نمایش مبدأ برای ج ن ن / الجنّة

[[رده:ج]]
<span id="الجنة-نسخه-آزمایشی"></span>
= <span dir="rtl">الجَنّة (نسخه آزمایشی)</span> =

<span dir="rtl">بهشت</span>

= <span dir="rtl">درآمد</span> =

<span id="واژهشناسى-جنت"></span>
== <span dir="rtl">واژه</span>‌<span dir="rtl">شناسى «جنّت»</span> ==

<span dir="rtl">واژۀ «جنّت» در لغت عرب، از مادّۀ «جنن» (به معناى ستر (پوشيدگى و حفاظ داشتن))، همان باغ يا بستان است كه زمين آن، به سبب تراكم گیاهان، دیده نمی‌شود.</span>

<span dir="rtl">ابن فارس در اين باره مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">الجیمُ و النونُ أصلٌ واحدٌ، و هو الستر و التستّر... و الجنّة: البستان، و هو ذاك؛ لأنّ الشجر بورقه یستُر.</span><ref><span dir="rtl">معجم مقاييس اللّغة: ج ۱ ص ۴۲۱ مادّهٔ «جَنّ</span>».</ref>

<span dir="rtl">جيم و نون، يک بُن معنایی دارد و آن، پوشش و پوشاندن است... و جنّت، بوستان است؛ زیرا درختان با برگ</span>‌<span dir="rtl">هايشان [زمين را] مى</span>‌<span dir="rtl">پوشانند.</span>

<span dir="rtl">خليل بن احمد فراهيدى نیز «جنّت» را به «حديقه» تفسير كرده است:</span>

<span dir="rtl">الجنّة: الحديقة، و هي بستان ذات شجر و نزهة.</span><ref><span dir="rtl">كتاب العين: ج ۶ ص ۲۲ مادّهٔ «جن</span>».</ref>

<span dir="rtl">جنّت، حديقه است و حديقه، بوستان داراى درخت و تفرّجگاه است.</span>

<span dir="rtl">برخى از لغت</span>‌<span dir="rtl">شناسان، وجه نام</span>‌<span dir="rtl">گذارى جايگاه نيكوكاران در سراى جاويد به «جنّت» را كثرت درختان و سايه</span>‌<span dir="rtl">هاى آن</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: لسان العرب: ج ۱۳ ص ۱۰۰، النهاية: ج ۱ ص ۳۰۷، مجمع البحرين: ج ۱ ص ۳۲۶ مادّهٔ «جنن</span>».</ref> <span dir="rtl">و برخى دیگر، مستور بودن نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى آن در اين جهان براى ما می‌دانند.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: معجم مقايیس اللّغة: ج ۱ ص ۴۲۶</span>.</ref>

<span id="واژۀ-جنت-در-قرآن-و-حديث"></span>
== <span dir="rtl">واژۀ «جنّت» در قرآن و حديث</span>‌ ==

<span dir="rtl">واژۀ «جنّت» و مشتقّات آن در قرآن، ۱۴۷ بار در چهار معنا به كار رفته است:</span>

<span dir="rtl">یک. بهشت آدم ابو البشر؛ يعنى جايگاهى كه وى و همسرش حوّا، قبل از منتقل شدن به دنيا در آن جا زندگى مى</span>‌<span dir="rtl">كردند و در آن جا آسايش كامل داشتند.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: طه: آیۀ ۱۱۷ - ۱۱۹. گفتنى است كه در بارۀ «بهشتِ آدم ابو البشر»، سه قول وجود دارد: يک. همانبهشت دنياست، دو. همان بهشت موعود در آخرت است، سه. همان بهشت در آسمان و جدا از بهشت موعود درآخرت است. به نظر مى</span>‌<span dir="rtl">رسد كه قول سوم، به صواب، نزديک</span>‌<span dir="rtl">تر است و تقسيم</span>‌<span dir="rtl">بندى موجود در متن، بر همين قول،استوار است</span>.</ref>

<span dir="rtl">دو. بهشت دنيا؛ يعنى باغ و بستان</span>‌<span dir="rtl">هايى كه در جهانِ پيش از مرگ وجود دارند.</span>

<span dir="rtl">سه. بهشت برزخ؛ يعنى جايگاه ارواح نيكوكاران در جهان پس از مرگ.</span>

<span dir="rtl">چهار. بهشت موعود در عالم آخرت.</span><ref><span dir="rtl">در غالب ترجمه</span>‌<span dir="rtl">هاى فارسى قرآن از قرن چهارم تا كنون، براى اين معناى «جنّت»، واژۀ «بهشت» را برابر نهاده</span>‌<span dir="rtl">اند، كه واژه‏اى است دينى و در متون بازمانده از فارسى ميانه و اوستايى، به معناى «بهترين زندگى» براى توصيف جهانى روحانى به كار رفته است. واژۀ «مينو» نيز اوستايى و هم‏معنا با جنّت و بهشت است (براى توضيح بيشتر، ر. ک: دانش‏نامۀ جهان اسلام: ج ۱۱ ص ۱ و دائرة المعارف بزرگ اسلامى: ج ۱۳ ص ۱۷۰ - ۱۷۲</span>).</ref>

