّه بن نُجَى، از پدرش ـ: زمانى كه على عليه السلام به صفّين مى فت[م]، او ابريق دارِ ايشان بود[م] و همراه ايشان حركت مى كرد[م]. چون برابر نينوا رسيد، صدا زد: «صبر كن، ابو عبد اللّه! در كنار شطّ فرات، صبر كن، ابو عبد اللّه! ».

گفتم: چه شده است؟

فرمود: «روزى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رسيدم. ديدم چشمانش گريان است.

گفتم: اى پيامبر خدا! كسى شما را ناراحت كرده است؟ چرا ديدگانتان گريان است؟ فرمود: نه. اندكى پيش، جبرئيل از پيش من رفت. او به من گفت كه حسين در نزديك شطّ فرات، كشته خواهد شد. جبرئيل به من گفت: آيا مى خواهى از شميم تربتش به تو ببويانم؟ گفتم: آرى. پس جبرئيل دستش را دراز كرد و مشتى خاك برداشت و آن را به من داد و بدين خاطر، بى اختيار، گريه ام گرفت».

1177. البداية والنهاية عن محمّد بن عمرو بن حسن: كُنّا مَعَ الحُسَين عليه السلام بِنَهرَي كَربَلاءَ، فَنَظَرَ إلى شِمرِ بنِ ذِي الجَوشَنِ فَقالَ: صَدَقَ اللّهُ ورَسولُهُ، قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: «كَأَنّي أنظُرُ إلى كَلبٍ أبقَعَ يَلَغُ في دِماءِ أهلِ بَيتي». وكانَ شِمرٌ قَبَّحَهُ اللّهُ أبرَصَ.

1177. البداية و النهاية ـ به نقل از محمّد بن عمرو بن حسن ـ: ما به همراه حسين عليه السلام در كنار دو نهر كربلا بوديم. امام عليه السلام به شمر بن ذى الجوشن نگاهى كرد و فرمود: «خدا و پيامبر او راست گفتند. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: گويى سگِ پيسه اى را مى بينم كه در خون اهل بيت من، دهان مى زند». شمر ـ كه خداوند، رويَش را زشت كند ـ پيس بود.

1178. الإمام عليّ عليه السلام: زارَنا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَعَمِلنا لَهُ حَريرَةً، وأهدَت لَنا اُمُّ أيمَنَ قَعبا مِن لَبَنٍ وزُبدا وصَحفَةً مِن تَمرٍ، فَأَكَلَ النَّبِيُّ وأكَلنا مَعَهُ، ثُمَّ وَضَّأتُ رَسولَ اللّهِ، فَقامَ وَاستَقبَلَ القِبلَةَ فَدَعَا اللّهَ ما شاءَ. ثُمَّ أكَبَّ عَلَى الأَرضِ بِدُموعٍ غَزيرَةٍ مِثلِ المَطَرِ، فَهِبنا رَسولَ اللّهِ أن نَسأَلَهُ، فَوَثَبَ الحُسَينُ فَقالَ: يا أبَتي، رَأَيتُكَ تَصنَعُ ما لَم أرَكَ تَصنَعُ مِثلَهُ!

فَقالَ: يا بُنَيَّ، إنّي سُرِرتُ بِكُمُ اليَومَ سُرورا لَم اُسَرَّ بِكُم مِثلَهُ، وإنَّ حَبيبي جَبرَئيلَ عليه السلام أتاني فَأَخبَرَني أنَّكُم قَتلى، وأنَّ مَصارِعَكُم شَتّى، فَدَعَوتُ اللّهَ لَكُم وأحزَنَني ذلِكَ. فَقالَ الحُسَينُ: يا رَسولَ اللّهِ، فَمَن يَزورُنا عَلى تَشَتُّتِنا، ويَتَعاهَدُ قُبورَنا؟ قالَ: طائِفَةٌ مِن اُمَّتي يُريدونَ بِرّي وصِلَتي، فَإِذا كانَ يَومُ القِيامَةِ شَهِدتُها بِالمَوقِفِ، وأخَذتُ بِأَعضادِها فَأَنجَيتُها وَاللّهِ مِن أهوالِهِ وشَدائِدِهِ.

1178. امام على عليه السلام: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به ديدن ما آمد. براى ايشان، حريره اى تهيّه كرديم و امّ اَيمَن، قدحى شير و كره و طبقى خرما آورد. پيامبر صلى الله عليه و آله، شروع به خوردن كرد و ما نيز با ايشان خورديم. سپس پيامبر خدا را وضو دادم و ايشان برخاست و رو به قبله ايستاد و مقدارى دعا كرد. سپس چشمانش را به زمين دوخت و مانند باران، اشك ريخت. ما جرئت نكرديم علّت را از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله جويا شويم. حسين از جا پريد و گفت: پدر جان! عملى از شما ديدم كه قبلاً نديده بودم چنان كارى انجام دهيد!

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «فرزند عزيزم! من امروز از ملاقات شما چنان خوش حال شدم كه سابقه نداشته است؛ ولى دوستم جبرئيل نزد من آمد و به من خبر داد كه شماها كشته خواهيد شد و هر كدامتان در جايى بر زمين خواهيد افتاد. از اين رو من براى شما دعا كردم و اين خبر، موجب اندوه من گشت».

حسين گفت: اى پيامبر خدا! با اين پراكندگى، چه كسى به زيارت ما خواهد آمد و چه كسى از قبرهاى ما مواظبت خواهد نمود؟

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «گروهى از امّتم كه خواهان نيكى و ارتباط با من اند. پس چون روز قيامت شود، من اين عدّه را در موقف مى بينم و بازوانشان را مى گيرم و به خدا سوگند، آنان را از هول و هراس ها و سختى هاى موقف، نجات مى دهم».

11 / 5: ما وَقَعَ عَلَيهِم مِنَ الظُّلمِ

11 / 5: ستم هاى رفته بر اهل بيت عليهم السّلام

1179. الإمام الحسن عليه السلام ـ في خُطبَتِهِ بَعدَ قَتلِ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام ـ: لَقَد حَدَّثَني جَدّي رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أنَّ الأَمرَ يَملِكُهُ اثنا عَشَرَ إماما مِن أهلِ بَيتِهِ وصَفوَتِهِ، ما منِّا إلّا مَقتولٌ أو مَسمومٌ.

1179. امام حسن عليه السلام ـ در سخنانى كه پس از شهادت امير مؤمنان عليه السلام بيان نمود ـ: جدّم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود كه امر [امامت] را دوازده امام از اهل بيت و برگزيدگان او، به عهده مى گيرند و هيچ يك از ما نيست، مگر اين كه يا به قتل مى رسد و يا با زهر كشته مى شود.

1180. الإمام عليّ عليه السلام: ... حَتّى إذا قَبَضَ اللّهُ رَسولَهُ صلى الله عليه و آله رَجَعَ قَومٌ عَلَى الأَعقابِ، وغالَتهُمُ السُّبُلُ، وَاتَّكَلوا عَلَى الوَلائِجِ، ووَصَلوا غَيرَ الرَّحِمِ، وهَجَرُوا السَّبَبَ الَّذي اُمِروا بِمَوَدَّتِهِ، ونَقَلُوا البِناءَ عَن رَصِّ أساسِهِ، فَبَنَوهُ في غَيرِ مَوضِعِهِ. مَعادِنُ كُلِّ خَطيئَةٍ، وأبوابُ كُلِّ ضارِبٍ في غَمرَةٍ.

1180. امام على عليه السلام: ... تا اين كه چون خداوند، جان پيامبر خود را گرفت، قومى به عقب بر گشتند و راه هاى گوناگون، آنان را نابود كرد و بر انديشه هاى نادرست خويش تكيه كردند و با غير خويشاوند، پيوند بر قرار كردند و از وسيله اى (اهل بيت) كه به دوستى آن مأمور شده بودند، دور گشتند و آن بنا را از روى بنيادِ استوارش حركت دادند و در غير جايش گذاشتند. اينان، معدن هر خطا و دروازه هايى گشوده به روى هر كسى بودند كه خواهان گام نهادن در باطل و گم راهى بود.

1181. المناقب لابن شهرآشوب عن المنهال بن عمرو: إنَّ مُعاوِيَةَ سَأَلَ الحَسَنَ عليه السلام أن يَصعَدَ المِنبَرَ ويَنتَسِبُ، فَصَعِدَ فَحَمِدَ اللّهَ وأثنى عَلَيهِ... ثُمَّ قالَ: أصبَحَت قُرَيشٌ تَفتَخِرُ عَلَى العَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله مِنها، وأصبَحَتِ العَرَبُ تَفتَخِرُ عَلَى العَجَمِ بِأَنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله مِنها، وأصبَحَتِ العَجَمُ تَعرِفُ حَقَّ العَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله مِنها، يَطلُبونَ حَقَّنا ولا يَرُدّونَ إلَينا حَقَّنا.

1181. المناقب، ابن شهرآشوب ـ به نقل از منهال بن عمرو ـ: معاويه از حسن عليه السلام خواست كه بر منبر رود و نسب خود را بيان كند. حسن عليه السلام بر منبر رفت و حمد و ثناى خداوند گفت... و سپس فرمود: «قريش بر عرب ها فخر مى فروشد كه محمّد صلى الله عليه و آله از آنهاست و عرب ها بر عجم ها فخر مى فروشند كه محمّد صلى الله عليه و آله از آنهاست و عجم ها اين حق را براى عرب ها معترف اند كه محمّد صلى الله عليه و آله از آنان است. حقّ ما را [از غاصبانِ حقّ ما] مى طلبند و حقّمان را به ما بر نمى گردانند.

1182. المعجم الكبير عن حبيب بن يسار: لمَّا اُصيبَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام قامَ زَيدُ بنُ أرقَمَ إلى بابِ المَسجِدِ فَقالَ: أفَعَلتُموها؟! أشهَدُ أنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: «اللّهُمَّ أستَودِعُكَهُما وصالِحَ المُؤمِنينَ»، فَقيلَ لِعُبَيدِ اللّهِ بنِ زِيادٍ: إنَّ زَيدَ بنَ أرقَمَ قالَ كَذا وكَذا، فَقالَ: ذلِكَ شَيخٌ قَد ذَهَبَ عَقلُهُ.

1182. المعجم الكبير ـ به نقل از حبيب بن يسار ـ: چون حسين بن على عليه السلام كشته شد، زيد بن ارقم به كنار درِ مسجد رفت و گفت: شمايان، اين كار را كرديد؟! گواهى مى دهم كه شنيدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «بار خدايا! من اين دو (حسن و حسين) و شايسته از مؤمنان را به تو مى سپارم».

به عبيد اللّه بن زياد، خبر دادند كه زيد بن ارقم، چنين و چنان گفته است. ابن زياد گفت: او پيرمردى است كه عقلش را از دست داده است.

1183. تاريخ اليعقوبي ـ في ذِكرِ وَفاةِ فاطِمَةَ عليهاالسلام ـ: دَخَلَ إلَيها في مَرَضِها نِساءُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وغَيرُهُنَّ مِن نِساءِ قُرَيشٍ، فَقُلنَ: كَيف أنتِ؟ قالتَ: أجِدُني وَاللّهِ كارِهَةً لِدُنياكُم، مَسرورَةً لِفِراقِكُم، ألقَى اللّهَ ورَسولَهُ بِحَسَراتٍ مِنكُنَّ، فَما حُفِظَ لِيَ الحَقُّ، ولا رُعِيَت مِنِّي الذِّمَّةُ، ولا قُبِلَتِ الوَصِيَّةُ، ولا عُرِفَتِ الحُرمَةُ.

1183. تاريخ اليعقوبى ـ در بيان رحلت فاطمه عليهاالسلام ـ: هنگامى كه فاطمه عليهاالسلام در بستر بيمارى افتاده بود، همسران پيامبر خدا و ديگر زنان قريش، به عيادت او رفتند و گفتند: چگونه اى؟

فرمود: «به خدا سوگند، از دنياى شما بيزارم و از جدايىِ شما شادمان. خدا و پيامبر او را با دردِ دل هايى كه از شما دارم، ملاقات مى كنم؛ زيرا نه حقّ من حفظ شد و نه عهدم رعايت شد و نه وصيّت به گوش گرفته شد و نه حرمتم پاس داشته شد».

1184. الإمام الحسين عليه السلام: لَمّا قُبِضَت فاطِمَةُ عليهاالسلام دَفَنَها أميرُ المُؤمِنينَ سِرّا وعَفا عَلى مَوضِعِ قَبرِها، ثُمَّ قامَ فَحَوَّلَ وَجهَهُ إلى قَبرِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالَ:

السَّلامُ عَلَيكَ يا رَسولَ اللّهِ عَنّي، وَالسَّلامُ عَلَيكَ عَنِ ابنَتِكَ وزائِرَتِكَ وَالبائِتَةِ فِي الثَّرى بِبُقعَتِكَ، وَالُمختارِ اللّهِ لها سُرعَةَ اللَّحاقِ بِكَ، قَلَّ يا رَسولَ اللّهِ عَن صَفِيَّتِكَ صَبري، وعَفا عَن سَيِّدَةِ نِساءِ العالَمينَ تَجَلُّدي، إلّا أنَّ لي فِي التَّأَسّي بِسُنَّتِكَ في فُرقَتِكَ مَوضِعَ تَعَزٍّ، فَلَقَد وَسَّدتُكَ في مَلحودَةِ قَبرِكَ، وفاضَت نَفسُكَ بَينَ نَحري وصَدري. بَلى، وفي كِتابِ اللّهِ لي أنعَمُ القَبولِ، إنّا للّهِِ وإنّا إلَيهِ راجِعونَ، قَدِ استُرجِعَتِ الوَديعَةُ واُخِذَتِ الرَّهينَةُ، واُخلِسَتِ الزَّهراءُ، فَما أقبَحَ الخَضراءَ وَالغَبراءَ.

يا رَسولَ اللّهِ! أمّا حُزني فَسَرمَدٌ، وأمّا لَيلي فَمُسَهَّدٌ، وهُمٌّ لا يَبرَحُ مِن قَلبي أو يَختارَ اللّهُ لي دارَكَ الَّتي أنتَ فيها مُقيمٌ، كَمَدٌ مُقَيِّحٌ، وهَمٌّ مُهَيِّجٌ، سَرعانَ ما فُرِّقَ بَينَنا وإلَى اللّهِ أشكو، وسَتُنَبِّئُكَ ابنَتُكَ بِتَظافُرِ اُمَّتِكَ عَلى هَضمِها، فَأَحفِهَا السُّؤالَ وَاستَخبِرهَا الحالَ، فَكَم مِن غَليلٍ مُعتَلِجٍ بِصَدرِها لَم تَجِد إلى بَثِّهِ سَبيلاً، وسَتَقولُ ويَحكُمُ اللّهُ وهُوَ خَيرُ الحاكِمينَ.

سَلامَ مُوَدِّعٍ لا قالٍ ولا سَئِمٍ، فَإِن أنصَرِف فَلا عَن مَلالَةٍ، وإن أقُم فَلا عَن سوءِ ظَنٍّ بِما وَعَدَ اللّهُ الصّابِرينَ.

1184. امام حسين عليه السلام: چون فاطمه عليهاالسلام از دنيا رفت، امير مؤمنان عليه السلام او را مخفيانه به خاك سپرد و محلّ قبرش را ناپديد ساخت و سپس برخاست و رو به سوى قبر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله كرد و گفت:

«سلام من بر تو، اى پيامبر خدا و سلام بر تو، از جانب دخترت؛ همو كه اينك به ديدار تو آمد و از من جدا گشت و در آرامگاه تو در خاك خُفت و خدا خواست كه زودتر به تو ملحق شود. اى پيامبر خدا! از فراق دختِ برگزيده ات، شكيبايى ام كم شده است و از جدايى سَرور زنان عالم، توانم را از كف داده ام؛ امّا تأسّى به سنّت تو و غم و دردى كه از فراقت كشيدم، موجب تسليت من [در مصيبت دخترت فاطمه] است؛ زيرا من خود، تو را در لحدِ آرامگاهت نهادم و در حالى جان دادى كه سَرت به سينه من چسبيده بود. آرى، در كتاب خدا براى من، بهترين عامل پذيرش [و تحمّل اين مصيبتها] وجود دارد: «ما همه از آنِ خداييم و همه به سوى او باز مى گرديم». هر آينه امانت، پس گرفته شد و گرو دريافت گرديد و زهرا از كفم ربوده شد.

اى پيامبر خدا! اينك، اين آسمان نيلگون و اين زمين تيره، چه زشت در نظرم جلوه مى كنند! اندوهم هميشگى است و شب هايم به بيدارى مى گذرد و اندوه، هرگز از دلم رخت بر نمى بندد، تا آن گاه كه خداوند، خانه اى را كه تو در آن جاى گرفته اى، برايم بر گزيند [و به تو ملحق شوم]. مرا غصّه اى است بس دل خراش و اندوهى كه آرام و قرار نمى گذارد. چه زود ميان ما جدايى افتاد. شكايت خود را پيشِ خدا مى برم. دخترت از همدست شدن امّتت در ستم بر او، به تو گزارش خواهد داد. همه ماجرا را از او بپرس و اوضاع و احوال را از او جويا شو؛ زيرا چه بسا غم هاى سوزانى در سينه اش داشت و راهى براى بيان آنها نمى يافت؛ ولى اكنون [به تو] خواهد گفت و خدا هم داورى مى كند و او بهترينِ داوران است.

اينك با تو بدرود مى گويم، بدرودِ وداع كننده اى كه نه خشمگين است و نه خسته و بيزار؛ زيرا اگر از اين جا بروم، از روى ملال [و خستگى] نيست و اگر بمانم، به واسطه بدگمانى به وعده اى كه خداوند به شكيبايان داده است، نيست».

1185. سنن الترمذي عن عبد الرّحمن بن أبي نعم: إنَّ رَجُلاً مِن أهلِ العِراقِ سَأَلَ ابنَ عُمَرَ عَن دَمِ البَعوضِ يُصيبُ الثَّوبَ، فَقالَ ابنُ عُمَرَ: اُنظُروا إلى هذا يَسأَلُ عَن دَمِ البَعوضِ وقَد قَتَلُوا ابنَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، وسَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: إنَّ الحَسَنَ وَالحُسَينَ هُما رَيحانَتايَ مِنَ الدُّنيا.

1185. سنن الترمذى ـ به نقل از عبد الرحمان بن ابى نُعم ـ: مردى عراقى از ابن عمر پرسيد: اگر لباس، به خونِ پشه آلوده شود، چه حكمى دارد؟

ابن عمر گفت: اين مرد را ببينيد كه از [حُكمِ] خون پشه مى پرسد، در حالى كه فرزند پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را كشتند، با اين كه من از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمايد: «حسن و حسين، دو گل خوش بوى من از دنيايند»!

1186. جامع الأخبار عن المنهال بن عمرو: دَخَلتُ عَلى عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام فَقُلتُ: السَّلامُ عَلَيكُم، كَيفَ أصبَحتُم رَحِمَكُمُ اللّهُ؟ قالَ: أنتَ تَزعُمُ أنَّكَ لَنا شيعَةٌ وأنتَ لا تَعرِفُ صَباحَنا ومَساءَنا!! أصبَحنا في قَومِنا بِمَنزِلَةِ بَني إسرائيلَ في آلِ فِرعَونَ، يُذَبِّحونَ الأَبناءَ ويَستَحيونَ النِّساءَ، وأصبَحَ خَيرُ البَرِيَّةِ بَعدَ نَبِيِّها صلى الله عليه و آله يُلعَنُ عَلَى المَنابِرِ، ويُعطَى الفَضلُ وَالأَموالُ عَلى شَتمِهِ، وأصبَحَ مَن يُحِبُّنا مَنقوصاً حَقُّهُ عَلى حُبِّهِ إيّانا، وأصبَحَت قُرَيشٌ تَفَضَّلُ عَلى جَميعِ العَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله مِنهُم، يَطلُبونَ بِحَقِّنا ولا يَعرِفونَ لَنا حَقّا. اُدخُل فَهذا صَباحُنا ومَساؤُنا.

1186. جامع الأخبار ـ به نقل از منهال بن عمرو ـ: خدمت امام زين العابدين عليه السلام رسيدم و گفتم: سلام بر شما! رحمت خدا بر شما باد! حالتان چگونه است؟

فرمود: «تو مى گويى شيعه ما هستى و با اين حال نمى دانى كه روز و شب ما چگونه مى گذرد!؟ ما در ميان قوم خود، چونان بنى اسرائيل در ميان آل فرعون هستيم؛ پسرانمان را مى كشند و زنانمان را زنده نگه مى دارند و بهترينِ افرادِ امّت پس از پيامبرش، بر روى منبرها لعن مى شود و مال و منال مى دهند تا او را دشنام گويند و حقوق دوستداران ما به واسطه علاقه شان به ما، ضايع مى گردد. قريش به اين دستاويز كه محمّد از آنهاست، خود را بر همه عرب ها برترى مى دهند؛ حقّ ما را مى ستانند و كمترين حقّى براى ما قائل نيستند. وارد شو. روز و شبِ ما در اين حال مى گذرد».

1187. الإمام الباقر عليه السلام: مَن لَم يَعرِف سوءَ ما اُوتِيَ إلَينا مِن ظُلمِنا وذَهابِ حَقِّنا وما نُكِبنا بِهِ، فَهُوَ شَريكُ مَن أتى إلَينا فيما وَلِيَنا بِهِ.

1187. امام باقر عليه السلام: هر كس به بد و ناروا بودن ستم ها و حق كشى ها و رنج هايى كه به ما رسيده، معترف نباشد، با كسى كه اين كارها را در حقّ ما كرده، شريك است.

1188. الأمالي للطوسي عن المنهال بن عمرو: كُنتُ جالِسا مَعَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ الباقِرِ عليه السلام إذ جاءَهُ رَجُلٌ فَسَلَّمَ عَلَيهِ، فَرَدَّ عَلَيهِ السَّلامَ، قالَ الرَّجُلُ: كَيفَ أنتُم؟ فَقالَ لَهُ مُحَمَّدٌ عليه السلام: أوَما آنَ لَكُم أن تَعلَموا كَيفَ نَحنُ؟! إنَّما مَثَلُنا في هذِهِ الاُمَّةِ مَثَلُ بَني إسرائيلَ، كانَ يُذَبَّحُ أبناؤُهُم وتُستَحيى نِساؤهُم، ألا وإنَّ هؤُلاءِ يُذَبِّحونَ أبناءَنا ويَستَحيونَ نِساءَنا، زَعَمَتِ العَرَبُ أنّ لَهُم فَضلاً عَلَى العَجَمِ، فَقالَتِ العَجَمُ: وبِماذا؟ قالوا: كانَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله عَرَبِيّا، قالوا لَهُم: صَدَقتُم. وزَعَمَت قُرَيشٌ أنَّ لَها فَضلاً عَلى غَيرِها مِنَ العَرَبِ، فَقالَت لَهُمُ العَرَبُ مِن غَيرِهِم: وبِما ذاكَ؟ قالوا: كانَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله قُرَشِيّا، قالوا لَهُم: صَدَقتُم.

فَإِن كانَ القَومَ صَدَقوا فَلَنا فَضلٌ عَلَى النّاسِ؛ لِأَنّا ذُرِّيَّةُ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله وأهلُ بَيتِهِ خاصَّةً وعِترَتُهُ، لا يَشرَكُهُ في ذلِكَ غَيرُنا. فَقالَ لَهُ الرَّجُلُ: وَاللّهِ إنّي لَاُحِبُّكُم أهلَ البَيتِ. قالَ: فَاتَّخِذ لِلبَلاءِ جِلبابا، فَوَاللّهِ إنَّهُ لَأَسرَعُ إلَينا وإلى شيعَتِنا مِنَ السَّيلِ فِي الوادي، وبِنا يَبدَأُ البَلاءُ ثُمَّ بِكُم، وبِنا يَبدَأُ الرَّخاءُ ثُمَّ بِكُم.

1188. الأمالى، طوسى ـ به نقل از منهال بن عمرو ـ: با امام باقر عليهماالسلام نشسته بودم كه مردى وارد شد و به ايشان سلام كرد. امام عليه السلام جواب سلامش را داد. آن مرد گفت: حالتان چگونه است؟

امام باقر عليه السلام به او فرمود: «آيا زمان آن نرسيده است كه بدانيد ما چه حالى داريم؟! حكايت ما در ميان اين امّت، همچون حكايت بنى اسرائيل است كه پسرانشان را سر مى بريدند و زنانشان را زنده نگه مى داشتند. بدانيد كه اينان نيز پسران ما را مى كشند و زنانمان را زنده مى گذارند. عرب ها مى گويند كه بر عجم ها برترى دارند و عجم ها مى پرسند: به چه علّت؟ و آنها مى گويند: چون محمّد صلى الله عليه و آله، عرب بود. عجم ها پاسخ مى دهند: درست مى گوييد. قريش مى گويند كه بر ديگر عرب ها برترند و آن ديگر عرب ها مى گويند: به چه دليل؟ و قريش جواب مى دهند: چون محمّد صلى الله عليه و آله، از قريش بود. عرب ها مى گويند: درست مى گوييد.

اگر اين قومْ راست مى گويند، پس ما بر همه مردم، برترى داريم؛ چرا كه ما، ذريّه محمّد صلى الله عليه و آله و اهل بيت خاصّ او و عترتش هستيم و جز ما، كسى اين ويژگى را ندارد».

آن مرد به امام عليه السلام گفت: به خدا سوگند كه من شما اهل بيت را دوست دارم.

امام عليه السلام فرمود: «پس تن پوشى براى بلا آماده كن؛ زيرا به خدا سوگند كه بلا به سوى ما و شيعيانمان، شتابنده تر حركت مى كند تا سيل در درّه. بَلا، نخست به ما مى رسد و سپس به شما و آسايش نيز نخست به ما مى رسد و آن گاه به شما».

1189. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد: رُوِيَ أنَّ أبا جَعفَرٍ مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ الباقِرِ عليه السلام قالَ لِبَعضِ أصحابِهِ: يا فُلانُ، ما لَقينا مِن ظُلمِ قُرَيشٍ إيّانا وتَظاهُرِهِم عَلَينا! وما لَقِيَ شيعَتُنا ومُحِبّونا مِنَ النّاسِ! إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قُبِضَ وقَد أخبَرَ أنّا أولَى النّاسِ بِالنّاسِ، فَتَمالَأَت عَلَينا قُرَيشٌ حَتّى أخرَجَتِ الأَمرَ عَن مَعدِنِهِ، وَاحتَجَّت عَلَى الأَنصارِ بِحَقِّنا وحُجَّتِنا. ثُمَّ تَداوَلَتها قُرَيشٌ، واحِدٌ بَعدَ واحِدٍ، حَتّى رَجَعَت إلَينا، فَنَكَثَت بَيعَتَنا، ونَصَبَتِ الحَربَ لَنا، ولَم يَزَل صاحِبُ الأَمرِ في صَعودٍ كَؤودٍ حَتّى قُتِلَ.

فَبويِعَ الحَسَنُ ابنُهُ وعوهِدَ، ثُمَّ غُدِرَ بِهِ واُسلِمَ، ووَثَبَ عَلَيهِ أهلُ العِراقِ حَتّى طُعِنَ بِخَنجَرٍ في جَنبِهِ، ونُهِبَت عَسكَرُهُ، وعولِجَت خَلاليلُ اُمَّهاتِ أولادِهِ، فَوادَعَ مُعاوِيَةَ وحَقَنَ دَمَهَ ودِماءَ أهلِ بَيتِهِ، وهُم قَليلٌ حَقَّ قَليلٍ.

ثُمَّ بايَعَ الحُسَينَ عليه السلام مِن أهلِ العِراقِ عِشرونَ ألفا، ثُمَّ غَدَروا بِهِ، وخَرَجوا عَلَيهِ، وبَيعَتُهُ في أعناقِهِم، وقَتَلوهُ.

ثُمَّ لَم نَزَل ـ أهلَ البَيتِ ـ نُستَذَلُّ ونُستَضامُ، ونُقصى ونُمتَهَنُ، ونُحرَمُ ونُقتَلُ، ونَخافُ ولا نَأمَنُ عَلى دِمائِنا ودِماءِ أولِيائِنا. ووَجَدَ الكاذِبونَ الجاحِدونَ لِكَذِبِهِم وجُحودِهِم مَوضِعا يَتَقَرَّبونَ بِهِ إلى أولِيائِهِم، وقُضاةِ السّوءِ وعُمّالِ السّوءِ في كُلِّ بَلدَةٍ، فَحَدَّثوهُم بِالأَحاديثِ المَوضوعَةِ المَكذوبَةِ، ورَوَوا عَنّا ما لَم نَقُلهُ وما لَم نَفعَلهُ؛ لِيُبَغِّضونا إلَى النّاسِ.

وكانَ عِظَمُ ذلِكَ وكِبَرُهُ زَمَنَ مُعاوِيَةَ بَعدَ مَوتِ الحَسَنِ عليه السلام، فَقُتِّلَت شيعَتُنا بِكُلِّ بَلدَةٍ، وقُطِّعَتِ الأَيدي وَالأَرجُلُ عَلَى الظِّنَّةِ، وكانَ مَن يُذكَرُ بِحُبِّنا وَالاِنقِطاعِ إلَينا سُجِنَ أو نُهِبَ مالُهُ، أو هُدِمَت دارُهُ.

ثُمَّ لَم يَزَلِ البَلاءُ يَشتَدُّ ويَزدادُ إلى زَمانِ عُبَيدِ اللّهِ بنِ زِيادٍ قاتِلِ الحُسَينِ عليه السلام، ثُمَّ جاءَ الحَجّاجُ فَقَتَلَهُم كُلَّ قَتلَةٍ، وأخَذَهُم بِكُلِّ ظِنَّةٍ وتُهَمَةٍ، حَتّى إنَّ الرَّجُلَ لَيُقالُ لَهُ: «زِنديقٌ» أو «كافِرٌ» أحَبُّ إلَيهِ مِن أن يُقالَ: «شيعَةُ عَلِيٍّ»!

1189. شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد:روايت شده است كه امام باقر عليه السلام به يكى از يارانش فرمود: «فلانى! ما چه ستم ها و دشمنى هايى از قريش ديديم و چه ستم ها كه شيعيان و دوستداران ما از مردم ديدند! پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيش از آن كه از دنيا برود، فرموده بود كه ما از خود مردم به آنان سزاوارتريم؛ امّا قريش، عليه ما هم داستان شدند و كار [امامت و خلافت] را از جايگاهش خارج ساختند و آنچه را كه حق و حجّت ما بود، در اختيار خويش گرفتند و با آن در برابرِ انصار، حجّت آوردند. سپس قريش، آن [پيشوايى و خلافت] را در ميان خود، دست به دست كردند، تا اين كه سرانجام، اين حق به خود ما باز گشت؛ امّا بيعت ما را شكستند و در برابرمان پرچم جنگ برافراشتند و امير مؤمنان عليه السلام پيوسته با رنج و مشقّت، دست به گريبان بود، تا آن كه به شهادت رسيد.

پس از او، با فرزندش حسن، بيعت و پيمان بسته شد؛ امّا به وى خيانت شد و [در برابر دشمن] وادار به تسليم گرديد و عراقيان بر وى شوريدند، تا جايى كه به پهلويش خنجر زدند و اردوگاهش غارت شد و خلخال از پاهاى مادران فرزندانش در آوردند. از اين رو، [ناچار] با معاويه صلح كرد و خون خود و خون خانواده اش را كه در اقليّتِ تمام به سر مى بردند، حفظ كرد.

سپس بيست هزار نفر از مردم عراق با حسين عليه السلام بيعت كردند؛ امّا به او خيانت كردند و در برابرش برخاستند و در حالى كه بيعت او را به گردن داشتند، او را به قتل رساندند.

از آن پس، ما اهل بيت، همچنان مورد قهر و ستم واقع مى شويم، از حقّ خود، دورمان مى كنند و مورد خوارى قرار مى گيريم، محروم مى شويم و كشته مى شويم، در رعب و وحشت به سر مى بريم و جان ما و جان شيعيانمان در امان نيست؛ امّا دروغگويان و منكران [حقّ ما]، به سبب دروغگويى و انكارشان، موقعيتى يافته اند كه به واسطه آن، مقرّب درگاه حكمرانان خود و قاضيان جور و كارگزاران نابه كار در هر شهرى هستند؛ چرا كه آنان (دروغگويان و منكران)، براى اينان روايت هاى جعلى و دروغ مى گويند و از قول ما سخنان و كردارى نقل مى كنند كه ما آنها را نگفته ايم و انجام نداده ايم و هدفشان [از نقل اين روايت ها و سخنان و كردار]، اين است كه ما را منفور مردم گردانند.

بيشترين و بدترين اين اعمال، در زمان معاويه پس از درگذشت حسن عليه السلام اتّفاق افتاد؛ زيرا در آن زمان، شيعيان ما در هر شهر و نقطه اى به قتل رسيدند و هر كس به صِرف اين كه مظنون [به شيعه بودن] واقع مى شد، دست و پاهايش قطع مى گرديد و اگر معلوم مى شد كسى دوستدار و علاقه مند به ماست، يا زندانى مى شد، يا اموالش به غارت مى رفت و يا خانه اش ويران مى گشت.

در زمان عبيد اللّه بن زياد، قاتل حسين عليه السلام، بلا [و مصيبت]، هر لحظه شديدتر و بيشتر مى شد. سپس حَجّاج آمد و همه آنها (دوستداران و شيعيان على و اهل بيت عليهم السلام) را از دَم تيغ گذراند و با كمترين سوءظن و تهمتى، ايشان را دستگير و مجازات مى كرد، تا جايى كه اگر به كسى مى گفتند: «زنديق» يا «كافر»، اين را خوش تر از آن مى داشت كه به او گفته شود: «شيعه على».

1190. الأمالي للصدوق عن حمزة بن حمران: دَخَلتُ إلَى الصّادِقِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام فَقالَ لي: يا حَمزَةُ، مِن أينَ أقبَلتَ؟ قُلتُ لَهُ: مِنَ الكوفَةِ.

قالَ: فَبَكى عليه السلام حَتّى بَلَّت دُموعُهُ لِحيَتَهُ، فَقُلتُ لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، ما لَكَ أكثَرتَ البُكاءَ؟! فَقالَ: ذَكَرتُ عَمّي زَيدا وما صُنِعَ بِهِ فَبَكَيتُ، فَقُلتُ لَهُ: ومَا الَّذي ذَكَرتَ مِنهُ؟

فَقالَ: ذَكَرتُ مَقتَلَهُ وقَد أصابَ جَبينَهُ سَهمٌ، فَجاءَهُ ابنُهُ يَحيى فَانكَبَّ عَلَيهِ وقالَ لَهُ: أبشِر يا أبَتاه فَإِنَّكَ تَرِدُ عَلى رَسولِ اللّهِ وعَلِيٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم. قالَ: أجَل يا بُنَيَّ، ثُمَّ دَعا بِحَدّادٍ فَنَزَعَ السَّهمَ مِن جَبينِهِ فَكانَت نَفسُهُ مَعَهُ، فَجيءَ بِهِ إلى ساقِيَةٍ تَجري عِندَ بُستانٍ زائِدَةٍ، فَحُفِرَ لَهُ فيها ودُفِنَ واُجرِيَ عَلَيهِ الماءُ.

وكانَ مَعَهُم غُلامٌ سِندِيٌّ لِبَعضِهِم، فَذَهَبَ إلى يوسُفَ بنِ عُمَرَ مِنَ الغَدِ فَأَخبَرَهُ بِدَفنِهِم إيّاهُ، فَأَخرَجَهُ يوسُفُ بنُ عُمَرَ فَصَلَبَهُ فِي الكُناسَةِ أربَعَ سِنينَ، ثُمَّ أمَرَ بِهِ فَاُحرِقَ بِالنّارِ وذُرِّيَ فِي الرِّياحِ، فَلَعَنَ اللّهُ قاتِلَهُ وخاذِلَهُ، وإلَى اللّهِ جَلَّ اسمُهُ أشكو ما نَزَلَ بِنا أهلَ بَيتِ نَبِيِّهِ بَعدَ مَوتِهِ، وبِهِ نَستَعينُ عَلى عَدُوِّنا وهُوَ خَيرُ مُستَعانٍ.

1190. الأمالى، صدوق ـ به نقل از حمزة بن حُمران ـ: خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم. به من فرمود: «اى حمزه! از كجا مى آيى؟».

گفتم: از كوفه.

امام عليه السلام آن قدر گريست كه محاسن او از اشكش، تر شد.

گفتم: اى پسر پيامبر خدا! چه شده است كه اين قدر، گريه مى كنيد؟!

فرمود: «به ياد عمويم زيد و آنچه با او كردند، افتادم و گريه ام گرفت».

گفتم: به ياد چه چيزى از او افتاديد؟

فرمود: «به ياد كشته شدنش افتادم كه تيرى به پيشانى اش خورد و پسرش يحيى آمد و خودش را بر روى او انداخت و گفت: بشارت باد تو را، اى پدر كه بر پيامبر خدا و على و فاطمه و حسن و حسين ـ كه درودهاى خدا بر آنان باد ـ وارد مى شوى! زيد گفت: آرى، فرزندم! سپس يحيى، آهنگرى را آورد و آن تير را از پيشانى اش بيرون كشيد و زيد، جان سپرد. پيكر او را نزد نهر آبى كه از كنار باغى مى گذشت، بردند و برايش در بستر آن نهر، گورى كندند و پيكرش را در آن دفن كردند و سپس آب را بر آن بستند. يكى از آنان، غلامى سِندى داشت كه او نيز همراهشان بود. فردايَش آن غلام، نزد يوسف بن عمر رفت و محلّ دفن زيد را به او خبر داد. يوسف بن عمر، جسد زيد را بيرون آورد و در كُناسه (محله اى در كوفه) به دار آويخت كه مدّت چهار سال، همچنان بالاى دار بود. سپس دستور داد جسدش را سوختند و خاكسترش را به باد دادند. لعنت خدا بر قاتل او و بر كسانى كه او را تنها و بى ياور گذاشتند! به خداى بلندنام، شكايت مى برم از آنچه پس از مرگ پيامبرش به ما اهل بيت رسيد و در برابر دشمنمان از او يارى مى خواهم كه او بهترين يار است».

1191. تاريخ الطبري عن محمّد بن إبراهيم: اُتِيَ بِهِم [أي بِبَعضِ بَنِي الحَسَنِ عليه السلام] أبو جَعفَرٍ ، فَنَظَرَ إلى مُحَمَّدِ بنِ إبراهيمَ بنِ حَسَنٍ فَقالَ: أنتَ الدّيباجُ الأَصفَرُ؟ قالَ: نَعَم. قالَ: أما وَاللّهِ لَأَقتُلَنَّكَ قِتلَةً ما قَتَلتُها أحَدا مِن أهلِ بَيتِكَ. ثُمَّ أمَرَ بِاُسطُوانَةٍ مَبنِيَّةٍ فَفُرِقَت، ثُمَّ اُدخِلَ فيها فَبَنى عَلَيهِ وهُوَ حَيٌّ.

1191. تاريخ الطبرى ـ در باره محمّد بن ابراهيم ـ: گروهى از فرزندان حسن عليه السلام را نزد ابو جعفر (منصور دوانيقى) آوردند. او به محمّد بن ابراهيم بن حسن، نگاهى كرد و گفت: ديباجِ اَصفر، تويى؟

گفت: آرى.

منصور گفت: به خدا سوگند، تو را به چنان وضعى مى كشم كه تا كنون هيچ يك از افراد خاندانت را چنان نكشته باشم.

سپس دستور داد ستونى را شكاف دادند و او را زنده زنده داخل آن كردند و رويش را بستند.

1192. مقاتل الطالبيّين عن موسى بن عبد اللّه: حُبِسنا فِي المُطبِقِ، فَما كُنّا نَعرِفُ أوقاتَ الصَّلواتِ إلّا بِأَجزاءٍ يَقرَأُها عَلِيُّ بنُ الحَسَنِ بنِ الحَسَنِ بنِ الحَسَنِ.

1192. مقاتل الطالبيّين ـ به نقل از محمّد بن اسماعيل ـ: از جدّم موسى بن عبد اللّه شنيدم كه مى گفت: در سياه چالى زندانى شديم، به طورى كه وقت هاى نماز را تنها از طريق جزءهايى كه على بن حسن بن حسن بن حسن قرائت مى كرد، تشخيص مى داديم.

1193. مقاتل الطالبيّين عن موسى بن عبد اللّه بن موسى: تُوُفِّيَ عَلِيُّ بنُ الحَسَنِ وهُوَ ساجِدٌ في حَبسِ أبي جَعفَرٍ، فَقالَ عَبدُ اللّهِ: أيقِظُوا ابنَ أخي، فَإِنّي أراهُ قَد نامَ في سُجودِهِ. قالَ: فَحَرَّكوهُ فَإِذا هُوَ قَد فارَقَ الدُّنيا. فَقالَ: رَضِيَ اللّهُ عَنكَ، إنَّ عِلمي فيكَ أنَّكَ تَخافُ هذَا المَصرَعَ.