<span dir="rtl">گفتنى است كه در قرآن كريم، واژۀ «جنّت» در معناى نخست، شش بار،</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: بقره: آيۀ ۳۵، اعراف: آيۀ ۱۹ و ۲۲ و ۲۷، طه: آيۀ ۱۱۷ و ۱۲۱</span>.</ref> <span dir="rtl">در معناى دوم، ۲۶ بار،</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: بقره: آیۀ ۲۶۵ - ۲۶۶، انعام: آیۀ ۹۹ و ۱۴۱، رعد: آیۀ ۴، کهف: آیۀ ۳۲ - ۳۳، ۳۵، ۳۹ ـ ۴۰، اسرا: آیۀ ۹۱، مؤمنون: آیۀ ۱۹، فرقان: آیۀ ۸ و ۱۰، شعرا: آیۀ ۵۷ و ۱۳۴ و ۱۴۷، سبأ: آیۀ ۱۵ - ۱۶ (دو بار)، یس: آیۀ ۳۴، دخان: آیۀ ۲۵، ق: آیۀ ۹، قلم: آیۀ ۱۷، نوح: آیۀ ۱۲،</span> <span dir="rtl">نبأ: آیۀ ۱۶</span>.</ref> <span dir="rtl">در معناى سوم، يک بار</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: يس: آيۀ ۲۶</span>.</ref> <span dir="rtl">و در معناى چهارم، ۱۱۴ بار</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: بقره: آيۀ ۲۵، ۸۲، ۱۱۱، ۲۱۴ و ۲۲۱، آل عمران: آيۀ ۱۵، ۱۳۳، ۱۳۶، ۱۴۲، ۱۸۵، ۱۹۵ و ۱۹۸، نساء: آيۀ ۱۳، ۵۷، ۱۲۲و ۱۲۴،مائده: آيۀ ۱۲، ۶۵، ۷۲، ۸۵ و ۱۱۹، اعراف: آيۀ ۴۰، ۴۲ - ۴۴، ۴۶، ۴۹ و ۵۰، توبه: آيۀ ۲۱، (( ۷۲ (دو بار)، ۸۹، ۱۰۰ و ۱۱۱، يونس: آيۀ ۹ و ۲۶، هود</span>: <span dir="rtl">آيۀ ۲۳، ۱۰۸، رعد: آيۀ ۲۳و ۳۵، ابراهيم: آيۀ ۲۳، حجر: آيۀ ۴۵، نحل: ۳۱ - ۳۲، كهف: آيۀ ۳۱ و ۱۰۷، مريم: آيۀ ۶۰ - ۶۱ و ۶۳، طه: آيۀ ۷۶، حج: آيۀ ۱۴، ۲۳ و ۵۶، فرقان: آيۀ ۱۵ و ۲۴، شعرا: آيۀ ۸۵ و ۹۰، عنکبوت: آيۀ ۵۸، لقمان: آيۀ ۸، سجده: آيۀ ۱۹، فاطر: آيۀ ۳۳، يس: آيۀ</span> <span dir="rtl">۵۵، صافّات: آيۀ ۴۳، ص: آيۀ ۵۰، زمر: آيۀ ۷۳ - ۷۴، غافر: آيۀ ۸ و ۴۰، فصّلت: آيۀ ۳۰، شورا: آيۀ ۷ و ۲۲، زخرف: آيۀ ۷۰ و ۷۲، دخان: آيۀ ۵۲، احقاف: آيۀ ۱۴ و ۱۶، محمّد: آيۀ ۶، ۱۲ و ۱۵، فتح: آيۀ ۵ و ۱۷، ق: آيۀ ۳۱، ذاریات: آيۀ ۱۵، طور: آيۀ ۱۷، نجم: آيۀ ۱۵، قمر: آيۀ</span> <span dir="rtl">۵۴، الرحمن: آيۀ ۴۶، ۵۴ و ۶۲، واقعه: آيۀ ۱۲ و ۸۹، حديد: آيۀ ۱۲ و ۲۱، مجادله: آيۀ ۲۲، حشر: آيۀ ۲۰ (دو بار)، صف: آيۀ ۱۲ (دو بار)، تغابن: آيۀ ۹، طلاق: آيۀ ۱۱، تحريم: آيۀ ۸ و ۱۱، قلم: آيۀ ۳۴، حاقّه: آيۀ ۲۲، معارج: آيۀ ۳۵ و ۳۸، مدّثّر: آيۀ ۴۰، انسان: آيۀ ۱۲، نازعات: آيۀ ۴۱، تكوير: آيۀ ۱۳، بروج: آيۀ ۱۱، غاشيه: آيۀ ۱۰، فجر: آيۀ ۳۰، بيّنه: آيۀ ۸</span>.</ref> <span dir="rtl">به</span>‌ <span dir="rtl">كار رفته است.</span>

<span id="الفصل-الأول-معاني-الجنة-في-القرآن"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الأوّل: مَعانِي الجَنَّةِ فِي القُرآنِ</span>‌ =

<span dir="rtl">فصل یکم: معانى بهشت در قرآن</span>

<span id="جنة-آدم"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۱: جَنَّةُ آدَمَ</span> ==

<span dir="rtl">۱ / ۱: بهشت آدم علیه السلام</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>

<span dir="rtl">(وَ قُلْنَا يَا آٰدَمُ ٱسْكُنْ أنتَ وَ زَوْجُكَ ٱلْجَنَّةَ وَ كُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَ لَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ ٱلظَّالِمِينَ).</span><ref><span dir="rtl">البقرة: ۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و گفتيم: «اى آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن و از]نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى[آن، از هر جا مى</span>‌<span dir="rtl">خواهيد، گوارا بخوريد و نزديک اين درخت نشويد که از ستمگران خواهيد شد).</span>

<span dir="rtl">(يَٰبَنِى</span> ‌<span dir="rtl">ءَادَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ ٱلشَّيْطَٰنُ كَمَا أخْرَجَ أبَوَيْكُم مِنَ ٱلْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَ قَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إنَّا جَعَلْنَا ٱلشَّيَٰطِينَ أوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الأعراف: ۲۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(اى فرزندان آدم! شيطان، شما را نفريبد، آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بيرون کرد. لباسشان را از تنشان بيرون ساخت تا عورتشان را به آنها نشان دهد. او و همکارانش شما را مى</span>‌<span dir="rtl">بينند از جايى که شما آنها را نمى</span>‌<span dir="rtl">بينيد. ما شياطين را اولياى کسانى قرار داديم که ايمان نمى</span>‌<span dir="rtl">آورند).</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">1.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّما كانَ لَبثُ آدَمَ و حَوّاءَ فِي</span>‌<span dir="rtl">الجَنَّةِ حَتّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">اُخرِجا مِنها سَبعَ ساعاتٍ مِن أيّامِ الدُّنيا، حَتّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أهبَطَهُمَا اللّٰهُ مِن يَومِهِما ذٰلِكَ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۳۹۷ ح ۱۰۳ عن محمّد بن إسحاق عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام، تفسیر العیّاشي: ج ۱ ص ۱۲۱ح ۱۲۵ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۱ ص ۱۴۲ ح ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">1.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مدّت درنگ آدم و حوّا در بهشت، تا زمانى كه از آن، بيرون رانده شدند، هفت ساعت از روزهاى دنيا بود و در همان روز، خداوند، آن دو را [به زمين] فرود آورد.</span>

<span dir="rtl">2.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">مِن خُطبَةٍ لَهُ وَصَفَ فيهَا الأرضَ و دَحوَها</span><ref><span dir="rtl">الدَّحُو: البَسط (النهایة: ج ۲ ص ۱۰۶ «دحا</span>»).</ref> <span dir="rtl">عَلَى الماءِ، إلیٰ أن قالَ</span> -<span dir="rtl">: فَلَمّا مَهَّدَ أرضَهُ، و أنفَذَ أمرَهُ، اختارَ آدَمَ علیه السلام خِيَرَةً مِن خَلقِهِ، و جَعَلَهُ أوَّلَ جِبِلَّتِهِ</span>‌<ref><span dir="rtl">جَبَلَهُ: أي خَلَقَهُ. وَ الجِبِلَّةُ و الجِبلَةُ: الخِلقَةُ (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۹۸ «جبل</span>»).</ref><span dir="rtl">، و أسكَنَهُ جَنَّتَهُ، و أرغَدَ فيها اُكُلَهُ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۹۱ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۵۷ ص ۱۱۲ ح ۹۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">2.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در سخنانى كه در آن، پيدايش زمين و گسترش يافتن آن بر روى آب را توصيف نمود</span> -<span dir="rtl">: [خداوند] چون زمينش را آماده ساخت و فرمانش را اجرا كرد، آدم علیه السلام را از ميان آفريدگانش برگزيد و او را نخستين آفريدۀ خود [از نوع انسان] قرار داد و او را در بهشتش جا داد و در آن براى او، [ميوه</span>‌<span dir="rtl">ها و] خوراكى</span>‌<span dir="rtl">هاى فراوان و گوارا قرار داد.</span>

<span dir="rtl">3.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">مِن خُطبَةٍ لَهُ يَذكُرُ فيهَا ابتِداءَ خَلقِ السَّماءِ وَ الأرضِ</span> -<span dir="rtl">: ثُمَّ أسكَنَ سُبحانَهُ آدَمَ داراً أرغَدَ فيها عَيشَهُ، و آمَنَ فيها مَحَلَّتَهُ، و حَذَّرَهُ إبليسَ و عَداوَتَهُ، فَاغتَرَّهُ عَدُوُّهُ نَفاسَةً</span><ref><span dir="rtl">نَفِستُ بالشيء: بخلت به. ونفِستُ علیه الشيء: إذا لم ترَه له أهلاً (النهایة: ج ۵ ص ۹۶ «نفس</span>»).</ref> <span dir="rtl">عَلَيهِ بِدارِ المُقامِ و مُرافَقَةِ الأَبرارِ، فَباعَ اليَقينَ بِشَكِّهِ، وَ العَزيمَةَ بِوَهنِهِ، وَ استَبدَلَ بِالجَذَلِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الجَذَلُ: الفَرَحُ (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۱۰۷ «جذل</span>»).</ref> <span dir="rtl">وَجَلاً</span><ref><span dir="rtl">الوَجَلُ: الفَزَعُ و الخَوفُ (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۷۲۲ «وجل</span>»).</ref><span dir="rtl">، و بِالاِغتِرارِ نَدَماً. ثُمَّ بَسَطَ اللّٰهُ سُبحانَهُ لَهُ في تَوبَتِهِ، و لَقّاهُ كَلِمَةَ رَحمَتِهِ، و وَعَدَهُ المَرَدَّ إلىٰ جَنَّتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱، بحار الأنوار: ج ۱۱ ص ۱۲۲ ح ۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">3.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در سخنانى كه در آن، آغاز آفرينش آسمان و زمين را توصيف می‌نماید</span> -<span dir="rtl">: سپس خداوندِ پاک، آدم را در سرايى جا داد كه زندگى</span>‌<span dir="rtl">اش را در آن، پُر ناز و نعمت قرار داده بود، و جاىِ باشِ او را امن گردانيد و او را از ابليس و دشمنى</span>‌<span dir="rtl">اش [با آدم] بر حذر داشت؛ امّا دشمن او - كه به زندگى آدم در سراى جاويدان و همنشينى</span>‌<span dir="rtl">اش با نيكان، رشک می</span>‌<span dir="rtl">بُرد - او را فريفت و در نتيجه، آدم علیه السلام يقين را به شكّش، و عزم [و نيرومندى] را به سستى</span>‌<span dir="rtl">اش فروخت و دل‌شادى[اش] را به دلهره بدل كرد و از فريب خوردن، پشيمان شد. سپس خداوندِ پاک، راه توبه را براى او گشود و كلمۀ رحمتش را به وى آموخت و بازگشت به بهشتش را به او وعده داد.</span>