1193. مقاتل الطالبيّين ـ به نقل از موسى بن عبد اللّه بن موسى ـ: على بن حسن، در زندانِ ابو جعفر (منصور دَوانيقى) در حال سجده از دنيا رفت. عبد اللّه گفت: برادرزاده ام را بيدار كنيد؛ چون فكر مى كنم در حال سجده خوابش برده است. امّا چون او را تكان دادند، ديدند از دنيا رفته است. عبد اللّه گفت: خدا از تو خشنود بادا! من مى دانستم تو بيم آن دارى كه در اين جا بميرى.

1194. مقاتل الطالبيّين عن محمّد بن المنصور المراديّ: قالَ يَحيَى بنُ الحُسَينِ بنِ زَيدٍ: قُلتُ لِأَبي: يا أبَه، إنّي أشتَهي أن أرى عَمّي عيسَى بنَ زَيدٍ، فَإِنَّهُ يَقبُحُ بِمِثلي أن لا يَلقى مِثلَهُ مِن أشياخِهِ. فَدَافَعَني عَن ذلِكَ مُدَّةً، وقالَ: إنَّ هذا أمرٌ يَثقُلُ عَلَيهِ، وأخشى أن يَنتَقِلَ عَن مَنزِلِهِ كَراهِيَةً لِلِقائِكَ إيّاهُ فَتَزعَجُهُ.

فَلَم أزَل بِهِ اُداريهِ وألطُفُ بِهِ حَتّى طابَت نَفسُهُ لي بِذلِكَ، فَجَهَّزَني إلَى الكوفَةِ وقالَ لي: إذا صِرتَ إلَيها فَاسأَل عَن دورِ بَني حَيٍّ، فَإِذا دُلِلتَ عَلَيها فَاقصُدها فِي السِّكَّةِ الفُلانِيَّةِ، وسَتَرى في وَسَطِ السِّكَّةِ دارا لَها بابٌ صِفَتُهُ كَذا وكَذا، فَاعرِفهُ وَاجلِس بَعيدا مِنها في أوَّلِ السِّكَّةِ، فَإِنَّهُ سَيُقبِلُ عَلَيكَ عِندَ المَغرِبِ كَهلٌ طَويلٌ مَسنونُ الوَجهِ قَد أثَّرَ السُّجودُ في جَبهَتِهِ، عَلَيهِ جُبَّةُ صوفٍ، يَستَقِي الماءَ عَلى جَمَلٍ، وقَدِ انصَرَفَ يَسوقُ الجَمَلَ لا يَضَعُ قَدَما ولا يَرفَعُها إلّا ذَكَرَ اللّهَ عز و جلودُموعُهُ تَنحَدِرُ، فَقُم وسَلِّم عَلَيهِ وعانِقهُ فَإِنَّهُ سَيَذعَرُ مِنكَ كَما يَذعَرُ الوَحشُ، فَعَرِّفهُ نَفسَكَ وَانتَسِب لَهُ فَإِنَّهُ يَسكُنُ إلَيكَ ويُحَدِّثُكَ طَويلاً، ويَسأَلُكَ عَنّا جَميعا، ويُخبِرُكَ بِشَأنِهِ ولا يَضجَرُ بِجُلوسِكَ مَعَهُ، ولا تُطِل عَلَيهِ ووَدِّعهُ، فَإِنَّهُ سَوفَ يَستَعفيكَ مِن العَودَةِ إلَيهِ، فَافعَل ما يَأمُرُكَ بِهِ مِن ذلِكَ، فَإِنَّكَ إن عُدتَ إلَيهِ تَوارى عَنكَ وَاستَوحَشَ مِنكَ وَانتَقَلَ عَن مَوضِعِهِ وعَلَيهِ في ذلِكَ مَشَقَّةٌ. فَقُلتُ: أفعَلُ كَما أمَرتَني.

ثُمَّ جَهَّزَني إلَى الكوفَةِ ووَدَّعتُهُ وخَرَجتُ. فَلَمّا وَرَدتُ الكوفَةَ قَصَدتُ سِكَّةَ بَني حَيٍّ بَعدَ العَصرِ، فَجَلَستُ خارِجَها بَعدَ أن تَعَرَّفتُ البابَ الَّذي نَعَتَهُ لي، فَلَمّا غَرَبَتِ الشَّمسُ إذا أنَا بِهِ قَد أقبَلَ يَسوقُ الجَمَلَ، وهُوَ كَما وَصَفَ لي أبي لا يَرفَعُ قَدَما ولا يَضَعُها إلّا حَرَّكَ شَفَتَيهِ بِذِكرِ اللّهِ، ودُموعُهُ تَرَقرَقُ في عَينَيهِ وتَذرِفُ أحيانا. فَقُمتُ فَعانَقتُهُ، فَذَعِرَ مِنّي كَما يَذعَرُ الوَحشُ مِنَ الإِنسِ، فَقُلتُ: يا عَمِّ، أنَا يَحيَى بنُ الحُسَينِ بنِ زَيدٍ، اِبنُ أخيكَ.

فَضَمَّني إلَيهِ وبَكى حَتّى قُلتُ قَد جاءَت نَفسُهُ، ثُمَّ أناخَ جَمَلَهُ وجَلَسَ مَعي فَجَعَلَ يَسأَلُني عَن أهلِهِ رَجُلاً رَجُلاً وَامرَأَةً اِمرَأَةً وصَبِيّا صَبِيّا، وأنَا أشرَحُ لَهُ أخبارَهُم وهُوَ يَبكي.

ثُمَّ قالَ: يا بُنَيَّ، أنَا أستَقي عَلى هذَا الجَمَلِ الماءَ، فَأَصرِفُ ما أكتَسِبُ ـ يَعني مِن اُجرَةِ الجَمَلِ ـ إلى صاحِبِهِ وأتَقَوَّتُ باقِيَهُ، ورُبَّما عاقَني عائِقٌ عَنِ استِقاءِ الماءِ فَأَخرُجُ إلَى البَرِيَّةِ ـ يَعني بِظَهرِ الكوفَةِ ـ فَأَلتَقِطُ ما يَرمِي النّاسُ بِهِ مِنَ البُقولِ فَأَتَقَوَّتُهُ. وقَد تَزَوَّجتُ إلى هذَا الرَّجُلِ ابنَتَهُ، وهُوَ لا يَعلَمُ مَن أنَا إلى وَقتي هذا، فَوَلَدَت مِنّي بِنتا فَنَشَأَت وبَلَغَت وهِيَ أيضا لا تَعرِفُني ولا تَدري مَن أنَا، فَقالَت لي اُمُّها: زَوِّجِ ابنَتَكَ بِابنِ فُلانٍ السَّقّاءِ ـ لِرَجُلٍ مِن جيرانِنا يَسقِي الماءَ ـ فَإِنَّهُ أيسَرُ مِنّا وقَد خَطَبَها، وألَحَّت عَلَيَّ، فَلَم أقدِر عَلى إخبارِها - بِأَنَّ ذلِكَ غَيرُ جائِزٍ، ولا هُوَ بِكُف ءٍ لَها ـ فَيَشيعَ خَبَري، فَجَعَلَت تُلِحَّ عَلَيَّ، فَلَم أزَل أستَكفِي اللّهَ أمرَها حَتّى ماتَت بَعدَ أيّامٍ، فَما أجِدُني آسى عَلى شَيءٍ مِنَ الدّنيا أسايَ عَلى أنَّها ماتَت ولَم تَعلَم بِمَوضِعِها مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله.

قالَ: ثُمَّ أقسَمَ عَلَيَّ أن أنصَرِفَ ولا أعودَ إليهِ، ووَدَّعَني، فَلَمّا كانَ بَعدَ ذلِكَ صِرتُ إلَى المَوضِعِ الَّذِي انتَظَرتُهُ فِيهِ لِأَراهُ فَلَم أرَهُ، وكانَ آخِرَ عَهدي بِهِ.

1194. مقاتل الطالبيّين ـ به نقل از محمّد بن منصور مرادى ـ: يحيى بن حسين بن زيد گفت: به پدرم گفتم: پدر جان! من دوست دارم عمويم عيسى بن زيد را ببينم؛ زيرا براى فردى چون من، زشت است كه چنان پيرى از بزرگان خود را ملاقات نكند.

پدرم مدّتى مرا از اين كار باز مى داشت و مى گفت: چنين ملاقاتى بر او سنگين مى آيد و مى ترسم چون دوست ندارد تو او را ديدار كنى، منزل خود را به جاى ديگر منتقل كند و تو با اين كار، موجب ناراحتى و زحمت او شوى.

من همچنان با پدرم مدارا و مهربانى مى كردم، تا اين كه سرانجام به اين كار، رضايت داد و اسباب سفر مرا به كوفه فراهم كرد و به من گفت: چون به كوفه رسيدى، سراغ محلّه «بنى حَى» را بگير و وقتى آن جا را به تو نشان دادند، به فلان كوچه برو. در ميانه كوچه، منزلى خواهى ديد كه درِ آن، چنين و چنان است. آن در را نشانى كن و دور از آن منزل، در ابتداى كوچه بنشين. هنگام غروب آفتاب، مردى به طرف تو خواهد آمد ميان سال و بلندقامت و داراى چهره اى باريك و كشيده. بر پيشانى اش اثر سجده است و جبّه اى پشمى به تن دارد و با شتر خود، سقّايى مى كند. او از سقّايى بر گشته و شترش را مى راند و با هر قدمى كه بر مى دارد و مى گذارد، ذكر خداى عز و جل مى گويد و اشك هايش جارى است. برخيز و به او سلام كن و با وى معانقه نما. او همچون يك جانور صحرايى از تو خواهد رميد؛ امّا تو خودت را به او معرّفى كن و نسبتت را برايش باز گو. در اين صورت آرام مى گيرد و مدّت ها با تو سخن مى گويد و در باره همه ما از تو مى پرسد و تو را از اوضاع و احوالِ خودش آگاه مى سازد. از نشستن با تو خسته نمى شود؛ امّا تو زياد مزاحمش نشو و با او خداحافظى كن. از تو خواهش خواهد كرد كه ديگر به سراغش نروى و تو به اين دستور او عمل كن؛ زيرا اگر دوباره نزدش بروى، خودش را از تو پنهان مى كند و از تو مى گريزد و محلّ سكونت خود را تغيير مى دهد و اين كار، موجب رنج و زحمت او مى شود.

من گفتم: دستور شما را به كار مى بندم. آن گاه پدرم مرا عازم كوفه كرد و من خداحافظى كردم و به راه افتادم.

چون وارد كوفه شدم، نزديك غروب به كوچه بنى حَى رفتم و ابتدا درِ منزلى را كه پدرم برايم توصيف كرده بود، شناسايى كردم و بيرون از كوچه نشستم. آفتاب كه غروب كرد، ديدم شتر خود را مى راند و مى آيد. او همان گونه بود كه پدرم براى من توصيف كرده بود. هر قدمى كه بر مى داشت و مى گذاشت، لبانش به ذكر خدا مى جنبيد و اشك هاى او در ديدگانش مى گشت و گاهى قطراتى از آن به زمين مى ريخت. من برخاستم و او را در آغوش كشيدم؛ امّا او مانند يك جانور صحرايى كه از انسان وحشت مى كند، از من وحشت كرد. گفتم: عمو جان! من يحيى بن حسين بن زيد، برادرزاده شما هستم.

در اين وقت، مرا بغل كرد و آن قدر گريست كه گفتم مُرد. سپس شترش را خواباند و در كنار من نشست و در باره يكايك مردان و زنان و كودكان خانواده اش پرسيد و من اوضاع و احوال آنها را برايش شرح مى دادم و او مى گريست. سپس گفت: فرزندم! من با اين شتر، آب مى كشم و از درآمد آن، مزد شتر را به صاحبش مى دهم و با بقيّه آن، امرار معاش مى كنم. گاهى اوقات، مانعى پيش مى آيد كه نمى توانم آب كشى كنم. از اين رو، به صحرا ـ يعنى پشت كوفه ـ مى روم و از سبزى هايى كه مردم دور مى ريزند، بر مى دارم و رفع گرسنگى مى كنم. من با دختر اين مرد، ازدواج كردم و او هنوز هم نمى داند من كيستم. همسرم دخترى به دنيا آورد و آن دختر، بزرگ شد و به سنّ بلوغ رسيد و او هم مرا نمى شناخت و نمى دانست كيستم. مادرش به من گفت: پسر فلان سقّا ـ كه مردى از همسايگان ماست و آب كشى مى كند ـ به خواستگارى دخترت آمده است و وضع زندگى شان از ما بهتر است. دخترت را به همسرى او در آور. همسرم اصرار مى كرد؛ امّا من نمى توانستم به او بگويم كه اين كار، درست نيست و پسر او مناسب دختر ما نيست و وضعيت من لو مى رود. او همچنان اصرار مى كرد و من پيوسته از خدا مى خواستم كه خودش كارسازى كند، تا اين كه پس از چند روز، دخترم مُرد. فكر نمى كنم براى هيچ چيزِ دنيا اين قدر اندوهگين شده باشم كه براى مرگ دخترم شدم؛ زيرا او مُرد و از نسبت خود با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آگاه نشد.

او سپس مرا سوگند داد كه بروم و ديگر پيش او بر نگردم و با من خداحافظى كرد. بعد از اين ملاقات، بار ديگر به همان جايى كه منتظرش نشسته بودم بر گشتم تا مجدّداً او را ببينم؛ امّا نديدمش و اين، آخرين ديدار من با او بود.

1195. مقاتل الطالبيّين عن المنذر بن جعفر العبديّ عن أبيه: خَرَجتُ أنَا وَالحَسَنُ وعَلِيٌّ اِبنا صالِحِ بنِ حَيٍّ، وعَبدُ رَبِّهِ بنُ عَلقَمَةَ، وجَنابُ بنُ نِسطاسٍ مَعَ عيسَى بنِ زَيدٍ حُجّاجا بَعدَ مَقتَلِ إبراهيمَ، وعيسى بَينَنا يَستُرُ نَفسَهُ في زِيِّ الجَمّالينَ، فَاجتَمَعنا بِمَكَّةَ ذاتَ لَيلَةٍ فِي المَسجِدِ الحَرامِ، فَجَعَلَ عيسَى بنُ زَيدٍ وَالحَسَنُ بنُ صالِحٍ يَتَذاكَرانِ أشياءَ مِنَ السّيرَةِ، فَاختَلَفَ هُوَ وعيسى في مَسأَلَةٍ مِنها، فَلَمّا كانَ مِنَ الغَدِ دَخَلَ عَلَينا عَبدُ رَبِّهِ بنُ عَلقَمَةَ فَقالَ: قَدِمَ عَلَيكُمُ الشِّفاءُ فيَما اختَلَفتُم فيهِ، هذا سُفيانُ الثَّورِيُّ قَد قَدِمَ.

فَقاموا بِأَجمَعِهِم فَخَرَجوا إلَيهِ، فَجاؤوهُ وهُوَ فِي المَسجِدِ جالِسٌ، فَسَلَّموا عَلَيهِ، ثُمَّ سَأَلَهُ عيسَى بنُ زَيدٍ عَن تِلكَ المَسأَلَةِ، فَقالَ: هذِهِ مَسأَلَةٌ لا أقدِرُ عَلَى الجَوابِ عَنها؛ لِأَنَّ فيها شَيئا عَلَى السُّلطانِ، فَقالَ لَهُ الحَسَنُ: إنَّهُ عيسَى بنُ زَيدٍ، فَنَظَرَ إلى جَنابِ بنِ نِسطاسٍ مُستَثبِتا، فَقالَ لَهُ جَنابٌ: نَعَم، هُوَ عيسَى بنُ زَيدٍ. فَوَثَبَ سُفيانُ فَجَلَسَ بَينَ يَدَي عيسى وعانَقَهُ وبَكى بُكاءً شَديدا وَاعتَذَرَ إلَيهِ مِمّا خاطَبَهُ بِهِ مِنَ الرَّدِّ، ثُمَّ أجابَهُ عَنِ المَسأَلَةِ وهُوَ يَبكي. وأقبَلَ عَلَينا فَقالَ: إنَّ حُبَّ بَني فاطِمَةَ وَالجَزَعَ لَهُم مِمّا هُم عَلَيهِ مِنَ الخَوفِ وَالقَتلِ وَالتَّطريدِ لَيُبكي مَن في قَلبِهِ شَيءٌ مِنَ الإِيمانِ. ثُمَّ قالَ لِعيسى: قُم بِأَبي أنتَ فَأَخفِ شَخصَكَ لا يُصيبَكَ مِن هؤُلاءِ شَيءٌ نَخافُهُ. فَقُمنا فَتَفَرَّقنا.

1195. مقاتل الطالبيّين ـ به نقل از مُنذِر بن جعفر عبدى، از پدرش ـ: پس از كشته شدن ابراهيم، من و حسن و على، فرزندان صالح بن حى و عبد ربّه بن علقمه و جَناب بن نِسطاس با عيسى بن زيد به حج رفتيم. عيسى براى آن كه شناخته نشود، خود را در ميان ما به هيئت ساربانان در آورده بود. شبى در مسجد الحرام، دور هم جمع شديم و باب گفتگو در باره مطالبى از سيره[ى پيامبر خدا]، ميان عيسى بن زيد و حسن بن صالح باز شد و او و عيسى در باره يكى از مسائل آن، اختلاف نظر پيدا كردند. فرداى آن روز، عبد ربّه بن علقمه نزد ما آمد و گفت: موضوع مورد اختلاف شما حل شد. اين، سفيان ثورى است كه آمده است.

همگى برخاستند و نزد سفيان كه در مسجد نشسته بود، رفتند و به او سلام كردند. عيسى بن زيد در باره آن مسئله از سفيان سؤال كرد. سفيان گفت: اين سؤالى است كه من نمى توانم جوابش را بدهم؛ چون به حاكم بر مى خورد.

حسن گفت: اين، عيسى بن زيد است.

سفيان براى گرفتن تأييد به جَناب بن نِسطاس نگاه كرد. جناب گفت: آرى، او عيسى بن زيد است.

سفيان از جا پريد و رو به روى عيسى نشست و با او معانقه كرد و به شدّت گريست و از جواب ردّى كه به او داده بود، پوزش خواست. سپس در همان حال كه مى گريست، جواب سؤال او را داد و آن گاه رو به ما كرد و گفت: علاقه به فرزندان فاطمه و ناراحتى از رعب و وحشت و كشتار و آوارگى اى كه بر سر آنان آمده است، هر كس را كه ذرّه اى ايمان در قلبش باشد، به گريه مى اندازد. سپس به عيسى گفت: پدرم فدايت باد! برخيز و خودت را مخفى كن تا از اينها گزندى به تو نرسد.

ما برخاستيم و پراكنده شديم.

1196. مقاتل الطالبيّين عن عليّ بن جعفر الأحمر: حَدَّثَني أبي قالَ: كنُتُ أجتَمِعُ أنَا وعيسَى بنُ زَيدٍ، وَالحَسَنُ وعَلِيٌّ اِبنا صالِحِ بنِ حَيٍّ، وإسرائيلُ بنُ يونُسَ بنِ أبي إسحاقَ، وجَنابُ بنُ نِسطاسٍ، في جَماعَةٍ مِنَ الزَّيدِيَّةِ في دارٍ بِالكوفَةِ. فَسَعى ساعٍ إلَى المَهدِيِّ بِأَمرِنا ودَلَّهُ عَلَى الدّارِ، فَكَتَبَ إلى عامِلِهِ بِالكوفَةِ بِوَضعِ الأَرصادِ عَلَينا، فَإِذا بَلَغَهُ اجتِماعُنا كَبَسَنا وأخَذَنا ووَجَّهَ بِنا إلَيهِ.

فَاجتَمَعنا لَيلَةً في تِلكَ الدّارِ، فَبَلَغَهُ خَبرُنا فَهَجَمَ عَلَينا، ونَذِرَ القَومُ بِهِ وكانوا في عُلُوِّ الدّار، فَتَفَرَّقوا ونَجَوا جَميعا غَيري، فَأَخَذَني وحَمَلَني إلَى المَهدِيِّ، فَاُدخِلتُ إلَيهِ، فَلَمّا رَآني شَتَمَني بِالزِّنا، وقالَ لي: يَا بنَ الفاعِلَةِ! أنتَ الَّذي تَجتَمِعُ مَعَ عيسَى بنِ زَيدٍ وتَحُثُّهُ عَلَى الخُروجِ عَلَيَّ وتَدعو إلَيهِ النّاسَ؟!

فَقُلتُ لَهُ: يا هذا، أما تَستَحيي مِنَ اللّهِ، ولا تَتَّقِي اللّهَ ولا تَخافُهُ، تَشتِمُ الُمحصَناتِ وتَقذِفُهُنَّ بِالفاحِشَةِ، وقَد كانَ يَنبَغي لَكَ ويَلزَمُكَ في دينِكَ وما وُلّيتَهُ أن لَو سَمِعتَ سَفيها يَقولُ مِثلَ قَولِكَ أن تُقِيمَ عَلَيهِ الحَدَّ؟! فَأَعادَ شَتمي، ثُمَّ وَثَبَ إلَيَّ فَجَعَلَني تَحتَهُ، وضَرَبَني بِيَدَيهِ وخَبَطَني بِرِجلَيهِ وشَتَمَني. فَقُلتُ لَهُ: إنَّكَ لَشُجاعٌ شَديدٌ أيِّدٌ حينَ قَوِيتَ عَلى شَيخٍ مِثلي تَضرِبُهُ لا يَقدِرُ عَلَى المَنعِ مِن نَفسِهِ ولَا انتِصارَ لَها.

فَأَمَرَ بِحَبسي وَالتَّضييقِ عَلَيَّ، فَقُيِّدتُ بِقَيدٍ ثَقيلٍ، وحُبِستُ سِنينَ. فَلَمّا بَلَغَهُ وَفاةُ عيسَى بنِ زَيدٍ بَعَثَ إلَيَّ فَدَعاني، فَقالَ لي: مِن أيِّ النّاسِ أنتَ؟ قُلتُ: مِنَ المُسلِمينَ، قالَ: أعرابِيٌّ أنتَ؟ قُلتُ: لا، قالَ: فَمِن أيِّ النّاسِ أنتَ؟ قُلتُ: كانَ أبي عَبدا لِبَعضِ أهلِ الكوفَةِ وأعتَقَهُ فَهُوَ أبي، فَقالَ لي: إنَّ عيسَى بنَ زَيدٍ قَد ماتَ، فَقُلتُ: أعظِم بها مُصيبَةً، رَحِمَهُ اللّهُ؛ فَلَقَد كانَ عابِدا وَرِعا مُجتَهِدا في طاعَةِ اللّهِ غَيرَ خائِفٍ لَومَةَ لائِمٍ. قالَ: أفَما عَلِمتَ بِوَفاتِهِ؟ قُلتُ: بَلى، قالَ: فَلِمَ لَم تُبَشِّرني بِوَفاتِهِ؟ فَقُلتُ: لَم اُحِبَّ أن اُبَشِّرَكَ بِأَمرٍ لَو عاشَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَعَرَفَهُ لَساءَهُ.

فَأَطرَقَ طَويلاً ثُمَّ قالَ: ما أرى في جِسمِكَ فَضلاً لِلعُقوبَةِ، وأخافُ أن أستَعمِلَ شَيئا مِنها فيكَ فَتَموتَ، وقَد كُفيتُ عَدُوّي، فَانصَرِف في غَيرِ حِفظِ اللّهِ، وَاللّهِ لَئِن بَلَغَني أنَّكَ عُدتَ لِمِثلِ فِعلِكَ لَأَضرِبَنَّ عُنُقَكَ.

قالَ: فَانصَرَفتُ إلَى الكوفَةِ، فَقالَ المَهدِيُّ لِلرَّبيعِ: أما تَرى قِلَّةَ خَوفِهِ وشِدَّةَ قَلبِهِ؟! هكَذا يَكونُ وَاللّهِ أهلُ البَصائِرِ.

1196. مقاتل الطالبيّين ـ به نقل از على بن جعفر احمر ـ: پدرم برايم نقل كرد كه: من و عيسى بن زيد و حسن و على، دو فرزند صالح بن حى، و اسرائيل بن يونس بن ابى اسحاق و جَناب بن نِسطاس، با گروهى از زيديّه، در يكى از خانه هاى كوفه جمع مى شديم. يك نفر سخن چين، موضوع گردهمايى ما را به مهدى [عبّاسى]، گزارش داد و نشانى هاى آن منزل را برايش ذكر كرد. مهدى به كارگزار خود در كوفه نوشت كه براى ما كمين بگذارد و همين كه خبردار شد ما جمع شده ايم، خانه را محاصره و ما را دستگير كند و نزد او بفرستد.

شبى در آن خانه جمع شديم. خبر به كارگزار كوفه رسيد. به ما حمله كرد. افرادى كه بر بام خانه بودند، اعلام خطر كردند. افراد، پراكنده شدند و همه آنها نجات يافتند، بجز من. كارگزار، مرا دستگير كرد و نزد مهدى فرستاد. وقتى مرا به حضور او بردند و چشمش به من افتاد، مرا فحش مادر داد و گفت: اى مادر به خطا! تو با عيسى بن زيد جلسه تشكيل مى دهى و او را به قيام عليه من تشويق مى كنى و مردم را به سوى او فرا مى خوانى؟!

گفتم: اى مرد! از خدا شرم نمى كنى؟! از خدا پروا نمى كنى و از او نمى ترسى كه به زنان پاك دامن، دشنام مى دهى و آنها را به فاحشگى متّهم مى سازى، در حالى كه دين تو و مقام و منصبى كه دارى، اقتضا مى كند كه اگر شنيدى شخصِ نادانى، چنين ناسزاهايى به زبان مى آورد، بر او حد جارى كنى؟!

مهدى، دوباره مرا دشنام داد و سپس به طرف من پريد و مرا زير ضربه هاى مشت و لگدش گرفت و مرتّب ناسزا مى گفت. گفتم: تو به راستى كه خيلى شجاع و پُر زور و نيرومندى كه پيرمردى مانند مرا كه قدرت انتقام و دفاع از خود ندارد، مى زنى.

او دستور داد مرا زندانى كنند و بر من سخت گيرند. با زنجيرى گران، مرا بستند و دو سال زندانى شدم. چون خبر درگذشتِ عيسى بن زيد را شنيد، مرا احضار كرد و گفت: تو از چه مردمى هستى؟

گفتم: از مسلمانان.

گفت: تو اعرابى هستى؟

گفتم: نه.

گفت: پس از چه طايفه و مردمى هستى؟

گفتم: پدرم برده يكى از كوفيان بود و آن كوفى، او را آزاد كرد. بنا بر اين، او پدر من است.

گفت: عيسى بن زيد، مرده است.

گفتم: مصيبت مرگ او را بزرگ بدان. خدايش رحمت كند! مردى عابد و پارسا و در طاعت خدا كوشا بود و از سرزنش هيچ كسى نمى هراسيد.

گفت: نمى دانستى كه مرده است؟

گفتم: چرا.

گفت: پس چرا بشارت مرگ او را به من ندادى؟

گفتم: دوست نداشتم تو را به چيزى بشارت دهم كه اگر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله زنده بود و آن را مى شنيد، ناراحت مى شد.

مهدى مدّتى دراز، سر به زير افكند و آن گاه گفت: فكر نمى كنم بدن تو، بيش از اين، طاقت مجازات داشته باشد و مى ترسم اگر كيفر بيشترى در باره تو به كار گيرم، بميرى. از شرّ دشمنِ [اصلىِ] خود خلاص شدم. اينك برخيز و گورت را گم كن. به خدا سوگند، اگر بشنوم كه بار ديگر چنين كارهايى بكنى، گردنت را مى زنم.

من به كوفه باز گشتم و مهدى به ربيع گفت: مى بينى چه قدر بى باك و قوى دل است؟! به خدا سوگند كه اهل بصيرت، همگى اين گونه اند.

1197. الإمام الكاظم عليه السلام ـ مِن دُعائِهِ بَعدَ صَلاةِ جَعفَرٍ ـ: أسأَلُكَ أن تُصَلَّيَ عَلى مُحَمَّدٍ عَبدِكَ ورَسولِكَ... اللّهُمَّ صَلِّ عَلى أهلِ بَيتِهِ أئِمَّةِ الهُدى، ومَصابيحِ الدُّجى، واُمَنائِكَ في خَلقِكَ، وأصفِيائِكَ مِن عِبادِكَ، وحُجَجِكَ في أرضِكَ، ومَنارِكَ في بِلادِكَ، الصّابِرينَ عَلى بَلائِكَ، الطّالِبينَ رِضاكَ، الموفينَ بِوَعدِكَ، غَيرَ شاكّينَ فيكَ ولا جاحِدينَ عِبادَتَكَ، وأولِيائِكَ، وسَلائِلِ أولِيائِكَ، وخُزّانِ عِلمِكَ، الَّذين جَعَلتَهُم مَفاتيحَ الهُدى، ونورَ مَصابيحِ الدُّجى، صَلَواتُكَ عَلَيهِم ورَحمَتُكَ ورِضوانُكُ.

اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وعَلى مَنارِكَ في عِبادِكَ، الدّاعي إليكَ بِإِذنِكَ، القائِمِ بِأَمرِكَ، المُؤَدّي عَن رَسولِكَ عَلَيهِ وآلِهِ السَّلامُ.

اللّهُمَّ إذا أظهَرتَهُ فَأَنجِز لَهُ ما وَعَدتَهُ، وسُق إلَيهِ أصحابَهُ وَانصُرهُ، وقَوِّ ناصِريهِ، وبَلِّغهُ أفضَلَ أمَلِهِ، وأعطِهِ سُؤلَهُ، وجَدِّد بِهِ عَن مُحَمَّدٍ وأهلِ بَيتِهِ بَعدَ الذُّلِّ الَّذي قَد نَزَلَ بِهِم بَعدَ نَبِيِّكَ فَصاروا مَقتولينَ مَطرودينَ مُشَرَّدينَ خائِفينَ غَيرَ آمِنينَ. لَقوا في جَنبِكَ ـ ابتِغاءَ مَرضاتِكَ وطاعَتِكَ ـ الأَذى وَالتَّكذيبَ، فَصَبَروا عَلى ما أصابَهُم فيكَ، راضينَ بِذلِكَ، مُسَلِّمينَ لَكَ في جَميعِ ما وَرَدَ عَلَيهِم وما يَرِدُ إلَيهِم.

اللّهُمَّ عَجِّل فَرَجَ قائِمِهِم بِأَمرِكَ، وَانصُرهُ وَانصُر بِهِ دينَكَ الَّذي غُيِّرَ وبُدِّلَ، وجَدِّد بِهِ مَا امتَحى مِنهُ وبُدِّلَ بَعدَ نَبِيِّكَ صلى الله عليه و آله.

1197. امام كاظم عليه السلام ـ در دعا پس از نماز جعفر [طيّار] ـ: بار خدايا! بر اهل بيت او (محمّد صلى الله عليه و آله) درود فرست؛ همانان كه پيشوايان هدايت اند و چراغ هاى فروزان در تاريكى ها و امينان تو در ميان خلقَت و بندگان برگزيده ات و حجّت هاى تو در روى زمينت و مناره هاى تو در شهرهايت و شكيبايان بر بلايت و جويندگان خشنودى ات و وفا كنندگان به وعده ات هستند؛ آنان كه در تو شك ندارند و منكر عبادت تو نيستند و دوستان تو و از نسل دوستان تو و خزانه داران دانش تو اند؛ همانان كه كليدهاى هدايت، قرارشان دادى و پرتو چراغ هاى تاريكى ها. درود و رحمت و رضوان تو بر آنان باد!

بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست و نيز بر او كه چراغ راه نماى تو در ميان بندگان توست؛ همو كه به اذن تو به سوى تو دعوت مى كند و فرمان تو را بر پا مى دارد و پيام فرستاده تو را ـ كه بر او و خاندانش سلام باد ـ مى رساند.

بار خدايا! آن گاه كه او را آشكار ساختى، وعده اى را كه به او داده اى، به كار بَند و يارانش را به سوى او روان كن و يارى اش رسان و يارانش را نيرو ده و او را به بهترين آرزويش برسان و خواسته اش را بر آور و به واسطه او محمّد و اهل بيتش را ـ كه پس از پيامبرت، آن بلاها و ستم ها بر سرشان آمد ـ، قدرتى تازه بخش؛ همانان كه دست خوش كشتار و طرد و آوارگى و رعب و ناامنى شدند و به خاطر آن كه جوياى خشنودى و طاعت تو بودند، آزارها ديدند و تكذيب شدند؛ ولى بر آنچه [از رنج و سختى و مِحنت كه] در راه تو به آنان رسيد، شكيبايى كردند و آنها را به جان خريدند و در تمام آنچه بر سرشان آمد و مى آيد، تسليمِ [خواستِ] تو شدند.

بار خدايا! در فَرَج قائم آنان كه فرمان تو را بر پا مى دارد، تعجيل فرما! و او را يارى رسان! و به واسطه او، دينت را كه دست خوش تغيير و تبديل شده است، نصرت عطا فرما! و به وسيله او، آنچه را از دينت كه پس از پيامبر تو نابود و تحريف گشته، تجديد فرما!

1198. كتاب من لا يحضره الفقيه عن أبي الصّلت الهروي: سَمِعتُ الرِّضا عليه السلام يَقولُ: وَاللّهِ، ما مِنّا إلّا مَقتولٌ شَهيدٌ، فَقيلَ لَهُ: فَمَن يَقتُلُكَ يَا بنَ رَسولِ اللّهِ؟ قالَ: شَرُّ خَلقِ اللّهِ في زَماني، يَقتُلُني بِالسَّمِّ ثُمَّ يَدفِنُني في دارٍ مُضَيَّقَةٍ وبِلادِ غُربَةٍ.

1198. كتاب من لا يحضره الفقيه ـ به نقل از ابو صلت عبد السلام بن صالح هِرَوى ـ: از امام رضا عليه السلام شنيدم كه مى فرمايد: «به خدا سوگند، هيچ فردى از ما نيست، مگر اين كه كشته و شهيد مى شود».

گفته شد: اى پسر پيامبر خدا! چه كسى شما را خواهد كشت؟

فرمود: «بدترين خَلقِ خدا در زمان من. او مرا با زهر مى كشد و سپس در خانه اى محقّر و سرزمين غربت به خاك مى سپارد».

1199. الإمام الرضا عليه السلام: الحَمدُ للّهِِ الَّذي حَفِظَ مِنّا ما ضَيَّعَ النّاسُ، ورَفَعَ مِنّا ما وَضَعوهُ، حَتّى لَقَد لُعِنّا عَلى مَنابِرِ الكُفرِ ثَمانينَ عاما، وكُتِمَت فَضائِلُنا، وبُذِلَتِ الأَموالُ فِي الكَذِبِ عَلَينا، وَاللّهُ تَعالى يَأبى لَنا إلّا أن يُعلِيَ ذِكرَنا، ويُبَيِّنَ فَضلَنا. وَاللّهِ، ما هذا بِنا وإنَّما هُوَ بِرَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وقَرابَتِنا مِنهُ، حَتّى صارَ أمرُنا وما نَروي عَنهُ أنَّهُ سَيَكونُ بَعدَنا مِن أعظَمِ آياتِهِ ودَلالاتِ نُبُوَّتِهِ.

1199. امام رضا عليه السلام: سپاس، خدايى را كه آنچه را مردم، در باره ما تباه كردند، حفظ كرد و آنچه را آنان براى ما پَست كردند، رفعت بخشيد، تا جايى كه ما، هشتاد سال بر روى منبرهاى كفر، لعنت شديم و فضايل ما كتمان گرديد و در راه دروغ بستن به ما پول ها خرج شد؛ امّا خداوند متعال براى ما جز اين نخواست كه نام ما را بلندآوازه گرداند و فضيلت ما را آشكار سازد. به خدا سوگند، اين نه به خاطر شخص ما، بلكه به واسطه وجود پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و خويشاوندى ما با اوست، تا جايى كه قضيّه ما و آنچه از او روايت مى كنيم، به زودى، پس از ما از بزرگ ترين آيات و نشانه هاى نبوّت او خواهد شد.

1200. الإمام العسكريّ عليه السلام: قَد وَضَعَ بَنو اُمَيَّةَ وبَنُو العَبّاسِ سُيوفَهُم عَلَينا لِعِلَّتَينِ، إحداهُما: أنَّهُم كانوا يَعلَمونَ أنَّهُ لَيسَ لَهُم فِي الخِلافَةِ حَقٌّ، فَيَخافونَ مِنِ ادِّعائِنا إيّاها وتَستَقِرُّ في مَركَزِها. وثانيهِما: أنَّهُم قَد وَقَفوا مِنَ الأَخبارِ المُتَواتِرَةِ عَلى أنَّ زَوالَ مُلكِ الجَبابِرَةِ وَالظَّلَمَةِ عَلى يَدِ القائِمِ مِنّا، وكانوا لا يَشُكّونَ أنَّهُم مِنَ الجَبابِرَةِ وَالظَّلَمَةِ، فَسَعَوا في قَتلِ أهلِ بَيتِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وإبادَةِ نَسلِهِ، طَمَعا مِنهُم فِي الوُصولِ إلى مَنعِ تَوَلُّدِ القائِمِ عَجَّلَ اللّهُ فَرَجَهُ، أو قَتلِهِ، فَأَبَى اللّهُ أن يَكشِفَ أمرَهُ لِواحِدٍ مِنهُم «إِلآَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ» .

1200. امام عسكرى عليه السلام: بنى اميّه و بنى عبّاس به دو دليل، شمشيرشان را بر ضدّ ما به كار گرفتند: يكى اين كه آنها خود مى دانستند كه خلافت، حقّ آنان نيست. از اين رو مى ترسيدند كه ما ادّعاى خلافت كنيم و خلافت در جايگاه [اصلى] خود، استقرار يابد. دوم، اين كه آنها از طريق اخبار متواتر، فهميده بودند كه حكومت جبّاران و ستمگران به دست قائم ما نابود خواهد شد و از طرفى در اين كه آنان از جبّاران و ستمگران هستند، شك نداشتند. از اين رو، در كشتار اهل بيت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و نابود كردن نسل او كوشيدند تا بلكه با اين كار، مانع تولّد قائم ـ كه خداوند، فَرَجش را نزديك فرمايد ـ شوند يا او را به قتل رسانده باشند؛ امّا خداوند نخواست كه قضيّه او (قائم)، حتّى براى يك نفر از ايشان (خلفاى اموى و عبّاسى) معلوم شود «تا آن گاه كه نور خويش را كامل گرداند، هر چند كافران، خوش نداشته باشند».

1201. مصباح الزائر ـ في دُعاءِ النُّدبَةِ ـ: ... فَقُتِلَ مَن قُتِلَ، وسُبِيَ مَن سُبِيَ، واُقصِيَ مَن اُقصِيَ، وجَرَى القَضاءُ لَهُم بِما يُرجى لَهُ حُسنَ المَثوبَةِ... فَعَلَى الأَطائِبِ مِن أهلِ بَيتِ مُحَمَّدٍ وعَلِيٍّ صَلَّى اللّهُ عَلَيهِما وآلِهِما فَليَبكِ الباكونَ، وإيّاهُم فَليَندُبِ النّادِبونَ، ولِمِثلِهِم فَلتُذرَفِ الدُّموعُ، وَليَصرُخِ الصّارِخونَ، ويَعِجَّ العاجّونَ؛ أينَ الحَسَنُ؟ أينَ الحُسَينُ؟ أينَ أبناءُ الحُسَينِ؟ صالِحٌ بَعدَ صالِحٍ، وصادِقٌ بَعدَ صادِقٍ. أينَ السَّبيلُ بَعدَ السَّبيلِ؟ أينَ الخِيَرَةُ بَعدَ الخِيَرَةِ؟ أينَ الشُّموسُ الطّالِعَةُ؟ أينَ الأَقمارُ المُنيرَةُ؟ أينَ الأَنجُمُ الزّاهِرَةُ؟ أينَ أعلامُ الدّينِ وقَواعِدُ العِلمِ؟

1201. مصباح الزائر ـ در دعاى ندبه ـ: پس كشته شد آن كه كشته شد و به اسيرى رفت آن كه به اسيرى رفت و تبعيد شد آن كه تبعيد شد و قضاى الهى بر آنان چنان رفت كه اميد نيك فرجامى آن مى رود.… پس بر پاكان اهل بيت پيامبر و على ـ كه درود خدا بر آن دو باد ـ بايد كه گريه كنندگان گريه كنند و ندبه گران بايد بر آنان ندبه كنند و براى همچون ايشان بايد اشك ها ببارند و ناله كنندگان، ناله سر دهند و شيون كنندگان، از دل، شيون بر آورند. [خداوندا!] كجاست حسن؟ كجاست حسين؟ كجايند فرزندان حسين؛ آن شايستگان و راستگويانى كه پس از يكديگر آمدند؟ كجايند آن راه ها[ى هدايت] كه در پى هم آمدند و رفتند؟ كجايند آن برگزيدگان كه يكى از پى ديگرى آمدند؟ كجايند آن خورشيدهاى درخشان؟ كجايند آن ماه هاى تابان؟ كجايند آن ستارگان فروزان؟ كجايند آن نشانه هاى دين و اركان علم و معرفت؟

راجع: بحار الأنوار: ج27 ص207 باب 9 (شدّة محنهم وأنّهم أعظم الناس مصيبة وأنّهم عليهم السلام لا يموتون إلّا بالشهادة)، المناقب لابن شهرآشوب: ج2 ص201 (فصل في ظلامة أهل البيت عليهم السلام).

ر. ك: بحار الأنوار: ج27 ص207 (باب 9 «شدة محنهم وانهم أعظم الناس مصيبة وأنّهم عليهم السلام لا يموتون إلّا بالشهادة») و المناقب، ابن شهرآشوب: ج2 ص201 (فصل «فى ظلامة أهل البيت عليهم السلام»).

الفصل الثاني عشر: دولة أهل البيت عليهم السّلام

فصل دوازدهم: دولت اهل بيت عليهم السّلام

12 / 1: البِشاراتُ بِدَولَتِهِم

12 / 1: بشارت ها در باره دولت اهل بيت عليهم السلام

الكتاب

قرآن

«وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فِى الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُونَ».

«و در حقيقت، در زبور، پس از تورات نوشتيم كه زمين را بندگان شايسته ما به ارث مى برند».

«وَ نُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُواْ فِى الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ».

«و مى خواهيم بر كسانى كه در زمين، فرودست نگه داشته شده اند، منّت نهيم و آنان را پيشوايان [مردم] قرار دهيم و ايشان را وارث [زمين] كنيم».

«هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا».

«اوست كسى كه پيامبرِ خود را به [قصدِ] هدايت و با آيين حق فرستاد تا آن را بر همه دين ها پيروز گرداند و گواه بودنِ خدا كفايت مى كند».

«هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ».

«اوست كسى كه پيامبر خود را به [قصدِ] هدايت و با آيين حق فرستاد تا آن را بر همه دين ها پيروز گرداند، هرچند مشركان را ناخوش آيد».

«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِى لَا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَ لِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ».

«خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در زمين، جانشين قرار دهد ـ همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند، جانشين قرار داد ـ و آن دينى را كه برايشان پسنديده است، به سودشان مستقر كند و ترسشان را به آرامش و امنيّت مبدّل گردانَد تا مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند و هر كس پس از آن به كفر گرايد، آنان همان نافرمانان اند».

الحديث

حديث

1202. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا تَقومُ السّاعَةُ حَتّى يَلِيَ رَجُلٌ مِن أهلِ بَيتي يُواطِئُ اسمُهُ اسمي.

1202. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: قيامت برپا نمى شود، تا آن كه مردى از اهل بيتم كه همنام من است، حكومت يابد.

1203. عنه صلى الله عليه و آله: لا تَذهَبُ الدُّنيا حَتّى يَملِكَ العَرَبَ رَجُلٌ مِن أهلِ بَيتي يُواطِئُ اسمُهُ اسمي.

1203. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دنيا به آخر نمى رسد، تا آن كه مردى از اهل بيتم كه همنام من است، بر عرب ها فرمان روايى يابد.

1204. المناقب للخوارزمي عن أبي ليلى: قالَ [رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ـ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ ]: أنا أوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ وأنتَ مَعي، تَدخُلُها وَالحَسَنُ وَالحُسَينُ وفاطِمَةُ... وقالَ لَهُ: اِتَّقِ الضَّغائِنَ الَّتي لَكَ في صُدورِ مَن لا يُظهِرُها إلّا بَعدَ مَوتي، اُولئِكَ يَلعَنُهُمُ اللّهُ ويَلعَنُهُمُ اللّاعِنونَ.

ثُمَّ بَكى صلى الله عليه و آله، فَقيلَ: عَمَّ بُكاؤُكَ يا رَسولَ اللّهِ؟ فَقالَ: أخبَرَني جَبرَئيلُ عليه السلام أنَّهُم يَظلِمونَهُ ويَمنَعونَهُ حَقَّهُ، ويُقاتِلونَهُ ويَقتُلونَ وُلدَهُ ويَظلِمُونَهُم بَعدَهُ. وأخبَرَني جَبرَئيلُ عَنِ اللّهِ عز و جل: أنَّ ذلِكَ الظُّلمَ يَزولُ إذا قامَ قائِمُهُم، وعَلَت كَلِمَتُهُم، وَاجتَمَعَتِ الاُمَّةُ عَلى مَحَبَّتِهِم، وكانَ الشّانِئُ لَهُم قَليلاً وَالكارِهُ لَهُم ذَليلاً، وكَثُرَ المادِحُ لَهُم، وذلِكَ حينَ تَغَيَّرَ البِلادُ وضَعُفَ العِبادُ وَاليَأسُ مِنَ الفَرَجِ، فَعِندَ ذلِكَ يَظهَرُ القائِمُ فيهِم... هُوَ مِن وُلدِ ابنَتي فاطِمَةَ عليهاالسلام، يُظهِرُ اللّهُ الحَقَّ بِهِم ويُخمِدُ الباطِلَ بِأَسيافِهِم، ويَتبَعُهُم النّاسُ راغِبا إلَيهِم وخائِفا مِنهُم.…

فَقالَ: مَعاشِرَ النّاسِ! أبشِروا بِالفَرَجِ، فَإِنَّ وَعدَ اللّهِ لا يُخلَفُ، وقَضاؤهُ لا يُرَدُّ وهُوَ الحَكيمُ الخَبيرُ، وإنَّ فَتحَ اللّهِ قَريبٌ. اللّهُمَّ إنَّهُم أهلي، فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهيرا، اللّهُمَّ اكلَأهُم وَارعَهُم وكُن لَهُم وَانصُرهُم وأعِزَّهُم ولا تُذِلَّهُم وَاخلُفني فيهِم، إنَّكَ عَلى ما تَشاءُ قَديرٌ.

1204. المناقب، خوارزمى ـ به نقل از ابو ليلى ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: «من نخستين كسى هستم كه وارد بهشت مى شود، و تو هم با من وارد آن مى شوى و حسن و حسين و فاطمه... » و به او فرمود: «اى على! هشدار از كينه هايى كه [نسبت به تو] در سينه هاى برخى نهفته است و پس از مرگ من، آنها را آشكار مى كنند. اينان را خدا و لعنت گران، لعنت مى كنند». سپس پيامبر صلى الله عليه و آله گريست.

به ايشان گفته شد: اى پيامبر خدا! از چه روى گريه مى كنى؟

فرمود: «جبرئيل عليه السلام به من خبر داد كه اين عدّه به او (على) ستم مى كنند و او را از حقّش باز مى دارند، و با او مى جنگند و فرزندانش را مى كشند، و بعد از من به آنها ستم مى كنند. جبرئيل به من از جانب خداى عز و جل خبر داد كه اين ستم برطرف مى شود، هر گاه قائم آنان (اهل بيت) قيام كند و كارشان بالا گيرد و امّت بر دوستى ايشان هم داستان شوند و دشمنانشان اندك شوند و كسانى كه آنان را ناخوش مى دارند، به ذلّت افتند و ستايندگانشان زياد شوند و اين، زمانى است كه شهرها دگرگون مى شوند و بندگان ناتوان مى گردند و اميدى به فَرَج [و گشايش] باقى نمى مانَد. در اين زمان، قائم در ميان آنان ظهور مى كند.… او از فرزندان دخترم فاطمه عليهاالسلام است. خداوند به واسطه آنان حق را رو مى آورد و با شمشيرهاى ايشان، باطل را در هم مى شكند و مردم، داوطلبانه و از ترس آنان پيروى مى كنند... ». آن گاه فرمود: «اى مردم! بشارت باد شما را به فَرَج [و گشايش]؛ زيرا وعده خدا تخلّف ناپذير است و حكم [و قضاى] او برگشت ندارد و اوست حكيم و آگاه. فتح خدا نزديك است. بار خدايا! آنان خانواده من اند. پس پليدى را از آنان بزداى و كاملاً پاكشان گردان. بار خدايا! آنان را حفظ و نگهدارى كن و با آنان باش و يارى شان ده و عزّتشان بخش و خوارشان مگردان و به جاى من، براى آنان باش. همانا تو بر آنچه بخواهى، توانايى».

1205. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: أبشِروا ثُمَّ أبشِروا ـ ثَلاثَ مَرّاتٍ ـ إنَّما مَثَلُ اُمَّتي كَمَثَلِ غَيثٍ لا يُدرى أوَّلُهُ خَيرٌ أم آخِرُهُ. إنَّما مَثَلُ اُمَّتي كَمَثَلِ حَديقَةٍ اُطعِمَ مِنها فَوجٌ عاما، ثُمَّ اُطِعمَ مِنها فَوجٌ عاما، لَعَلَّ آخِرَها فَوجٌ يَكونُ أعرَضَها بَحرا، وأعمَقَها طولاً وفَرعا، وأحسَنَها حَبّا، وكَيفَ تَهلِكُ اُمَّةٌ أنَا أوَّلُها وَاثنا عَشَرَ مِن بَعدي مِنَ السُّعَداءِ واُولُو الأَلبابِ وَالمَسيحُ عيسَى بنُ مَريَمَ آخِرُها؟! ولكِن يَهلِكُ مِن بَينَ ذلِكَ أنتُجُ الهَرجِ، لَيسوا مِنّي ولَستُ مِنهُم.

1205. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: بشارت! بشارت! (سه بار). حكايت امّت من، در حقيقت، حكايت بارانى است كه معلوم نيست آغازش بهتر است يا فرجامش. حكايت امّت من در حقيقت، حكايت باغى است كه يك سال، گروهى را ميوه مى دهد و سال بعد، گروهى ديگر را، و شايد در آخر آن باغ، عدّه اى باشند كه آن جا داراى نهرى گسترده تر و طول و عرضى پهناورتر و ميوه هايى خوش دانه تر است. چگونه هلاك مى شود امّتى كه آغازش من هستم و پس از من، دوازده سعادتمند و خردمند هستند و مسيح، عيسى بن مريم، در آخر آن قرار دارد؟! امّا از بين اين امّت، كسانى كه در دوران فتنه، فرصت طلبانه در پى خوشه چينى اند، نابود مى شوند. اينان از من نيستند و من از آنان نيستم.

1206. عقد الدرر عن حذيفة: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ: وَيحَ هذِهِ الاُمَّةِ مِن مُلوكٍ جَبابِرَةٍ، كَيفَ يَقتُلونَ ويُخيفونَ المُطيعينَ إلّا مَن أظهَرَ طاعَتَهُم، فَالمُؤمِنُ التَّقِيُّ يُصانِعُهُم بِلِسانِهِ ويَفِرُّ مِنهُم بِقَلبِهِ. فَإِذا أرادَ اللّهُ عز و جل أن يُعيدَ الإِسلامَ عَزيزا قَصَمَ كُلَّ جَبّارٍ، وهُوَ القادِرُ عَلى ما يَشاءُ أن يُصلِحَ اُمَّةً بَعدَ فَسادِها.

فَقالَ صلى الله عليه و آله: يا حُذَيفَةُ، لَو لَم يَبقَ مِنَ الدُّنيا إلّا يَومٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللّهُ ذلِكَ اليَومَ حَتّى يَملِكَ رَجُلٌ مِن أهلِ بَيتي، تَجرِي المَلاحِمُ عَلى يَدَيهِ، ويُظهِرُ الإِسلامَ، لا يُخلِفُ وَعدَهُ، وهُوَ سَريعُ الحِسابِ.

1206. عقد الدرر ـ به نقل از حذيفه ـ: شنيدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «دردا و دريغا بر اين امّت از دست فرمان روايانى جبّار و ستمگر كه اطاعت كنندگان را مى كُشند و دچار رعب مى سازند، مگر كسانى را كه در برابر آنان اظهار اطاعت كنند. مؤمن پرهيزگار، به زبان، با ايشان سازش مى كند و به دل از آنان مى گريزد. پس هر گاه خداوند عز و جل بخواهد عزّت را به اسلام باز گرداند، هر ستمگر جبّارى را در هم مى شكند و او بر هر چه بخواهد، قادر است و مى تواند امّتى را كه تباه شده است، اصلاح گرداند».

فرمود: «اى حذيفه! اگر از عمر دنيا تنها يك روز باقى مانده باشد، خداوند، آن روز را چندان طولانى مى سازد تا اين كه مردى از اهل بيت من حكومت را به دست گيرد. جنگ ها به دست او صورت مى پذيرد و اسلام پيروز مى شود. خداوند، خُلف وعده نمى كند و او حسابرسى سريع است».

1207. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لا تَقومُ السّاعَةُ حَتّى يَقومَ قائِمٌ لِلَحقِّ مِنّا، وذلِكَ حينَ يَأذَنُ اللّهُ عز و جللَهُ، ومَن تَبِعَهُ نَجا ومَن تَخَلَّفَ عَنهُ هَلَكَ. اللّهَ اللّهَ عِبادَ اللّهِ، فَأتوهُ ولَو عَلَى الثَّلجِ، فَإِنَّهُ خَليفَةُ اللّهِ عز و جل وخَليفَتي.

1207. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: قيامت بر پا نمى شود تا اين كه قائمِ بر حقّ ما قيام كند و اين قيام، زمانى رخ مى دهد كه خداوند عز و جل به او اجازه دهد. هر كه از او پيروى كند، نجات مى يابد و هر كه از وى تخلّف نمايد، نابود مى شود. خدا را، خدا را اى بندگان خدا! نزد او رَويد، اگر چه ناچار شويد از روى يخ عبور كنيد؛ زيرا او جانشين خداى عز و جل و جانشين من است.

1208. المناقب للكوفي عن سلمان: لَمّا ثَقُلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله دَخَلنا عَلَيهِ، فَقالَ لِلنّاسِ: أخلوا لي عَن أهلِ البَيتِ. فَقامَ النّاسُ وقُمتُ مَعَهُم فَقالَ: اُقعُد يا سَلمانُ، إنَّكَ مِنّا أهلَ البَيتِ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنى عَلَيهِ ثُمَّ قالَ: ... فَاتَّقُوا اللّهَ في عِترَتي أهلِ بَيتي، فَإِنَّ الدُّنيا لَم تَدُم لِأَحَدٍ قَبلَنا، ولا تَبقى لَنا ولا تَدومُ لِأَحَدٍ بَعدَنا.

ثُمَّ قالَ لِعَليٍّ: دَولَةُ الحَقِّ أبَرُّ الدُّوَلِ، أما إنَّكُم سَتَملِكونَ بَعدَهُم بِاليَومِ يَومَينِ وبِالشَّهرِ شَهرَينِ وبالسَّنَةِ سَنَتَينِ.

1208. المناقب، كوفى ـ به نقل از سلمان ـ: چون بيمارى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله سخت شد، خدمت ايشان رسيديم. پيامبر صلى الله عليه و آله به مردم (عيادت كنندگان) فرمود: «مرا با اهل بيت، تنها گذاريد». مردم برخاستند و من هم به همراه آنان برخاستم. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «بنشين [اى سلمان!]. تو از ما اهل بيت هستى». پس خدا را حمد و ثنا گفت و آن گاه فرمود: «... در باره عترت و اهل بيتم از خدا بترسيد؛ زيرا دنيا براى هيچ كس پيش از ما دوام نياورْد و براى ما نيز باقى نمى ماند و براى هيچ كس پس از ما هم نمى پايد».

سپس به على فرمود: «دولت حق، پُر خير و بركت ترينِ دولت هاست. بدانيد كه شما پس از آنان به ازاى هر روز [كه آنان حكومت كرده اند]، دو روز و به ازاى هر ماه، دو ماه و به ازاى هر سال، دو سال حكومت خواهيد كرد».

1209. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: قالَ اللّهُ تَعالى: «أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُونَ» فَنَحنُ الصّالِحونَ.

1209. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداى متعال فرمود: «همانا زمين را بندگان شايسته من به ارث مى برند». آن شايستگان، ما هستيم.

1210. عنه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّهَ زَوى لِيَ الأَرضَ، فَرَأَيتُ مَشارِقَها ومَغارِبَها وإنَّ اُمَّتي سَيَبلُغُ مُلكُها ما زُوِيَ لي مِنها.

1210. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند، زمين را براى من فشرد و در هم پيچاند و من شرق و غرب آن را ديدم و به زودى، حاكميت امّت من، به سراسر جهان خواهد رسيد.

1211. عنه صلى الله عليه و آله: لَمّا عُرِجَ بي إلَى السَّماءِ السّابِعَةِ ومِنها إلى سِدرَةِ المُنتَهى ومِنَ السِّدرَةِ إلى حُجُبِ النّورِ، ناداني رَبّي جَلَّ جَلالُهُ: يا مُحَمَّدُ... و بِالقائِمِ مِنكُم... اُطَهِّرُ الأَرضَ مِن أعدائي واُورِثُها أولِيائي.

1211. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هنگامى كه به آسمان هفتم و از آن جا به سِدرة المنتهى و از سِدره به حجاب هاى نور بُرده شدم، پروردگارم عز و جل مرا ندا فرمود كه: «اى محمّد!... به وسيله قائم شما... زمين را از دشمنان خود، پاك مى كنم و دوستانم را وارث آن مى گردانم».

1212. الإمام الباقر عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فِى الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُونَ» ـ: نَحنُ هُم.

1212. امام باقر عليه السلام ـ در باره آيه شريف: «و در حقيقت، در زبور، پس از تورات نوشتيم كه زمين را بندگان شايسته ما به ارث خواهند برد» ـ: آن بندگان شايسته، ما هستيم.

1213. عنه عليه السلام ـ في تَفسيرِ الآيَةِ ـ: هُم آلُ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم.

1213. امام باقر عليه السلام ـ در تفسير همين آيه ـ: آن بندگان شايسته، خاندان محمّدند. درودهاى خدا بر آنان باد!

1214. عنه عليه السلام ـ أيضا ـ: هُم أصحابُ المَهدِيِّ عليه السلام في آخِرِ الزَّمانِ.

1214. امام باقر عليه السلام ـ در تفسير همين آيه ـ: آنان، ياران مهدى عليه السلام در آخر الزمان هستند.

1215. عنه عليه السلام ـ أيضا ـ: إنَّ ذلِكَ وَعدٌ لِلمُؤمِنينَ بِأَنَّهُم يَرِثونَ جَميعَ الأَرضِ.

1215. امام باقر عليه السلام ـ در تفسير همين آيه ـ: اين، وعده اى است به مؤمنان كه وارثِ سراسر زمين خواهند شد.

1216. الإمام عليّ عليه السلام ـ في خُطبَةٍ لَهُ يَذكُرُ فيهاآلَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله ـ: بِهِم عادَ الحَقُّ إلى نِصابِهِ، وَانزاحَ الباطِلُ عَن مَقامِهِ.

1216. امام على عليه السلام ـ در سخنانى كه در آن از خاندان محمّد صلى الله عليه و آله ياد مى كند ـ: به واسطه [پايمردىِ] ايشان، حق به محلّ خود باز گشت و باطل از جايگاهش رانده شد.

1217. نهج البلاغة:وَقالَ [عليٌّ] عليه السلام: لَتَعطِفَنَّ الدُّنيا عَلَينَا بَعدَ شِماسِها عَطفَ الضَّروسِ عَلى وَلَدِها. وتَلا عَقيبَ ذلِكَ: «وَ نُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُواْ فِى الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ».

1217. نهج البلاغة:امام على عليه السلام فرمود: «دنيا پس از چموشى هايش دوباره به ما روى خواهد كرد و مهربان خواهد شد، آن گونه كه ماده شتر بدخوى، با بچّه خود، مهربان مى شود» و به دنبال آن، اين آيه را قرائت نمود: «و مى خواهيم بر كسانى كه در زمين، فرودست نگه داشته شده اند، منّت نهيم و آنان را پيشوايان [مردم] قرار دهيم و ايشان را وارث [زمين] كنيم».

1218. الإمام عليّ عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «وَ نُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُواْ فِى الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَا رِثِينَ» ـ: هُم آلُ مُحَمَّدٍ، يَبعَثُ اللّهُ مَهدِيَّهُم بَعدَ جَهدِهِم، فَيُعِزُّهُم ويُذِلُّ عَدُوَّهُم.

1218. امام على عليه السلام ـ در باره آيه: «و مى خواهيم بر كسانى كه در زمين، فرودست نگه داشته شده اند، منّت نهيم و آنان را پيشوايان قرار دهيم و ايشان را وارث [زمين] كنيم» ـ: آنان (مستضعفان)، خاندان محمّدند. پس از آن كه سختى ها كشيدند، خداوند، مهدى آنان را مى فرستد و ايشان را عزّت مى بخشد و دشمنشان را خوار مى گرداند.

1219. الأمالي للطوسي عن محمّد بن سيرين: سَمِعتُ غَيرَ واحِدٍ مِن مَشيَخَةِ أهلِ البَصرَةِ يَقولونَ: لَمّا فَرَغَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام مِنَ الجَمَلِ، عَرَضَ لَهُ مَرَضٌ، وحَضَرَتِ الجُمُعَةُ فَتَأَخَّرَ عَنها، وقالَ لاِبنِهِ الحَسَنِ عليه السلام: اِنطَلِق يا بُنَيَّ فَجَمِّع بِالنّاسِ.

فَأَقبَلَ الحَسَنُ عليه السلام إلَى المَسجِدِ، فَلَمَّا استَقَلَّ عَلَى المِنبَرِ حَمِدَ اللّهَ وأثنى عَلَيهِ وتَشَهَّدَ وصَلّى عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وقالَ: أيُّهَا النّاسُ، إنَّ اللّهَ اختارَنا بِالنُّبُوَّةِ، وَاصطَفانا عَلى خَلقِهِ، وأنزَلَ عَلَينا كِتابَهُ ووَحيَهُ، وأيمُ اللّهِ لا يَنتَقِصُنا أحَدٌ مِن حَقِّنا شَيئا إلّا تَنَقَّصَهُ اللّهُ في عاجِلِ دُنياهُ وآجِلِ آخِرَتِهِ، ولا يَكونُ عَلَينا دَولَةٌ إلّا كانَت لَنَا العاقِبَةُ «وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِينِ».

ثُمَّ جَمَّعَ بِالنّاسِ، وبَلَغَ أباهُ كَلامُهُ، فَلَمَّا انصَرَفَ إلى أبيهِ عليه السلام نَظَرَ إلَيهِ وما مَلَكَ عَبرَتَهُ أن سالَت عَلى خَدَّيهِ، ثُمَّ استَدناهُ إلَيهِ فَقَبَّلَ بَينَ عَينَيهِ، وقالَ: بِأَبي أنتَ واُمّي «ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» . 1219. الأمالى، طوسى ـ به نقل از محمّد بن سيرين ـ: از چندين نفر از مشايخ بصره شنيدم كه گفتند: على بن ابى طالب عليه السلام پس از جنگ جمل، ناخوش گرديد و نتوانست در نماز جمعه شركت كند. از اين رو به فرزندش حسن عليه السلام فرمود: «فرزندم! تو برو و نماز جمعه را با مردم بخوان».

حسن عليه السلام به مسجد آمد و منبر رفت و خدا را حمد و ثناى نمود و شهادتين گفت و بر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله درود فرستاد و فرمود: «اى مردم! خداوند، نبوّت را در ميان ما قرار داد و ما را بر خَلق خويش برگزيد و مقدّم داشت و كتاب و وحى خود را بر ما فرو فرستاد. به خدا سوگند كه هر كس چيزى از حقّ ما را كم گزارد، خداوند در دنيا و آخرت از حقّ او مى كاهد و هيچ دولتى ضدّ ما نيست، مگر اين كه عاقبت، از آنِ ما خواهد بود «و قطعاً پس از چندى، خبر آن را خواهيد دانست».

سپس نماز جمعه را با مردم خواند. سخنان او به گوش پدرش رسيد. چون نزد پدر خود باز گشت، على به او نگاهى كرد و بى اختيار، اشك هايش بر گونه هايش جارى شد و از حسن خواست كه به او نزديك شود و ميان چشمانش را بوسيد و فرمود: «پدر و مادرم، فدايت! «فرزندانى كه بعضى از آنان، از نسل برخى ديگرند و خداوند، شنوا و داناست».

1220. الإمام الحسن عليه السلام ـ لسُفيانَ بنِ أبي لَيلى ـ: أبشِر يا سُفيانُ، فَإِنَّ الدُّنيا تَسَعُ البَرَّ وَالفاجِرَ، حَتّى يَبعَثَ اللّهُ إمامَ الحَقِّ مِن آلِ مُحَمِّدٍ صلى الله عليه و آله.

1220. امام حسن عليه السلام ـ در سخنى با سفيان بن ابى ليلى ـ: بشارتت باد، اى سفيان؛ زيرا دنيا نيكوكار و بدكار را در خود جاى مى دهد تا اين كه خداوند، پيشواى حق از خاندان محمّد صلى الله عليه و آله را بفرستد.

1221. عنه عليه السلام ـ في خُطبَتِةِ يَومَ الجُمُعَةِ ـ: إنَّ اللّهَ لَم يَبعَث نَبِيّا إلَا اختارَ لَهُ نَقيبا ورَهطا وبَيتا، فَوَالَّذي بَعَثَ مُحَمَّدا بِالحَقِّ نَبِيّا، لا يَنتَقِصُ مِن حَقِّنا أهلَ البَيتِ أحَدٌ إلّا نَقَّصَهُ اللّهُ مِن عَمَلِهِ مِثلَهُ، ولا تَكونُ عَلَينا دَولَةٌ إلّا وتَكونُ لَنَا العاقِبَةُ، «وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِينِ».

1221. امام حسن عليه السلام ـ در خطبه روز جمعه ـ: خداوند، هيچ پيامبرى نفرستاد، مگر اين كه براى او نقيبى و قومى و خانواده اى برگزيد. سوگند به آن كه محمّد صلى الله عليه و آله را به حق پيامبر كرد، هيچ كس نيست كه حقّ ما اهل بيت را كم گزارد، مگر اين كه خداوند، به همان مقدار، از عمل او مى كاهد و هيچ دولتى بر ضدّ ما نيست، مگر اين كه عاقبت، از آنِ ما خواهد بود «و قطعاً پس از چندى، خبر آن را خواهيد دانست».

1222. الإمام الباقر عليه السلام: وَجَدنا في كِتابِ عَلِيٍّ عليه السلام: «إِنَّ الأَْرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» أنَا وأهلُ بَيتي الَّذين أورَثَنَا اللّهُ الأَرضَ ونَحنُ المُتَّقونَ وَالأَرضُ كُلُّها لَنا، فَمَن أحيا أرضا مِنَ المُسلِمينَ فَليُعَمِّرها، وَليُؤَدِّ خَراجَها إلَى الإِمامِ مِن أهلِ بَيتي ولَهُ ما أكَلَ مِنها، فَإِن تَرَكَها أو أخرَبَها وأخَذَها رَجُلٌ مِنَ المُسلِمينَ مِن بَعدِهِ فَعَمَّرَها وأحياها فَهُوَ أحَقُّ بِها مِنَ الَّذي تَرَكَها، يُؤَدّي خَراجَها إلَى الإِمامِ مِن أهلِ بَيتي ولَهُ ما أكَلَ مِنها، حَتّى يَظهَرَ القائِمُ مِن أهلِ بَيتي بِالسَّيفِ فَيَحوِيَها ويَمنَعَها ويُخرِجَهُم مِنها كَما حَواها رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ومَنَعَها، إلّا ما كانَ في أيدي شيعَتِنا فَإِنَّهُ يُقاطِعُهُم عَلى ما في أيديهِم ويَترُكُ الأَرضَ في أيديهِم.

1222. امام باقر عليه السلام: در كتاب على ـ كه به املاى رسول خدا صلى الله عليه و آله و خطّ على عليه السلام است ـ آمده است: «همانا زمين از آنِ خداست و آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد، به ارث مى دهد و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است». من و اهل بيتم، همان كسانى هستيم كه خداوند، زمين را به ما به ارث مى دهد و ماييم پرهيزگاران و زمين، تماماً از آنِ ماست. پس هر يك از مسلمانان، زمينى را احيا كند، بايد آبادش سازد و ماليات آن را به امامِ از اهل بيت من بپردازد و هر چه از آن زمين استفاده كند و بخورد، حقّ اوست و اگر زمين را رها سازد يا خرابش كند و بعد از او مَرد ديگرى از مسلمانان آن را بگيرد و آباد و احيايش نمايد، او نسبت به آن زمين از كسى كه آن را رها كرده، سزاوارتر است و بايد مالياتش را به امامِ از خاندان من بپردازد و هر چه از آن زمين استفاده كند، حقّ اوست، تا زمانى كه قائمِ از خاندان من با شمشير ظهور كند. در اين زمان، او آن اراضى را تصرّف مى كند و جلوى آنها را مى گيرد و تصرّف كنندگانشان را از آنها اخراج مى كند ـ همان گونه كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله زمين ها را تصرّف و آنها را حفظ كرد ـ مگر زمين هايى كه در دست شيعيان ما باشد كه آن زمين ها را با آنان قرار داد اِقطاع مى بندد و زمين را در دست ايشان باقى مى گذارد».

1223. الكافي عن أبي بكر الحضرمي: لَمّا حُمِلَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام إلَى الشّامِ إلى هِشامِ بنِ عَبدِ المَلِكِ وصارَ بِبابِهِ، قالَ لِأَصحابِهِ ومَن كانَ بِحَضرَتِهِ مِن بَني اُمَيَّةَ: إذا رَأَيتُموني قَد وَبَّختُ مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ ثُمَّ رَأَيتُموني قَد سَكَتُّ فَليُقبِل عَلَيهِ كُلُّ رَجُلٍ مِنكُم فَليُوَبِّخهُ. ثُمَّ أمَرَ أن يُؤذَنَ لَهُ، فَلَمّا دَخَلَ عَلَيهِ أبو جَعفَرٍ عليه السلام قالَ بِيَدِهِ: السَّلامُ عَلَيكُم، فَعَمَّهُم جَميعا بِالسَّلامِ، ثُمَّ جَلَسَ، فَازدادَ هِشامٌ عَلَيهِ حَنَقا بِتَركِهِ السَّلامَ عَلَيهِ بِالخِلافَةِ وجُلوسِهِ بِغَيرِ إذنٍ، فَأَقبَلَ يُوَبِّخُهُ ويَقولُ فيما يَقولُ لَهُ: يا مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ، لا يَزالُ الرَّجُلُ مِنكُم قَد شَقَّ عَصَا المُسلِمينَ، ودَعا إلى نَفسِهِ وزَعَمَ أنَّهُ الإِمامُ سَفَها وقِلَّةَ عِلمٍ، ووَبَّخَهُ بِما أرادَ أن يُوَبِّخَهُ، فَلَمّا سَكَتَ أقبَلَ عَلَيهِ القَومُ رَجُلٌ بَعدَ رَجُلٍ يُوَبِّخُهُ حَتّى انقَضى آخِرُهُم.

فَلَمّا سَكَتَ القَومُ نَهَضَ عليه السلام قائِما، ثُمَّ قالَ: أيُّهَا النّاسُ! أينَ تَذهَبونَ؟! وأينَ يُرادُ بِكُم؟! بِنا هَدَى اللّهُ أوَّلَكُم، وبِنا يَختِمُ آخِرَكُم، فَإِن يَكُن لَكُم مُلكٌ مُعجَّلٌ فَإِنّ لَنا مُلكا مُؤَجَّلاً، ولَيسَ بَعدَ مُلكِنا مُلكٌ؛ لِأَنّا أهلُ العاقِبَةِ، يَقولُ اللّهُ عز و جل: «وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» .

1223. الكافى ـ به نقل از ابو بكر حضرمى ـ: هنگامى كه امام باقر عليه السلام را به شام نزد هشام بن عبد الملك بردند و به دربارش رسيد، هشام به ياران خود و امويان حاضر در مجلس گفت: وقتى ديديد من، محمّد بن على را توبيخ كردم و سپس خاموش شدم، هر يك از شما نيز رو به او كنيد و توبيخ و سرزنشش نماييد. سپس دستور داد كه به امام عليه السلام اجازه ورود دهند. چون امام باقر عليه السلام وارد شد، با دست به همگان اشاره كرد كه: سلام بر شما! و بدين ترتيب به همه سلام كرد و سپس نشست. از آن جا كه به هشام به عنوان خليفه، سلام نكرد و بى اجازه نشست، هشام شروع به توبيخ و سرزنش ايشان كرد و از جمله گفت: اى محمّد بن على! هميشه يك نفر از شما خاندان، ميان مسلمانان اختلاف انداخته و آنها را به سوى خود دعوت كرده و از روى بى خردى و نادانى، خود را امام دانسته است.

هشام تا جايى كه توانست، امام عليه السلام را توبيخ و نكوهش كرد و چون خاموش شد، حاضران، يكى پس از ديگرى تا آخرين نفر به توبيخ و نكوهش ايشان پرداختند. وقتى همه آنها ساكت شدند، امام عليه السلام برخاست و فرمود: «اى مردم! به كجا مى رويد و مى خواهند شما را به كجا ببرند؟! به وسيله ما (خانواده) بود كه خداوند، پيشينيان شما را هدايت كرد و [كار هدايتِ] آيندگانِ شما نيز به وسيله ما انجام مى پذيرد. اگر شما را سلطنتى زودگذر است، در آينده ما را سلطنتى خواهد بود و پس از حكومت ما حكومتى نخواهد بود؛ زيرا عاقبت كار، از آنِ ماست و خداى عز و جل مى فرمايد: «و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است».

1224. الإمام الباقر عليه السلام: إنَّ لِبَني اُمَيَّةَ مُلكا لا يَستَطيعُ النّاسُ أن تَردَعَهُ، وأنَّ لِأَهلِ الحَقِّ دَولَةً إذا جاءَت وَلّاهَا اللّهُ لِمَن يَشاءُ مِنّا أهلَ البَيتِ، فَمَن أدرَكَها مِنكُم كانَ عِندَنا فِي السَّنامِ الأَعلى، وإن قَبَضَهُ اللّهُ قَبلَ ذلِكَ خارَ لَهُ.

1224. امام باقر عليه السلام: براى بنى اميّه، سلطنتى است كه مردم نمى توانند مانع آن شوند و براى اهل حق، دولتى است كه چون [زمانش] فرا رسد، خداوند، آن را به هر يك از ما اهل بيت كه بخواهد، مى سپارد. پس هر يك از شما آن دولت را درك كند، نزد ما مقامى والا خواهد داشت و هر كه پيش از آن، خداوند، جانش را بستاند، اجرش با خدا خواهد بود.

1225. عنه عليه السلام ـ في قَولِهِ عز و جل: «وَ قُلْ جَآءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ» ـ: إذا قامَ القائِمُ عليه السلام ذَهَبَت دَولَةُ الباطِلِ.

1225. امام باقر عليه السلام ـ در باره آيه: «و بگو: حق آمد و باطل نابود شد» ـ: هر گاه قائم عليه السلام قيام كند، دولت باطل از بين مى رود.

1226. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ لَنا أيّاما ودَولَةً يَأتي بِهَا اللّهُ إذا شاءَ.

1226. امام صادق عليه السلام: ما را ايّام و دولتى است كه هر زمان، خداوند بخواهد، آن را خواهد آورد.

1227. عنه عليه السلام: بِنا يَبدَأُ البَلاءُ ثُمَّ بِكُم، وبِنا يَبدَأُ الرَّخاءُ ثُمَّ بِكُم، وَالَّذي يُحلَفُ بِهِ لَيَنتَصِرَنَّ اللّهُ بِكُم كَمَا انتَصَرَ بِالحِجارَةِ.

1227. امام صادق عليه السلام: بلا (گرفتارى) از ما آغاز مى شود و سپس به شما مى رسد و آسايش [و رفاه] نيز از ما آغاز مى گردد و آن گاه به شما مى رسد. سوگند به آن كس كه بدو سوگند ياد مى شود، بى گمان، خداوند به دست شما پيروزى حاصل مى كند، همان گونه كه [در واقعه اصحاب فيل] با سنگ ريزه، پيروزى به بار آورد.

1228. عنه عليه السلام: سُئِلَ أبي عَن قَولِ اللّهِ: «وَقَاتِلُواْ الْمُشْرِكِينَ كَآفَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَآفَّةً» «حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّهِ» فَقالَ: إنَّهُ لَم يَجِئ تَأويلُ هذِهِ الآيَةِ، ولَو قَد قامَ قائِمُنا بَعدَهُ سَيَرى مَن يُدرِكُهُ ما يَكونُ مِن تَأويلِ هذِهِ الآيَةِ، ولَيَبلُغَنَّ دينُ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله ما بَلَغَ اللَّيلُ، حَتّى لا يَكونَ شِركٌ عَلى ظَهرِ الأَرضِ، كَما قالَ اللّهُ.

1228. امام صادق عليه السلام: از پدرم در باره آيه: «و همگى با مشركان بجنگيد، همان گونه كه آنان همگى با شما مى جنگند» و آيه: «تا فتنه اى بر جاى نماند و دين، يكسره از آنِ خدا گردد» سؤال شد. فرمود: «زمان تأويل [و تحقّقِ] اين آيه، هنوز نرسيده است. پس از قيام قائم ما، كسانى كه او را درك مى كنند، خواهند ديد كه تأويل [و تحقّقِ] اين آيه چگونه است. دين محمّد تا به هر جا كه شب مى رسد، گسترش مى يابد، تا اين كه ـ همچنان كه خداوند مى گويد ـ اثرى از شرك [مشرك]، بر روى زمين باقى نمانَد».

1229. عنه عليه السلام ـ في مَعنى قَولِهِ عز و جل: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِى لَا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئا» ـ: نَزَلَت فِي القائِمِ وأصحابِهِ.

1229. امام صادق عليه السلام ـ در باره معناى آيه: «خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در زمين، جانشين قرار دهد، همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند، جانشين قرار داد و آن دينى را كه برايشان پسنديده است، به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدّل گرداند تا مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نسازند» ـ: اين آيه در باره قائم و ياران او نازل شده است.

1230. مصباح الزائر ـ في دعاء النّدبة ـ: وجَرَى القَضاءُ لَهُم بِما يُرجى لَهُ حُسنُ المَثوبَةِ، وكانَتِ الأَرضُ للّهِِ يورِثُها مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ، وَالعاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ، وسُبحانَ رَبِّنا إن كانَ وَعدُ رَبِّنا لَمَفعولاً، ولَن يُخلِفَ اللّهُ وَعدَهُ وهُوَ العَزيزُ الحَكيمُ.

1230. مصباح الزائر ـ در دعاى ندبه ـ: قضاى الهى براى آنان در باره آنچه از پاداش نيك، اميد مى رود، جارى گشت و زمين، از آنِ خداست و آن را «به هر كس از بندگانش كه بخواهد، ارث مى دهد» و «عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است». «منزّه است پروردگار ما. همانا وعده پروردگار ما بى گمان، تحقّق يافتنى است» و «خداوند، خُلف وعده نمى كند» و «او عزيز و حكيم است».

12 / 2: المُمَهِّدونَ لِدَولَتِهِم

12 / 2: زمينه سازان دولت اهل بيت عليهم السلام

1231. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يَخرُجُ ناسٌ مِنَ المَشرِقِ فَيُوَطِّئونَ لِلمَهدِيِّ.

1231. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از مشرق زمين، مردمى قيام مى كنند و زمينه را براى [ظهورِ] مهدى آماده مى سازند.

1232. سنن ابن ماجة عن عبد اللّه: بَينَما نَحنُ عِندَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله إذ أقبَلَ فِتيَةٌ مِن بَني هاشِمٍ، فَلَمّا رآهُمُ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله اغرَورَقَت عَيناهُ وتَغَيَّرَ لَونُهُ. قالَ: فَقُلتُ: ما نَزالُ نَرى في وَجهِكَ شَيئا نَكرَهُهُ!

فَقالَ: إنّا أهلُ بَيتٍ اِختارَ اللّهُ لَنَا الآخِرَةَ عَلَى الدُّنيا، وإنَّ أهلَ بَيتي سَيَلقَونَ بَعدي بَلاءً وتَشريدا وتَطريدا، حَتّى يَأتِيَ قَومٌ مِن قِبَلِ المَشرِقِ مَعَهُم راياتٌ سودٌ فَيَسأَلونَ الخَيرَ فَلا يُعطَونَهُ، فَيُقاتِلونَ فَيُنصَرونَ، فَيُعطَونَ ما سَأَلوا فَلا يَقبَلونَهُ، حَتّى يَدفَعوها إلى رَجُلٍ مِن أهلِ بَيتي فَيَملَأَها قِسطا كَما مَلَؤوها جَورا، فَمَن أدرَكَ ذلِكَ مِنكُم فَليَأتِهِم ولَو حَبوا عَلَى الثَّلجِ.