<span dir="rtl">4.</span> <span dir="rtl">الكافي عن الحسين بن ميسر: سَأَلتُ أبا عَبدِاللّٰهِ علیه السلام عَن جَنَّةِ آدَمَ علیه السلام، فَقالَ: جَنَّةٌ مِن جِنانِ الدُّنيا، تَطلُعُ فيهَا الشَّمسُ وَ القَمَرُ، و لَو كانَت مِن جِنانِ الآخِرَةِ ما خَرَجَ مِنها أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۲۴۷ ح ۲، علل الشرائع: ص ۶۰۰ ح ۵۵، تفسیر القمّي: ج ۱ ص ۴۳ نحوه، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۸۴ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">4.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از حسين بن ميسر</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ بهشتِ آدم علیه السلام پرسيدم. فرمود: «بهشتى از بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى دنياست كه در آن، خورشيد و ماه طلوع می</span>‌<span dir="rtl">كنند. اگر از بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى آخرت بود، هرگز از آن بيرون نمی</span>‌<span dir="rtl">رفت».</span>

<span id="جنة-الدنيا"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۲: جَنَّةُ الدُّنيا</span> ==

<span dir="rtl">۱ / ۲: بهشتِ دنيا</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ مَثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ٱبْتِغَاءَ مَرْضَاتِ ٱللَّهِ وَ تَثْبِيتًا مِنْ أَنفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فََٔاتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِن لَّمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَ ٱللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ).</span><ref><span dir="rtl">البقرة: ۲۶۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و مَثَل [انفاق‌های] كسانى كه اموالشان را براى طلب خشنودى خدا و استوارسازى روحشان [در ايمان و عمل] انفاق مى</span>‌<span dir="rtl">كنند، مانند مَثَل باغى است در جايى مرتفع كه باران تندى بدان رسيده، پس ميوۀ خود را دو چندان داده باشد. پس اگر باران تندى نرسيده، باران نرمى رسيده [و بى</span>‌<span dir="rtl">گياه نمانده] است، و خداوند به آنچه عمل مى</span>‌<span dir="rtl">كنيد، بيناست).</span>

<span dir="rtl">(وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشاتٍ وَ غَيْرَ مَعْرُوشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُكُلُهُ وَ الزَّيْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشابِهاً وَ غَيْرَ مُتَشابِهٍ).</span><ref><span dir="rtl">الأنعام: ۱۴۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و اوست كه بهشت</span>‌<span dir="rtl">هايى با داربست و بدون داربست، و خرمابُن و كشتزار با ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى گوناگون آن و زيتون و انار را شبيه به هم و غير شبيه، پديد آورد).</span>

<span dir="rtl">(وَ قَالُوا لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ تَفْجُرَ لَنَا مِنَ ٱلْأَرْضِ يَنبُوعًا * أوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَ عِنَبٍ فَتُفَجِّرَ ٱلْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا).</span><ref><span dir="rtl">الإسراء: ۹۰ و ۹۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و [مشركان پس از ناتوانى در مقابل معجزات، از روى عناد] گفتند: هرگز به تو ايمان نياوريم تا آن كه از زمين [مكّه] براى ما چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى بجوشانی * يا آن كه براى تو باغى از درختان خرما و انگور باشد كه در ميان آنها نهرهاى فراوانى جارى سازى).</span>

<span dir="rtl">راجع: البقرة: ۲۶۶، الأنعام: ۹۹، الرعد: ۴، الكهف: ۳۲ ـ ۴۰، المؤمنون: ۱۹، الفرقان: ۸ - ۹، الشعراء: ۱۴ و ۵۷ و ۱۳۴، سبأ: ۱۵ - ۱۶، یس: ۳۳ ـ ۳۵، الدخان: ۲۵، ق: ۹، القلم: ۱۷، نوح: ۱۲، النبأ: ۱۴ ـ ۱۶.</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">5.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّي عن أبي الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام</span>:(<span dir="rtl">حَتّیٰ تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعاً</span>) <span dir="rtl">يَعني عَيناً، (أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ) يَعني بُستاناً مِن نَخيلٍ و عِنَبٍ،</span>‌ <span dir="rtl">(فَتُفَجِّرَ الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجِيراً) مِن تِلكَ العُيونِ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۲۷، بحار الأنوار: ج ۱۸ ص ۱۷۹ ح ۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">5.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو جارود، از امام باقر علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: (تا آن كه ينبوعى از زمين براى ما بجوشانى)، [ينبوعى] يعنى چشمه‌اى. (يا براى تو بهشتى باشد)، يعنى بوستانى از خرمابن و انگور. (و در میان آنها جويبارهای فراوانی سازى)، يعنى از آن چشمه‌ها.</span>

<span dir="rtl">6.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">: (مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّٰهِ</span>...) -<span dir="rtl">: مَثَلُهُم</span>‌ <span dir="rtl">(كَمَثَلِ جَنَّةٍ) أي بُستانٍ في مَوضِعٍ مُرتَفِعٍ،</span>‌ <span dir="rtl">(أَصابَها وابِلٌ) أي مَطَرٌ، (فَآتَتْ اُكُلَها ضِعْفَيْنِ) أي يَتَضاعَفُ ثَمَرُها كَما يَتَضاعَفُ أجرُ مَن أنفَقَ مالَهُ</span>‌ <span dir="rtl">ابتِغاءَ مَرضاتِ اللَّهِ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۱ ص ۹۲، بحار الأنوار: ج ۹۶ ص ۱۴۲ ح ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">6.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (مَثَل كسانى كه اموال خود را براى طلب خشنودى خدا انفاق می</span>‌<span dir="rtl">كنند</span>...) -<span dir="rtl">: مَثَل آنان، (مَثَل یک بهشت است)، يعنى بوستانى قرار گرفته بر مكانى بلند كه (رگبارى بر آن می</span>‌<span dir="rtl">رسد)، يعنى بارانى تند. (پس، دو چندان محصول بر می</span>‌<span dir="rtl">آورد)، يعنى ميوه‌هايش دو چندان می</span>‌<span dir="rtl">شود، همچنان كه مزد كسى كه دارايى</span>‌<span dir="rtl">اش را كه (براى طلب خشنودى خدا) انفاق می</span>‌<span dir="rtl">كند، دو چندان می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="جنة-البرزخ"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۳: جَنَّةُ البَرزَخِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱ / ۳: بهشتِ برزخ</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قالَ يا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ * بِما غَفَرَ لِي رَبِّي وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ).</span><ref><span dir="rtl">یس: ۲۶ ـ ۲۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(گفته شد: به بهشت در آى. گفت:</span> ‌<span dir="rtl">اى كاش قوم من می</span>‌<span dir="rtl">دانستند * كه چگونه پروردگارم مرا آمرزيد و مرا در زمرۀ عزيزان قرار داد!).</span>

<span dir="rtl">(وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا في سَبِيلِ اللّٰهِ أمْواتاً بَلْ أحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ).</span><ref><span dir="rtl">آل عمران: ۱۶۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">(هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده</span>‌<span dir="rtl">اند، مرده مپندار؛ بلكه زنده</span>‌ <span dir="rtl">اند و نزد پروردگارشان روزى داده می</span>‌<span dir="rtl">شوند).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">7.</span> <span dir="rtl">الإمام الحسين علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لَمّا رَمىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عُمَرُ بنُ سَعدٍ مُعَسكَرَ الحُسَينِ علیه السلام بِالسِّهامِ</span> -<span dir="rtl">: قوموا أيُّهَا الكِرامُ إلَى المَوتِ الَّذي لا بُدَّ مِنهُ، فَإِنَّ هٰذِهِ السِّهامَ رُسُلُ القَومِ إلَيكُم، فَوَاللّهِ ما بَينَكُم و بَينَ الجَنَّةِ وَ النّارِ إلَّا المَوتُ؛ يُعبَرُ بِهٰؤُلاءِ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">جِنانِهِم، و بِهٰؤُلاءِ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">نيرانِهِم.</span><ref><span dir="rtl">صحیفة الحسین علیه السلام: ص ۳۰۸ ح ۲۱ و راجع الملهوف: ص ۱۵۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">7.</span> <span dir="rtl">امام حسين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">آن گاه كه عمر بن سعد به سوى اردوگاه ایشان تيراندازى كرد</span> -<span dir="rtl">:</span>‌<span dir="rtl">اى بزرگواران!</span>

<span dir="rtl">پيش به سوى مرگى كه از آن، گريزى نيست و اين تيرها فرستادگان آن جماعت به سوى شمايند. به خدا سوگند كه ميان شما و بهشت و دوزخ، جز مرگ، مانعى نيست. اينان به سوى بهشتشان بُرده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و آنان به سوى دوزخشان.</span>

<span dir="rtl">8.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالیٰ: (فَالسَّابِقاتِ سَبْقاً)</span><ref><span dir="rtl">النازعات: ۴</span>.</ref> -<span dir="rtl">: يَعني أرواحَ المُؤمِنينَ؛ تَسبِقُ أرواحُهُم إلَى الجَنَّةِ بِمِثلِ الدُّنيا، و أرواحُ الكافِرينَ إلَى النّارِ بِمِثلِ ذٰلِكَ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۴۰۳ عن أبي الجارود، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۲۸ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">8.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداوند بلندمرتبه: (و آنان كه پيشى می</span>‌<span dir="rtl">گيرند، پيشى گرفتنى)</span> - <span dir="rtl">: يعنى: روح</span>‌<span dir="rtl">هاى مؤمنان، به سوى بهشت پيشى می</span>‌<span dir="rtl">گيرند، چنان كه در دنيا پيشى می</span>‌<span dir="rtl">گرفتند، و جان</span>‌<span dir="rtl">هاى كافران، به سوى آتش پيشى می</span>‌<span dir="rtl">گيرند، چنان كه در دنيا پيشى می</span>‌<span dir="rtl">گرفتند.</span>

<span dir="rtl">9.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">نَزَلَت هاتانِ الآيَتانِ في أهلِ وَلايَتِنا و أهلِ عَداوَتِنا: (فَأَمَّا إنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ* فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ) يَعني في قَبرِهِ</span>‌<span dir="rtl">، (وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ)</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۸۸ ـ ۸۹</span>.</ref> <span dir="rtl">يَعني في الآخِرَةِ، (وَ أمَّا إنْ كانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ* فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ) يَعني في قَبرِهِ،</span>‌ <span dir="rtl">(وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ)</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۹۲ ـ ۹۴</span>.</ref> <span dir="rtl">يَعني في الآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۵۶۱ ح ۷۵۳ عن عمرو بن أبي المقدام، تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۳۵۰ نحوه، بشارة المصطفى: ص ۲۰۰، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۱۷ ح ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">9.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اين دو آيه در بارۀ دوستان ما و دشمنان ما، نازل شده است: (و امّا اگر از مقرّبان باشد * در آسايش و راحت خواهد بود) يعنى در قبرش، و (در بهشت پُر ناز و نعمت) يعنى در آخرت. (و امّا اگر از دروغزنانِ گم‌راه باشد * پس با آبى جوشان پذيرايى خواهد شد)، يعنى در قبرش، (و فرجامش، افتادن در جهنّم است)، يعنى در آخرت.</span>