1232. سنن ابن ماجة ـ به نقل از عبد اللّه ـ: در خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بوديم كه تعدادى از جوانان بنى هاشم آمدند. پيامبر صلى الله عليه و آله چون آنان را ديد، اشك ديدگانش سرازير گشت و رنگش تغيير كرد. گفتم: ما هميشه در چهره شما حالتى مى بينيم كه ناراحتمان مى كند!

پيامبر فرمود: «ما خاندانى هستيم كه خداوند براى ما آخرت را بر دنيا برگزيد و اهل بيتم پس از من، بلا و آوارگى و در به درى خواهند ديد تا اين كه از جانب مشرق زمين، مردمى با پرچم هاى سياه مى آيند و خواهانِ خير (حكومت) مى شوند؛ امّا به آنها داده نمى شود. پس مى جنگند و پيروز مى شوند و آنچه خواسته اند، به آنها داده مى شود؛ امّا آن را نمى پذيرند تا اين كه حكومت را به مردى از اهل بيت من مى سپارند و او آن را پر از داد مى كند، همان گونه كه پُر از بيدادش كرده اند. پس هر يك از شما آن زمان را درك كرد، به آنها بپيوندد، حتّى اگر ناچار شود روىِ يخ، سينه خيز رود».

1233. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: تَجيءُ الرّاياتُ السّودُ مِن قِبَلِ المَشرِقِ، كَأَنَّ قُلوبَهُم زُبَرُ الحَديدِ، فَمَن سَمِعَ بِهِم فَليَأتِهِم فَيُبايِعهُم، ولَو حَبوا عَلَى الثَّلجِ.

1233. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: پرچم هايى سياه از جانب مشرق زمين خواهد آمد كه دل هاى صاحبان آنها به استوارى تكّه هاى آهن است. پس هر كس نداى آنان را شنيد، به ايشان بپيوندد و با آنها بيعت كند، حتّى اگر ناچار باشد از روى يخ، سينه خيز بگذرد.

1234. الإمام الباقر عليه السلام: كَأَنّي بِقَومٍ قَد خَرَجوا بِالمَشرِقِ يَطلُبونَ الحَقَّ فَلا يُعطَونَهُ، ثُمَّ يَطلُبونَهُ فَلا يُعطَونَهُ، فَإِذا رَأَوا ذلِكَ وَضَعوا سُيوفَهُم عَلى عَواتِقِهِم، فَيُعطَون ما سَأَلوهُ فَلا يَقبَلونَهُ حَتّى يَقوموا، ولا يَدفَعونَها إلّا إلى صاحِبِكُم. قَتلاهُم شُهَداءُ، أما إنّي لَو أدرَكتُ ذلِكَ لَاستَبقَيتُ نَفسي لِصاحِبِ هذَا الأَمرِ.

1234. امام باقر عليه السلام: گويى مردمى را مى بينم كه در مشرق زمين قيام كرده اند و حق را مطالبه مى كنند؛ امّا به آنان داده نمى شود و باز مطالبه مى كنند؛ ولى باز هم به آنان نمى دهند و چون وضع را اين گونه ديدند، شمشيرهاى خود را از نيام مى كشند و در اين زمان، آنچه را طلب كرده اند، به آنان مى دهند؛ امّا آن را نمى پذيرند تا اين كه برخيزند و آن را به صاحب [و امام زمانِ] شما دهند. كشتگانِ آنان شهيدند. بدانيد كه اگر من آن زمان را درك كنم، جانم را براى صاحب اين امر نگه مى دارم.

1235. الإمام عليّ عليه السلام: وَيحا لَكِ يا طالَقانُ، فَإِنَّ للّهِِ عز و جل بِها كُنوزا لَيسَت مِن ذَهَبٍ ولا فِضَّةٍ، ولكِن بِها رِجالٌ مُؤمِنونَ عَرَفُوا اللّهَ حَقَّ مَعرِفَتِهِ، وهُم أنصارُ المَهدِيِّ عليه السلام في آخِرِ الزَّمانِ.

1235. امام على عليه السلام: زهى بر تو، اى طالَقان! خداى عز و جل در آن جا گنج هايى دارد كه از زر و سيم نيستند؛ بلكه در آن، مردان مؤمنى هستند كه خداوند را چنان كه بايد، شناخته اند. اينان، ياران مهدى عليه السلام در آخر الزمان هستند.

1236. الإمام الحسن عليه السلام: إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله ذَكَرَ بَلاءً يَلقاهُ أهلُ بَيتِهِ عليهم السلام، حَتّى يَبعَثَ اللّهُ رايَةً مِنَ المَشرِقِ سَوداءَ، مَن نَصَرَها نَصَرَهُ اللّهُ، ومَن خَذَلَها خَذَلَهُ اللّهُ، حَتّى يَأتوا رَجُلاً اِسمُهُ كَاسمي، فَيُوَلّونَهُ أمرَهُم، فَيُؤَيِّدُهُ اللّهُ ويَنصُرُهُ.

1236. امام حسن عليه السلام: پيامبر صلى الله عليه و آله از بلايى ياد كرد كه اهل بيتش عليهم السلام تا زمانى كه خداوند، پرچم هاى سياهى را از مشرق مى فرستد، مى بينند. هر كس آنها را يارى دهد، خداوند، يارى اش مى رساند و هر كس تنهايشان گذارد، خداوند، او را تنها و بى ياور مى گذارد. صاحبان اين پرچم ها، نزد مردى كه همنام من است، مى روند و زمام امور خود را به دست او مى سپارند و خداوند، او را پشتيبانى مى كند و نصرتش مى دهد.

1237. المستدرك على الصحيحين عن محمّد بن الحنفيّة: كُنّا عِندَ عَلِيٍّ عليه السلام، فَسَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ المَهدِيِّ، فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام: هَيهاتَ! ثُمَّ عَقَدَ بِيَدِهِ سَبعا، فَقالَ: ذاكَ يَخرُجُ في آخِرِ الزَّمانِ، إذا قالَ الرَّجُل: «اللّه اللّه»، قُتِلَ، فَيَجمَعُ اللّهُ تَعالى لَهُ قَوما قَزَعٌ كَقَزَعِ السَّحابِ ، يُؤَلِّفُ اللّهُ بَينَ قُلوبِهِم، لا يَستَوحِشونَ إلى أحَدٍ، ولا يَفرَحونَ بِأَحَدٍ يَدخُلُ فيهِم، عَلى عِدَّةِ أصحابِ بَدرٍ، لَم يَسبِقهُمُ الأَوَّلونَ، ولا يُدرِكُهُمُ الآخِرونَ، عَلى عَدَدِ أصحابِ طالوتَ الَّذينَ جاوَزوا مَعَهُ النَّهرَ.

1237. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از محمّد بن حنفيّه ـ: در خدمت على عليه السلام بوديم كه مردى در باره مهدى از ايشان سؤال كرد. على عليه السلام فرمود: «هيهات!». آن گاه با [انگشت] دستش هفت عدد شمرد و فرمود: «او در آخر الزمان ظهور مى كند، زمانى كه هر كس به خدا دعوت كند، كشته مى شود. خداوند متعال براى او مردمى را گرد مى آورد كه همانند تكّه هاى پراكنده ابرند. پس خداوند، دل هاى آنان را به هم الفت مى دهد، به طورى كه از هيچ كس نمى هراسند و از اين كه فردى به آنان بپيوندد، شادمان نمى شوند، به تعداد جنگجويان بدر هستند. پيشينيان، از آنان [در چيزى از فضايل] سبقت نجسته اند و آيندگان به پاى آنان نمى رسند. شمارشان به تعداد ياران طالوت است كه همراه او از نهر گذشتند».

1238. بحار الأنوار عن عفّان البصري عن الإمام الصّادق عليه السلام، قال: قالَ عليه السلام لي: أتَدري لِمَ سُمِّيَ قُمُّ؟ قُلتُ: اللّهُ ورَسولُهُ وأنتَ أعلَمُ، قالَ: إنّما سُمِّيَ قُمُّ لِأَنَّ أهلَهُ يَجتَمِعونَ مَعَ قائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ، ويَقومونَ مَعَهُ ويَستَقيمونَ عَلَيهِ ويَنصُرونَهُ.

1238. بحار الأنوار ـ به نقل از عفّان بصرى ـ: امام صادق عليه السلام به من فرمود: «آيا مى دانى چرا قم را قم ناميده اند؟».

گفتم: خدا و پيامبر او و شما بهتر مى دانيد.

فرمود: «از آن جهت، قم ناميده شد كه مردم آن، بر گِرد قائم خاندان محمّد ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ جمع مى شوند و همراه او قيام مى كنند و در راه او پايدارى مى ورزند و يارى اش مى رسانند».

1239. بحار الأنوار عن أبي مسلم العبدي: قالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: تُربَةُ قُمَّ مُقَدَّسَةٌ، وأهلُها مِنّا ونَحنُ مِنهُم، لا يُريدُهُم جَبّارٌ بِسوءٍ إلّا عُجِّلَت عُقوبَتُهُ ما لَم يَخونوا إخوانَهُم، فَإِذا فَعَلوا ذلكَ سَلَّطَ اللّهُ عَلَيهِم جَبابِرَةَ سَوءٍ. أما إنَّهُم أنصارُ قائِمِنا ودُعاةُ حَقِّنا. ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ إلَى السَّماءِ وقالَ: اللّهُمَّ اعصِمهُم مِن كُلِّ فِتنَةٍ، ونَجِّهِم مِن كُلِّ هَلَكَةٍ.

1239. بحار الأنوار ـ به نقل از ابو مسلم عبدى ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «خاك قم، مقدّس است و مردم آن، از مايند و ما از آنهاييم. هر جبّارى كه بخواهد به آنان بدى و گزندى برساند، زود كيفر مى بيند و اين تا زمانى است كه آنان (اهل قم)، به برادران خود، خيانت نكنند. اگر اين كار را بكنند، خداوند، پادشاهانى نابه كار بر ايشان مسلّط مى گرداند. بدانيد كه مردم قم، ياران قائم ما و دعوتگران به حقّ ما هستند». امام عليه السلام سپس سرش را به طرف آسمان، بلند كرد و گفت: «بار خدايا! آنان را از هر فتنه اى نگه دار و از هر هلاكتى نجاتشان بخش».

1240. عنه عليه السلام: سَتَخلو كوفَةُ مِنَ المُؤمِنينَ، ويَأرِزُ عَنهَا العِلمُ كَما تأرِزُ الحَيَّةُ في جُحرِها، ثُمَّ يَظهَرُ العِلمُ بِبَلدَةٍ يُقالُ لَها قُمُّ، وتَصيرُ مَعدِنا لِلعِلمِ وَالفَضلِ حَتّى لايَبقى فِي الأَرضِ مُستَضعَفٌ فِي الدّينِ حَتّى الُمخَدَّراتُ فِي الحِجالِ، وذلِكَ عِندَ قُربِ ظُهورِ قائِمِنا، فَيَجعَلُ اللّهُ قُمَّ وأهلَهُ قائِمينَ مَقامَ الحُجَّةِ، ولَولا ذلِكَ لَساخَتِ الأَرضُ بِأَهلِها، ولَم يَبقَ فِي الأَرضِ حُجَّةٌ، فَيَفيضُ العِلمُ مِنهُ إلى سائِرِ البِلادِ فِي المَشرِقِ وَالمَغرِبِ، فَيَتِمُّ حُجَّةُ اللّهِ عَلَى الخَلقِ حَتّى لا يَبقى أحَدٌ عَلَى الأَرضِ لَم يَبلُغ إلَيهِ الدّينُ وَالعِلمُ، ثُمَّ يَظهَرُ القائِمُ عليه السلام.

1240. امام صادق عليه السلام: به زودى، كوفه از مؤمنان خالى مى گردد و بساط علم از آن برچيده مى شود، همان گونه كه مار در سوراخش مى خزد. سپس علم در شهرى به نام «قم» آشكار مى گردد و اين شهر به كانون علم و فضل تبديل مى شود، تا جايى كه در روى زمين، مستضعفِ دينى باقى نمى ماند، حتّى زنان پرده نشين. اينها همه در زمانى اتّفاق مى افتد كه ظهور قائم ما نزديك است. خداوند، قم و اهل آن را به منزله حجّت قرار مى دهد. اگر نه چنين بود، بى گمان، زمين، مردم را در كام خود فرو مى برد و در زمين، حجّتى باقى نمى ماند. علم از قم به ساير نقاط شرق و غرب عالَم سرازير مى شود و بدين سان، حجّت خدا بر خَلق تمام مى شود، تا جايى كه در روى زمين، كسى باقى نمى ماند كه دين و علم به او نرسيده باشد. پس از آن، قائم عليه السلام ظهور مى كند.

1241. عنه عليه السلام: إنَّ اللّهَ احتَجَّ بِالكوفَةِ عَلى سائِرِ البِلادِ، وبِالمُؤمِنينَ مِن أهلِها عَلى غَيرِهِم مِن أهلِ البِلادِ، وَاحتَجَّ بِبَلدَةِ قُمَّ على سائِرِ البِلادِ، وبِأَهلِها عَلى جَميعِ أهلِ المَشرِقِ وَالمَغرِبِ مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ، ولَم يَدَعِ اللّهُ قُمَّ وأهلَهُ مُستَضعَفا بَل وَفَّقَهُم... وسَيَأتي زَمانٌ تَكونُ بَلدَةُ قُمَّ وأهلُها حُجَّةً عَلَى الخَلائِقِ، وذلِكَ في زَمانِ غَيبَةِ قائِمِنا عليه السلام إلى ظُهورِهِ، ولَولا ذلِكَ لَساخَتِ الأَرضُ بِأَهلِها. وإنَّ المَلائِكَةَ لَتَدفَعُ البَلايا عَن قُمَّ وأهلِهِ، وما قَصَدَهُ جَبّارٌ بِسوءٍ إلّا قَصَمَهُ قاصِمُ الجَبّارينَ.

1241. امام صادق عليه السلام: خداوند، كوفه را بر ساير شهرها حجّت قرار داد و مردمِ مؤمنِ آن را براى مؤمنان ديگر شهرها و شهر قم را براى ديگر شهرها حجّت قرار داد و مردمِ آن را بر همه مردمِ شرق و غرب عالم از جنّ و انس. خداوند، قم و مردم آن را مستضعف [در دين و معارف دينى] رها نكرد؛ بلكه به آنان توفيق داد... و زمانى فرا مى رسد كه شهر قم و مردم آن، بر مردمان، حجّت خواهند بود و اين، در زمان غيبت قائم ما عليه السلام تا هنگام ظهور اوست. اگر چنين نبود، بى گمان، زمين، اهلش را در كام خود فرو مى بُرد. فرشتگان، بلايا را از قم و اهل آن دور مى كنند و هيچ جبّارى نسبت به آنان قصد سوء نمى كند، مگر اين كه [خداوندِ] در هم شكننده جبّاران، او را در هم مى شكند.

1242. عنه عليه السلام ـ في قَولِهِ تَعالى: «بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَآ أُوْلِى بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُواْ خِلَالَ الدِّيَارِ» ـ: قَومٌ يَبعَثُهُمُ اللّهُ قَبلَ خُروجِ القائِمِ عليه السلام فَلا يَدَعون وِترا لِالِ مُحَمَّدٍ إلّا قَتَلوهُ.

1242. امام صادق عليه السلام ـ در باره آيه: «بندگانى از خود را كه سخت نيرومندند، بر شما مى گماريم تا در ميان خانه ها[يتان براى قتل و كشتار شما] به جستجو در آيند» ـ: اينان، مردمى هستند كه خداوند، قبل از ظهور قائم عليه السلام، آنان را مى فرستد و هر كس را كه در حقّ خاندان محمّد صلى الله عليه و آله ستم كرده باشد، مى كُشند.

1243. الإمام الكاظم عليه السلام: رَجُلٌ مِن أهلِ قُمَّ يَدعُو النّاسَ إلَى الحَقِّ، يَجتَمِعُ مَعَهُ قَومٌ كَزُبَرِ الحَديدِ، لا تُزِلُّهُمُ الرِّياحُ العَواصِفُ، ولا يَمِلّونَ مِنَ الحَربِ ولا يَجبُنونَ، وعَلَى اللّهِ يَتَوَكَّلونَ، وَالعاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ.

1243. امام كاظم عليه السلام: مردى از اهالى قم، مردم را به سوى حق فرا مى خوانَد و عدّه اى بر گِردَش جمع مى شوند كه چونان قطعات آهن [، سخت] اند، بادهاى توفنده، آنان را از جاى نمى جنباند و از جنگ، خسته نمى شوند و از آن، نمى هراسند و به خدا توكّل دارند «و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است».

12 / 3: دَولَتُهُم آخِرُ الدُّوَلِ

12 / 3: دولت اهل بيت عليهم السلام، آخرين دولت است

1244. الإمام الباقر عليه السلام: دَولَتُنا آخِرُ الدُّوَلِ، ولَن يَبقَ أهلُ بَيتٍ لَهُم دَولَةٌ إلّا مَلَكوا قَبلَنا، لِئَلّا يَقولوا إذا رَأَوا سيرَتَنا: إذا مَلَكنا سِرنا مِثلَ سِيرَةِ هؤُلاءِ! وهُوَ قَولُ اللّهِ عَزَّوجَلَّ: «وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» .

1244. امام باقر عليه السلام: دولت ما، آخرين دولت است و هيچ خاندان داراى حكومتى باقى نمى ماند، مگر اين كه قبل از ما، به حكومت مى رسد تا وقتى شيوه [حكومتِ] ما را ديدند، نگويند: اگر ما به حكومت مى رسيديم، به شيوه اينان رفتار مى كرديم. اين، همان سخن خداى عز و جل است كه: «و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است».

1245. الإمام الصادق عليه السلام:

لِكُلِّ اُناسٍ دَولَةٌ يَرقُبونَها ودَولَتُنا فِي آخِرِ الدَّهرِ تَظهَرُ

1245. امام صادق عليه السلام:

هر مردمى را دولتى است كه منتظر فرا رسيدن آن هستند

و دولت ما، در پايان روزگار، آشكار مى شود.

1246. عنه عليه السلام: ما يَكونُ هذَا الأَمرُ حَتّى لا يَبقى صِنفٌ مِنَ النّاسِ إلّا وقَد وُلّوا عَلَى النّاسِ، حَتّى لا يَقولَ قائِلٌ: «إنّا لَو وُلّينا لَعَدَلنا»، ثُمَّ يَقومُ القائِمُ بِالحَقِّ وَالعَدلِ.

1246. امام صادق عليه السلام: اين امر (حكومت ما اهل بيت) فرا نمى رسد تا اين كه هيچ گروهى از مردم باقى نماند، مگر اين كه بر مردم، حكومت كرده باشد تا كسى نگويد: اگر ما به حكومت مى رسيديم، به عدالت رفتار مى كرديم. پس از آن، قائم عليه السلام قيام مى كند و حق و عدالت را بر پا مى دارد.

12 / 4: الاِنتِظارُ لِدَولَتِهِم

12 / 4: انتظار دولت اهل بيت عليهم السلام

1247. الكافي عن إسماعيل الجعفيّ: دَخَلَ رَجُلٌ عَلى أبي جَعفَرٍ عليه السلام ومَعَهُ صَحيفَةٌ، فَقالَ لَهُ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: هذِهِ صَحيفَةُ مُخاصِمٍ يَسأَلُ عَنِ الدّينِ الَّذي يُقبَلُ فيهِ العَمَلُ، فَقالَ: رَحِمَكَ اللّهُ هذَا الَّذي اُريدُ.

فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: شَهادَةُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وأنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله عَبدُهُ ورَسولُهُ، وتُقِرُّ بِما جاءَ مِن عِندِ اللّهِ، وَالوَلايَةُ لَنا أهلَ البَيتِ، وَالبَراءَةُ مِن عَدُوِّنا، وَالتَّسليمُ لِأَمرِنا، وَالوَرَعُ وَالتَّواضُعُ، وَانتِظارُ قائِمِنا، فَإِنَّ لَنا دَولَةً إذا شاءَ اللّهُ جاءَ بِها.

1247. الكافى ـ به نقل از اسماعيل جعفى ـ: مردى خدمت امام باقر عليه السلام رسيد و كتابى با خود داشت. امام باقر عليه السلام به او فرمود: «اين، كتاب مناظره كننده اى است كه در جستجوى دينى است كه در آن، عمل، پذيرفته [ى درگاه خدا] مى شود».

مرد گفت: خدايت رحمت كند! اين، همان چيزى است كه من مى خواهم.

امام باقر عليه السلام فرمود: «گواهى دادن به اين كه معبودى جز خداى يگانه و بى نياز نيست و محمّد صلى الله عليه و آله بنده و فرستاده اوست و اقرار به آنچه از جانب خدا آمده است و ولايت [و دوستى] ما خاندان و بيزارى از دشمن ما و گردن نهادن به فرمان ما و پارسايى و فروتنى و انتظار [ظهور] قائم ما؛ زيرا براى او دولتى (حكومتى) است كه خدا، هر زمان كه بخواهد، آن را [روى كار] مى آورد».

1248. الإمام عليّ عليه السلام: المُنتَظِرُ لِأَمرِنا كَالمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ في سَبيلِ اللّهِ.

1248. امام على عليه السلام: آن كه منتظر حكومت ما (اهل بيت) باشد، همچون كسى است كه در راه خدا، به خون خود در مى غلتد.

1249. الإمام الحسين عليه السلام: قالَ زَيدُ بنُ صَوحانَ لِأَميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام: أيُّ الأَعمالِ أحَبُّ إلَى اللّهِ عز و جل؟ قالَ: اِنتِظارُ الفَرَجِ.

1249. امام حسين عليه السلام: زيد بن صوحان به امير مؤمنان عليه السلام گفت: چه عملى نزد خداى عز و جل، محبوب تر است؟

فرمود: «انتظار فَرَج».

1250. الإمام الباقر عليه السلام: العارِفُ مِنكُم هذَا الأَمرَ المُنتَظِرُ لَهُ الُمحتَسِبُ فيهِ الخَيرَ، كَمَن جاهَدَ وَاللّهِ مَعَ قائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ عليه السلام بِسَيفِهِ.

1250. امام باقر عليه السلام: آن كس از شما كه اين امر را بشناسد [و بِدان معتقد باشد] و منتظر آن باشد و خير را در آن بداند، به خدا سوگند، همچون كسى است كه در كنار قائم خاندان محمّد صلى الله عليه و آله، با شمشير او جهاد كند.

1251. عنه عليه السلام: لِيُقَوِّ شَديدُكُم ضَعيفَكُم، وَليَعُد غَنِيُّكُم عَلى فَقيرِكُم، ولا تَبُثّوا سِرَّنا، ولا تُذيعوا أمرَنا، وإذا جاءَكُم عَنّا حَديثٌ فَوَجَدتُم عَلَيهِ شاهِدا أو شاهِدَينِ مِن كِتابِ اللّهِ فَخُذوا بِهِ، وإلّا فَقِفوا عِندَهُ ثُمَّ رُدّوهُ إلَينا حَتّى يَستَبينَ لَكُم.

وَاعلَموا أنَّ المُنتَظِرَ لِهذَا الأَمرِ لَهُ مِثلُ أجرِ الصّائِمِ القائِمِ، ومَن أدرَكَ قائِمَنا فَخَرَجَ مَعَهُ فَقَتَلَ عَدُوَّنا كانَ لَهُ مِثلُ أجرِ عِشرينَ شَهيدا، ومَن قُتِلَ مَعَ قائِمِنا كانَ لَهُ مِثلُ أجرِ خَمسَةٍ وعِشرينَ شَهيدا.

1251. امام باقر عليه السلام: تواناى شما به ناتوانتان يارى رساند و داراى شما به نادارتان كمك كند و راز ما را فاش نسازيد و امر [امامت] ما را آشكار نكنيد و هر گاه حديثى از ما به شما رسيد و يك يا دو دليل از كتاب خدا برايش پيدا كرديد، آن را بپذيريد، و گرنه، در باره آن درنگ كنيد و سپس آن را به ما ارجاع دهيد [و از ما بپرسيد] تا [حقيقت امر] برايتان روشن شود.

بدانيد كه انتظار كِشنده اين امر (ظهور قائم عليه السلام)، پاداشى همانند روزه دار شب زنده دار دارد و هر كس قائم ما را درك كند و همراهى اش كند و دشمن ما را بكُشد، اجر بيست شهيد دارد و هر كس در ركاب قائم ما كشته شود، اجر بيست و پنج شهيد دارد.

1252. عنه عليه السلام: ما ضَرَّ مَن ماتَ مُنتَظِرا لِأَمرِنا ألّا يَموتَ في وَسَطِ فِسطاطِ المَهدِيِّ وعَسكَرِهِ؟!

1252. امام باقر عليه السلام: كسى كه در انتظار امر (فَرَج و ظهور ما) از دنيا رود، او را چه زيان كه در ميان خيمه مهدى و سپاه او نميرد!؟

1253. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ مَنِ انتَظَرَ أمرَنا وصَبَرَ عَلى ما يَرى مِنَ الأَذى وَالخَوفِ هُوَ غَداً في زُمرَتِنا.

1253. امام صادق عليه السلام: هر كس منتظر امر (حكومت و دولت) ما باشد و بر آزارها و بيمى كه به او مى رسد، شكيبايى كند، فردا در زمره ما خواهد بود.

1254. عنه عليه السلام: المُنتَظِرُ لِلثّاني عَشَرَ مِنهُم، كَالشّاهِرِ سَيفَهُ بَينَ يَدَي رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَذُبُّ عَنهُ.

1254. امام صادق عليه السلام: كسى كه در انتظار دوازدهمين آنان (مهدى عليه السلام) باشد، همانند كسى است كه پيشاپيش پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شمشير بكشد و از او دفاع كند.

1255. عنه عليه السلام: مَن ماتَ مُنتَظِرا لِهذَا الأَمرِ كانَ كَمَن كانَ مَعَ القائِمِ في فِسطاطِهِ، لا بَل كانَ كَالضّارِبِ بَينَ يَدَي رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله بِالسَّيفِ.

1255. امام صادق عليه السلام: كسى كه در حال انتظار اين امر (ظهور قائم) از دنيا برود، همانند كسى است كه با قائم، در خيمه او باشد. نه؛ بلكه همانند كسى است كه پيشاپيش پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شمشير زند.

1256. عنه عليه السلام: مَن سَرَّهُ أن يَكونَ مِن أصحابِ القائِمِ، فَليَنتَظِر وَليَعمَل بِالوَرَعِ ومَحاسِنِ الأَخلاقِ وهُوَ مُنتَظِرٌ، فَإِن ماتَ وقامَ القائِمُ بَعدَهُ كانَ لَهُ مِنَ الأَجرِ مِثلُ أجرِ مَن أدرَكَهُ، فَجُدّوا وَانتَظِروا هَنيئا لَكُم أيَّتُهَا العِصابَةُ المَرحومَةُ.

1256. امام صادق عليه السلام: هر كه دوست دارد از ياران قائم باشد، بايد انتظار كشد و در حالى كه منتظر است، پارسايى و اخلاق نيك را در پيش گيرد. اگر [با چنين حالتى] از دنيا برود و بعد از مرگ او، قائمْ قيام كند، همانند اجر كسى را دارد كه قائم را درك مى كند. پس [در كار و عمل] بكوشيد و منتظر باشيد. گوارايتان باد اى جماعتِ مشمول رحمت!

1257. الإمام الجواد عليه السلام ـ في قُنوتِهِ ـ: اللّهُمَّ أدِل لِأَولِيائِكَ مِن أعدائِكَ الظّالِمينَ... الَّذينَ... اتَّخَذوا ـ اللّهُمَّ ـ مالَكَ دُوَلاً، وعِبادَكَ خَوَلاً، وتَرَكُوا اللّهُمَّ عالَمَ أرضِكَ في بَكماءَ عَمياءَ ظَلماءَ مُدلَهِمَّةٍ، فَأَعيُنُهُم مَفتوحَةٌ، وقُلوبُهُم عَمِيَةٌ، ولَم تُبقِ لَهُمُ اللّهُمَّ عَلَيكَ مِن حُجَّةٍ. لَقَد حَذَّرتَ اللّهُمَّ عَذابَكَ وبَيَّنتَ نَكالَكَ، ووَعَدتَ المُطيعينَ إحسانَكَ، وقَدَّمتَ إلَيهِم بِالنُّذرِ، فَآمَنَت طائِفَةٌ، فَأَيِّدِ اللّهُمَّ الَّذينَ آمَنوا عَلى عَدُوِّكَ وعَدُوِّ أولِيائِكَ، فَأَصبَحوا ظاهِرينَ وإلَى الحَقِّ داعينَ، ولِلإِمامِ المُنتَظَرِ القائِمِ بِالقِسطِ تابِعينَ.

1257. امام جواد عليه السلام ـ در قنوت خود ـ: بار خدايا! دوستانت را بر دشمنان ستمگرت پيروز گردان...؛ همانان كه... اموال تو را در ميان خود، دست به دست چرخاندند و بندگانت را به بردگى گرفتند و جهان سرزمين تو را ـ بار خدايا ـ در كرى و كورى و تاريكى شديد رها كردند. چشمانشان باز است و دل هايشان كور و براى آنان ـ بار خدايا ـ بر تو حجّتى نمانده است. بار خدايا! تو آنان را از عذاب خود، بر حذر داشتى و كيفرت را برايشان روشن ساختى و به فرمان برداران، وعده احسانت را دادى و پيشاپيش به آنان هشدار دادى. پس طايفه اى ايمان آوردند ـ بار خدايا! كسانى را كه ايمان آوردند، در برابر دشمن خود و دشمن دوستانت، تأييد فرما ـ و آشكار [و پيروز] گرديدند و دعوتگر به سوى حق شدند و پيروى از امام منتظر عدالت گستر را پيشه كردند.

1258. الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام ـ: اُشهِدُ اللّهَ واُشهِدُكُم أنّي... مُؤمِنٌ بِإيابِكُم، مُصَدِّقٌ بِرَجعَتِكُم، مُنتَظِرٌ لِأَمرِكُم، مُرتَقِبٌ لِدَولَتِكُم.

1258. امام هادى عليه السلام ـ در زيارت جامعه ـ: خدا را و شما را گواه مى گيرم كه من... به باز آمدن شما ايمان دارم و رجعت شما را تصديق مى كنم و منتظر حكومتِ شما و در آرزوى دولت شما هستم.

12 / 5: الدُّعاءُ لِدَولَتِهِم

12 / 5: دعا براى دولت اهل بيت عليهم السلام

1259. الإمام زين العابدين عليه السلام: رَبِّ صَلِّ عَلى أطائِبِ أهلِ بَيتِهِ الَّذينَ اختَرتَهُم لِأَمرِكَ، وجَعَلتَهُم خَزَنَةَ عِلمِكَ، وحَفَظَةَ دينِكَ، وخُلفاءَكَ في أرضِكَ، وحُجَجَكَ عَلى عِبادِكَ، وطَهَّرتَهُم مِنَ الرِّجسِ وَالدَّنَسِ تَطهيرا بِإِرادَتِكَ، وجَعَلتَهُمُ الوَسيلَةَ إلَيكَ وَالمَسلَكَ إلى جَنَّتِكَ...

اللّهُمَّ فَأَوزِع لِوَلِيِّكَ شُكرَ ما أنعَمتَ بِهِ عَلَيهِ، وأوزِعنا مِثلَهُ فيهِ، وآتِهِ مِن لَدُنكَ سُلطانا نَصيرا، وَافتَح لَهُ فَتحا يَسيرا، وأعِنهُ بِرُكنِكَ الأَعَزِّ، وَاشدُد أزرَهُ، وقَوِّ عَضُدَهُ، وراعِهِ بِعَينِكَ، وَاحمِهِ بِحِفظِكَ، وَانصُرهُ بِمَلائِكَتِكَ، وَامدُدهُ بِجُندِكَ الأَغلَبِ، وأقِم بِهِ كِتابَكَ وحُدودَكَ وشَرائِعَكَ وسُنَنَ رَسولِكَ صَلَواتُكَ اللّهُمَّ عَلَيهِ وآلِهِ، وأحيِ بِهِ ما أماتَهُ الظّالِمونَ مِن مَعالِمِ دينِكَ، وَاجلُ بِهِ صَدَأَ الجَورِ عَن طَريقَتِكَ، وأبِن بِهِ الضَّرّاءَ مِن سَبيلِكَ، وأزِل بِهِ النّاكِبينَ عَن صِراطِكَ، وَامحَق بِهِ بُغاةَ قَصدِكَ عِوَجا، وألِن جانِبَهُ لِأَولِيائِكَ، وَابسُط يَدَهُ عَلى أعدائِكَ، وهَب لَنا رَأفَتَهُ ورَحمَتَهُ وتَعَطُّفَهُ وتَحَنُّنَهُ، وَاجعَلنا لَهُ سامِعينَ مُطيعينَ، وفي رِضاهُ ساعينَ، وإلى نُصرَتِهِ وَالمُدافَعَةِ عَنهُ مُكنِفينَ، وإلَيكَ وإلى رَسولِكِ صَلَواتُكَ اللّهُمَّ عَلَيهِ وآلِهِ بِذلِكَ مُتَقَرِّبينَ.

1259. امام زين العابدين عليه السلام: اى پروردگار من! بر پاك تران اهل بيت او درود فرست؛ همانان كه ايشان را براى امر خود (راه نمايى و هدايت مردم) برگزيدى و خزانه داران دانشت و نگهبانان دينت و جانشينان خود در زمينت و حجّت هاى خويش بر بندگانت قرارشان دادى و به خواست خود، آنان را از پليدى و ناپاكى پاك ساختى و ايشان را وسيله رسيدن به مقام قرب خود و راه رسيدن به بهشتت قرار دادى.…

بار خدايا! به ولىّ خود، شُكر نعمتى را كه به او ارزانى داشته اى، الهام فرما و به ما نيز همانندِ او چنين سپاسى را الهام ده و به او سلطنت و قدرتى ياريگر عطايش فرما و به او پيروزى و فتحى آسان ارزانى دار و با نيرومندترين ركن قدرت خود، يارى اش ده و پشتش را محكم و بازوانش را توانا گردان و تحت مراقبت خويش قرارش ده و در سايه حفظ خود، نگاهش دار و با فرشتگانت يارى اش نما و به وسيله لشكر پيروزمند خود، مددش رسان و كتاب خود و حدود و شرايعت و سنّت هاى پيامبرت را ـ كه درود تو اى پروردگار بر او و خاندانش باد ـ به وسيله او بر پا دار و آنچه را از نشانه هاى دينت كه ستمگران از بين برده اند، به واسطه او زنده گردان و به وسيله او، زنگار ستم [ستمگران] را از آيين خود بزداى و به وسيله او، دشوارى ها را از راه خود، دور گردان و به نيروى او، منحرفان از راه خود را از ميان بردار و به وسيله او، كسانى را كه خواهان كج ساختن راه راست تو هستند، نابود كن و او را با دوستان خود، نرم خو ساز و دست قدرت وى را بر دشمنانت بگشاى و رأفت و مهربانى و عطوفت و محبّتش را نصيب ما گردان و ما را گوش به فرمان و مطيع او قرار ده و چنان كن كه در راه خشنودى او بكوشيم و در حمايت و دفاع از او جِدّيت كنيم و بدين سبب، به تو و پيامبر تو ـ كه درود تو اى پروردگار بر او و خاندانش باد ـ تقرّب جوييم.

1260. الإمام الباقر عليه السلام ـ في بَيانِ كَيفِيَّةِ الخُطبَةِ الثّانِيَةِ مِن صَلاةِ الجُمُعَةِ ـ: اللّهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلَيكَ في دَولَةٍ كَريمَةٍ، تُعِزُّ بِهَا الإِسلامَ وأهلَهُ، وتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وأهلَهُ، وتَجعَلُنا فيها مِنَ الدُّعاةِ إلى طاعَتِكَ وَالقادَةِ إلى سَبيلِكَ، وتَرزُقُنا بِها كَرامَةَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ.

1260. امام باقر عليه السلام ـ در بيان كيفيت خواندن خطبه دوم نماز جمعه ـ: بار خدايا! ملتمسانه از تو مى خواهيم دولت باشكوهى را بر پا دارى كه به وسيله آن، اسلام و مسلمانان را عزّت بخشى و نفاق و منافقان را به ذلّت كشانى و در آن، ما را از دعوتگران به سوى طاعتت و پيشاهنگان راهت قرار دهى و به واسطه آن، كرامت دنيا و آخرت را نصيبمان فرمايى.

1261. الإمام الصادق عليه السلام ـ في دُعاءٍ لَهُ ـ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وعَلى إمامِ المُسلِمينَ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ ومِن فَوقِهِ ومِن تَحتِهِ، وَافتَح لَهُ فَتحا يَسيرا، وَانصُرهُ نَصرا عَزيزا، وَاجعَل لَهُ مِن لَدُنكَ سُلطان ـا نَصي ـرا. اللّهُ ـمَّ عَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ، وأهلِك أعداءَهُم مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ.

1261. امام صادق عليه السلام ـ در يكى از دعاهاى خود ـ: بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد و بر امام مسلمانان، درود فرست و او را از پيش رو و از پشت سرش و از جانب راست و از جانب چپش و از بالاى سر و از زير پايش [از همه جهت] محافظت فرما و پيروزى و فتحى آسان [و بى رنج] نصيبش گردان و نصرتى عزّت بخش عطايش كن و از جانب خود براى او تسلّطى [و قدرتى] ياريگر قرار ده! بار خدايا! فَرَج خاندان محمّد را شتاب بخش و دشمنان آنان را، از جنّ و انس، نابود گردان.

1262. الإمام الكاظم عليه السلام ـ في بَيانِ ذِكرِ سَجدَةِ الشُّكرِ ـ: اللّهُمَّ إنّي أنشُدُكَ بِإِيوائِكَ عَلى نَفسِكَ لِأَولِيائِكَ لَتُظفِرَنَّهُم بِعَدُوِّكَ وعَدُوِّهِم أن تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّدٍ وعَلَى المُستَحفِظينَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ. اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ اليُسرَ بَعدَ العُسرِ ـ ثلاثا ـ.

1262. امام كاظم عليه السلام ـ در بيان ذكر سجده شكر ـ: بار خدايا! تو را ـ به حقّ وعده اى كه به دوستانت داده اى و متعهّد شده اى كه آنان را بر دشمن خودت و دشمن آنان پيروز گردانى ـ سوگند مى دهم كه بر محمّد و خاندان محمّد كه حافظانِ [دين و شريعت تو و امانتدارانت] هستند، درود فرستى. بار خدايا! آسانى پس از دشوارى [و فَرَج بعد از شدّت] را از تو مسئلت مى كنم (سه بار).

1263. الإمام الرضا عليه السلام ـ مِمّا كان يَأمُرُ بِهِ مِنَ الدُّعاءِ لِصاحِبِ الأَمرِ عَجَّلَ اللّهُ فَرَجَهُ ـ: اللّهُمَّ ادفَع عَن وَلِيِّكَ وخَليفَتِكَ وحُجَّتِكَ عَلى خَلقِكَ، ولِسانِكَ المُعَبِّرِ عَنكَ النّاطِقِ بِحُكمِكَ، وعَينِكَ النّاظِرَةِ بِإِذنِكَ، وشاهِدِكَ عَلى عِبادِكَ، الجَحجاحِ الُمجاهِدِ، العائِذِ بِكَ، العابِدِ عِندَكَ، وأعِذهُ مِن شَرِّ جَميعِ ما خَلَقتَ وبَرَأتَ وأنشَأتَ وصَوَّرتَ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ، وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ ومِن فَوقِهِ ومِن تَحتِهِ، بِحِفظِكَ الَّذي لا يَضيعُ مَن حَفِظتَهُ بِهِ، وَاحفَظ فيهِ رَسولَكَ وآباءَهُ أئِمَّتَكَ ودَعائِمَ دينِكَ، وَاجعَلهُ في وَديعَتِكَ الَّتي لا تَضيعُ، وفي جِوارِكَ الَّذي لا يُخفَرُ، وفي مَنعِكَ وعِزِّكَ الَّذي لا يُقهَرُ، وآمِنهُ بِأَمانِكَ الوَثيقِ الَّذي لا يُخذَلُ مَن آمَنتَهُ بِهِ، وَاجعَلهُ في كَنَفِكَ الَّذي لا يُرامُ مَن كانَ فيهِ، وَانصُرهُ بِنَصرِكَ العَزيزِ، وأيِّدهُ بِجُندِكَ الغالِبِ، وقَوِّهِ بِقُوَّتِكَ، وأردِفهُ بِمَلائِكَتِكَ، ووالِ مَن والاهُ، وعادِ مَن عاداهُ، وألبِسهُ دِرعَكَ الحَصينَةَ، وحُفَّهُ بِالمَلائِكَةِ حَفّا.

اللّهُمَّ اشعَب بِهِ الصَّدع، وَارتُق بِهِ الفَتقَ، وأمِت بِهِ الجَورَ، وأظهِر بِهِ العَدلَ، وزَيِّن بِطولِ بَقائِهِ الأَرضَ، وأيِّدهُ بِالنَّصرِ، وَانصُرهُ بِالرُّعبِ، وقَوِّ ناصِريهِ، وَاخذُل خاذِليهِ، ودَمدِم مَن نَصَبَ لَهُ، ودَمِّر مَن غَشَّهُ، وَاقتُل بِهِ جَبابِرَةَ الكُفرِ وعَمَدَهُ ودَعائِمَهُ، وَاقصِم بِهِ رُؤوسَ الضَّلالَةِ وشارِعَةَ البِدَعِ ومُميتَةَ السُّنَّةِ ومُقَوِّيَةَ الباطِلِ، وذَلِّل بِهِ الجَبّارينَ، وأبِر بِهِ الكافِرينَ وجَميعَ المُلحِدينَ في مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها، وبَرِّها وبَحرِها وسَهلِها وجَبَلِها، حَتّى لا تَدَعَ مِنهُم دَيّارا ولا تُبقِيَ لَهُم آثارا.

اللّهُمَّ طَهِّر مِنهُم بِلادَكَ، وَاشفِ مِنهُم عِبادَكَ، وأعِزَّ بِهِ المُؤمِنينَ، وأحيِ بِهِ سُنَنَ المُرسَلينَ، ودارِسَ حُكمِ النَّبِيّينَ، وجَدِّد بِهِ مَا امتُحي مِن دينِكَ وبُدِّلَ مِن حُكمِكَ، حَتّى تُعيدَ دينَكَ بِهِ وعَلى يَدَيهِ جَديدا غَضّا مَحضا صَحيحا لا عِوَجَ فيهِ ولا بِدعَةَ مَعَهُ، وحَتّى تُنيرَ بِعَدلِهِ ظُلَمَ الجَورِ، وتُطفِئَ بِهِ نيرانَ الكُفرِ، وتَوضِحَ بِهِ معاقِدَ الحَقِّ ومَجهولَ العَدلِ، فَإِنَّهُ عَبدُكَ الَّذِي استَخلَصتَهُ لِنَفسِكَ وَاصطَفَيتَهُ عَلى غَيبِكَ، وعَصَمتَهُ مِنَ الذُّنوبِ وبَرَّأتَهُ مِنَ العُيوبِ وطَهَّرتَهُ مِنَ الرِّجسِ وسَلَّمتَهُ مِنَ الدَّنَسِ.

اللّهُمَّ فَإِنّا نَشهَدُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ ويَومَ حُلولِ الطّامَّةِ أنَّهُ لَم يُذنِب ذَنبا، ولا أتى حوبا، ولَم يَرتَكِب مَعصِيَةً، ولَم يُضِع لَكَ طاعَةً، ولَم يَهتِك لَكَ حُرمَةً، ولَم يُبَدِّل لَكَ فَريضَةً، ولَم يُغَيِّر لَكَ شَريعَةً، وأنَّهُ الهادِيُ المُهتَدِيُ الطّاهِرُ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ.

اللّهُمَّ أعطِهِ في نَفسِهِ وأهلِهِ ووُلدِهِ وذُرِّيَّتِهِ واُمَّتِهِ وجَميعِ رَعِيَّتِهِ ما تُقِرُّ بِهِ عَينَهُ وتَسُرُّ بِهِ نَفسَهُ، وتَجمَعُ لَهُ مُلكَ المَملَكاتِ كُلِّها قَريبِها وبَعيدِها وعَزيزِها وذَليلِها، حَتّى يُجرِيَ حُكمَهُ عَلى كُلِّ حُكمٍ ويَغلِبَ بِحَقِّهِ كُلَّ باطِلٍ.

اللّهُمَّ اسلُك بِنا عَلى يَدَيهِ مِنهاجَ الهُدى وَالَمحَجَّةَ العُظمى وَالطَّريقَةَ الوُسطَى، الَّتي يَرجِعُ إليَها الغالي ويَلحَقُ بِهَا التّالي، وقَوِّنا عَلى طاعَتِهِ، وثَبِّتنا عَلى مُشايَعَتِهِ، وَامنُن عَلَينا بِمُتابَعَتِهِ، وَاجعَلنا في حِزبِهِ القَوّامينَ بِأَمرِهِ الصّابِرينَ مَعَهُ الطّالِبينَ رِضاكَ بِمُناصَحَتِهِ، حَتّى تَحشُرَنا يَومَ القِيامَةِ في أنصارِهِ وأعوانِهِ ومُقَوِّيَةِ سُلطانِهِ.

اللّهُمَّ وَاجعَل ذلِكَ لَنا خالِصا مِن كُلِّ شَكٍّ وشُبهَةٍ ورِياءٍ وسُمعَةٍ، حَتّى لا نَعتَمِدَ بِهِ غَيرَكَ ولا نَطلُبَ بِهِ إلّا وَجهَكَ، وحَتّى تُحِلَّنا مَحِلَّهُ وتَجعَلَنا فِي الجَنَّةِ مَعَهُ، وأعِذنا مِنَ السَّأَمَةِ وَالكَسَلِ وَالفَترَةِ، وَاجعَلنا مِمَّن تَنتَصِرُ بِهِ لِدينِكَ وتُعِزُّ بِهِ نَصرَ وَلِيِّكَ، ولا تَستَبدِل بِنا غَيرَنا؛ فَإِنَّ استِبدالَكَ بِنا غَيرَنا عَلَيكَ يَسيرٌ وهُوَ عَلَينا كَثيرٌ.

اللّهُمَّ صَلِّ عَلى وُلاةِ عَهدِهِ وَالأَئِمَّةِ مِن بَعدِهِ، وبَلِّغهُم آمالَهُم، وزِد في آجالِهِم، وأعِزَّ نَصرَهُم، وتَمِّم لَهُم ما أسنَدتَ إلَيهِم مِن أمرِك لَهُم، وثَبِّت دَعائِمَهُم، وَاجعَلنا لَهُم أعوانا وعَلى دينِكَ أنصارا؛ فَإِنَّهُم مَعادِنُ كَلِماتِكَ، وخُزّانُ عِلمِكَ، وأركانُ تَوحيدِكَ، ودَعائِمُ دينِكَ، ووُلاةُ أمرِكَ، وخالِصَتُكَ مِن عِبادِكَ، وصَفوَتُكَ مِن خَلقِكَ، وأولِياؤُكَ وسَلائِلُ أولِيائِكَ، وصَفوَةُ أولادِ نَبِيِّكَ، وَالسَّلامُ عَلَيهِ وعَلَيهِم ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ.

1263. امام رضا عليه السلام ـ از جمله دعاهايى كه به خواندن آن براى صاحب الأمر عليه السلام دستور مى داد ـ: بار خدايا! دور گردان [بلاها را] از ولىّ خودت و جانشينت و حجّتت بر خَلقت و آن كه زبان گوياى توست و سخنگوى حُكم تو و ديده توست كه به اجازه تو مى نگرد و گواه تو بر بندگانت است و سَرور است و مجاهد، و پناه برنده به توست و عبادت كننده تو. او را از شرّ هر آنچه آفريده اى و ساخته اى و پديد آورده اى و صورت بخشيده اى، در پناه خود بدار و با نگهداشت خود، او را از پيش رو و راست و چپ و بالاى سر و زير پايش نگه دار؛ نگهداشتى كه هر كس را با آن حفظ كنى، از بين نرود و با حفظ او [راه و رسم] فرستاده خودت و پدران او را كه امامان تو و اركان دين تو هستند، حفظ فرما و او را در وديعه خود گير؛ وديعه اى كه [چون تو امانتدار آن هستى، ] هرگز تباه نمى شود و او را در امان و زنهار ناشكستنى خويش و در پناه حمايت و قدرت مقهور ناشدنى خود، قرار ده و با امان استوارت، او را امان ده؛ امانى كه هر كس را بدان امان دهى، هرگز تنها و بى ياور نماند و او را در سايه حمايت و رحمت خويش نگه دار؛ سايه حمايتى كه هر كس در آن باشد، گزندى نبيند. با يارى عزّتمند خويش، او را يارى رسان و با سپاهِ همواره چيره ات، تأييدش فرما و با نيروى خويش، او را نيرو بخش و [شكر] فرشتگانت را پشت سر او قرار ده و دوستدار او را دوست بدار و با دشمن او دشمن باش و زره محكم خويش را بر قامت او بپوشان و او را در حلقه اى از انبوه فرشتگان، محفوظ بدار.

بار خدايا! به وسيله او، از هم گسيختگى[مان] را به پيوستگى و تفرقه و جدايى[مان] را به هم بستگى مبدّل گردان و ستم را نابود كن و عدل را آشكار گردان و زمين را به طول عمر او، آراسته گردان و او را نصرت عطا فرما و از طريق ايجاد رعب [در دل دشمنانش] او را يارى و پيروزى ده و يارانش را قدرت بخش و كسانى را كه بى ياورش مى گذارند، تنها گذار و هر كه را كمر به دشمنى او مى بندد، نابود كن و هر كه را با او دغلى [و ناراستى] مى كند، نابود ساز و سران و استوانه ها و اركان كفر را با دست او، از ميان بردار و سردمداران گم راهى و بدعت گذاران و از بين برندگان سنّت [پيامبر] و تقويت كنندگان باطل را به وسيله او در هم شكن و جبّاران را به دست او خوار گردان و كافران و همه ملحدان را در شرق و غرب عالَم و خشكى و دريا و دشت و كوه، به دست او هلاك گردان، تا جايى كه هيچ يك از آنان را نگذارى و نشانى از آنها بر جاى ننهى.

بار خدايا! شهرهايت را از [لوث وجود] آنان پاك گردان و دل هاى بندگانت را از [آزار] ايشان تسكين بده و به وسيله او (امام زمان)، مؤمنان را بر سرير عزّت [و قدرت] بنشان و سنّت هاى فرستادگان را به دست او زنده بگردان و حكمت ها [و تعاليم] پيامبران را آموزش ده و از دين و احكامت، آنچه را كه محو و تحريف گشته است، به دست او تجديد گردان تا اين كه دينت را به وسيله او و با دست او، دوباره نو و تازه و ناب و درست و عارى از كژى و بدعت سازى و ظلمت ستم را به نور عدالتش روشن گردانى و آتش هاى كفر را به دست او فرو نشانى و حق را كه پيچيده و مبهم گشته و عدالت را كه ناشناخته مانده است، روشن سازى؛ زيرا او، بنده توست كه وى را براى خودت برگزيده اى و بر عالَم غيب خويش، ترجيحش داده اى و از گناهان، مصونش داشته اى و از هر گونه عيبى، مبرّايش ساخته اى و از پليدى، پاكش كرده اى و از آلودگى، سالم نگهش داشته اى.

بار خدايا! در روز قيامت و در روز فرا رسيدن آن هنگامه بزرگ، ما براى او گواهى مى دهيم كه هيچ گناهى نكرد و هيچ معصيتى مرتكب نشد و كمترين طاعتى از طاعت تو را فرو نگذاشت و حرمت تو را زير پا ننهاد و هيچ فريضه اى از فرايض تو را تغيير نداد و هيچ شريعتى از شرايع تو را عوض نكرد و او هدايتگر و هدايت شده و پاك و پرهيزگار و پاكيزه و پسنديده و وارسته است.

بار خدايا! به او و همسر و فرزندان و ذريّه و امّت و همه رعيّتش، آن عطا فرما كه مايه روشنىِ ديدگان او و شادمانى جانش گردد و سراسر گيتى از نزديك و دور و قدرتمند و ضعيف را در قلمرو او در آور تا فرمان او بر هر فرمانى جارى گردد و با حقّ خود، بر هر باطلى چيره آيد.

بار خدايا! ما را به دست او، سالك طريق هدايت و شاه راه راه ميانه ـ كه تند رونده پيش افتاده، بدان باز مى گردد و واپس مانده، به آن ملحق مى شود ـ قرار ده و قدرت فرمانبرى از او را عطايمان فرما و در پيروى از او استوارمان بدار و نعمت پيروى از او را به ما ارزانى دار. ما را در حزب او در آور و از آنان قرارمان ده كه فرمان او را بر پا مى دارند و در ركاب او شكيبايى مى ورزند و با خيرخواهى و خلوص نسبت به او، خشنودى تو را مى جويند، تا اين كه روز قيامت، ما را در زمره ياران و مددكاران و تقويت كنندگان قدرت و سلطنت او محشور فرمايى.

بار خدايا! ما را در اين امر، از هر گونه شك و شبهه و ريا و شهرت طلبى خالص گردان تا در آن، جز به تو تكيه نكنيم و چيزى جز رضاى تو نطلبيم، تا اين كه ما را در جايگاه او قرار دهى و در بهشت، ما را در كنار او جاى دهى. ما را از بى حوصلگى و تنبلى و سستى نگه دار و از كسانى قرارمان ده كه به واسطه آنان دينت را يارى مى دهى و يارى دادن به ولىّ خود را تقويت مى كنى. [بار خدايا!] ديگران را جايگزين ما مگردان؛ زيرا قرار دادن ديگران به جاى ما، براى تو آسان؛ امّا براى ما بسى گران است.

بار خدايا! بر ولى عهدان وى و پيشوايان پس از او، درود فرست و آنان را به آرمان هايشان برسان و بر عمرشان بيفزاى و يارى خود را به آنان افزون گردان و فرمان خود را كه به دست آنان سپرده اى، برايشان به اتمام رسان و پايه هايشان را استوار بدار و ما را يار آنان و ياور دينت قرار بده؛ زيرا ايشان معدن هاى كلمات تو و خزانه داران دانش تو و اركان توحيد تو و تكيه گاه هاى دين تو و زمامداران امر تو و بندگان منتخب تو و برگزيدگان از خَلق تو و اولياى تو و سلاله اولياى تو و برگزيدگان فرزندان پيامبران تو هستند. سلام و رحمت و بركات خدا بر او و آنان باد!

1264. الإمام الهادي عليه السلام ـ في زِيارَةِ الإِمامِ المَهدِيِّ عليه السلام ـ: اللّهُمَّ فَكَما وَفَّقتَني لِلإِيمانِ بِنَبِيِّكَ وَالتَّصديقِ لِدَعوَتِهِ، ومَنَنتَ عَلَيَّ بِطاعَتِهِ وَاتِّباعِ مِلَّتِهِ، وهَدَيتَني إلى مَعرِفَتِهِ ومَعرِفَةِ الأَئِمَّةِ مِن ذُرِّيَّتِهِ، وأكمَلتَ بِمَعرِفَتِهِمُ الإِيمانَ، وقَبِلتَ بِوَلايَتِهِم وطاعَتِهِمُ الأَعمالَ، وَاستَعبَدتَ بِالصَّلاةِ عَلَيهِم عِبادَكَ، وجَعَلتَهُم مِفتاحا لِلدُّعاءِ وسَبَبا لِلإِجابَةِ، فَصَلِّ عَلَيهِم أجمَعينَ وَاجعَلني بِهِم عِندَكَ وَجيها فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ومِنَ المُقرَّبينَ...

اللّهُمَّ أنجِز لَهُم وَعدَكَ، وطَهِّر بِسَيفِ قائِمِهِم أرضَكَ، وأقِم بِهِ حُدودَكَ المُعَطَّلَةَ وأحكامَكَ المُهمَلَةَ وَالمُبَدَّلَةَ، وأحيِ بِهِ القُلوبَ المَيتَةَ، وَاجمَع بِهِ الأَهواءَ المُتَفَرِّقَةَ، وَاجلُ بِهِ صَدَأَ الجَورِ عَن طَريقَتِكَ حَتّى يَظهَرَ الحَقُّ عَلى يَدَيهِ في أحسَنِ صورَتِهِ، ويَهلِكَ الباطِلُ وأهلُهُ بِنورِ دَولَتِهِ، ولا يَستَخفِيَ بِشَيءٍ مِنَ الحَقِّ مَخافَةَ أحَدٍ مِنَ الخَلقِ.

1264. امام هادى عليه السلام ـ در زيارت مهدى عليه السلام ـ: بار خدايا! همان گونه كه مرا توفيق دادى تا به پيامبر تو ايمان آورم و دعوت او را تصديق كنم و بر من منّت نهادى كه از او فرمان برم و از آيينش پيروى كنم و مرا به شناخت او و شناخت امامانِ از نسل او هدايت نمودى و شناخت آنان را شرط كمال ايمان قرار دادى و پذيرش اعمال را در گرو دوستى و فرمانبرى از ايشان نهادى و درود فرستادن بندگانت بر آنان را عبادت شمردى و آنها را كليد دعا و وسيله اجابت قرار دادى، پس بر همه آنان درود فرست و مرا در دنيا و آخرت نزد آنان آبرومند و مقرّب گردان.…

بار خدايا! وعده اى را كه به آنان داده اى، تحقّق بخش و زمين خود را با شمشير قائمِ آنان پاك گردان و به وسيله او، حدود تعطيل شده و احكام فرو نهاده و تغيير يافته ات را بر پا دار و به بركت وجود او، دل هاى مرده را زنده ساز و خواست هاى پراكنده را يك پارچه گردان و زنگار ستم را از راه خود بزداى تا اين كه حق، با دست او، در زيباترين چهره اش آشكار شود و در پرتو نور دولت او، باطل و باطل گرايان، نابود شوند و چيزى از حق [و حقيقت] به واسطه ترس از هيچ انسانى، پوشيده نماند.

1265. الإمام العسكريّ عليه السلام ـ فِي الصَّلاةِ عَلى وَلِيِّ الأَمرِ المُنتَظَرِ عليه السلام ـ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى وَلِيِّكَ وَابنِ أولِيائِكَ الَّذينَ فَرَضتَ طاعَتَهُم، وأوجَبتَ حَقَّهُم، وأذهَبتَ عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهَّرتَهُم تَطهيرا.

اللّهُمَّ انتَصِر بِهِ لِدينِكَ، وَانصُر بِهِ أولِياءَكَ وأولِياءَهُ وشيعَتَهُ وأنصارَهُ وَاجعَلنا مِنهُم.

اللّهُمَّ أعِذهُ مِن شَرِّ كُلِّ باغٍ وطاغٍ ومِن شَرِّ جَميعِ خَلقِكَ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ، وَاحرُسهُ وَامنَعهُ أن يوصَلَ إلَيهِ بِسوءٍ، وَاحفَظ فيهِ رَسولَكَ وآلَ رَسولِكَ، وأظهِر بِهِ العَدلَ وأيِّدهُ بِالنَّصرِ، وَانصُر ناصِريهِ، وَاخذُل خاذِليهِ، وَاقصِم بِهِ جَبابِرَةَ الكَفَرَةِ، وَاقتُل بِهِ الكُفّارَ وَالمُنافِقينَ وجَميعَ المُلحِدينَ، حَيثُ كانوا وأينَ كانوا مِن مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها وبَرِّها وبَحرِها، وَاملَأ بِهِ الأَرضَ عَدلاً، وأظهِر بِهِ دينَ نَبِيِّكَ عَلَيهِ وآلِهِ السَّلامُ، وَاجعَلنِي اللّهُمَّ مِن أنصارِهِ وأعوانِهِ وأتباعِهِ وشيعَتِهِ، وأرِني في آلِ مُحَمَّدٍ ما يَأمُلونَ وفي عَدُوِّهِم ما يَحذَرونَ، إلهَ الحَقِّ آمينَ.

1265. امام عسكرى عليه السلام ـ در درود فرستادن بر ولىّ امر منتظَر عليه السلام ـ: بار خدايا! بر ولىّ خود و فرزند اوليايت درود فرست؛ همانان كه اطاعت از ايشان را فرض دانستى و حقّ آنان را واجب شمردى و پليدى را از وجودشان زدودى و كاملاً پاكيزه شان گردانيدى.

بار خدايا! به واسطه او دينت را مدد كن و به وسيله او دوستان خود و دوستان او و شيعيان و يارانش را يارى رسان و ما را از آنان قرار ده.

بار خدايا! او را از گزند هر بيدادگر و سركشى و از گزند همه آفريدگانت محفوظ بدار و از پيش رو و پشت سر و از راست و چپش، او را نگه دار و از اين كه بدى و آسيبى به او برسد، پاسدارى و حراستش فرما و با حفظ او، پيامبر خود و خاندان پيامبر خود را حفظ كن. عدالت را با دست او آشكار ساز و او را يارى فرما و يارانش را يارى رسان و كسانى را كه بى ياورش مى گذارند، بى ياور گذار و به دست او، جبّاران كفرپيشه را در هم شكن و كافران و منافقان و ملحدان را، هر كه باشند و هر كجا باشند، در شرق عالَم و غرب آن، در خشكى و در دريا، همگى را نابود كن و به وسيله او زمين را آكنده از عدل گردان و دين پيامبرت ـ كه درود بر او و خاندانش باد ـ را رونق بخش و ما را ـ بار خدايا ـ از ياران و مددكاران و پيروان و شيعيان او قرار ده و مرا زنده بدار تا ببينم كه خاندان محمّد به آرمان هايشان رسيده اند و دشمنان آنان به آنچه از آن مى ترسيدند، گرفتار آمده اند. آمين، اى معبود راستين!

1266. كمال الدين عن الشّيخ أبي عمرو العمري ـ في الدُّعاءِ في غَيبَةِ القائِمِ عليه السلام ـ: اللّهُمَّ عَرِّفني نَفسَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفني نَفسَكَ لَم أعرِف نَبِيَّكَ. اللّهُمَّ عَرِّفني نَبِيَّكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفني نَبِيَّكَ لَم أعرِف حُجَّتَكَ. اللّهُمَّ عَرِّفني حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفني حُجَّتَكَ ضَلَلتُ عَن ديني. اللّهُمَّ لا تُمِتني ميتَةً جاهِلِيَّةً، ولا تُزِغ قَلبي بَعدَ إذ هَدَيتَني، اللّهُمَّ فَكَما هَدَيتَني بِوَلايَةِ مَن فَرَضتَ طاعَتَهُ عَلَيَّ مِن وُلاةِ أمرِكَ بَعدَ رَسولِكَ صَلَواتُكَ عَلَيهِ وآلِهِ، حَتّى والَيتُ وُلاةَ أمرِكَ أميرَ المُؤمِنينَ وَالحَسَنَ وَالحُسَينَ وعَلِيّا ومُحَمَّدا وجَعفَرا وموسى وعَلِيّا ومُحَمَّدا وعَلِيّا وَالحَسَنَ وَالحُجَّةَ القائِمَ المَهدِيَّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم أجمَعينَ...

اللّهُمَّ عَجِّل فَرَجَهُ وأيِّدهُ بِالنَّصرِ، وَانصُر ناصِريهِ، وَاخذُل خاذِليهِ، ودَمِّر عَلى مَن نَصَبَ لَهُ وكَذَّبَ بِهِ، وأظهِر بِهِ الحَقَّ، وأمِت بِهِ الباطِلَ، وَاستَنقِذ بِهِ عِبادَكَ المُؤمِنينَ مِنَ الذُّلِّ، وَانعَش بِهِ البِلادَ، وَاقتُل بِهِ جَبابِرَةَ الكُفرِ، وَاقصِم بِهِ رُؤوسَ الضَّلالَةِ، وذَلِّل بِهِ الجَبّارينَ وَالكافِرينَ، وأبِر بِهِ المُنافِقينَ وَالنّاكِثينَ وجَميعَ الُمخالِفينَ وَالمُلحِدينَ في مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها، وبَرِّها وبَحرِها وسَهلِها وجَبَلِها، حَتّى لا تَدَعَ مِنهُم دَيّارا ولا تُبقِيَ لَهُم آثارا، وتُطَهِّرَ مِنهُم بِلادَكَ، وَاشفِ مِنهُم صُدورَ عِبادِكَ، وجَدِّد بِهِ مَا امتَحى مِن دينِكَ، وأصلِح بِهِ ما بُدِّلَ مِن حُكمِكَ وغُيِّرَ مِن سُنَّتِكَ، حَتّى يَعودَ دينُكَ بِهِ وعَلى يَدَيهِ غَضّا جَديدا صَحيحا لا عِوَجَ فيهِ ولا بِدعَةَ مَعَهُ، حَتّى تُطفِئَ بِعَدلِهِ نيرانَ الكافِرينَ؛ فَإِنَّهُ عَبدُكَ الَّذِي استَخلَصتَهُ لِنَفسِكَ، وَارتَضَيتَهُ لِنُصرَةِ نَبِيِّكَ، وَاصطَفَيتَهُ بِعِلمِكَ، وعَصَمتَهُ مِنَ الذُّنوبِ، وبَرَّأتَهُ مِنَ العُيوبِ، وأطلَعتَهُ عَلى الغُيوبِ، وأنعَمتَ عَلَيهِ، وطَهَّرتَهُ مِنَ الرِّجسِ، ونَقَّيتَهُ مِنَ الدَّنَسِ...

اللّهُمَّ إنّا نَشكو إليكَ فَقدَ نَبِيِّنا، وغَيبَةَ وَلِيِّنا، وشِدَّةَ الزَّمانِ عَلَينا، ووُقوعَ الفِتَنِ بِنا، وتَظاهُرَ الأَعداءِ عَلَينا، وكَثرَةَ عَدُوِّنا، وقِلَّةَ عَدَدِنا.

اللّهُمَّ فَافرُج ذلِكَ بِفَتحٍ مِنكَ تُعَجِّلُهُ، ونَصرٍ مِنكَ تُعِزُّهُ، وإمامِ عَدلٍ تُظهِرُهُ، إلهَ الحَقِّ رَبَّ العالَمينَ...

اللّهُمَّ وأحيِ بِوَلِيِّكَ القُرآنَ، وأرِنا نورَهُ سَرمَدا لا ظُلمَةَ فيهِ، وأحيِ بِهِ القُلوبَ المَيتَةَ، وَاشفِ بِهِ الصُّدورَ الوَغِرَةَ، وَاجمَع بِهِ الأَهواءَ الُمختَلِفَةَ عَلَى الحَقِّ، وأقِم بِهِ الحُدودَ المُعَطَّلَةَ وَالأَحكامَ المُهمَلَةَ، حَتّى لا يَبقى حَقٌّ إلّا ظَهَرَ ولا عَدلٌ إلّا زَهَرَ. وَاجعَلنا يا رَبِّ مِن أعوانِهِ، ومُقَوّي سُلطانِهِ، وَالمُؤتَمِرينَ لِأَمرِهِ، وَالرّاضينَ بِفِعلِهِ، وَالمُسَلِّمينَ لِأَحكامِهِ، ومِمَّن لا حاجَةَ لَهُ بِهِ إلَى التَّقِيَّةِ مِن خَلقِكَ. أنتَ يارَبِّ الَّذي تَكشِفُ السّوءَ وتُجيبُ المُضطَرَّ إذا دَعاكَ، وتُنجي مِنَ الكَربِ العَظيمِ، فَاكشِف يارَبِّ الضُرَّ عَن وَلِيِّكَ، وَاجعَلهُ خَليفَةً في أرضِكَ كَما ضَمِنتَ لَهُ.

اللّهُمَّ ولا تَجعَلني مِن خُصَماءِ آلِ مُحَمَّدٍ، ولا تَجعَلني مِن أعداءِ آلِ مُحَمَّدٍ، ولا تَجعَلني مِن أهلِ الحَنَقِ وَالغَيظِ عَلى آلِ مُحَمَّدٍ، فَإِنّي أعوذُ بِكَ مِن ذلِكَ فَأَعِذني، وأستَجيرُ بِكَ فَأَجِرني.

اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجعَلني بِهِم فائِزا عِندَكَ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ومِنَ المُقَرَّبينَ.

1266. كمال الدين ـ به نقل از شيخ ابو عمرو عَمرى، در دعا براى غيبت قائم عليه السلام ـ: بار خدايا! خود را به من بشناسان؛ زيرا اگر تو خودت را به من نشناسانى، پيامبرت را نخواهم شناخت. بار خدايا! پيامبرت را به من بشناسان؛ زيرا اگر پيامبرت را به من نشناسانى، حجّت تو را نخواهم شناخت. بار خدايا! حجّت خود را به من بشناسان؛ زيرا اگر حجّتت را به من نشناسانى، از [صراطِ] دينم منحرف خواهم شد. بار خدايا! مرا به مرگ جاهلى نميران و پس از آن كه هدايتم نمودى، دلم را دست خوش انحراف مگردان. بار خدايا! همان گونه كه مرا به ولايت [و دوستىِ] كسانى كه اطاعتشان را بر من واجب نمودى، يعنى: زمامداران امر تو پس از پيامبرت ـ كه درودهاى تو بر او و خاندانش باد ـ، ره نمون شدى تا آن كه از زمامداران امر تو، يعنى: امير المؤمنين و حسن و حسين و على و محمّد و جعفر و موسى و على و محمّد و على و حسن و حجّت قائم، مهدى ـ كه درودهاى تو بر او و خاندانش باد ـ پيروى كردم.…

بار خدايا! در فَرَج او تعجيل فرما و او را يارى و تأييد فرما و يارانش را يارى رسان و كسانى را كه بى ياورش مى گذارند، بى ياور گذار و هر كه را كمر به دشمنى او مى بندد و تكذيبش مى كند، نابود كن و به وسيله او حق را آشكار ساز و باطل را بميران و با دست او بندگان مؤمنت را از خوارى بِرَهان و سرزمينت را به بركت وجود او، آباد گردان و سران كفر را به دست او نابود كن و سردمداران گم راهى را در هم شكن و به وسيله او جبّاران و كافران را به خاك ذلّت نشان و منافقان و عهدشكنان و همه مخالفان و ملحدان [و كجروان] را در شرق و غرب عالَم و در خشكى و دريا و در دشت و كوه ازميان بردار تا اين كه هيچ يك از آنان را نگذارى و نشانى از ايشان بر جاى ننهى و سرزمينت را از [لوث وجود] آنان پاك سازى و دل بندگانت را از آزار آنان تسكين بده و آنچه را كه از دينَت محو [و فرسوده] شده است، به دست او تجديد كن و احكام دگرگون گشته و قوانين تغيير يافته ات را به وسيله او درست گردان، تا اين كه دين تو به واسطه او و با دست او، دوباره تازه و نو و سالم و به دور از هر گونه كجى و بدعت شود و تا اين كه با عدالت او، آتش هاى كافران، خاموش گردد؛ زيرا او، بنده توست كه وى را براى خود برگزيده اى و براى يارى رساندن به پيامبرت، انتخابش كرده اى و با علم خود، گزينشش نموده اى و او را از گناهان مصون داشته اى و از عيب ها پاكش ساخته اى و بر اَسرار عالم غيب، آگاهش كرده اى و به او نعمت داده اى و از پليدى پاكش ساخته اى و از آلودگى پاكيزه اش گردانيده اى.…

بار خدايا! از فقدان پيامبرمان و غيبت اماممان و سختگيرى روزگار بر ما و پيش آمدن فتنه ها در ميان ما و اتّحاد دشمنانمان بر ضدّ ما و فراوانى دشمنانمان و اندك بودن تعدادمان، به تو شكايت مى كنيم.

بار خدايا! با فتحى شتابان و نصرتى با عزّت و قدرت و آشكار ساختن امامى عادل، در كار ما گشايشى فرما، اى معبود راستين و اى پروردگار جهانيان!.…

بار خدايا! به وسيله ولىّ خود، قرآن را زنده گردان و نور جاويدان او را كه با كمترين تاريكى آميخته نيست، به ما نشان ده و به واسطه او دل هاى مرده را زنده ساز و به دست او سينه هاى پر خشم و كينه را آرام كن و انديشه ها و خواست هاى پراكنده را بر محور حق، متّحد گردان و به دست او حدود تعطيل شده و احكام فرو گذاشته شده را بر پا دار تا آن كه هر چه حق است، آشكار شود و هر چه عدل است، درخشيدن گيرد و ـ پروردگارا ـ ما را از ياوران او و تقويت كنندگان سلطنت او و فرمان برداران امر او و رضايت دهندگان به كردار او و گردن نهادگان در برابر احكام او و از كسانى كه با وجود او، ديگر از خَلق ترسى به دل راه نمى دهند و تقيّه نمى كنند، قرار بده.

خداوندا! تويى كه بدى ها [و ناراحتى ها] را مى زدايى و دعاى درمانده ناچار را اجابت مى كنى و از اندوه بزرگ مى رهانى. پس ـ اى خداوند ـ دشوارى را از ولىّ خود، برطرف و او را همان گونه كه برايش ضمانت داده اى، در زمين خود، جانشين گردان.

بار خدايا! مرا رو در روىِ خاندان محمّد و از دشمنان خاندان محمّد و از كسانى كه نسبت به خاندان محمّد، خشم و كين دارند، قرار مده. من از اين امور به تو پناه مى برم. پس مرا پناه ده.

بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست و به واسطه آنان مرا در دنيا و آخرت از رستگاران و مقرّبان گردان.

1267. تهذيب الأحكام ـ في دُعاءِ الاِفتِتاحِ ـ: اللّهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلَيكَ في دَولَةٍ كَريمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الإِسلامَ وأهلَهُ وتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وأهلَهُ وتَجعَلُنا فيها مِنَ الدُّعاةِ إلى طاعَتِكَ وَالقادَةِ إلى سَبيلِكَ، وتَرزُقُنا بِها كَرامَةَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ، اللّهُمَّ ما عَرَّفتَنا مِنَ الحَقِّ فَحَمِّلناهُ، وما قَصُرنا عَنهُ فَبَلِّغناهُ.

اللّهُمَّ المُم بِهِ شَعَثَنا، وَاشعَب بِهِ صَدعَنا، وَارتُق بِهِ فَتقَنا، وكَثِّر بِهِ قِلَّتَنا، وأعِزَّ بِهِ ذِلَّتَنا، وأغنِ بِهِ عائِلَنا، وَاقضِ بِهِ عَن مَغرَمِنا، وَاجبُر بِهِ فَقرَنا، وسُدَّ بِهِ خَلَّتَنا، ويَسِّر بِهِ عُسرَنا، وبَيِّض بِهِ وُجوهَنا، وفُكَّ بِهِ أسرَنا، وأنجِ ـح بِهِ طَلِبَتَنا، وأنجِز بِهِ مَواعيدَنا، وَاستَجِب بِهِ دَعوَتَنا، وأعطِنا بِهِ فَوقَ رَغبَتِنا.

يا خَيرَ المَسؤولينَ وأوسَعَ المُعطينَ! اِشفِ بِهِ صُدورَنا، وأذهِب بِهِ غَيظَ قُلوبِنا، وَاهدِنا بِهِ لِمَا اختُلِفَ فيهِ مِنَ الحَقِّ بِإِذنِكَ، إنَّكَ تَهدي مَن تَشاءُ إلى صِراطٍ مُستَقيمٍ، وَانصُرنا بِهِ عَلى عَدُوِّكَ وعَدُوِّنا إلهَ الحَقِّ آمينَ.

اللّهُمَّ إنّا نَشكو إلَيكَ فَقدَ نَبِيِّنا، وغَيبَةَ إمامِنا، وكَثرَةَ عَدُوِّنا، وشِدَّةَ الفِتَنِ بِنا، وتَظاهُرَ الزَّمانِ عَلَينا، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأعِنّا عَلى ذلِكَ بِفَتحٍ مِنكَ تُعَجِّلُهُ، وبِضُرٍّ تَكشِفُهُ، ونَصرٍ تُعِزُّهُ، وسُلطانِ حَقٍّ تُظهِرُهُ، ورَحمَةٍ مِنكَ تُجَلِّلُناها، وعافِيَةٍ تُلبِسُناها، بِرَحمَتِكَ يا أرحَمَ الرّاحِمينَ .

1267. تهذيب الأحكام ـ در دعاى افتتاح ـ: بار خدايا! ملتمسانه از تو مى خواهيم [كه با ظهور مهدى عليه السلام] حكومتى ارجمند را ـ كه با آن، اسلام و مسلمانان را عزّت مى بخشى و نفاق و منافقان را خوار مى گردانى ـ، برقرار سازى و ما را در آن حكومت، از كسانى قرار دهى كه به طاعت تو فرا مى خوانند و به راه تو هدايت مى كنند و به بركت آن حكومت، كرامت دنيا و آخرت را روزىِ ما فرمايى. خداوندا! آنچه را كه از حق به ما شناسانده اى، به اداى آن وادارمان كن و آنچه را كه از حق نشناخته ايم، ما را از آن آگاهى بخش.

بار خدايا! در سايه وجود او، پراكندگى ما را به اتّحاد، جدايى ما را به وصل، و از هم گسيختگى ما را به پيوستگى تبديل كن و شمار اندك ما را فزونى بخش و خوارى [و ضعفِ] ما را به عزّت [و قدرت] و نياز ما را به بى نيازى، مبدّل فرما و بدهكارى هاى ما را به بركت وجود او ادا فرما و فقر ما را بزداى و درويشىِ ما را برطرف ساز و دشوارى ما را به آسانى مبدّل كن و به واسطه او، ما را روسپيد گردان و اسيرى مان را آزادى بخش و خواست هايمان را برآور و وعده هايى را كه به ما داده اى، تحقّق بخش و دعاى ما را اجابت فرما و بيشتر از آنچه مى خواهيم، عطايمان فرما.

اى بهترين كسى كه دست سؤال، به سويش دراز مى شود و اى گشاده دست ترينِ بخشندگان! سينه هاى ما را به وسيله او شفا بخش و خشم دل هايمان را بزداى و با اذن [و عنايت] خويش، ما را به آنچه از حق [و حقيقت] كه در آن اختلاف است [و بر ما مبهم گشته]، ره نمون شو ـ زيرا تو هر كس را بخواهى، به راه راست ره نمون مى شوى ـ و به وسيله او ما را بر دشمن خودت و دشمن ما پيروز گردان. آمين، اى معبود راستين!

بار خدايا! از فقدان پيامبر خود و غيبت اماممان و فراوانى دشمنانمان و شدّت فتنه هايى كه ما را در ميان گرفته اند و دشمنى زمانه با ما، از درگاه تو دادخواهى مى كنيم. پس بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست و ما را با فتحى شتابان از سوى خودت و برطرف ساختن گرفتارى ها و نصرتى شكست ناپذير و آشكار ساختن سلطنت حقيقى و فرو فرستادن رحمتت بر ما و پوشاندن جامه آسايش بر قامتمان، يارى رسان، به حقّ رحمتت، اى مهربان ترينِ مهربانان!

الفصل الثّالث عشر: الغلوّ في أهل البيت عليهم السّلام

فصل سيزدهم: غلو كردن در باره اهل بيت عليهم السّلام

13 / 1: التَّحذيرُ مِنَ الغُلُوِّ

13 / 1: بر حذر داشتن از غلو

1268. الإمام عليّ عليه السلام: إيّاكُم وَالغُلُوَّ فينا، قولوا: إنّا عَبيدٌ مَربوبونَ، وقولوا في فَضلِنا ما شِئتُم.

1268. امام على عليه السلام: از غلو (تندرَوى) در باره ما بپرهيزيد. ما را بنده و دست پرورده خداوند بدانيد و آن گاه هر چه خواستيد، در فضيلت ما بگوييد.

1269. الإمام الحسين عليه السلام: أحِبّونا بِحُبِّ الإِسلامِ، فَإِنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: لا تُعَرِّفوني فَوقَ حَقّي؛ فَإِنَّ اللّهَ تَعالَى اتَّخَذَني عَبدا قَبلَ أن يَتَّخِذَني رَسولاً.

1269. امام حسين عليه السلام: ما را به عشق اسلام دوست بداريد؛ زيرا پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «مرا بيش از آنچه سزاوارم، معرّفى نكنيد؛ چرا كه خداوند متعال، پيش از آن كه مرا به رسالت برگزيند، به بندگى برگزيد».

1270. الإمام الصادق عليه السلام: مَن قالَ إنّا أنبِياءُ فَعَلَيهِ لَعنَةُ اللّهِ، ومَن شَكَّ في ذلِكَ فَعَليهِ لَعنَةُ اللّهِ.

1270. امام صادق عليه السلام: هر كه بگويد ما پيامبر هستيم، لعنت خدا بر او باد و لعنت خدا بر كسى كه در اين باره [كه ما پيامبر نيستيم]، شك كند!

1271. عنه عليه السلام ـ في ذِكرِ الغُلاةِ ـ: إنَّ فيهِم مَن يَكذِبُ، حَتّى إنَّ الشَّيطانَ لَاحتاجَ إلى كَذِبِهِ.