<span dir="rtl">10.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي بصیر</span>: <span dir="rtl">سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام عَن أرواحِ المُؤمِنينَ؟ فَقالَ: في حُجُراتٍ فِي الجَنَّةِ</span><ref><span dir="rtl">في الکافي: ج ۴ ص ۲۴۴ ح ۲: «... لفي شجرة من الجنّة</span>...».</ref><span dir="rtl">، يَأكُلونَ مِن طَعامِها و يَشرَبونَ مِن شَرابِها، و يَقولونَ: رَبَّنا أقِمِ السّاعَةَ لَنا، و أنجِز لَنا ما وَعَدتَنا، و ألحِق آخِرَنا بِأَوَّلِنا.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۲۴۴ ح ۴ و ح ۲ نحوه، الزهد للحسین بن سعید: ص ۸۹ ح ۲۳۹، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۶۹ ح ۱۲۲ و راجع المعجم الأوسط: ج ۸ ص ۲۷۳ ح ۸۶۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">10.</span> <span dir="rtl">الکافی</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصیر</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ ارواح مؤمنان [پس از مرگ] پرسیدم. فرمود: «در غرفه‌های بهشتى، جاى می</span>‌<span dir="rtl">گيرند و از غذاى آن می</span>‌<span dir="rtl">خورند و از نوشيدنىِ آن می</span>‌<span dir="rtl">نوشند و می</span>‌<span dir="rtl">گويند: پروردگارا! قيامت را براى ما بر پاى دار و آنچه را به ما وعده داده‌اى، تحقّق بخش و آخرين كسانِ ما را به اوّلين كسانِ ما [در بهشت] ملحق گردان».</span>

<span dir="rtl">11.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلقَبرِ كَلاماً في كُلِّ يَومٍ، يَقولُ: أنا بَيتُ الغُربَةِ، أنا بَيتُ الوَحشَةِ، أنا بَيتُ الدّودِ، أنَا القَبرُ، أنا رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، أو حُفرَةٌ مِن حُفَرِ النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۲۴۲ ح ۲ عن بشیر الدهّان، الأمالي للمفید: ص ۲۶۵ ح ۳، الأمالي للطوسي: ص ۲۸ ح ۳۱ کلاهما عن الإمام عليّ علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۶۷ ح ۱۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">11.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قبر، هر روز، اين سخنان را می</span>‌<span dir="rtl">گويد: من، خانۀ غربتم. من، خانۀ تنهايى‌ام. من، خانۀ كِرم‌هايم. من، گورم. من، باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت يا گودالى از گودال</span>‌<span dir="rtl">هاى آتشم.</span>

<span dir="rtl">12.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّي: قَولُهُ: (وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا)</span><ref><span dir="rtl">مریم: ۶۲</span>.</ref> <span dir="rtl">يَعني في جِنانِ الدُّنيا الَّتي تَنتَقِلُ إلَيها أرواحُ المُؤمِنينَ، فَأَمّا في جَنّاتِ الخُلدِ فَلا يَكونُ غُدُوّاً و لا عَشِيّاً.</span>

<span dir="rtl">و قَولُهُ: (وَ مِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ)</span><ref><span dir="rtl">المؤمنون: ۱۰۰</span>.</ref><span dir="rtl">، فَقالَ الصّادِقُ علیه السلام: «البَرزَخُ: القَبرُ، و هُوَ الثَّوابُ وَ العِقابُ بَينَ الدنُّيا وَ الآخِرَةِ». وَ الدَّليلُ عَلىٰ ذٰلِكَ أيضاً قَولُ العالِمِ علیه السلام: «وَاللّٰهِ، ما نَخافُ عَلَيكُم إلَّا البَرزَخُ».</span>

<span dir="rtl">و قَولُهُ عزّ و جلّ: (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا في سَبِيلِ اللّٰهِ أمْواتاً بَلْ أحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ* فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ ألَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ)</span><ref><span dir="rtl">آل عمران: ۱۶۹ ـ ۱۷۰</span>.</ref><span dir="rtl">، و قالَ الصّادِقُ علیه السلام: «يَستَبشِرونَ وَاللّٰهِ في الجَنَّةِ بِمَن لَم يَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم مِنَ المُؤمِنينَ في الدُّنيا».</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۱ ص ۱۹، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۱۸ ح ۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">12.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّى: سخن خدا كه: (و در آن جا هر صبح و شام، روزى‌شان آماده است)، يعنى در بهشت‌هاى دنيا كه روح‌های مؤمنان به آن جا منتقل می</span>‌<span dir="rtl">شوند. در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاويدان، صبح و شامى نيست.</span>

<span dir="rtl">[در بارۀ این] سخن خدا: (فراپيش آنان، برزخى است، تا روزى كه برانگيخته شوند)، امام صادق علیه السلام فرمود: «برزخ، همان قبر است و آن، پاداش و كيفرى است در فاصلۀ ميان دنيا و آخرت». دليل ديگر آن نيز اين سخن امام كاظم علیه السلام است كه: «به خدا سوگند، تنها ترس و نگرانى براى شما، از برزخ است».</span>

<span dir="rtl">[در بارۀ این] سخن خدا: (هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده‌اند، مرده مپندار؛ بلكه زنده</span> ‌<span dir="rtl">اند و نزد پروردگارشان روزى داده می</span>‌<span dir="rtl">شوند. به آنچه خدا از فضل خود به ايشان عطا كرده است، شادمان</span>‌ <span dir="rtl">اند و به كسانى كه پىِ ايشان</span> ‌<span dir="rtl">اند و هنوز به آنان نپيوسته‌اند، مژده می</span>‌<span dir="rtl">دهند كه نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين می</span>‌<span dir="rtl">شوند)، امام صادق علیه السلام فرمود: «به خدا سوگند، آنان در بهشت، به مؤمنانى كه در دنيايند و هنوز به ايشان نپيوسته‌اند، مژده می</span>‌<span dir="rtl">دهند».</span>