1271. امام صادق عليه السلام ـ در وصف گزافه گويان ـ: بعضى از آنها دروغ هايى مى گويند كه حتّى شيطان به دروغ آنها احتياج دارد.

1272. الكافي عن المفضّل بن عمر: كُنتُ أنَا وَالقاسِمُ شَريكي ونَجمُ بنُ حَطيمٍ وصالِحُ بنُ سَهلٍ بِالمَدينَةِ فَتَناظَرنا فِي الرُّبوبِيَّةِ، فَقالَ بَعضُنا لِبَعضٍ: ما تَصنَعونَ بِهذا، نَحنُ بِالقُربِ مِنهُ [يَعنِي الصّادِقَ عليه السلام] ولَيسَ مِنّا في تَقِيَّةٍ؟ قوموا بِنا إلَيهِ. قالَ: فَقُمنا، فَوَاللّهِ ما بَلَغنَا البابَ إلّا وقَد خَرَجَ عَلَينا بِلا حِذاءٍ ولا رِداءٍ قَد قامَ كُلُّ شَعرَةٍ مِن رَأسِهِ مِنهُ وهُوَ يَقولُ: لا، لا يا مُفَضَّلُ ويا قاسِمُ ويا نَجمُ، لا، لا «بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ * لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُم بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ» .

1272. الكافى ـ به نقل از مفضّل بن عمر ـ: من و شريكم قاسم و نجم بن حطيم و صالح بن سهل در مدينه بوديم و ميان ما در باره ربوبيّت [امام صادق عليه السلام] مناظره اى در گرفت. به يكديگر گفتيم: چه طور است نزد خودش برويم؟ ما اينك، نزديك او (امام صادق عليه السلام) هستيم و از ما هم تقيّه نمى كند. برخيزيد نزد وى برويم. همگى به راه افتاديم. به خدا سوگند، هنوز به درِ خانه نرسيده بوديم كه ديديم پاى برهنه و بدون ردا بيرون آمد و در حالى كه موهاى سرش راست شده بود، مى فرمود: «نه، نه، اى مفضّل و اى قاسم و اى نجم! نه، نه [چنين نيست كه شما مى گوييد]؛ «بلكه بندگانى ارجمندند كه در سخن، بر او پيشى نمى گيرند و خود، به فرمان او كار مى كنند».

1273. الإمام الصادق عليه السلام ـ بَعدَ ذَمِّ بَعضِ الغُلاةِ ـ: فَوَاللّهِ ما نَحنُ إلّا عَبيدُ الَّذي خَلَقَنا وَاصطَفانا، ما نَقدِرُ عَلى ضُرٍّ ولا نَفعٍ، وإن رَحِمَنا فَبِرَحمَتِهِ، وإن عَذَّبَنا فَبِذُنوبِنا. وَاللّهِ، ما لَنا عَلَى اللّهِ مِن حُجَّةٍ، ولا مَعَنا مِنَ اللّهِ بَراءَةٌ، وإنّا لَمَيِّتونَ ومَقبورونَ ومُنشَرونَ ومَبعوثونَ ومَوقوفونَ ومَسؤولونَ.

1273. امام صادق عليه السلام ـ پس از اين كه يكى از غاليان را نكوهش نمود ـ: به خدا سوگند، ما نيستيم، مگر بندگانى كه خداوند، ما را آفريد و برگزيدمان. نه مى توانيم سودى برسانيم و نه زيانى وارد كنيم. اگر به ما رحم كند، از رحمت اوست و اگر عذابمان كند، به واسطه گناهانمان است. به خدا سوگند، ما را بر خدا حجّتى نيست و با خود از او براتى [براى آزادى از دوزخ] نداريم. ما نيز مى ميريم و دفن مى شويم و در روز قيامت، محشور و برانگيخته مى شويم و براى حسابرسى نگهمان مى دارند و بازخواست مى شويم.

1274. رجال الكشّي عن صالح بن سهل: كُنتُ أقولُ في أبي عَبدِاللّهِ عليه السلام بِالرُّبوبِيَّةِ، فَدَخَلتُ عَلَيهِ، فَلَمّا نَظَرَ إلَيَّ قالَ: يا صالِحُ، إنّا وَاللّهِ عَبيدٌ مَخلوقونَ، لَنا رَبٌّ نَعبُدُهُ، وإن لَم نَعبُدهُ عَذَّبَنا.

1274. رجال الكشّى ـ به نقل از صالح بن سهل ـ: من به ربوبيّت امام صادق عليه السلام قائل بودم. روزى خدمت ايشان رسيدم. همين كه چشمش به من افتاد، فرمود: «اى صالح! به خدا سوگند، ما بندگانى مخلوق هستيم. ما را پروردگارى است كه عبادتش مى كنيم و اگر عبادتش نكنيم، عذابمان خواهد كرد».

1275. بصائر الدرجات عن إسماعيل بن عبد العزيز: قالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: يا إسماعيلُ، ضَع لي فِي المُتَوَضَّاَ ماءً، فَقُمتُ فَوَضَعتُ لَهُ، فَدَخَلَ، فَقُلتُ في نَفسي: أنَا أقولُ فيهِ كَذا وكَذا ويَدخُلُ المُتَوَضَّأَ يَتَوَضَّأُ! فَلَم يَلبَث أن خَرَجَ، فَقالَ: يا إسماعيلُ لا تَرفَعِ البِناءَ فَوقَ طاقَتِهِ فَيَنهَدِمَ، اِجعَلونا مَخلوقينَ وقولوا بِنا ما شِئتُم.

1275. بصائر الدرجات ـ به نقل از اسماعيل بن عبد العزيز ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «اى اسماعيل! در وضوخانه برايم آب بگذار».

من برخاستم و آب گذاشتم. امام عليه السلام رفت كه وضو بگيرد. با خودم گفتم: من در باره او چنين و چنان مى گويم و او به وضوخانه مى رود و وضو مى گيرد! لختى بعد، ايشان بيرون آمد و فرمود: «اى اسماعيل! ساختمان را بيش از طاقتش بالا مبر كه ويران مى شود. ما را مخلوق بدانيد و آن گاه هر چه خواستيد، در باره ما بگوييد».

1276. مختصر بصائر الدرجات عن كامل التّمار: كُنتُ عِندَ أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام ذاتَ يَومٍ فَقالَ لي: يا كامِلُ! اِجعَل لَنا رَبّا نَؤوبُ إلَيهِ وقولوا فينا ما شِئتُم، فَقُلتُ: نَجعَلُ لَكُم رَبّا تَؤوبونَ إلَيهِ ونَقولُ فيكُم ما شِئنا! فَاستَوى جالِسا فَقالَ: ما عَسى أن تَقولوا؟! وَاللّهِ ما خَرَجَ إلَيكُم مِن عِلمِنا إلّا ألِفٌ غَيرُ مَعطوفَةٍ.

1276. مختصر بصائر الدرجات ـ به نقل از كامل تمّار ـ: روزى نزد امام صادق عليه السلام بودم. به من فرمود: «اى كامل! براى ما پروردگارى بگذاريد كه به سويش رو كنيم. آن گاه هر چه خواستيد، در باره ما بگوييد».

گفتم: براى شما پروردگارى بگذاريم كه به سويش رو كنيد و آن گاه هر چه خواستيم، در باره شما بگوييم!

امام عليه السلام راست نشست و فرمود: «مثلاً چه خواهيد گفت؟! به خدا سوگند كه از دانش ما، جز اَلِفى به شما نرسيده است».

1277. الإمام الصادق عليه السلام: لا تُصَلِّ خَلفَ الغالي وإن كانَ يَقولُ بِقَولِكَ، وَالَمجهولِ وَالُمجاهِرِ بِالفِسقِ وإن كانَ مُقتَصِدا.

1277. امام صادق عليه السلام: پشت سر غالى مذهب نماز مخوان، اگر چه به ظاهر، عقيده تو (تشيّع) را داشته باشد. همچنين پشت سر كسى كه [مذهب و عقيده اش] معلوم نيست و كسى كه آشكارا گناه مى كند، نماز مخوان، اگر چه ميانه رو باشد.

1278. عنه عليه السلام: اِحذَروا عَلى شَبابِكُمُ الغُلاةَ لا يُفسِدونَهُم، فَإِنَّ الغُلاةَ شَرُّ خَلقِ اللّهِ، يُصَغِّرونَ عَظَمَةَ اللّهَ ويَدَّعونَ الرُّبوبِيَّةَ لِعِبادِ اللّهِ. وَاللّهِ، إنَّ الغُلاةَ أشَرُّ مِنَ اليَهودِ وَالنَّصارى وَالَمجوسِ وَالَّذينَ أشرَكوا.

1278. امام صادق عليه السلام: مواظب باشيد غاليان، جوانانتان را فاسد نكنند؛ زيرا غاليان، بدترينِ خَلق خدايند؛ عظمت خدا را پايين مى آورند و براى بندگان خدا ادّعاى ربوبيّت مى كنند. به خدا سوگند كه غاليان، از يهود و نصارا و مَجوس و مشركان، براى اسلام، بدترند.

1279. الإمام الرضا عليه السلام: نَحنُ آلَ مُحَمَّدٍ الَّنمَطُ الأَوسَطُ الَّذي لا يُدرِكُنا الغالي ولا يَسبِقُنَا التّالي.

1279. امام رضا عليه السلام: ما خاندان محمّد، تكيه گاه ميانه ايم كه تند رونده (غالى)، به ما نمى رسد، [مگر اين كه به سوى ما باز گردد] و كُند رونده (مُنكر ولايت ما) از ما پيشى نمى گيرد.

13 / 2: بَراءَةُ أهلِ البَيتِ عليهم السّلام مِنَ الغالينَ

13 / 2: بيزارى اهل بيت عليهم السلام از غاليان

1280. الإمام عليّ عليه السلام: اللّهُمَّ إنّي بَريءٌ مِنَ الغُلاةِ كَبَراءَةِ عيسَى بنِ مَريَمَ مِنَ النَّصارى، اللّهُمَّ اخذُلهُم أبَدا ولا تَنصُر مِنهُم أحَدا.

1280. امام على عليه السلام: بار خدايا! من از غاليان بيزارم، همان گونه كه عيسى بن مريم از نصارا بيزار بود. بار خدايا! براى هميشه آنان را بى ياور گذار و هيچ يك از آنان را يارى نرسان.

1281. عنه عليه السلام: لا تَتَجاوَزوا بِنَا العُبودِيَّةَ، ثُمَّ قولوا ما شِئتُم ولَن تبلُغوا، وإيّاكُم وَالغُلُوَّ كَغُلُوِّ النَّصارى، فَإِنّي بَريءٌ مِنَ الغالينَ.

1281. امام على عليه السلام: ما را از مرز بندگى فراتر نبريد. آن گاه هر چه خواستيد، [در فضيلت ما] بگوييد كه باز هم كم گفته ايد [و حقّ مطلب را ادا نكرده ايد]. مبادا همچون نصارا غلوّ كنيد، كه من از غلو كنندگان، بيزارم.

1282. الإمام زين العابدين عليه السلام: إنَّ اليَهودَ أحَبّوا عُزَيرا حَتّى قالوا فيهِ ما قالوا، فَلا عُزَيرٌ مِنهُم ولا هُم مِن عُزَيرٍ. وإنَّ النَّصارى أحَبّوا عيسى حَتّى قالوا فيهِ ما قالوا، فَلا عيسى مِنهُم ولا هُم مِن عيسى.

وإنّا عَلى سُنَّةٍ مِن ذلِكَ، إنَّ قَوما مِن شيعَتِنا سَيُحِبّونَنا حَتّى يَقولوا فينا ما قالَتِ اليَهودُ في عُزَيرٍ وما قالَتِ النَّصارى في عيسَى بنِ مَريَمَ، فَلا هُم مِنّا ولا نَحنُ مِنهُم.

1282. امام زين العابدين عليه السلام: يهود، عزير را چندان دوست داشتند كه در باره او گفتند آنچه گفتند [و با اين حرف ها كار را به جايى رساندند] كه نه عزير از آنان است و نه آنان از عزيرند. نصارا نيز عيسى را چندان دوست داشتند كه در باره او گفتند آنچه گفتند. پس نه عيسى از آنان است و نه آنان از عيسى هستند.

در باره ما نيز همين شيوه پيموده خواهد شد. گروهى از شيعيان ما، آن قدر ما را دوست خواهند داشت كه در باره ما همان چيزى را مى گويند كه يهود در باره عزير و نصارا در باره عيسى بن مريم گفتند. اين گروه، از ما نيستند و ما نيز از آنان نيستيم.

1283. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن عبد السّلام بن صالح الهروي: قُلتُ لَهُ [أي لِلإِمامِ الرِّضا عليه السلام]: يَابنَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله، ما شَيءٌ يَحكيهِ عَنكُمُ النّاسُ؟ قالَ: وما هُوَ؟ قُلتُ: يَقولونَ إنَّكُم تَدَّعونَ أنَّ النّاسَ لَكُم عَبيدٌ. فَقالَ: اللّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَالأَرضِ عالِمَ الغَيبِ وَالشَّهادَةِ، أنتَ شاهِدٌ بِأَنّي لَم أقُل ذلِكَ قَطُّ ولا سَمِعتُ أحَدا مِن آبائي قالَهُ قَطُّ، وأنتَ العالِمُ بِما لَنا مِنَ المَظالِمِ عِندَ هذِهِ الاُمَّةِ، وإنَّ هذِهِ مِنها.

ثُمَّ أقبَلَ عَلَيَّ فَقالَ لي: يا عَبدَ السَّلامِ، إذا كانَ النّاسُ كُلُّهُم عَبيدَنا عَلى ما حَكَوهُ عَنّا فَمِمَّن نَبيعُهُم؟ قُلتُ: يَابنَ رَسولِ اللّهِ، صَدَقتَ.

ثُمَّ قالَ: ياعَبدَ السَّلامِ، أمُنكِرٌ أنتَ لِما أوجَبَ اللّهُ تَعالى لَنا مِنَ الوَلايَةِ كما يُنكِرُهُ غَيرُكَ؟ قُلتُ: مَعاذَ اللّهِ، بَل أنَا مُقِرٌّ بِوَلايَتِكُم.

1283. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از عبد السلام بن صالح هروى ـ: به امام رضا عليه السلام گفتم: اى پسر پيامبر خدا! اين چه مطالبى است كه مردم از قول شما نقل مى كنند؟

فرمود: «چه مى گويند؟».

گفتم: مى گويند شما ادّعا مى كنيد كه مردم، بندگان شما هستند.

فرمود: «اى خداى آفريننده آسمان ها و زمين و اى داناى نهان و آشكار! تو گواهى كه من هرگز چنين سخنى نگفته ام و هيچ گاه از هيچ يك از پدرانم نيز نشنيده ام كه چنين حرف هايى بزنند و [خدايا!] تو مى دانى كه اين امّت، چه ستم ها به ما كرده اند و اين [نسبت دروغ] نيز يكى از آنهاست».

امام عليه السلام سپس رو به من كرد و فرمود: «اى عبد السلام! اگر مردم، آن گونه كه از قول ما نقل مى كنند، بنده ما هستند، پس آنان را از چه كسى مى خريم؟».

گفتم: اى پسر پيامبر خدا! راست مى فرماييد.

سپس فرمود: «اى عبد السلام! آيا تو هم مانند ديگران منكرى كه خداوند متعال، ولايت ما را واجب ساخته است؟».

گفتم: پناه به خدا! من به ولايت شما اقرار دارم.

1284. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن الحسن بن الجهم: حَضَرتُ مَجلِسَ المَأمونِ يَوما وعِندَهُ عَلِيُّ بنُ موسَى الرِّضا عليه السلام وقَدِ اجتَمَعَ الفُقَهاءُ وأهلُ الكَلامِ مِنَ الفِرَقِ الُمختَلِفَةِ... قالَ لَهُ المَأمونُ: يا أبَا الحَسَنِ، بَلَغَني أنَّ قَوما يَغلونَ فيكُم ويَتَجاوَزونُ فيكُمُ الحَدَّ.

فَقالَ الرِّضا عليه السلام: حَدَّثَني أبي موسَى بنُ جَعفَرٍ، عن أبيهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ، عَن أبيهِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ، عَن أبيهِ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ، عَن أبيهِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ، عَن أبيهِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليهم السلام قالَ: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: لا تَرفَعوني فَوقَ حَقّي؛ فَإِنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالَى اتَّخَذَني عَبدا قَبلَ أن يَتَّخِذَني نَبِيّا، قالَ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى: «مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُواْ عِبَادًا لِّى مِن دُونِ اللَّهِ وَلَكِن كُونُواْ رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ * وَلَا يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُواْ الْمَلَئِكَةَ وَالنَّبِيِّينَ أَرْبَابًا أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ» .

قالَ عَلِيٌّ عليه السلام: يَهلِكُ فِيَّ اثنانِ ولا ذَنبَ لي: مُحِبٌّ مُفرِطٌ ومُبغِضٌ مُفَرِّطٌ، وأنَا أبرَأُ إلَى اللّهِ تَبارَكَ وتَعالى مِمَّن يَغلو فينا ويَرفَعُنا فَوقَ حَدِّنا كَبَراءَةِ عيسَى بنِ مَريَمَ عليه السلام مِنَ النَّصارى، قالَ اللّهُ تَعالى: «وَإِذْ قَالَ اللَّهُ يَاعِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ ءَأَنتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِى وَأُمِّىَ إِلَهَيْنِ مِن دُونِ اللَّهِ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِى أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِى بِحَقٍّ إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ مَا فِى نَفْسِى وَلَا أَعْلَمُ مَا فِى نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ * مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَآ أَمَرْتَنِى بِهِ أَنِ اعْبُدُواْ اللَّهَ رَبِّى وَرَبَّكُمْ وَكُنتُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا مَّادُمْتُ فِيهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِى كُنتَ أَنتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ وَأَنتَ عَلَى كُلِّ شَىْ ءٍ شَهِيدٌ» ، وقالَ عز و جل: «لَّن يَسْتَنكِفَ الْمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبْدًا لِّلَّهِ وَلَا الْمَلَئِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ» ، وقالَ عز و جل: «مَّا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ كَانَا يَأْكُلَانِ الطَّعَامَ» ومَعناهُ أنَّهُما كانا يَتَغَوَّطانِ، فَمَنِ ادَّعى لِلأَنبِياءِ رُبوبِيَّةً وَادَّعى لِلأَئِمَّةِ رُبوبِيَّةً أو نُبُوَّةً أو لِغَيرِ الأَئِمَّةِ إمامَةً، فَنَحنُ مِنهُ بُرَآءُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ.

1284. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از حسن بن جهم ـ: روزى در انجمن مأمون حاضر بودم و على بن موسى الرضا عليه السلام نيز نزد او بود و فقيهان و متكلّمان فِرقه هاى مختلف، جمع بودند.… مأمون به ايشان گفت: شنيده ام كه گروهى در باره شما غُلو مى كنند و نسبت به شما پا را از حد فراتر مى گذارند.

امام رضا عليه السلام فرمود: «پدرم موسى بن جعفر، از پدرش جعفر بن محمّد، از پدرش محمّد بن على، از پدرش على بن الحسين، از پدرش حسين بن على، از پدرش على بن ابى طالب عليهم السلام حديث كرد كه فرمود: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: مرا از آنچه سزاوارم، فراتر نبريد؛ زيرا خداوند ـ تبارك و تعالى ـ پيش از آن كه مرا پيامبر قرار دهد، بنده خود قرار داد. خداى ـ تبارك و تعالى ـ فرموده است: «هيچ بشرى را نسزد كه خدا، به او كتاب و حُكم و پيامبرى بدهد، سپس او به مردم بگويد: به جاى خدا، بنده من باشيد؛ بلكه [بايد بگويد: ] به سبب آن كه كتاب [آسمانى] تعليم مى داديد و از آن رو كه درس مى خوانديد، علماى دين باشيد. و [نيز] شما را فرمان نخواهد داد كه فرشتگان و پيامبران را به خدايى گيريد. آيا پس از آن كه سر به فرمان [خدا] نهاده ايد، [باز] شما را به كفر وا مى دارد؟!».

على عليه السلام فرمود: در باره من، دو گروه به هلاكت مى رسند، در حالى كه تقصير من نيست: دوست افراطى و دشمن افراطى و من به پيشگاه خداى ـ تبارك و تعالى ـ اعلام بيزارى مى كنم از كسى كه در باره ما غلو كند و ما را از حدّمان فراتر برد، همان گونه كه عيسى بن مريم عليه السلام از نصارا بيزارى جست. خداوند متعال فرموده است: «و [ياد كن] هنگامى را كه خدا فرمود: اى عيسى بن مريم! آيا تو به مردم گفتى: من و مادرم را همچون دو خدا به به جاى خداوند بپرستيد؟ گفت: منزّهى تو! مرا نزيبد كه [در باره خويشتن، ] چيزى را كه حقّ من نيست، بگويم. اگر آن را گفته بودم، قطعاً آن را مى دانستى. آنچه در نفْس من است، تو مى دانى و آنچه در ذات توست، من نمى دانم، چرا كه تو خود، داناى رازهاى نهانى. من جز آنچه را بِدان فرمانم دادى، به آنان نگفتم، [گفته ام] كه: خدا، پروردگار من و پروردگار خود را عبادت كنيد و تا وقتى در ميانشان بودم، بر آنان گواه بودم. پس چون روح مرا گرفتى، تو خود بر آنان، نگهبان بودى و تو بر همه چيز، گواهى» و فرموده است: «مسيح از اين كه بنده خدا باشد، هرگز امتناع نمى ورزد و فرشتگان مقرّب نيز [امتناع ندارند]» و فرموده است: «مسيح پسر مريم، جز پيامبرى نبود كه پيش از او [نيز] پيامبرانى آمده بودند و مادرش زنى بسيار راستگو بود. هر دو غذا مى خوردند»؛ يعنى: هر دو، قضاى حاجت مى كردند. پس هر كه براى پيامبران، ادّعاى ربوبيّت و براى امامان، ادّعاى ربوبيّت يا نبوّت و براى غير امامان، ادّعاى امامت كند، ما در دنيا و آخرت از او بيزاريم».

1285. الإمام الرضا عليه السلام ـ كانَ يَقولُ في دُعائِهِ ـ: اللّهُمَّ إنّي أبرَأُ مِنَ الحَولِ وَالقُوَّةِ فَلا حَولَ ولا قُوَّةَ إلّا بِكَ. اللّهُمَّ إنّي أبرَأُ إلَيكَ مِنَ الَّذينَ ادَّعَوا لَنا ما لَيسَ لَنا بِحَقٍّ، اللّهُمَّ إنّي أبرَأُ إلَيكَ مِنَ الَّذينَ قالوا فينا ما لَم نَقُلهُ في أنفُسِنا. اللّهُمَّ لَكَ الخَلقُ ومِنكَ الأَمرُ، وإيّاكَ نَعبُدُ وإيّاكَ نَستَعينُ. اللّهُمَّ أنتَ خالِقُنا وخالِقُ آبائِنَا الأَوَّلينَ وآبائِنَا الآخِرينَ، اللّهُمَّ لا تَليقُ الرُّبوبِيَّةُ إلّا بِكَ، ولا تَصلُحُ الإِلهِيَّةُ إلّا لَكَ، فَالعَنِ النَّصارَى الَّذينَ صَغَّروا عَظَمَتَكَ، وَالعَنِ المُضاهينَ لِقَولِهِم مِن بَرِيَّتِكَ.

اللّهُمَّ إنّا عَبيدُكَ وأبناءُ عَبيدِكَ، لا نَملِكُ لِأَنفُسِنا ضَرّا ولا نَفعا ولا مَوتا ولا حَياةً ولا نُشورا. اللّهُمَّ مَن زَعَمَ أنَّنا أربابٌ فَنَحنُ إلَيكَ مِنهُ بُرَآءُ، ومَن زَعَمَ أنَّ إلَينَا الخَلقَ وعَلَينَا الرِّزقَ فَنَحنُ إلَيكَ بُرَآءُ مِنهُ كَبَراءَةِ عيسى عليه السلام مِنَ النَّصارى. اللّهُمَّ إنّا لَم نَدعُهُم إلى ما يَزعُمونَ، فَلا تُؤاخِذنا بِما يَقولونَ، وَاغفِر لَنا ما يَزعُمونَ، و «رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكَافِرِينَ دَيَّارًا * إِنَّكَ إِن تَذَرْهُمْ يُضِلُّواْ عِبَادَكَ وَ لَا يَلِدُواْ إِلَّا فَاجِرًا كَفَّارًا» .

1285. امام رضا عليه السلام ـ در دعاى خود مى فرمود ـ: بار خدايا! من [به خودىِ خود] فاقد حركت و نيرويم؛ زيرا هيچ توان و نيرويى جز از سوى تو نيست. بار خدايا! من از كسانى كه در حقّ ما چيزى را ادّعا مى كنند كه سزاوار ما نيست، به درگاه تو بيزارى مى جويم. بار خدايا! من از كسانى كه در باره ما مطالبى مى گويند كه ما خود در حقّ خويش نگفته ايم، به درگاه تو اعلام بيزارى مى كنم. بار خدايا! آفريدگار، تويى و فرمان روا تو. تنها تو را مى پرستيم و تنها از تو يارى مى جوييم. بار خدايا! تويى آفريدگار ما و آفريدگار پدران نخستين و پدران آخرين ما. بار خدايا! ربوبيّت، سزاوار كسى جز تو نيست و اُلوهيّت، شايسته كسى جز تو نيست. پس لعن خود را نثار نصارا كن كه عظمت تو را پايين آوردند و لعن خود را نثار ديگر مردمانى كن كه اعتقادى همچون آنان دارند.

بار خدايا! ما بندگان تو و زاده بندگان تو هستيم. نه مالك سود و زيانى در حقّ خود هستيم و نه اختيار مرگ و زندگى و حشر و نشر خود را داريم. بار خدايا! هر كس بگويد ما خدا هستيم، به پيشگاه تو از او بيزارى مى جوييم و هر كس معتقد باشد كه كار آفريدن و روزى دادن، در دست ماست، به پيشگاه تو از او اعلام بيزارى مى كنيم، همان گونه كه عيسى عليه السلام از نصارا بيزارى جست. بار خدايا! ما آنان را به چنين عقايدى فرا نخوانده ايم. پس به واسطه عقايد و گفته هاى آنان، ما را مؤاخذه مفرما و آنچه را در باره ما مى گويند، بر ما ببخش و «پروردگارا! هيچ كس از كافران را بر روى زمين مگذار؛ زيرا اگر آنان را باقى بگذارى، بندگانت را گم راه مى سازند و جز پليدكارِ ناسپاس نزايند».

13 / 3: كُفرُ الغالي

13 / 3: كافر بودن غالى

1286. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: صِنفانِ مِن اُمَّتي لا نَصيبَ لَهُما فِي الإِسلامِ: النّاصِبُ لِأَهلِ بَيتي حَربا، وغالٍ فِي الدّينِ مارِقٌ مِنهُ.

1286. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: دو گروه از امّت من اند كه بهره اى از اسلام ندارند: كسانى كه در برابر اهل بيتم پرچم دشمنى برافرازند و كسانى كه در دين غلو كنند و پا از مرز آن بيرون گذارند.

1287. الإمام الصادق عليه السلام: أدنى ما يَخرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الإِيمانِ أن يَجلِسَ إلى غالٍ فَيَستَمِعَ إلى حَديثِهِ ويُصَدِّقَهُ عَلى قَولِهِ، إنَّ أبي حَدَّثَني عَن أبيهِ عَن جَدِّهِ عليهم السلام أنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: صِنفانِ مِن اُمَّتي لا نَصيبَ لَهُما فِي الإِسلامِ: الغُلاةُ، وَالقَدَرِيَّةُ.

1287. امام صادق عليه السلام: كمترين چيزى كه آدمى را از ايمان خارج مى سازد، اين است كه نزد غالى مذهب بنشيند و به سخنانش گوش دهد و گفته اش را تأييد كند. پدرم، از پدرش، از جدّش عليهم السلام برايم روايت كرد كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «دو گروه از امّت من اند كه بهره اى از اسلام ندارند: غالى مذهبان و قَدَريّه».

1288. عنه عليه السلام ـ لِلمُفَضَّلِ بنِ مَزيدٍ بَعدَ ماذَكَرَ أصحابَ أبِي الخَطّابِ وَالغُلاةَ ـ: يامُفَضَّلُ، لاتُقاعِدوهُم، ولاتُواكِلوهُم، ولاتُشارِبوهُم، ولاتُصافِحوهُم، ولاتُؤاثِروهُم .

1288. امام صادق عليه السلام ـ به مفضّل بن مزيد كه از پيروان ابو خطّاب و غالى مذهبان، سخن به ميان آورد ـ: اى مفضّل! با آنان هم نشينى نكن و در سر يك سفره با آنان غذا مخور و با آنها دست نده و با آنان به هم سخنى [و مبادله اخبار] مپرداز.

1289. عنه عليه السلام: لَعَنَ اللّهُ المُغيرَةَ بنَ سَعيدٍ، إنَّهُ كانَ يَكذِبُ عَلى أبي، فَأَذاقَهُ اللّهُ حَرَّ الحَديدِ. لَعَنَ اللّهُ مَن قالَ فينا ما لا نَقولُهُ في أنفُسِنا، ولَعَنَ اللّهُ مَن أزالَنا عَنِ العُبودِيَّةِ للّهِِ الَّذي خَلَقَنا، وإلَيهِ مَآبُنا ومَعادُنا وبِيَدِهِ نَواصينا.

1289. امام صادق عليه السلام: خدا، مغيرة بن سعيد را لعنت كند! او به پدرم دروغ مى بست و خداوند، داغىِ آهن (طعم شمشير) را به او چشاند. لعنت خدا بر كسى كه در باره ما چيزهايى بگويد كه ما خود نمى گوييم [و چنان اعتقادى نداريم]! لعنت خدا بر كسى كه ما را بنده خدا نداند؛ خدايى كه ما را آفريده و بازگشت و معاد ما به سوى اوست و زمام اختيار ما، در كف اوست!

1290. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن أبي هاشم الجعفري: سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام عَنِ الغُلاةِ وَالمُفَوِّضَةِ، فَقالَ: الغُلاةُ كُفّارٌ وَالمُفَوِّضَةُ مُشرِكونَ، مَن جالَسَهُم أو خالَطَهُم أو آكَلَهُم أو شارَبَهُم، أو واصَلَهُم أو زَوَّجَهُم أو تَزَوَّجَ مِنهُم، أو آمَنَهُم أوِ ائتَمَنَهُم عَلى أمانَةٍ، أو صَدَّقَ حَديثَهُم أو أعانَهُم بِشَطرِ كَلِمَةٍ، خَرَجَ مِن وَلايَةِ اللّهِ عز و جلووَلايَةِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ووَلايَتِنا أهلَ البَيتِ.

1290. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ابو هاشم جعفرى ـ: از امام رضا عليه السلام در باره غاليان و مفوّضه (معتقدان به تفويض، در مقابل جبريّه) پرسيدم. فرمود: «غاليان، كافرند و مفوّضه، مشرك. هر كس با آنان هم نشينى يا آميزش كند يا با آنان بر سر يك سفره بنشيند يا رابطه بر قرار كند يا به آنان زن دهد يا از آنان زن بگيرد يا امانتدارشان شود يا به آنان امانت سپارد يا سخنشان را تصديق كند يا با نيم كلمه اى يارى شان رساند، از ولايت خداى عز و جل و ولايت پيامبر خدا و ولايت ما اهل بيت خارج مى شود».

1291. الإمام الرّضا عليه السلام لحسين بن خالد: مَن قالَ بِالتَّشبيهِ وَالجَبرِ فَهُوَ كافِرٌ مُشرِكٌ، ونَحنُ مِنهُ بُرَآءُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ. يَا بنَ خالِدٍ، إنَّما وَضَعَ الأَخبارَ عَنّا فِي التَّشبيهِ وَالجَبرِ، الغُلاةُ الَّذين صَغَّروا عَظَمَةَ اللّهِ، فَمَن أحَبَّهُم فَقَد أبغَضَن ـا، ومَن أبغَضَهُم فَقَد أحَبَّنا، ومَن والاهُم فَقَد عادانا، ومَن عاداهُ ـم فَقَد والان ـا، ومَن وَصَلَهُم فَقَد قَطَعَنا، ومَن قَطَعَهُ ـم فَقَد وَصَلَنا، ومَن جَفاهُ ـم فَقَد بَرَّن ـا، ومَن بَرَّهُم فَقَد جَفانا، ومَن أكرَمَه ـم فَقَد أهانَنا، ومَن أهانَهُم فَقَد أكرَمَنا، ومَن قَبِلَهُم فَقَد رَدَّنا، ومَن رَدَّهُم فَقَد قَبِلنَا، ومَن أحسَنَ إلَيهِم فَقَد أساءَ إلَينا، ومَن أساءَ إلَيهِم فَقَد أحسَنَ إلَينا، ومَن صَدَّقَهُم فَقَد كَذَّبَنا، ومَن كَذَّبَهُم فَقَد صَدَّقَنا، ومَن أعطاهُم فَقَد حَرَمَنا، ومَن حَرَمَهُم فَقَد أعطانا. يَا بنَ خالِدٍ، مَن كانَ مِن شيعَتِنا فَلا يَتَّخِذَنَّ مِنهُم وَلِيّا ولا نَصيرا.

1291. امام رضا عليه السلام ـ به حسين بن خالد ـ: هر كه معتقد به تشبيه و جبر باشد، كافر و مشرك است و ما در دنيا و آخرت از او بيزاريم. اى پسر خالد! غاليان، اخبار مربوط به تشبيه و جبر را از قول ما جعل كرده اند؛ همانان كه عظمت خداى بزرگ را پايين آورده اند. پس هر كه دوستدار آنان باشد، دشمن ماست و هر كه دشمن آنان باشد، دوستدار ماست. هر كه به آنان محبّت ورزد، با ما دشمنى كرده است و هر كه با آنان دشمنى كند، به ما محبّت ورزيده است. هر كه با آنان پيوند بر قرار كند، از ما بريده است و هر كه از آنان ببُرد، با ما پيوند بر قرار كرده است. هر كه به آنان جفا كند، به ما نيكى كرده و هر كه به آنان نيكى كند، به ما جفا كرده است. هر كه به آنان احترام گذارد، به ما بى احترامى كرده است و هر كه به آنان بى احترامى كند، به ما احترام گذاشته است. هر كه آنان را بپذيرد، دستِ رد به سينه ما زده است و هر كه دست رد به سينه آنان زند، ما را پذيرفته است. هركه به آنان خوبى كند، به ما بدى كرده است و هر كه به آنان بدى كند، به ما خوبى كرده است. هر كه آنان را تصديق كند، ما را تكذيب كرده است و هر كه آنان را تكذيب كند، ما را تصديق كرده است. هر كه به آنان عطا كند، ما را محروم كرده است و هر كه آنان را محروم كند، به ما عطا كرده است. اى پسر خالد! كسى كه شيعه ماست، هرگز از اين جماعت، دوست و ياورى براى خود نمى گيرد.

13 / 4: هَلاكُ الغالي

13 / 4: هلاكت غالى

1292. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يا عَلِيُّ، إنَّ فيكَ مَثَلاً مِن عيسَى بنِ مَريَمَ: أحَبَّهُ قَومٌ فَأَفرَطوا في حُبِّهِ فَهَلَكوا فيهِ، وأبغَضَهُ قَومٌ فَأَفرَطوا في بُغضِهِ فَهَلَكوا فيهِ، وَاقتَصَدَ فيهِ قَومٌ فَنَجَوا.

1292. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى على! تو در يك مورد، همانند عيسى بن مريم خواهى شد: عدّه اى دوستدار او شدند و در اين دوستى، چندان زياده روى كردند كه تباه شدند و گروهى با او دشمنى كردند و در اين دشمنى، راه افراط پيمودند و در نتيجه تباه گشتند و جماعتى هم در باره او راه اعتدال در پيش گرفتند و رَستند.

1293. مسند ابن حنبل عن ربيعة بن ناجذ عن الإمام عليّ عليه السلام قال عليه السلام: قالَ لِيَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: فيكَ مَثَلٌ مِن عيسى، أبغَضَتهُ اليَهودُ حَتّى بَهَتوا اُمَّهُ، وأحَبَّتهُ النَّصارى حَتّى أنزَلوهُ بِالمَنزِلَةِ الَّتي لَيسَ بِهِ.

ثُمَّ قالَ عليه السلام: يَهلِكُ فِيَّ رَجُلانِ: مُحِبٌّ مُفرِطٌ يُقَرِّظُني بِما لَيسَ فِيَّ، ومُبغِضٌ يَحمِلُهُ شَنَآني عَلى أن يَبهَتَني.

1293. مسند ابن حنبل ـ به نقل از ربيعة بن ناجذ ـ: امام على عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى الله عليه و آله به من فرمود: تو در يك مورد حكايت عيسى را خواهى داشت: يهود تا بدان جا با او دشمنى ورزيدند كه به مادرش تهمت زدند و نصارا چندان دوستش داشتند كه او را به مقامى كه سزاوارش نبود، رساندند».

سپس فرمود: «در باره من، دو كس تباه مى شوند: دوستدار افراطى كه از من ستايش هاى بى جا كُند و دشمنى كه عداوتش با من، او را وا دارد كه به من بهتان زند.

1294. الإمام عليّ عليه السلام: يَهلِكُ فينا أهلَ البَيتِ فَريقانِ: مُحِبٌّ مُطرٍ، وباهِتٌ مُفتَرٍ.

1294. امام على عليه السلام: دو گروه در باره ما اهل بيت، تباه مى شوند: دوستدارى كه در مدح و ستايش ما زياده روى كند و دشمنى كه به ما تهمت و افترا بندد.

1295. عنه عليه السلام: يَهلِكُ فِيَّ رَجُلانِ: مُفرِطٌ غالٍ، ومُبغِضٌ قالٍ.

1295. امام على عليه السلام: دو كس در باره من، تباه مى شوند: يكى [دوست] افراطى غالى مذهب و ديگرى دشمن كينه توز.

1296. عنه عليه السلام ـ في خُطبَتِهِ ـ: سَيَهلِكُ فِيَّ صِنفانِ: مُحِبٌّ مُفرِطٌ يَذهَبُ بِهِ الحُبُّ إلى غَيرِ الحَقِّ، ومُبغِضٌ مُفرِّطٌ يَذهَبُ بِهِ البُغضُ إلى غَيرِ الحَقِّ، وخَيرُ النّاسِ فِيَّ حالاً الَنمَطُ الأَوسَطُ فَالزَموهُ.

1296. امام على عليه السلام ـ در يكى از سخنرانى هايش ـ: به زودى، دو گروه در باره من، تباه مى شوند: يكى دوستدار افراطى كه دوستى اش [با من]، او را از راه حق دور مى سازد و ديگرى دشمن افراطى كه دشمنى اش [با من]، او را به ناحق، مى كشاند. بهترين حالت را نسبت به من مردمى دارند كه راه ميانه را برگزينند. با اينان، همراهى كنيد.

13 / 5: أخبارُ الغُلُوِّ مَوضوعَةٌ

13 / 5: ساختگى بودن اخبار غلوآميز

1297. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن إبراهيم بن أبي محمود: قُلتُ لِلرِّضا عليه السلام: يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، إنَّ عِندَنا أخبارا في فَضائِلِ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام وفَضلِكُم أهلَ البَيتِ، وهِيَ مِن رِوايَةِ مُخالِفيكُم ولا نَعرِفُ مِثلَها عِندَكُم، أفَنَدينُ بِها؟ فَقالَ: يَا بنَ أبي مَحمودٍ، لَقَد أخبَرَني أبي عَن أبيهِ عَن جَدِّهِ عليهم السلام أنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: مَن أصغى إلى ناطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ، فَإِن كانَ النّاطِقُ عَنِ اللّهِ عز و جل فَقَد عَبَدَ اللّهَ، وإن كانَ النّاطِقُ عَن إبليسَ فَقَد عَبَدَ إبليسَ.

ثُمَّ قالَ الرِّضا عليه السلام: يَابنَ أبي مَحمودٍ، إنَّ مُخالِفينا وَضَعوا أخبارا في فَضائِلِنا وجَعَلوها عَلى ثَلاثَةِ أقسامٍ: أحَدُهَا الغُلُوُّ، وثانيهَا التَّقصيرُ في أمرِنا، وثالِثُهَا التَّصريحُ بِمَثالِبِ أعدائِنا، فَإِذا سَمِعَ النّاسُ الغُلُوَّ فينا كَفَّروا شيعَتَنا ونَسَبوهُم إلَى القَولِ بِرُبوبِيَّتِنا، وإذا سَمِعُوا التَّقصيرَ اعتَقَدوهُ فينا، وإذا سَمِعوا مَثالِبَ أعدائِنا بِأَسمائِهِم ثَلَبونا بِأَسمائِنا، وقَد قالَ اللّهُ عز و جل: «وَلَا تَسُبُّواْ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّواْ اللَّهَ عَدْوَاً بِغَيْرِ عِلْمٍ» .

يَا بنَ أبي مَحمودٍ، إذا أخَذَ النّاسُ يَمينا وشِمالاً فَالزَم طَريقَتَنا، فَإِنَّ مَن لَزِمَنا لَزِمناهُ ومَن فارَقَنا فارَقناهُ. إنَّ أدنى ما يَخرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الإِيمانِ أن يَقولَ لِلحَصاةِ: هذِهِ نَواةٌ، ثُمَّ يَدينَ بِذلِكَ ويَتَبَرَّأَ مِمَّن خالَفَهُ. يَا بنَ أبي مَحمودٍ، اِحفَظ ما حَدَّثتُكَ بِهِ، فَقَد جَمَعتُ لَكَ فيهِ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ.

1297. عيون أخبار الرضا عليه السلام ـ به نقل از ابراهيم بن ابى محمود ـ: به امام رضا عليه السلام گفتم: اى پسر پيامبر خدا! نزد ما اخبارى در فضايل امير مؤمنان و فضيلت شما اهل بيت هست كه مخالفان شما روايت كرده اند و امثال اين اخبار را ما از شما نشنيده ايم. آيا آنها را بپذيريم؟

فرمود: «اى پسر ابو محمود! پدرم از قول پدرش از جدّش عليهم السلام به من خبر داد كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس به گوينده اى گوش سپارد، بى گمان، او را اطاعت كرده است. پس اگر آن گوينده، از خداى عز و جل بگويد، شنونده، خدا را اطاعت كرده است و اگر گوينده، از شيطان بگويد، شنونده شيطان را اطاعت كرده است».

سپس امام رضا عليه السلام فرمود: «اى پسر ابو محمود! مخالفان ما، اخبارى در فضايل ما ساخته اند كه به سه دسته تقسيم مى شوند: يكى اخبار غلوآميز، ديگرى اخبارى كه در حقّ ما كوتاه آمده اند و سوم، اخبارى كه از دشمنان ما به صراحت اسم مى برند و عيب هايشان را بازگو مى كنند. مردم، چون اخبارى را كه در باره ما غلو كرده اند، بشنوند، شيعيان را تكفير مى كنند و اعتقاد به خدا بودنِ ما را به آنان نسبت مى دهند و هر گاه اخبارى را كه در حقّ ما كوتاهى كرده اند، بشنوند، آنها را در حقّ ما باور مى كنند و هر گاه اخبارى را كه از دشمنان ما به صراحت اسم مى برند و بدگويى مى كنند، بشنوند، به ما بى حرمتى مى كنند. خداوند عز و جل مى فرمايد: «و آنها كه جز خدا را مى خوانند، دشنام مدهيد كه آنان از روى دشمنى و به نادانى، خدا را دشنام خواهند داد».

اى پسر ابو محمود! هر گاه مردم به چپ و راست رفتند، تو راه ما را در پيش گير؛ زيرا هر كه با ما باشد، ما با او هستيم و هر كس از ما جدا شود، از او جدا مى شويم. كمترين چيزى كه آدمى به سبب آن از ايمان خارج مى شود، اين است كه به سنگ ريزه بگويد: اين، هسته [ى ميوه] است و بِدان معتقد شود و از هر كسى كه با اين نظر او مخالفت كند، بيزارى جويد.

اى پسر ابو محمود! اين حديث را كه به تو گفتم، حفظ [و مراقبت] كن؛ زيرا در آن، خير دنيا و آخرت را برايت جمع كردم».

الفصل الرّابع عشر: من هو من أهل البيت عليهم السّلام

فصل چهاردهم: كسانى كه از اهل بيت اند

14 / 1: صِفَةُ مَن هُوَ مِنهُم

14 / 1: ويژگى كسانى كه از اهل بيت اند

الكتاب

قرآن

«فَمَن تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى».

«پس هر كه از من پيروى كند، او از من است».

الحديث

حديث

1298. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: آلُ مُحَمَّدٍ كُلُّ تَقِيٍّ.

1298. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر پرهيزگارى، از خاندان محمّد است.

1299. المعجم الأوسط عن أنس: سُئِلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: مَن آلُ مُحَمَّدٍ؟ فَقالَ: كُلُّ تَقِيٍّ. وتَلا رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: «إِنْ أَوْلِيَآؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ» .

1299. المعجم الأوسط ـ به نقل از اَنس ـ: از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله سؤال شد: خاندان محمّد كيستند؟

فرمود: «هر پرهيزگارى».

سپس پيامبر خدا صلى الله عليه و آله اين آيه را: «جز پارسايان، كسى متولّى آن (مسجد الحرام) نمى تواند باشد» تلاوت كرد.

1300. تفسير العياشي عن أبي عبيدة: قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: مَن أحَبَّنا فَهُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ. قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، مِنكُم؟! قالَ: مِنّا وَاللّهِ، أما سَمِعتَ قَولَ إبراهيمَ عليه السلام: «فَمَن تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى»!

1300. تفسير العيّاشى ـ به نقل از ابو عبيده ـ: امام باقر عليه السلام فرمود: «هر كه ما را دوست بدارد، او از ما اهل بيت است».

به ايشان گفته شد: اى پسر پيامبر خدا! از شماست؟!

فرمود: «به خدا سوگند، از ماست. آيا نشنيده اى اين سخن ابراهيم را كه: «پس هر كه از من پيروى كند، او از من است» ؟! ».

1301. الإمام الباقر عليه السلام: سَمِعتُ أبي رِضوانُ اللّهِ عَلَيهِ يَقولُ: ... مَنِ اتَّقى مِنكُم وأصلَحَ فَهُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ. قيلَ لَهُ: مِنكُم يَابنَ رَسولِ اللّهِ؟! قالَ: نَعَم مِنّا، أما سَمِعتَ قَولَ اللّهِ عز و جل: «وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ» ، وقَولَ إبراهيمَ عليه السلام: «فَمَن تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى»!

1301. امام باقر عليه السلام: از پدرم شنيدم كه مى فرمود: «... هر يك از شما كه پرهيزگار و درستكار باشد، او از ما اهل بيت است». به ايشان گفته شد: اى پسر پيامبر خدا! از شماست؟!

فرمود: «آرى، از ماست. آيا نشنيده اى اين سخن خداى عز و جل را كه: «و هر كس از شما آنها را به دوستى گيرد، از آنان خواهد بود» و اين سخن ابراهيم را كه: «پس هر كه از من پيروى كند، او از من است» ؟! ».

1302. معاني الأخبار عن صالح بن حمّاد عن الحسن بن موسى الوشّاء البغداديّ: كُنتُ بِخُراسانَ مَعَ عَلِيِّ بنِ موسَى الرِّضا عليه السلام في مَجلِسِهِ، وزَيدُ بنُ موسى حاضِرٌ قَد أقبَلَ عَلى جَماعَةٍ فِي الَمجلِسِ يَفتَخِرُ عَلَيهِم ويَقولُ: نَحنُ ونَحنُ، وأبُو الحَسَنِ عليه السلام مُقبِلٌ عَلى قَومٍ يُحَدِّثُهُم، فَسَمِعَ مَقالَةَ زَيدٍ فَالتَفَتَ إلَيهِ فَقالَ: يا زَيدُ، أغَرَّكَ قَولُ بَقّالِي الكوفَةِ: إنَّ فاطِمَةَ أحصَنَت فَرجَها فَحَرَّمَ اللّهُ ذُرِّيَّتَها عَلَى النّارِ؟! وَاللّهِ، ما ذلِكَ إلّا لِلحَسَنِ وَالحُسَينِ ووُلدِ بَطنِها خاصَّةً، فَأَمّا أن يَكونَ موسَى بنَ جَعفَرٍ عليه السلام يُطيعُ اللّهَ ويَصومُ نَهارَهُ ويَقومُ لَيلَهُ وتَعصيهِ أنتَ، ثُمَّ تَجيئانِ يَومَ القِيامَةِ سَواءً؟! لَأنتَ أعَزُّ عَلَى اللّهِ عز و جل مِنهُ! إنَّ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليه السلام كانَ يَقولُ: لُِمحسِنِنا كِفلانِ مِنَ الأَجرِ ولِمُسيئِنا ضِعفانِ مِنَ العَذابِ.

وقالَ الحَسَنُ الوَشّاءُ: ثُمَّ التَفَتَ إلَيَّ فَقالَ: يا حَسَنُ، كَيفَ تَقرَؤون هذِهِ الآيَةَ: «قَالَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ» ؟ فَقُلتُ: مِنَ النّاسِ مَن يَقرَأُ: «إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ» ومِنهُم مَن يَقرَأُ «إِنَّهُ عَمِلَ غَيْرَ صَالِحٍ» ، فَمَن قَرَأَ: «إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ» نَفاهُ عَن أبيهِ، فَقالَ عليه السلام: كَلّا، لَقَد كانَ ابنَهُ ولكِن لَمّا عَصَى اللّهَ عز و جلنَفاهُ اللّهُ عَن أبيهِ، كَذا مَن كانَ مِنّا لَم يُطِعِ اللّهَ عز و جلفَلَيسَ مِنّا، وأنتَ إذا أطَعتَ اللّهَ فَأَنتَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1302. معانى الأخبار ـ به نقل از صالح بن عباد، از حسن بن موسى وشّاى بغدادى ـ: من در خراسان در مجلس على بن موسى الرضا عليهماالسلامبودم و زيد بن موسى (برادر امام) نيز حضور داشت. او رو به عدّه اى از مجلسيان كرده بود و بر آنان فخر مى فروخت و مى گفت: ما چنين و چنانيم.

امام رضا عليه السلام كه مشغول سخن گفتن براى عدّه اى ديگر بود، سخنان زيد را شنيد. رو به او كرد و فرمود: «اى زيد! آيا اين سخن سبزى فروشانِ كوفه تو را مغرور ساخته است كه مى گويند: فاطمه، دامن خود را پاك نگه داشت و از اين رو، خداوند، آتش را بر ذريّه او حرام كرد؟! به خدا سوگند كه اين، فقط اختصاص به حسن و حسين و فرزندى دارد كه از شكم او زاييده شده باشد؛ امّا اين كه موسى بن جعفر، خدا را اطاعت كند و روزها روزه بگيرد و شب ها را به عبادت گذرانَد و تو معصيت خدا كنى و سپس در روز قيامت، يك سان باشيد، در اين صورت، تو نزد خداى عز و جلعزيزتر از او خواهى بود! على بن الحسين عليه السلام مى فرمود: براى نيكوكار ما، دو بهره از پاداش است و براى بدكردار ما، دو برابر، عذاب».

امام عليه السلام سپس رو به من كرد و فرمود: «اى حسن! اين آيه: «قالَ يا نُوحُ اِنَّهُ لَيْسَ مِنْ اَهْلِكَ اِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ» را چگونه قرائت مى كنيد؟».

گفتم: بعضى ها آن را «إِنَّه عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ» [به وصف «غير» براى «عمل»] قرائت مى كنند و برخى ديگر، «إنَّهُ عَمَلُ غَيْرِ صالحٍ» [به اضافه «عمل» به «غير»] مى خوانند. پس كسى كه «إِنَّه عَمَلُ غَيْرِ صالحٍ» (به اضافه) قرائت مى كند، او را از فرزندى نوح نفى مى كند.

امام عليه السلام فرمود: «هرگز! او فرزند نوح بود؛ امّا چون خداى عز و جل را نافرمانى كرد، خداوند، او را از پدرش نفى كرد. همين طور، هر يك از ما اهل بيت كه خداى عز و جل را نافرمانى كند، از ما نيست و تو نيز چنانچه خداوند را فرمان برى، از ما اهل بيت هستى».

راجع: هذه الموسوعة: ج10 ص122 (اهل البيت عليهم السلام / الفصل الخامس: مذهب أهل البيت عليهم السلام / صفة شيعتهم).

ر. ك: همين دانش نامه: ج10 ص123 (اهل بيت عليهم السلام / فصل پنجم: مكتب اهل بيت عليهم السلام / ويژگى شيعيان اهل بيت عليهم السلام).

14 / 2: صِفَةُ مَن لَيسَ مِنهُم

14 / 2: ويژگى كسانى كه از اهل بيت عليهم السلام نيستند

1303. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: مَن أقَرَّ بِالذُّلِّ طائِعا فَلَيسَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1303. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس با اختيار، تن به خوارى دهد، از ما اهل بيت نيست.

1304. عنه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن لَم يُوَقِّر كَبيرَنا، ولَم يَرحَم صَغيرَنا، ولَم يَعرِف فَضلَنا أهلَ البَيتِ.

1304. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه به سال خوردگان ما احترام نگذارد و با خردسالانمان مهربانى نكند و فضل وبرترى ما اهل بيت را [به رسميت] نشناسد.

1305. عنه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن لَم يُوَقِّرِ الكَبيرَ، ويَرحَمِ الصَّغيرَ، ويَأمُر بِالمَعروفِ، ويَنهَ عَنِ المُنكَرِ.

1305. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه به بزرگ ترها احترام نگذارد و با كوچك ترها مهربان نباشد و امر به معروف و نهى از منكر نكند.

1306. عنه صلى الله عليه و آله: أيُّهَا النّاسُ، إنّا أهلَ البَيتِ عَصَمَنَا اللّهُ مِن أن نَكونَ مَفتونينَ أو فاتِنينَ أو مُفتَّنينَ أو كَذّابينَ، أو كاهِنينَ أو ساحِرينَ، أو عائِقينَ أو خائِنينَ، أو زاجِرينَ أو مُبتَدِعينَ، أو مُرتابينَ أو صادِفينَ عَنِ الخَلقِ مُنافِقينَ، فَمَن كانَ فيهِ شَيءٌ مِن هذِهِ الخِصالِ فَلَيسَ مِنّا ولا أنَا مِنهُ، وَاللّهُ مِنهُ بَريءٌ ونَحنُ مِنهُ بُرَآءُ، وَمن بَرِئَ اللّهُ مِنهُ أدخَلَهُ جَهَنَّمَ وبِئسَ المِهادُ.

1306. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى مردم! خداوند، ما اهل بيت را از اين كه فريب بخوريم، يا فريب بدهيم، يا فتنه انگيزى كنيم، يا دروغگو باشيم، يا پيشگويى كنيم، يا جادوگرى كنيم، يا مانع تراشى كنيم، يا خيانتكار باشيم، يا با پرندگان فال بگيريم، يا بدعت گذار باشيم، يا دست خوش شك [و ترديد] شويم، يا از خَلق [خدا]، روى برتابيم و منافق باشيم، مصون داشته است. بنا بر اين، هر كس چيزى از اين صفات را دارا باشد، از ما نيست و من از او نيستم و خدا از او بيزار است و ما از او بيزاريم و هر كه خدا از او بيزار باشد، وى را به دوزخ مى بَرَد و چه بد جايگاهى است!

1307. الإمام الرضا عليه السلام: لَيسَ مِنّا مَن لمَ يَأمَن جارُهُ بَوائِقَهُ .

1307. امام الرضا عليه السلام: از ما نيست كسى كه همسايه اش، از بدى هاى او در امان نباشد.

1308. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن غَشَّنا.

1308. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه با ما، از درِ فريب و خيانت، وارد شود.

1309. عنه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن غَشَّ مُسلِما.

1309. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه با مسلمانى، تقلّب و دَغَلى كند.

1310. عنه صلى الله عليه و آله: لَيسَ مِنّا مَن أخلَفَ بِالأَمانَةِ.

1310. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: از ما نيست كسى كه در امانت، خيانت كند.

1311. الإمام الصادق عليه السلام: اِعلَموا أنَّهُ لَيسَ مِنّا مَن لَم يُحسِن مُجاوَرَةَ مَن جاوَرَهُ.

1311. امام صادق عليه السلام: بدانيد از ما نيست كسى كه براى همسايه خود، همسايه خوبى نباشد.

1312. عنه عليه السلام: لَيسَ مِنّا مَن لَم يُصَلِّ صَلاةَ اللَّيلِ.

1312. امام صادق عليه السلام: از ما نيست كسى كه نماز شب نخواند.

1313. عنه عليه السلام: لَيسَ مِنّا ـ ولا كَرامَةَ ـ مَن كانَ في مِصرٍ فيهِ مِئَةُ ألفٍ أو يزيدون، وكانَ في ذلِكَ المِصرِ أحَدٌ أورَعَ مِنهُ.

1313. امام صادق عليه السلام: از ما نيست ـ و ارزشى ندارد ـ كسى كه در شهرى صد هزار نفرى يا بيشتر زندگى كند و در آن شهر، پارساتر از او وجود داشته باشد.

1314. عنه عليه السلام: لَيسَ مِنّا مَن تَرَكَ دُنياهُ لِاخِرَتِهِ، ولا آخِرَتَهُ لِدُنياهُ.

1314. امام صادق عليه السلام: از ما نيست كسى كه دنياى خود را به خاطر آخرتش و يا آخرت خود را به خاطر دنيايش رها كند.

1315. عنه عليه السلام: لَيسَ مِن شيعَتِنا مَن وافَقَنا بِلِسانِهِ وخالَفَنا في أعمالِنا وآثارِنا.

1315. امام صادق عليه السلام: شيعه ما نيست كسى كه به زبان، دَم از ما زند؛ ولى بر خلاف كردار و رفتار ما عمل كند.

1316. الكافي عن أبي الرّبيع الشّامي: دَخَلتُ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام وَالبَيتُ غاصٌّ بِأَهلِهِ، فيهِ الخُراسانِيُّ وَالشّامِيُّ ومِن أهلِ الآفاقِ، فَلَم أجِد مَوضِعا أقعُدُ فيهِ، فَجَلَسَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام وكانَ مُتَّكِئا، ثُمَّ قالَ: يا شيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ، اِعلَموا أنَّهُ لَيسَ مِنّا مَن لَم يَملِك نَفسَهُ عِندَ غَضَبِهِ، ومَن لَم يُحسِن صُحبَةَ مَن صَحِبَهُ، ومُخالَقَةَ مَن خالَقَهُ، ومُرافَقَةَ مَن رافَقَهُ، ومُجاوَرَةَ مَن جاوَرَهُ، ومُمالَحَةَ مَن مالَحَهُ. يا شيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ، اِتَّقُوا اللّهَ مَا استَطَعتُم، ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ.

1316. الكافى ـ به نقل از ابو ربيع شامى ـ: بر امام صادق عليه السلام وارد شدم. ديدم اتاق، پر از جمعيت است و از خراسانى و شامى تا ديگر نقاط، در آن جا حضور دارند و من جايى براى نشستن نيافتم. امام عليه السلام كه تكيه داده بود، [راست] نشست و آن گاه فرمود: «اى شيعيان خاندان محمّد! بدانيد كه از ما نيست كسى كه در هنگام خشم، خويشتندارى نكند و با هم نشين خود، خوش ننشيند و با كسى كه با او خوش خلقى مى كند، خوش خُلق نباشد و با رفيق خود، نيكو رفاقت نكند و براى همسايه اش همسايه خوبى نباشد و نمكِ هم نمك خود را پاس ندارد. اى شيعيان خاندان محمّد! تا مى توانيد، پرهيزگار باشيد. و هيچ نيرو و توانى نيست مگر از سوى خداوند».

1317. الإمام الصادق عليه السلام: إنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى أوجَبَ عَلَيكُم حُبَّنا ومُوالاتَنا، وفَرَضَ عَلَيكُم طاعَتَنا، ألا فَمَن كانَ مِنّا فَليَقتَدِ بِنا، وإنَّ مِن شَأنِنَا الوَرَعَ وَالاِجتِهادَ وأداءَ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، وصِلَةَ الرَّحِمِ، وإقراءَ الضَّيفِ، وَالعَفوَ عَنِ المُسيءِ، ومَن لَم يَقتَدِ بِنا فَلَيسَ مِنّا.

1317. امام صادق عليه السلام: خداوند ـ تبارك و تعالى ـ دوستى و ولايت ما را بر شما واجب و اطاعت از ما را بر شما فرض كرده است. پس آگاه باشيد كه هر كسْ از ماست، بايد به ما اقتدا كند و از جمله صفات ماست: پارسايى، كوشش در عمل، باز گرداندن امانت به نيكوكار و بدكار، به جاى آوردن صله رحم، مهماندارى و گذشت كردن از كسى كه [به ما] بدى كند. هر كه به ما اقتدا نكند، از ما نيست.

1318. الإمام الكاظم عليه السلام: لَيسَ مِنّا مَن لَم يُحاسِب نَفسَهُ في كُلِّ يَومٍ، فَإِن عَمِلَ حَسَنا اِستَزادَ اللّهَ، وإن عَمِلَ سَيِّئا اِستَغفَرَ اللّهَ مِنهُ وتابَ إلَيهِ.

1318. امام كاظم عليه السلام: از ما نيست كسى كه هر روز به حساب اعمال خود رسيدگى نكند تا اگر ديدْ كار نيك كرده، از خداوند، بيشتر بخواهد و اگر كار بد كرده، براى آن از خداوند، آمرزش بخواهد و به درگاه او توبه كند.

1319. الإمام الرضا عليه السلام: مَن واصَلَ لَنا قاطِعا أو قَطَعَ لَنا واصِلاً، أو مَدَحَ لَنا عائِبا أو أكرَمَ لَنا مُخالِفا، فَلَيسَ مِنّا ولَسنا مِنهُ.

1319. امام رضا عليه السلام: هر كس با كسى كه از ما بريده، پيوند بر قرار كند يا از كسى كه با ما پيوند دارد، ببُرد يا نكوهش گرِ ما را ستايش كند يا مخالف ما را گرامى دارد، از ما نيست و ما از او نيستيم.

1320. التوحيد عن عبد السلام بن صالح الهروي: قُلتُ لِعَلِيِّ بنِ موسَى الرِّضا عليه السلام: ... يَا بنَ رَسولِ اللّهِ، فَأَخبِرني عَنِ الجَنَّةِ وَالنّارِ أهُمَا اليَومَ مَخلوقَتانِ؟ فَقالَ: نَعَم، وإنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قَد دَخَلَ الجَنَّةَ ورَأَى النّارَ لَمّا عُرِجَ بِهِ إلَى السَّماءِ. قالَ: فَقُلتُ لَهُ: إنَّ قَوما يَقولونَ: إنَّهُما اليَومَ مُقَدَّرتانِ غَيرُ مخَلوقَتَينِ.

فَقالَ عليه السلام: ما اُولئِكَ مِنّا ولا نَحنُ مِنهُم، مَن أنكَرَ خَلقَ الجَنَّةِ وَالنّارِ فَقَد كَذَّبَ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله وكَذَّبَنا، ولا مِن وَلايَتِنا عَلى شَيءٍ، ويُخلَدُ فِي نارِ جَهَنَّمَ، قالَ اللّهُ عز و جل: «هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِى يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ * يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وَ بَيْنَ حَمِيمٍ ءَانٍ» .

1320. التوحيد ـ به نقل از عبد السلام بن صالح هروى ـ: به على بن موسى الرضا عليه السلام گفتم: ... اى پسر پيامبر خدا! بفرما كه آيا بهشت و دوزخ، هم اكنون آفريده شده اند؟

فرمود: «آرى. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله زمانى كه به معراج برده شد، وارد بهشت گرديد و دوزخ را هم مشاهده كرد».

گفتم: عدّه اى مى گويند: بهشت و دوزخ فعلاً مقدّرند و هنوز آفريده نشده اند.

فرمود: «اين عدّه، از ما نيستند و ما از آنها نيستيم. هر كس آفريده شدن بهشت و دوزخ را منكِر شود، پيامبر صلى الله عليه و آله و ما را تكذيب كرده است و از ولايت ما بهره اى ندارد و در آتش دوزخ، جاودانه خواهد شد. خداوند عز و جل فرموده است: «اين همان دوزخى است كه گنهكاران، آن را دروغ مى شمرند. ميان آن و ميان آب جوشان، سرگردان اند»».

14 / 3: طائِفَةٌ مِمَّن عُدَّ مِنهُم

14 / 3: گروهى كه در زمره اهل بيت عليهم السلام به شمار آمده اند

14 / 3 ـ 1: أبو ذَرٍّ

14 / 3 ـ 1: ابو ذر

1321. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يا أبا ذَرٍّ، إنَّكَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1321. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى ابو ذر! تو از ما اهل بيت هستى.

14 / 3 ـ 2: أبو عُبَيدَةَ

14 / 3 ـ 2: ابو عبيده

1322. مستطرفات السرائر عن حمّاد: جاءَتِ امرَأَةُ أبي عُبَيدَةَ إلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام بَعدَ مَوتِهِ، قالَت: إنَّما أبكي أنَّهُ ماتَ وهُوَ غَريبٌ، فَقالَ لَها عليه السلام: لَيسَ هُوَ بِغَريبٍ، إنَّ أبا عُبَيدَةَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1322. مستطرفات السرائر ـ به نقل از حمّاد ـ: همسر ابو عبيده پس از مرگ او به خدمت امام صادق عليه السلام رسيد و گفت: من براى اين گريه مى كنم كه او غريب مُرد.

امام عليه السلام فرمود: «او غريب نيست. ابو عبيده، از ما اهل بيت است».

14 / 3 ـ 3: راهِبُ بَليخٍ

14 / 3 ـ 3: راهب بَليخ

1323. المناقب للخوارزمي عن حبّة العرني: لَمّا نَزَلَ عَلِيٌّ عليه السلام بِمَكانٍ يُقالُ لَهُ البَليخُ عَلى جانِبِ الفُراتِ، نَزَلَ راهِبٌ مِن صَومَعَتِهِ فَقالَ لِعَلِيٍّ عليه السلام: إنَّ عِندَنا كِتابا تَوارَثناهُ مِن آبائِنا، كَتَبَهُ أصحابُ عيسَى بنُ مَريَمَ عليه السلام، أعرِضُهُ عَلَيكَ؟

فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام: نَعَم، فَما هُوَ؟ قالَ الرّاهِبُ:

الَّذي قَضى فيما قَضى، وسَطَّرَ فيما كَتَبَ، أنَّهُ باعِثٌ فِي الاُمِيّينَ رَسولاً مِنهُم يُعَلِّمُهُمُ الكِتابَ وَالحِكمَةَ ويَدُلُّهُم عَلى سَبيلِ اللّهِ، لا فَظٌّ ولا غَليظٌ ولا سَخّابٌ فِي الأَسواقِ، ولا يَجزي بِالسَّيِّئَةِ السَّيِّئَةَ، ولكِن يَعفو ويَصفَحُ. اُمَّتُهُ الحَمّادونَ الَّذين يَحمَدونَ اللّهَ عَلى كُلِّ نَشزٍ ، وفي كُلِّ صُعودٍ وهُبوطٍ، تَذِلُّ ألسِنَتُهُم بِالتَّهليلِ وَالتَّكبيرِ، ويَنصُرُهُ اللّهُ عَلى كُلِّ مَن ناواهُ. فَإِذا تَوَفّاهُ اللّهُ اختَلَفَت اُمَّتُهُ ثُمَّ اجتَمَعَت، فَلَبِثَت بِذلِكَ ما شاءَ.

ثُمَّ يَمُرُّ رَجُلٌ مِن اُمَّتِهِ بِشاطِئِ هذَا الفُراتِ، يَأمُرُ بِالمَعروفِ ويَنهى عَنِ المُنكَرِ، ويَقضي بِالحَقِّ ولا يوكِسُ الحُكمَ، الدُّنيا أهوَنُ عَلَيهِ مِنَ الرَّمادِ في يَومٍ عَصَفَت بِهِ الرّيحُ، وَالمَوتُ أهوَنُ عَلَيهِ مِن شُربِ الماءِ عَلَى الظَّماءِ، يَخافُ اللّهَ فِي السِّرِّ، ويَنصَحُ لَهُ فِي العَلانِيَةِ، لا يَخافُ فِي اللّهِ لَومَةَ لائِمٍ، فَمَن أدرَكَ ذلِكَ النَّبِيَّ مِن أهلِ هذِهِ البِلادِ فآمَنَ بِهِ كانَ ثَوابُهُ رِضواني وَالجَنَّةَ، ومَن أدرَكَ ذلِكَ العَبدَ الصّالِحَ فَليَنصُرهُ، فَإِنّ القَتلَ مَعَهُ شَهادَةٌ، [ثُمَّ قالَ لَهُ: ] فَأَنا مُصاحِبُكَ لا اُفارِقُكَ حَتّى يُصيبَني ما أصابَكَ.

قالَ: فَبَكى عَلِيٌّ وقالَ: الحَمدُ للّهِِ الَّذي لَم يَجعَلني عِندَهُ مَنسِيّا، الحَمدُ للّهِِ الَّذي ذَكَرَني عِندَهُ في كُتُبِ الأَبرارِ. فَمَضَى الرّاهِبُ، وكانَ فيما ذُكِرَ يَتَغَدّى مَعَ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام ويَتَعَشّى، حَتّى اُصيبَ بِصِفّينَ، فَلَمّا خَرَجَ النّاسُ يَدفِنونَ قَتلاهُم، قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام: اُطلُبوهُ، فَلَمّا وَجَدَهُ صَلّى عَلَيهِ ودَفَنَهُ وقالَ: هذا مِنّا أهلَ البَيتِ، وَاستَغفَرَ لَهُ مِرارا.

1323. المناقب، خوارزمى ـ به نقل از حَبّه عُرَنى ـ: هنگامى كه على عليه السلام در محلّى به نام بَليخ، در حاشيه فرات، بار افكند، راهبى از صومعه خود آمد و به على عليه السلام گفت: نزد ما كتابى است كه از پدرانمان به ارث برده ايم و آن را ياران عيسى بن مريم عليه السلام نوشته اند. آيا آن را بر شما عرضه بدارم؟

على عليه السلام فرمود: «آرى. آن چيست؟».

راهب گفت:

به نام خداوند بخشاينده مهربان. خداوندى كه حُكم كرد و نوشت كه در ميان درس ناخواندگان، پيامبرى از خود آنان، بر خواهد انگيخت تا ايشان را كتاب و حكمت بياموزد و به راه خدا ره نمون گردد؛ پيامبرى كه نه درشت خوى است و نه خشن، و در كوچه و بازار، هياهو به راه نمى اندازد و بدى را با بدى، پاسخ نمى دهد؛ بلكه مى بخشد و گذشت مى كند. امّت او، ستايندگانى هستند كه خدا را در هر بلندى اى و در هر فراز و نشيبى مى ستايند و زبانشان به تهليل و تكبير، گوياست و خداوند، آن پيامبر را بر هر كه با او به دشمنى برخيزد، پيروز مى گرداند.

پس از درگذشت او، امّتش [براى مدّتى] دچار اختلاف مى شوند و سپس دوباره متّحد مى گردند و تا زمانى كه خدا بخواهد، اين اتّحاد مى پايد. آن گاه مردى از امّت او از كرانه اين رود مى گذرد، در حالى كه به معروف (نيكى) فرا مى خواند و از منكر (زشتى) باز مى دارد، مطابق حق، داورى مى كند و در حُكم، كوتاه نمى آيد. دنيا در نظر او بى ارزش تر از خاكسترى است كه در يك روز طوفانى، باد، آن را پراكنده مى سازد و مرگ برايش گواراتر از آبى است كه تشنه كامان مى نوشند. در خلوت، از خدا مى ترسد و در آشكار، به خاطر او خيرخواهى مى كند و اندرز مى دهد و در راه خدا از سرزنش هيچ سرزنشگرى نمى هراسد. پس هر فردى از مردم اين شهرها، آن پيامبر را درك كند و به او ايمان آورد، پاداشش خشنودى من و بهشت است و هر كه آن بنده صالح را ببيند، بايد يارى اش كند؛ زيرا كشته شدن در ركاب او، شهادت است. آن گاه راهب به على عليه السلام گفت: من نيز همراه تو مى آيم و از تو جدا نمى شوم تا هر آنچه براى تو پيش مى آيد، براى من نيز پيش آيد.

على عليه السلام گريست و فرمود: «سپاس، خدايى را كه مرا فراموش نكرد! سپاس، پروردگارى را كه مرا نزد خود در شمار نيكان قرار داد!».

راهب، همراه على عليه السلام به راه افتاد.

گفته اند كه: وى چاشت و شام خود را با امير مؤمنان مى خورد تا اين كه در صفّين كشته شد. هنگامى كه مردم در صدد بر آمدند كشتگان خود را دفن كنند، امير مؤمنان عليه السلام فرمود: «او را پيدا كنيد».

چون جسدش را يافتند، على عليه السلام بر وى نماز خواند و به خاكش سپرد و فرمود: «اين مرد، از ما خاندان است» و چندين بار برايش آمرزش طلبيد.

14 / 3 ـ 4: سَعدُ الخَيرِ

14 / 3 ـ 4: سعدُ الخَير

1324. الاختصاص عن أبي حمزة: دَخَلَ سَعدُ بنُ عَبدِ المَلِكِ ـ وكانَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام يُسَمّيهِ سَعدَ الخَيرِ وهُوَ مِن وُلدِ عَبدِ العَزيزِ بنِ مَروانَ ـ عَلى أبي جَعفَرٍ عليه السلام، فَبَينا يَنشِجُ كَما تَنشِجُ النِّساءُ، فَقالَ لَهُ أبو جَعفَرٍ عليه السلام: ما يُبكيكَ يا سَعدُ؟ قالَ: وكَيفَ لا أبكي وأنَا مِنَ الشَّجَرَةِ المَلعونَةِ فِي القُرآنِ؟! فَقالَ لَهُ: لَستَ مِنهُم، أنتَ أمَوِيٌّ مِنّا أهلَ البَيتِ، أما سَمِعتَ قَولَ اللّهِ عز و جليَحكي عَن إبراهيمَ: «فَمَن تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى» ؟

1324. الاختصاص ـ به نقل از ابو حمزه ـ: سعد بن عبد الملك ـ همو كه از فرزندان عبد العزيز بن مروان بود و امام باقر عليه السلام وى را «سعد الخير» مى ناميد ـ بر امام باقر عليه السلام وارد شد، در حالى كه مانند زنان مى گريست و اشك مى ريخت. امام عليه السلام فرمود: «اى سعد! چرا گريه مى كنى؟».

گفت: چگونه گريه نكنم، حال آن كه من از شجره [و تبارى] هستم كه در قرآن، لعنت شده است؟!

امام عليه السلام به او فرمود: «تو از اين شجره (بنى اُميّه) نيستى. تو اُمَوى اى هستى كه از ما خاندان شمرده مى شوى. مگر نشنيده اى اين سخن خداى عز و جل را كه از قول ابراهيم نقل مى كند: «پس هر كه از من پيروى كند، او از من است» ؟ ».

14 / 3 ـ 5: سَلمانُ

14 / 3 ـ 5: سلمان

1325. رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ في حَديثٍ ذَكَر فيهِ أنَّ الجنّة تَشتاقُ إلى ثَلاثَةٍ؛ مِنهُم عَلِيٌّ عليه السلام وعَمّارٌ، إلى أن قالَ ـ: وسَلمانُ، وهُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ، وهُوَ ناصِحٌ فَاتَّخِذهُ لِنَفسِكَ.

1325. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در حديثى كه در آن، يادآورى كرد كه بهشت، مشتاق سه كس است و پس از اين كه على عليه السلام و عمّار نام برد ـ: و سلمان، كه از ما اهل بيت است. او آدم خيرخواهى است. پس وى را براى خودت برگزين.

1326. المناقب لابن شهرآشوب: كانَ النّاسُ يَحفِرونَ الخَندَقَ ويُنشِدونَ سِوى سَلمانَ، فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: اللّهُمَّ أطلِق لِسانَ سَلمانَ ولَو عَلى بَيتَينِ مِنَ الشِّعرِ، فَأَنشَأَ سَلمانُ:

ما لي لِسانٌ فَأَقولَ شِعرا أسأَلُ رَبّي قُوَّةً ونَصرا

عَلى عَدُوّي وعَدُوِّ الطُّهرا مُحَمَّدِ المُختارِ حازَ الفَخرا

حَتّى أنالَ فِي الجِنان قَصرا مَع كُلِّ حَوراءَ تُحاكِي البَدرا

فَضَجَّ المُسلِمونَ، وجَعَلَت كُلُّ قَبيلَةٍ تَقولُ: سَلمانُ مِنّا، فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: سَلمانُ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1326. المناقب، ابن شهرآشوب:مردم همگى مشغول كندن خندق بودند و هر يك شعرى مى سرود، بجز سلمان.

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «بار خدايا! زبان سلمان را حتّى اگر شده به دو بيت شعر، گويا كن». در اين زمان، سلمان شروع به خواندن اين ابيات كرد:

مرا زبانى نيست كه شعرى بگويم

از پروردگارم نيرو ونصرتى مى خواهم

بر دشمنم و دشمن آن مرد پاك

محمّد برگزيده كه به افتخار، نايل آمد

تا اين كه در بهشت به قصرى رسم

با سيه چشمانى چون ماه شب چهارده.

مسلمانان، فرياد شادى بر آوردند و هر قبيله اى مى گفت: سلمان، از ماست؛ امّا پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «سلمان، از ما خاندان است».

1327. رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يا سَلمانُ، أنتَ مِنّا أهلَ البَيتِ، وقَد آتاكَ اللّهُ العِلمَ الأَوَّلَ وَالعِلمَ الآخِرَ، وَالكِتابَ الأَوَّلَ وَالكِتابَ الآخِرَ.

1327. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اى سلمان! تو از ما خاندان هستى. خداوند، دانش اوّل و آخر و كتاب اوّل و كتاب آخر را به تو ارزانى داشته است.

1328. الإمام عليّ عليه السلام: سَلمانُ أدرَكَ العِلمَ الأَوَّلِ والعِلمَ الآخِرِ، بَحرٌ لا يُدرَكُ قَعرُهُ، وهُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1328. امام على عليه السلام: سلمان به دانش اوّل و آخر رسيده است. دريايى است كه ژرفايش ناپيداست. او از ما خاندان است.

1329. عنه عليه السلام ـ لَمّا قالَ لَهُ ابن الكوّاء: يا أميرَ المُؤمِنينَ، فَأَخبِرني عَن سَلمانَ الفارِسِيِّ ـ: بَخٍ بَخٍ، سَلمانُ مِنّا أهلَ البَيتِ، ومَن لَكُم بِمِثلِ لُقمانَ الحَكيمِ، عَلِمَ عِلمَ الأَوَّلِ وَالآخِرِ ؟!

1329. امام على عليه السلام ـ وقتى كه ابن كوّاء به ايشان گفت: اى امير مؤمنان! از سلمان فارسى برايم بگو ـ: بَه بَه! سلمان، از ما خاندان است. چه كسى از شما مانند لقمان حكيم است كه علم اوّل و آخر را دارا باشد؟!

1330. الإمام الباقر عليه السلام: دَخَلَ أبو ذَرٍّ عَلى سَلمانَ وهُوَ يَطبَخُ قِدرا لَهُ، فَبَينا هُما يَتَحَدَّثانِ إذِ انكَبَّتِ القِدرُ عَلى وَجهِها عَلَى الأَرضِ، فَلَم يَسقُط مِن مَرَقِها ولا وَدَكِها شَيءٌ، فَعَجِبَ مِن ذلِكَ أبو ذَرٍّ عَجَبا شَديدا، وأخَذَ سَلمانُ القِدرَ فَوَضَعَها عَلى حالِهَا الأَوَّلِ عَلَى النّارِ ثانِيَةً، وأقبَلا يَتَحَدَّثانِ، فَبَينا هُمَا يَتَحَدَّثانِ إذِ انكَبَّتِ القِدرُ عَلى وَجهِها، فَلَم يَسقُط مِنها شَيءٌ مِن مَرَقِها ولا وَدَكِها.

قالَ: فَخَرَجَ أبو ذَرٍّ وهُوَ مَذعورٌ مِن عِندِ سَلمانَ، فَبَينا هُوَ مُتَفَكِّرٌ إذ لَقِيَ أميرَ المُؤمِنينَ عليه السلام فَقالَ لَهُ: يا أبا ذَرٍّ، مَا الَّذي أخرَجَكَ مِن عِندِ سَلمانَ؟ ومَا الَّذي ذَعَرَكَ؟ فَقالَ لَهُ أبو ذَرٍّ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، رَأَيتُ سَلمانَ صَنَعَ كَذا وكَذا، فَعَجِبتُ مِن ذلِكَ. فَقالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام: يا أبا ذَرٍّ، إنَّ سَلمانَ لَو حَدَّثَكَ بِما يَعلَمُ لَقُلتَ: رَحِمَ اللّهُ قاتِلَ سَلمانَ... وإنَّ سَلمانَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1330. امام باقر عليه السلام: ابو ذر بر سلمان وارد شد. ديد ديگى را بر روى آتش گذاشته و چيزى مى پزد. با هم مشغول صحبت شدند كه ناگهان ديگ بر روى زمين، واژگون شد؛ امّا چيزى از خورشت و چربى آن بر زمين نريخت. ابو ذر سخت تعجّب كرد. سلمان ديگ را برداشت و دوباره به حالت اوّل برگرداند و به صحبت هاى خود ادامه دادند كه بار ديگر، ديگ، برگشت و اين بار نيز چيزى از خورشت و چربى آن به زمين نريخت.