<span dir="rtl">راجع: بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۰۲ باب ۸ (أحوال البرزخ و القبر).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: بحار الأنوار: ج ۶ ص ۲۰۲ باب ۸ (أحوال البرزخ و القبر).</span>

<span id="جنة-الآخرة"></span>
== <span dir="rtl">۱ / ۴: جَنَّةُ الآخِرَةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱ / ۴: بهشتِ آخرت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ).</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۴۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و براى كسى كه از مقام پروردگارش بترسد، دو بهشت است).</span>

<span dir="rtl">(وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ).</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۶۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و پايين</span>‌<span dir="rtl">تر از آن دو [بهشت]، دو بهشت [ديگر] است).</span>

<span dir="rtl">(يا أيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إلى</span>‌ <span dir="rtl">رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً* فَادْخُلِي في عِبادِي * وَ ادْخُلِي جَنَّتِي).</span><ref><span dir="rtl">الفجر: ۲۷ ـ ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(</span>‌<span dir="rtl">اى نفْس آرام گرفته! خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت، باز گرد و در ميان بندگان من، در آى و در بهشت من، داخل شو).</span>

<span dir="rtl">راجع: الصافّات: ۴۱ ـ ۴۳، النجم: ۱۳ ـ ۱۵، مريم: ۶۱، الفرقان: ۱۵ ـ ۱۶، الروم: ۱۵.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: صافّات: آیۀ ۴۱ - ۴۳، نجم: آیۀ ۱۳ - ۱۵، مریم: آیۀ ۶۱، فرقان: آیۀ ۱۵ - ۱۶، روم: آیۀ ۱۵.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">13.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">جِنانُ الفِردَوسِ أربَعٌ: ثِنتانِ مِن ذَهَبٍ؛ حِليَتُهُما و آنِيَتُهُما و ما فيهِما، و ثِنتانِ مِن فِضَّةٍ؛ آنِيَتُهُما و حِليَتُهُما و ما فيهِما، و لَيسَ بَينَ القَومِ و بَينَ أن يَنظُروا إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَبِّهِم عزّ و جلّ إلّا رِداءُ الكِبرِياءِ عَلىٰ وَجهِهِ في جَنَّةِ عَدنٍ، و هٰذِهِ الأَنهارُ تَشخَبُ</span>‌<ref><span dir="rtl">الشَخْب: السَّیَلان (لسان العرب: ج ۱ ص ۴۸۵ «شخب</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن جَنَّةِ عَدنٍ، ثُمَّ تَصَدَّعُ</span>‌<ref><span dir="rtl">تَصَدَّعَ: تَقَطّعَ و تَفَرّقَ (النهایة: ج ۳ ص ۱۶ «صدع</span>»).</ref> <span dir="rtl">بَعدَ ذٰلِكَ أنهاراً.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۷ ص ۱۷۲ ح ۱۹۷۵۲ عن عبد اللّٰه بن قیس، سنن الدارمی: ج ۲ ص ۷۹۰ ح ۲۷۱۸، مسند الطیالسی: ص ۷۲ ح ۵۲۹ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">13.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت‌هاى فردوس، چهار تا هستند: دو تا كه زيورها و ظرف‌ها و آنچه در آنهاست، از طلاست، و دو تا كه ظرف</span>‌<span dir="rtl">ها و زيورها و آنچه در آنهاست، از نقره است. تنها مانع ميان بهشتيان و ديدن پروردگارشان، رداى كبرياست كه بر چهرۀ او در بهشتِ عدْن (دست نخورده) كشيده شده است، و اين جويبارها از بهشتِ عَدن سرچشمه می</span>‌<span dir="rtl">گيرند و سپس به جوى</span>‌<span dir="rtl">هايى منشعب می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">14.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَيسَ مِن مُؤمِنٍ فِي الجَنَّةِ إلّا و لَهُ جِنانٌ كَثيرَةٌ؛ مَعروشاتٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">عَرَشتُ: إذا جعلت له کهیئةِ سقف (مفردات ألفاظ القرآن: ص ۵۵۸</span>).</ref> <span dir="rtl">وَ غَيرُ مَعروشاتٍ، و أنهارٌ مِن خَمرٍ، و أنهارٌ مِن ماءٍ، و أنهارٌ مِن لَبَنٍ، و أنهارٌ مِن عَسَلٍ، فَإِذا دَعا وَلِيُّ اللّٰهِ بِغِذائِهِ، اُتِيَ بِما تَشتَهي نَفسُهُ عِندَ طَلَبِهِ الغِذاءَ مِن غَيرِ أن يُسَمِّيَ شَهوَتَهُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۹۹ ح ۶۹، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۲ ص ۷۴۷ ح ۳ کلاهما عن محمّد بن إسحاق المدني عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۰ ح ۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">14.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هيچ مؤمنى در بهشت نيست، مگر آن كه باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بسيارى، با داربست و بی</span>‌<span dir="rtl">داربست، و جوى‌هايى از شراب، و جوى</span>‌<span dir="rtl">هايى از آب، و جوى</span>‌<span dir="rtl">هايى از شير، و جوى</span>‌<span dir="rtl">هايى از عسل دارد. پس هر گاه دوست خدا غذايى را بخواهد، به محض خواستن غذا، آنچه دلش بخواهد، بدون آن كه نام [غذاى] دلخواهش را ببرد، برايش آورده می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">15.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه عن عبد اللّٰه بن عليّ: حَمَلتُ مَتاعي مِنَ البَصرَةِ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مِصرَ، فَقَدِمتُها، فَبَينَما أنا في بَعضِ الطَّريقِ إذا أنا بِشَيخٍ طَويلٍ شَديدِ الأُدمَةِ، أبيَضِ الرَّأسِ وَ اللِّحيَةِ، عَلَيهِ طِمرانِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الطِّمْرُ: الثوبُ الخَلِقُ (النهایة: ج ۳ ص ۱۳۸ «طمر</span>»).</ref><span dir="rtl">؛ أحَدُهُما أسوَدُ وَ الآخَرُ أبيَضُ، فَقُلتُ: مَن هٰذا؟ فَقالوا: هٰذا بِلالٌ مَولىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله.</span>