ابو ذر، وحشت زده از نزد سلمان، خارج شد و در حال فكر كردن بود كه به امير مؤمنان عليه السلام بر خورد. امام عليه السلام فرمود: «اى ابو ذر! چه شد كه از خانه سلمان بيرون آمدى؟ و چرا هراسانى؟».

ابو ذر گفت: اى امير مؤمنان! سلمان را ديدم كه چنين و چنان كرد و من از كارهاى او شگفت زده شدم.

امير مؤمنان عليه السلام فرمود: «اى ابو ذر! اگر سلمان از چيزهايى كه مى داند، برايت بگويد، خواهى گفت: خدا رحمت كند قاتل سلمان را...! به راستى كه سلمان، از ما اهل بيت است».

1331. الإمام الباقر عليه السلام ـ لمّا ذُكِرَ عِندَهُ سَلمانُ الفارِسِيُّ ـ: مَه! لا تَقولوا سَلمانَ الفارِسِيَّ، ولكِن قولوا سَلمانَ الُمحَمَّدِيَّ، ذلِكَ رَجُلٌ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1331. امام باقر عليه السلام ـ وقتى كه در حضور ايشان از سلمان فارسى سخن به ميان آمد ـ: نه، نگوييد سلمان فارسى؛ بگوييد سلمان محمّدى. او فردى از ما اهل بيت است.

14 / 3 ـ 6: عُمَرُ بنُ يَزيدَ

14 / 3 ـ 6: عمر بن يزيد

1332. الأمالي للطوسي عن عمر بن يزيد: قالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام: يَا بنَ يَزيدَ، أنتَ وَاللّهِ مِنّا أهلَ البَيتِ. قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، مِن آلِ مُحَمَّدٍ؟! قالَ: إي وَاللّهِ مِن أنفُسِهِم. قُلتُ: مِن أنفُسِهِم، جُعِلتُ فِداكَ؟ قالَ: إي وَاللّهِ مِن أنفُسِهِم. يا عُمَرُ، أما تَقَرأُ كِتابَ اللّهِ عز و جل: «إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِىُّ وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ وَاللَّهُ وَلِىُّ الْمُؤْمِنِينَ» ؟ وما تَقرَأُ قَولَ اللّهِ عَزَّ اسمُهُ: «فَمَن تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى وَ مَنْ عَصَانِى فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» ؟

1332. الأمالى، طوسى ـ به نقل از عمر بن يزيد ـ: امام صادق عليه السلام فرمود: «اى پسر يزيد! به خدا سوگند، تو از ما خاندان هستى».

گفتم: فدايت شوم! از خاندان محمّد؟!

فرمود: «آرى، به خدا از خود آنان».

گفتم: قربانت گردم! از خود آنان؟!

فرمود: «آرى، به خدا، از خود آنان. اى عمر! مگر كتاب خداى عز و جل را نخوانده اى كه مى فرمايد: «همانا نزديك ترين مردم به ابراهيم، كسانى هستند كه از او پيروى كرده اند و نيز اين پيامبر و كسانى كه [به آيين او] ايمان آورده اند و خدا ولىّ مؤمنان است» و مگر نخوانده اى اين سخن خداى بلندنام را كه: «پس هر كه از من پيروى كند، او از من است و هر كه از من نافرمانى كند، همانا تو آمرزنده مهربانى» ؟ ».

14 / 3 ـ 7: عِيسَى بنُ عَبدِ اللّهِ القُمِّيُّ

14 / 3 ـ 7: عيسى بن عبد اللّه قمى

1333. الأمالي للمفيد عن يونس بن يعقوب: كُنتُ بِالمَدينَةِ فَاستَقبَلَني جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ عليه السلام في بَعضِ أزِقَّتِها، فَقالَ: اِذهَب يا يونُسُ، فَإِنَّ بِالبابِ رَجُلاً مِنّا أهلَ البَيتِ، قالَ: فَجِئتُ إلَى البابِ فَإِذا عيسَى بنُ عَبدِ اللّهِ جالِسٌ، فَقُلتُ لَهُ: مَن أنتَ؟ قالَ: أنَا رَجُلٌ مِن أهلِ قُمَّ. قالَ: فَلَم يَكنُ بِأَسرَعَ مِن أن أقبَلَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَلى حِمارٍ، فَدَخَلَ عَلَى الحِمار الدّارَ، ثُمَّ التَفَتَ إلَينا فَقالَ: اُدخُلا. ثُمَّ قالَ: يا يونُسُ، أحسَبُ أنَّكَ أنكَرتَ قَولي لَكَ: «إنَّ عيسَى بنَ عَبدِ اللّهِ مِنّا أهلَ البَيتِ»؟ قالَ: قُلتُ: إي وَاللّهِ جُعِلتُ فِداكَ، لِأَنّ عيسَى بنَ عَبدِ اللّه رَجُلٌ مِن أهلِ قُمَّ، فَكَيفَ يَكونُ مِنكُم أهلَ البَيتِ؟ قالَ: يا يونُسُ، عيسَى بنُ عَبدِ اللّهِ رَجُلٌ مِنّا حَيّا، وهُوَ مِنّا مَيِّتا.

1333. الأمالى، مفيد ـ به نقل از يونس بن يعقوب ـ: من در مدينه بودم كه در يكى از كوچه هاى آن، امام صادق عليه السلام به من بر خورد و فرمود: «يونس! برو كه مردى از ما خاندان، جلوى درِ خانه است».

من به درِ خانه آمدم. ديدم عيسى بن عبد اللّه نشسته است.

گفتم: تو كيستى؟

گفت: من مردى از اهل قم هستم.

ديدم خيلى زود، امام صادق عليه السلام سوار بر الاغى خود را رسانْد و همان طور سواره داخل منزل شد و سپس رو به ما كرد و فرمود: «داخل شويد».

آن گاه فرمود: «اى يونس! گمان مى كنم تو اين سخن مرا كه گفتم: عيسى بن عبداللّه، از ما خاندان است، باور ندارى؟».

گفتم: آرى، به خدا ـ فدايت شوم ـ! به خاطر اين كه عيسى بن عبد اللّه، مردى از اهالى قم است. پس چگونه از شما خاندان است؟

فرمود: «اى يونس! عيسى بن عبد اللّه، فردى از ما خاندان است، زنده باشد يا مرده».

1334. الاختصاص عن يونس بن يعقوب: دَخَلَ عيسَى بنُ عَبدِ اللّهِ القُمِّيُّ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام، فَلَمَّا انصَرَفَ قالَ لِخادِمِهِ: اُدعُهُ، فَانصَرَفَ إلَيهِ فَأَوصاهُ بِأَشياءَ، ثُمَّ قالَ: يا عيسَى بنَ عَبدِ اللّهِ، إنَّ اللّهَ يَقولُ: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ» ، وإنَّكَ مِنّا أهلَ البَيتِ، فَإِذا كانَتِ الشَّمسُ مِن هاهُنا مِقدارُها مِن هاهُنا مِنَ العَصرِ فَصَلِّ سِتَّ رَكَعاتٍ. قالَ: ثُمَّ وَدَّعَهُ وقَبَّلَ ما بَينَ عَينَي عيسى وَانصَرَفَ.

1334. الاختصاص ـ به نقل از يونس بن يعقوب ـ: عيسى بن عبد اللّه قمى خدمت امام صادق عليه السلام رسيد. چون از نزد ايشان خارج شد، امام عليه السلام به خادم خود فرمود: «او را صدا بزن».

عيسى نزد امام عليه السلام باز گشت و ايشان سفارش هايى به او نمود و آن گاه فرمود: «اى عيسى بن عبد اللّه! خداوند مى فرمايد: «و خانواده ات را به نماز خواندن فرمان ده». تو هم از ما خانواده هستى. پس هر گاه اندازه آفتاب در عصر، از اين جا به آن جا رسيد، شش ركعت نماز بخوان». سپس پيشانى عيسى را بوسيد و با او خداحافظى نمود وعيسى رفت.

14 / 3 ـ 8: فُضَيلُ بنُ يَسارٍ

14 / 3 ـ 8: فُضَيل بن يَسار

1335. الإمام الصادق عليه السلام: رَحِمَ اللّهُ الفُضَيلَ بنَ يَسارٍ، هُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ.

1335. امام صادق عليه السلام: خدا فضيل بن يسار را رحمت كند! او از ما اهل بيت بود.

14 / 3 ـ 9: يونُسُ بنُ يَعقوبَ

14 / 3 ـ 9: يونس بن يعقوب

1336. رجال الكشي عن يونس: ذَكَرَ لي أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام ـ أو أبُو الحَسَنِ عليه السلام ـ شَيئا أستَرُّ بِهِ، فَقالَ لي: لا وَاللّهِ ما أنتَ عِندَنا مُتَّهَمٌ، إنَّما أنتَ رَجُلٌ مِنّا أهلَ البَيتِ، فَجَعَلَكَ اللّهُ مَعَ رَسولِهِ وأهلِ بَيتِهِ، وَاللّهُ فاعِلُ ذلِكَ إن شاءَ اللّهُ.

1336. رجال الكشّى ـ به نقل از يونس ـ: امام صادق عليه السلام يا امام كاظم عليه السلام به من مطلبى فرمود كه مايه شادمانى من است. فرمود: «به خدا سوگند، ما به تو اعتماد داريم. تو مردى از ما خاندان هستى. خداوند، تو را با پيامبر خود و اهل بيتش قرار دهد و خدا ـ إن شاء اللّه ـ اين كار را خواهد كرد».

راجع: موسوعة معارف الكتاب والسنة: ج6 ص543 (طائفة ممّن عُدّ منهم).

ر. ك: ص118 (چكيده زندگى نامه كسانى كه در زمره «اهل بيت» به شمار آمده اند).

چكيده زندگى نامه راويان احاديث تبيين معناى «اهل بيت»

اُمّ سلمه (همسر پيامبر صلى الله عليه و آله)

نامش هند ـ و به قولى رمله ـ دختر ابو اميّه است. نام پدرش حذيفه و به قولى سهيل بن مغيرة بن عبد اللّه است. او يكى از سخاوتمندان قريش بود كه به سخاوت و كرم، شهره بودند.

براساس نقل هاى مختلف، پيامبر صلى الله عليه و آله در سال دوم، سوم و يا چهارم هجرى با او ازدواج كرد. امّ سلمه قبلاً همسر ابو سلمة بن عبد الأسد مخزومى بود. او و شوهرش نخستين كسانى بودند كه به حبشه هجرت كردند و گفته مى شود وى نخستين زنى بود كه به مدينه هجرت كرد.

امّ سلمه از پيامبر صلى الله عليه و آله و فاطمه عليهاالسلام و همسرش ابو سلمة بن عبد اللّه حديث روايت كرده و گروهى هم از او روايت كرده اند.

حدود نود سال، عمر كرد و پس از شهادت امام حسين عليه السلام در آخر سال 61 ق، از دنيا رفت. در ميان همسران پيامبر صلى الله عليه و آله او آخرين نفرى بود كه در گذشت.

عايشه (همسر پيامبر صلى الله عليه و آله)

عايشه دختر ابو بكر عبد اللّه بن ابى قحافه قرشى تميمى و كنيه اش امّ عبد اللّه بود. پيامبر صلى الله عليه و آله دو سال يا ده ماه و اندى قبل از هجرت، با او ازدواج كرد. از پيامبر صلى الله عليه و آله حديث، روايت كرده و عدّه اى نيز از او روايت كرده اند. وى در سال 58 ق، از دنيا رفت.

ابو سعيد خُدرى

نامش سعد فرزند مالك بن سنان بن ثعلبه خزرجى انصارى است. او از صحابه نامدار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و از بزرگان و عالمان و فاضلان انصار بود.

پدرش مالك در جنگ اُحد به شهادت رسيد. ابو سعيد، در جنگ خندق و بيعت رضوان حضور داشت و از پيامبر صلى الله عليه و آله احاديث فراوان و صحيحى نقل كرده است.

به گفته فضل بن شادان، امام رضا عليه السلام او را از كسانى به شمار آورده كه راه و روش پيامبرشان را پيمودند و هيچ گونه تغيير و تبديلى در آن ايجاد نكردند.

وى در سال 74 و به قولى در سال 63 ق و به قولى يك سال پس از واقعه حرّه در گذشت.

ابو بَرزه اَسلَمى

نامش فضلة بن عبيد است كه به صورت فضلة بن عمرو، فضلة بن عائذ، ابن عبد اللّه و خالد بن فضله نيز از او نام برده شده است.

وى خيلى زود مسلمان شد و در فتح مكّه و خيبر و نيز در جنگ با حَروريّه (خوارج) در كنار على عليه السلام حضور داشت. ابو نعيم مى گويد: او كسى است كه عبد العزّى بن خطل را با اجازه پيامبر صلى الله عليه و آله در زير پرده هاى كعبه به هلاكت رساند. چندين حديث از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت كرده است و فرزندش مغيره، نوه او منيه دختر عبيد، ابو عثمان نَهدى، ابو منهال سيّار وديگران، از وى روايت كرده اند.

او در سال 60 ق، پيش از مرگ معاويه و به قولى در سال 64 ق، از دنيا رفت.

ابو حَمرا

نامش هلال بن حارث و به قولى هلال بن ظفر است و گفته مى شود كه كنيه اش ابو الجمل بوده است. او آزاد شده پيامبر صلى الله عليه و آله بود و از ايشان و نيز از امير مؤمنان عليه السلام روايت كرده است.

ابو ليلى انصارى (پدر عبد الرحمان بن ابى ليلى)

اقوال مختلفى در باره نام او هست: يسار بن نمير، اُوس بن خولى، داوود بن بلال، بلال بن بليل، يسر. گفته اند كه نامش كنيه اش بوده است. بعضى هم گفته اند: بليل. برخى هم گفته اند كه نامش معلوم نيست.

صحابى پيامبر صلى الله عليه و آله بود و در جنگ اُحد و ديگر غزوات، همراه پيامبر صلى الله عليه و آله حضور داشت. او و فرزندش در كلّيه جنگ هاى امير مؤمنان عليه السلام، ايشان را همراهى مى كردند. از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت كرده و فرزندش عبد الرحمان از وى حديث نقل كرده است.

گفته مى شود كه وى در صفّين كشته شد.

اَنَس بن مالك

نامش انس پسر مالك بن نضر بن ضمضم انصارى خزرجى نجارى و كنيه اش ابو حمزه بود. ده سال و به قولى هشت و يا هفت سال، خدمت گزار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود و از آن حضرت روايت كرده است.

او در سال 91 هجرى و بنا بر قول هاى ديگر، در سال هاى 92، 93 و يا 90 ق در گذشت و 103 سال و بنا بر اقوال ديگر 110، 107 و يا نود و اندى سال عمر كرد.

انس، آخرين صحابى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود كه در بصره از دنيا رفت.

بَراء بن عازب

او براء بن عازب بن حارث بن عدى انصارى اوسى، مكنّى به ابو عامر و به قولى ابو عماره است. وى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله و ياران امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام بود و در پانزده غزوه همراه پيامبر صلى الله عليه و آله حضور داشت و نخستين جنگى كه شركت كرد، جنگ احد و به قولى جنگ خندق بود. او در جنگ هاى جمل و صفّين و نهروان نيز در ركاب امير مؤمنان على عليه السلام جنگيد.

از او عدى بن ثابت و ابو اسحاق و عدّه اى ديگر، روايت نقل كرده اند. وى در دوران مصعب بن زبير در كوفه وفات يافت.

ثَوبان (آزاد شده پيامبر خدا صلى الله عليه و آله)

نامش ثوبان بن بجدد و به قولى ثوبان بن جحدر و كنيه اش ابو عبد اللّه است. بعضى هم كنيه او را ابو عبد الرحمان ذكر كرده اند.

ثوبان، در يكى از جنگ ها به اسارت در آمد و پيامبر خدا صلى الله عليه و آله او را خريد و آزاد كرد و به وى فرمود: «اگر بخواهى، مى توانى به كسان خود، ملحق شوى و اگر هم بخواهى، مى توانى بمانى و از ما خاندان باشى». ثوبان، وابستگى و وفادارى به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را ترجيح داد و تا زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله زنده بود، ايشان را در سفر و حضر، همراهى كرد.

از پيامبر صلى الله عليه و آله حديث روايت كرده است و شداد بن اوس و جبير از قول او روايت كرده اند. وى به سال 54 ق، در حمص از دنيا رفت.

جابر بن عبد اللّه انصارى

جابر بن عبد اللّه بن عمرو بن حزام بن ثعلبه انصارى عقبى، با كنيه ابو عبد اللّه و به قولى ابو عبد الرحمان، از صحابه نامدار و عظيم الشأن و بلندپايه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله است. او در عقيده و عمل، از هر گونه انحراف و كجروى به دور بود و به اهل بيت عليهم السلام خالصانه عشق مى ورزيد.

در جنگ هاى بدر و احد و خندق و ديگر غزوات، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را همراهى كرد. او نخستين فرد انصارى بود كه پيش از عقبه نخست، اسلام آورد. او را در زمره اصحاب پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و امير مؤمنان على عليه السلام و امام حسن و امام حسين و امام زين العابدين و امام باقر عليهم السلام به شمار آورده اند. ابن عبّاس، از او روايت كرده است.

وى به سال 78 ق، در نود و چند سالگى از دنيا رفت.

زيد بن اَرقَم

زيد بن ارقم بن زيد بن قيس بن نعمان انصارى خزرجى، كنيه اش ابو عمر است. كنيه او را ابو عامر، ابو سعد، ابو سعيد و ابو انيسه نيز ذكر كرده اند.

زيد، در جنگ موته و جز آن شركت داشت و همو بود كه نفاق منافقان بنى خزرج را بر ملا ساخت.

شيخ طوسى، او را در شمار كسانى كه از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت كرده اند و نيز در شمار اصحاب امير مؤمنان و حسن و حسين عليهم السلام نام برده است.

زيد، در سال 68 و به قولى در سال66 ق، در گذشت.

زينب، دختر ابو سَلَمه مخزومى

نامش زينب، دختر ابو سلمة بن عبد الأسد بن هلال است. نادخترىِ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود و مادرش اُمّ سلمه، دختر ابو اُميّة بن مغيره، همسر پيامبر صلى الله عليه و آله. پدر و مادر او به سرزمين حبشه هجرت كردند و زينب در آن جا متولّد شد و نامش را برّه گذاشتند؛ امّا هنگامى كه به مدينه باز گشتند، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نام «زينب» را بر او نهاد.

مى گويند: روزى پيامبر صلى الله عليه و آله مشغول غسل كردن بود كه زينب وارد شد. ايشان، مقدارى آب به صورت او پاشيد. از اين رو، تا زمانى كه پير و فرتوت شد، شادابى جوانى، همچنان در چهره زينب وجود داشت. گفته شده كه وى از فهيم ترين زنان روزگار خود بود. از مادر خود، روايت كرده و عروة بن زبير ـ كه زينب، خواهر شيرى او بود ـ و نيز پسر زينب (ابو عبيدة بن عبد اللّه بن زمعه) و محمّد بن عطا و ديگران از وى روايت كرده اند.

زينب در زمان فرمان روايى طارق بر مدينه، در اين شهر در گذشت و جنازه او را بعد از نماز صبح، در بقيع به خاك سپردند.

سعد بن ابى وقّاص

سعد بن ابى وقّاص، مالك بن اُهيب بن عبد مناف، مكنّى به ابو اسحاق و ملقّب به زهرى است.

وى در بدر و حديبيّه حضور داشت و يكى از شش عضو شورا بود. از كسانى است كه نه جانب على عليه السلام را گرفت و نه طرف معاويه را و در هيچ يك از جنگ هاى امير مؤمنان عليه السلام، با ايشان همراهى نكرد. روايت شده است كه على عليه السلام به والى مدينه نوشت: «به سعد و ابن عمر، چيزى از غنيمت مده». اين سخن امام عليه السلام، حاكى از نكوهش و مذمّت سعد است.

شيخ طوسى، او را از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله به شمار آورده است. فرزندانش عامر و مصعب و ابراهيم و عمر و محمّد و عايشه و نيز بسر بن سعيد و سعيد بن مسيّب و عدّه اى ديگر، از او روايت نقل كرده اند.

وى در سال 55 و به قولى در سال 58 يا 57 ق، در هفتاد و چهار سالگى از دنيا رفت.

صُبَيْح (وابسته اُمّ سلمه)

در كتاب الإصابة آمده است: طبرانى، در كتاب المعجم الأوسط از طريق ابراهيم بن عبد الرحمان بن صبيح، وابسته امّ سلمه، از جدّش صُبيح، روايت كرده است كه گفت: من جلوى در خانه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بودم كه على و فاطمه و حسن و حسين آمدند و نشستند. پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و كساى خيبرى خود را بر روى آنان انداخت... [تا آخر حديث].

طبرانى مى گويد:

از صبيح، جز با اين سند، روايت نمى شود، در حالى كه اين حديث را سُدّى نيز از صبيح از زيدبن ارقم روايت كرده است.

مى گويم: اين صبيح را كه شيخ و استادِ سُدّى بوده، با عناوين «وابسته زيد بن ارقم» و «تابعى» وصف كرده اند. بنا بر اين، اگر روايت ابراهيم درست باشد، بايد گفت كه اين صبيح، غير از آن صبيح است؛ امّا سخن ابو حامد، حاكى است كه اين دو، يك نفرند.

عبد اللّه بن جعفر

او ابو جعفر هاشمى، عبد اللّه بن جعفر بن ابى طالب بن هاشم است. زادگاهش حبشه و محلّ سكونتش مدينه بود. پدرش جعفر بن ابى طالب (ذو الجناحين) و مادرش اسماء بنت عميس بود. او نخستين مسلمان زاده اى بود كه در خاك حبشه به دنيا آمد.

شخصيتى موثّق، بزرگوار، كريم النفس، بخشنده و بردبار بود و به او درياى بخشندگى مى گفتند. داستان هاى او در باب كرم و بخشندگى، شهره است.

در جنگ صفّين، عموى خود، امير مؤمنان عليه السلام را همراهى كرد و در عاشوراى حسينى، گرچه خود از شركت در جنگ، معذور بود، امّا فرزندانش عون و محمّد و عبد اللّه را فداى حسين عليه السلام كرد. برخوردهاى او با معاويه مشهور است.

شيخ طوسى، همچون ديگر عالمان رجال، او را در شمار اصحاب پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اصحاب امام على عليه السلام ذكر كرده و گفته: «كم روايت است». همچنين او را در زمره اصحاب امام حسن عليه السلام به شمار آورده است و شكّى نيست كه از اصحاب امام حسين عليه السلام نيز بوده است.

عبد اللّه از عموى خود، امام على عليه السلام و از مادرش اسما، روايت كرده است و فرزندانش اسماعيل، اسحاق و معاويه و نيز امام باقر عليه السلام و عبد اللّه بن محمّد بن عقيل و عدّه اى ديگر از قول او روايت كرده اند.

وى در سال 80 هجرى و به قولى در سال 84 يا 85، در زمان امامت امام زين العابدين از دنيا رفت و 90 سال، يا به قولى 91 يا 92 سال، عمر كرد. او آخرين فرد از بنى هاشم بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله را ديده بود.

عبد اللّه بن عبّاس

عبد اللّه بن عبّاس بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف، مكنّى به ابو العبّاس قريشى هاشمى، پسرعموى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود. زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندانش در شعب ابى طالب به سر مى بردند، عبد اللّه به دنيا آمد. او را نزد پيامبر صلى الله عليه و آله بردند و ايشان با آب دهان خود، كام او را برداشت. اين واقعه، سه سال پيش از هجرت بود. برخى هم گفته اند در غير اين تاريخ بوده است.

عبد اللّه را به دليل دانش گسترده اى كه داشت، «دريا» و «حبر الاُمّة (دانشمند امّت)» مى گفتند. امام على بن ابى طالب عليه السلام او را به امارت بصره گماشت. او همچنان عهده دار اين منصب بود؛ ولى پيش از به شهادت رسيدن على بن ابى طالب عليه السلام ايشان را رها كرد و به حجاز باز گشت. او در جنگ صفّين، يكى از سرداران لشكر امام على عليه السلام بود.

او از پيامبر صلى الله عليه و آله و از على عليه السلام و ابو ذر و معاذ بن جبل و عمر، روايت كرده است و عبد اللّه بن عمر، انس بن مالك، ابو طفيل، ابو امامة بن سهل بن حنيف، برادرش كثير بن عبّاس، فرزندش على بن عبد اللّه بن عبّاس و عدّه اى ديگر از او روايت كرده اند.

وى در سال 80 ق در گذشت. سال وفات او را سال هاى 70، 73، 65، 67 و 68 نيز ذكر كرده اند. در هنگام وفات، 70 سال و به قولى 72 يا 74 سال عمر داشت. محلّ درگذشت او را به اتّفاق، طائف دانسته اند.

عمر بن ابى سَلَمه

نامش عمر بن ابى سلمة بن عبد الأسد قرشى مخزومى و كُنيه اش ابو سَلَمه است. او ناپسرى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود؛ چون پيامبر صلى الله عليه و آله با مادر او امّ سلمه ازدواج كرد. در سال دوم هجرى در حبشه به دنيا آمد و بنا به قولى، در زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله از دنيا رفت، نُه سال داشت. در جنگ جمل، امام على عليه السلام را همراهى كرد و امام عليه السلام او را به امارت بحرين و فارس گماشت. او احاديثى را از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت كرده است.

عمر، در سال 83 ق، در روزگار فرمان روايى عبد الملك بن مروان، در مدينه از دنيا رفت.

عمر بن خطّاب

عمر بن خطّاب بن نُفَيل بن عبد العزّى قرشى عدوى، مكنّى به ابو حفص، سيزده سال بعد از عام الفيل متولّد شد.

ابن اثير مى گويد: هنگامى كه خداوند، محمّد صلى الله عليه و آله را به نبوّت مبعوث كرد، عمر با ايشان و مسلمانان به شدّت مخالفت مى كرد؛ امّا بعداً مسلمان شد. در اين باره كه او چندمين نفرى بود كه اسلام آورد، اختلاف نظر است. محمّد بن سعد گفته است كه وى در سال ششم به اسلام گرويد.

هنگامى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله تصميم گرفت او را در روز حديبيّه به سوى مكّيان بفرستد، عمر گفت: «اى پيامبر خدا! قريش مى دانند كه من چه قدر با آنان دشمنم. از اين رو اگر به من دست پيدا كنند، مرا مى كشند» و پيامبر صلى الله عليه و آله از فرستادن او صرف نظر كرد.

ابو بكر، او را به عنوان خليفه پس از خود، تعيين كرد. عمر در سال بيست و سوم هجرى به قتل رسيد. وى ده سال و شش ماه و پنج شب خلافت كرد و در شصت و سه سالگى از دنيا رفت.

واثلة بن اَسقع

نامش واثلة بن اسقع بن كعب بن عامر بن ليث است و به قولى، واثلة بن اسقع بن عبيد اللّه و به قولى ديگر، واثلة بن اسقع بن عبد العزّى بن عبد ياليل بن ناشب. كنيه او نيز به اختلاف ذكر شده است: ابو الأسقع، ابو قِرصافه، ابو محمّد، ابو الخطّاب و ابو شدّاد ليثى.

واثله زمانى اسلام آورد كه پيامبر صلى الله عليه و آله براى جنگ تبوك آماده مى شد و او در اين جنگ، پيامبر صلى الله عليه و آله را همراهى كرد. واثله از اهل صُفّه بود.

او پس از رحلت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، در بصره ساكن شد و سپس به شام رفت و محلّ سكونت خود را به روستاى «بَلاط» (در سه فرسنگى دمشق) برد. او در فتح دمشق، شركت كرد و در جنگ هاى دمشق و حِمص حضور داشت. سپس به فلسطين رفت و در بيت المقدّس مقيم شد و در همان جا و به قولى در دمشق از دنيا رفت.

ابو مُسهِر مى گويد: وى در سال 85 ق، در نود و هشت سالگى در گذشت؛ امّا به گفته سعيد بن خالد، وى به سال 83 ق، در يكصد و پنج سالگى در حالى كه بينايى خود را از دست داده بود، وفات يافت.

چكيده زندگى نامه كسانى كه در زمره «اهل بيت» به شمار آمده اند

ابو ذر غِفارى

در باره نام ابو ذر، اختلاف زيادى وجود دارد؛ امّا بيشتر به نام جندب بن جناده از او ياد شده است كه به نظر مى رسد از ساير نام ها درست تر باشد. نام هاى ديگرى كه براى ابو ذر گفته شده، عبارت اند از: برير بن عبد اللّه، برير بن جناده، برير بن عشرقه، جندب بن عبد اللّه و جندب بن سكن؛ ليكن آنچه بدان شهرت يافته، همان جندب بن جنادة بن قيس غفارى است.

ابو ذر از بزرگان و فضلاى صحابه است كه خيلى زود به اسلام گرويد، در زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله هنوز در مكّه بود و اسلام، روزهاى آغازين خود را سپرى مى كرد. او چهارمين و به قولى پنجمين نفرى بود كه اسلام آورد و نخستين كسى بود كه به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله سلام و تحيّت اسلامى گفت. ابو ذر پس از آن كه مسلمان شد، به ميان قوم و قبيله خود باز گشت و تا زمان هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله در سرزمين مردم خود، باقى ماند. او پس از جنگ بدر و اُحد و خندق به مدينه نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد و تا زمان رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله همراه ايشان بود. ابو ذر، سه سال قبل از مبعوث شدن پيامبر صلى الله عليه و آله به پرستش خداى يگانه روى آورده بود. او با پيامبر صلى الله عليه و آله بر سر اين نكته بيعت كرد و قول داد كه در راه خدا از سرزنش هيچ سرزنشگرى نهراسد و همواره حقيقت را بگويد، اگر چه تلخ باشد.

در باره ابو ذر، فضايل بسيارى نقل و روايت شده است. از جمله عبد اللّه بن عمرو روايت كرده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «آسمانِ نيلگون بر كسى سايه نيفكنده و زمينِ تيره كسى را بر روى خود حمل نكرده است كه راستگوتر از ابو ذر باشد». همچنين فرمود: «ابو ذر در روى زمين به پارسايىِ عيسى بن مريم زندگى مى كند». امام على عليه السلام نيز فرمود: «ابو ذر، دانشى را فرا گرفت كه مردم از فرا گرفتن آن ناتوان اند». شيخ طوسى، او را در زمره اصحاب پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اصحاب امير مؤمنان عليه السلام بر شمرده است.

انتقادات شديد ابو ذر از عملكرد عثمان سبب شد كه عثمان، او را به شام تبعيد كند. او در شام نيز به انتقاد از خلافكارى هاى معاويه پرداخت. از اين رو، معاويه از وى به خليفه شكايت كرد و عثمان، او را از شام فرا خواند و به ربذه تبعيدش كرد كه تا آخر عمر در آن جا باقى ماند و در سال 31 يا 32، وفات يافت.

ابو عُبَيده حَذّا

نام او، زياد بن عيسى، زياد بن رجا، زياد بن ابى رجا و زياد بن اَحزم (/ احرم) ذكر شده است. نام ابو رجا نيز منذر است.

ابو عبيده، راوى ثقه و صحيح است. از اصحاب امام باقر و امام صادق عليهماالسلامبود و خواهرش حمادة بنت رجا و به قولى بنت الحسن از امام صادق عليه السلام حديث روايت كرده است. ابو عبيده در نزد خاندان محمّد صلى الله عليه و آله از منزلت والايى برخوردار بود. وى در سفر امام باقر عليه السلام به مكّه، هم كجاوه ايشان بود. او كتابى دارد كه على بن رئاب، آن را روايت مى كند.

از جمله آنچه در شأن و منزلت او روايت شده، اين است كه امام صادق عليه السلام پس از خاك سپارى ابو عبيده، بر سر قبر او رفت و فرمود: «بار خدايا! بر ابو عبيده آسان گير. بار خدايا! قبر او را نورانى گردان. بار خدايا! او را به پيامبرش ملحق كن».

واژه «حذّاء» در لغت به معناى كفّاش است. وى از امام باقر و امام صادق عليهماالسلامروايت كرده است و فضيل بن عثمان، جميل بن صالح، ابو ايّوب ابراهيم بن عثمان، على بن زيد، هشام بن حكم، حمّاد بن عيسى، هشام بن سالم و شمارى ديگر، از قول او روايت كرده اند.

ابو عبيده در زمان حيات امام صادق عليه السلام از دنيا رفت.

سَعدُ الخَير

نامش سعد بن عبد الملك است. شمارى از اخبار، حاكى از آن است كه وى نزد امام باقر عليه السلام مقام و منزلت بالايى داشته است. مثلاً مفيد به سند خود، از ابو حمزه ثمالى روايت كرده است كه گفت: سعد ـ كه از فرزندان عبد العزيز بن مروان بود و امام باقر عليه السلام او را «سعد الخير» مى ناميد ـ بر امام باقر عليه السلام وارد شد و مانند زنان گريه و ناله مى كرد. امام عليه السلام به او فرمود: «چرا گريه مى كنى، سعد؟». گفت: چرا گريه نكنم، در حالى كه من از شجره اى هستم كه در قرآن لعنت شده اند!! امام عليه السلام فرمود: «تو از آنها نيستى. تو از ما خاندان هستى...».

امام باقر عليه السلام دو نامه مفصّل به او نوشته كه در يكى از آنها اين تعبيرات به كار رفته است: «رحمت خدا بر تو! بدان كه...، اى برادر من! خداى عز و جل...». طلب رحمت براى سعد، نشانگر بزرگى مقام و شدّت ديندارى و پرهيزگارى بسيار اوست و خطاب «اى برادر من!» نشان مى دهد كه وى در نظر امام باقر عليه السلام قدر و منزلتى عظيم داشته است.

سلمان فارسى

او پيش از آن كه مسلمان شود، نامش روزبه پور خشنودان يا ماهويِه و يا بهبود پور بدخشان بود و پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نام سلمان را بر او نهاد و با لقب سلمانُ الخَير و سلمان محمّدى، از او ياد مى شد. كنيه اش ابو عبد اللّه، ابو البيّنات و ابو المرشد بود.

سلمان، اصلاً اهل شيراز يا رامهرمز يا اهواز يا شوشتر و يا از روستاى جِى يا سِده اصفهان بود. او از اوصياى عيسى عليه السلام بود و شايد راز اين كه امير مؤمنان عليه السلام شخصاً او را غسل داده است، همين باشد؛ چرا كه وصى را كسى جز پيامبر يا وصىّ پيامبر، حق ندارد غسل دهد. روايت شده كه وى به ظاهر، اظهار مجوسيّت مى كرده؛ امّا باطناً به خداى يگانه ايمان داشته و آن را پنهان نگه مى داشته است.

بلندپايگى و جلالت قدر و بزرگوارى و والامقامى و دانش فراوان سلمان و پرهيزگارى و پارسايى و خردمندى او، پرآوازه تر از آن است كه نياز به شرح و توضيح داشته باشد. همه مسلمانان بر بلندپايگى او هم داستان اند. احاديث فراوانى در باره مقام و فضيلت او رسيده است، از جمله اين كه نقل شده است كه در حضور امام باقر عليه السلام از سلمان فارسى سخن به ميان آمد. امام عليه السلام فرمود: «نه، نگوييد سلمان فارسى؛ بگوييد سلمان محمّدى. او مردى است از ما اهل بيت». نيز روايت شده است كه ايشان فرمود: «سلمان از متوسّمان بود». از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است كه فرمود: «سلمان، اسم اعظم را مى دانست».

نخستين غزوه اى كه وى در آن شركت كرد، جنگ خندق بود. از آن پس، در بقيّه غزوات و نيز در فتوحات عراق حضور داشت و به روزگار عمر يا عثمان، فرماندارى مدائن را عهده دار شد، و تا زمان مرگ، حاكم مدائن (تيسفون) بود.

سلمان از پيامبر صلى الله عليه و آله و امير مؤمنان على عليه السلام، روايت كرده و ابو وقّاص و سُلَيم بن قيس هلالى از وى روايت كرده اند.

سلمان در سال 36 يا 37 ق، از دنيا رفت، و در مدائن، دفن گرديد.

عمر بن يزيد

در كتاب هاى رجالى، از وى با نام هاى: ابو موسى عمر بن يزيد بن ذبيان صيقل، ابو الأسود بيّاع سابرى، عمر بن محمّد بن يزيد و عمر بن يزيد (ملقّب به) بيّاع سابرى ياد شده كه مراد از همه اينها يك شخص است.

عمر، راوى اى ثقه بود و كتابى در مناسك و واجبات و مستحبّات حج دارد كه همه آن را از امام صادق عليه السلام شنيده است.

وى از امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام روايت مى كند و ابو سعيد قماط، صفوان بن يحيى، محمّد بن عبّاس، محمّد بن عذافر و عدّه اى ديگر، از قول او روايت كرده اند.

عيسى بن عبد اللّه

نجاشى مى نويسد: او عيسى بن عبد اللّه بن سعد بن مالك اشعرى است. شيخ طوسى مى نويسد: او عيسى بن عبد اللّه قمى است. مراد از اين دو عنوان، همان عيسى بن عبد اللّه بن مالك اشعرى قمى (جدّ احمد بن محمّد بن عيسى) است.

كشّى از يونس بن يعقوب روايت كرده كه گفت: من در مدينه بودم كه امام صادق عليه السلام در يكى از كوچه هاى آن به من برخورد و فرمود: «يونس! زود برو كه مردى از ما خاندان بر درِ خانه منتظر است». يونس گفت: من رفتم. ديدم عيسى بن عبد اللّه قمى جلوى در ايستاده است [بقيه روايت در نص كتاب گذشت]. اين روايت، نشانگر ارجمندى و بلندپايگى عيسى بن عبد اللّه است. وى كتابى به نام مسائل دارد كه در آن از امام رضا عليه السلام نقل كرده است.

عيسى از امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام روايت كرده و فرزندش محمّد بن عيسى، محمّد بن حسن بن ابى خالد و ابان، از او روايت كرده اند.

فُضَيل بن يسار

فضيل بن يسار نهدى، مكنّى به ابو القاسم يا به قولى ابو مسور، راوى اى ثقه و جليل القدر است. كشّى، او را در زمره كسانى شمرده است كه علماى اماميّه به اتّفاق، آنان را تصديق كرده اند.

شيخ مفيد در رساله عدديّهى خود مى نويسد: او از جمله فقهاى برجسته و سرآمدى است كه حلال و حرام و فتوا و احكام، از آنان گرفته مى شود و به هيچ يك از آنان نمى توان ايرادى گرفت.

در فضيلت او احاديثى وارد شده است، از جمله حديثى از امام صادق عليه السلام كه فرمود: «خدا رحمت كند فضيل بن يسار را! او از ما اهل بيت بود».

وى از امام باقر و امام صادق عليهماالسلام و از على بن حسن و زكريّا نقاض و عبد الواحد بن مختار انصارى روايت كرده و ابن بكير، ابن رئاب، ابان بن عثمان، جميل بن درّاج و ديگران از او روايت كرده اند.

فضيل، در زمان حيات امام صادق عليه السلام از دنيا رفت.

يونس بن يعقوب

يونس بن يعقوب بن قيس، ابو على جلّاب بجلى دُهنى كوفى، مادرش منيه (دختر عمّار و خواهر معاوية بن عمّار) بود.

راوى اى ثقه و جليل القدر است. شيخ مفيد در رساله عدديّه ى خود، او را از شمار فقهاى برجسته و سرآمدى دانسته كه حلال و حرام و فتوا و احكام از آنان گرفته مى شود و به هيچ يك از آنان نمى توان كمترين ايرادى گرفت.

نجاشى مى گويد: او از ياران خاصّ امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام بود و نمايندگى امام كاظم عليه السلام را به عهده داشت.

او از امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام و از ابو بصير و ابو عبيده و عبد الأعلى بن اعين و ديگران روايت كرده است و ابن ابى عمير، ابن ابى نصر، ابن محبوب، ابن فضّال، احمد بن ابى عبد اللّه و عدّه اى ديگر، از او روايت كرده اند.

يونس، در ايّام حيات امام رضا عليه السلام در مدينه از دنيا رفت و امام عليه السلام، هزينه كفن و دفن او را به عهده گرفت.