<span dir="rtl">فَأَخَذتُ ألواحاً فَأَتَيتُهُ فَسَلَّمتُ عَلَيهِ، فَقُلتُ لَه: السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا الشَّيخُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: و عَلَيكَ السَّلامُ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يَرحَمُكَ اللّٰهُ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">، حَدِّثني بِما سَمِعتَ مِن رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله.…</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: اكتُب: بِسمِ اللّٰهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ، سَمِعتُ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَقولُ: «إنَّ سورَ الجَنَّةِ لَبِنَةٌ مِن ذَهَبٍ و لَبِنَةٌ مِن فِضَّةٍ و لَبِِِنَةٌ مِن یاقوتٍ...».</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يَرحَمُكَ اللّٰهُ، فَإِذا دَخَلُوا الجَنَّةَ فَماذا يَصنَعونَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: يَسيرونَ عَلىٰ نَهرَينِ في ماءٍ صافٍ في سُفُنِ الياقوتِ، مَجاذيفُهَا اللُّؤلُؤُ، فيها مَلائِكةٌ مِن نورٍ، عَلَيهِم ثِيابٌ خُضرٌ شَديدَةٌ خُضرَتُها.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يَرحَمُكَ اللّٰهُ، هَل يَكونُ مِنَ النّورِ أخضَرُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: إنَّ الثِّيابَ هِيَ خُضرٌ، و لٰكِن</span>‌ <span dir="rtl">فيها نورٌ مِن نورِ رَبِّ العالَمينَ جَلَّ جَلالُهُ؛ لِيَسيروا عَلىٰ حافَتَي ذٰلِكَ النَّهرِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: فَمَا اسمُ ذٰلِكَ النَّهرِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: جَنَّةُ المَأوىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: هَل وَسَطُها غَيرُها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، جَنَّةُ عَدنٍ، و هِيَ في وَسَطِ الجِنانِ. و أمّا جَنَّةُ عَدنٍ فَسورُها ياقوتٌ أحمَرُ و حَصاهَا اللُّؤلُؤُ.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ: و هَل فيها غَيرُها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم جَنَّةُ الفِردَوسِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: فَكَيفَ سورُها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: وَيحَكَ! كُفَّ عَنّي، جَرَحتَ عَلَيَّ قَلبي!</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: بَل أنتَ الفاعِلُ بي ذٰلِكَ. قُلتُ: ما أنا بِكافٍّ عَنكَ حَتّیٰ تُتِمَّ لِيَ الصِّفَةَ وَ تُخبِرَني عَن سورِها.</span>

<span dir="rtl">قالَ: سورُها نورٌ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: مَا الغُرَفُ الَّتي فيها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: هِيَ مِن نورِ رَبِّ العالَمينَ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۲۹۲ ح ۹۰۵، الأمالي للصدوق: ص ۲۸۲ ح ۳۱۰، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۶ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">15.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد اللّٰه بن على</span> -<span dir="rtl">: از بصره به سوى مصر، كالا بردم. چون وارد شهر شدم، در يكى از گذرگاه</span>‌<span dir="rtl">ها به پيرمردى بلندقامت و سيه‌چهره كه موهاى سر و ريشش سفيد بود و دو جامۀ ژنده، يكى سياه و ديگرى سفيد، بر تن داشت، بر خوردم. پرسيدم: اين كيست؟ گفتند: بلال، غلامِ آزاد شدۀ پيامبر خدا.</span>

<span dir="rtl">الواحى چند برداشتم و نزد او رفتم و گفتم: سلام بر تو،</span>‌<span dir="rtl">اى پيرمرد!</span>

<span dir="rtl">گفت: و بر تو سلام!</span>

<span dir="rtl">گفتم: رحمت خداى بلندمرتبه، بر تو باد! حديثى از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله برايم بگو.…</span>

<span dir="rtl">گفت: بنويس: به نام خداوند بخشايندۀ مهربان. از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «ديوار بهشت، يک خشتش از طلاست و يک خشتش از نقره و یک خشتش از یاقوت...».</span>

<span dir="rtl">گفتم: رحمت خدا بر تو باد! چون وارد بهشت شدند، چه می</span>‌<span dir="rtl">كنند؟</span>

<span dir="rtl">گفت: بر كشتى</span>‌<span dir="rtl">هايى از ياقوت كه پاروهاى آنها از مرواريد است و فرشتگانى از نور در آنهايند، بر دو رودخانه در آبى زلال حركت می</span>‌<span dir="rtl">كنند، در حالى كه جامه</span>‌<span dir="rtl">هايى با رنگ سبزِ تند، بر تن دارند.</span>

<span dir="rtl">گفتم: رحمت خدا بر تو باد! آيا نور سبز هم وجود دارد؟</span>

<span dir="rtl">گفت: جامه</span>‌<span dir="rtl">ها سبزند؛ امّا در آن جامه‌ها، نورى از نور پروردگار جهانيان است تا در دو كرانۀ آن رودخانه، حركت كنند.</span>

<span dir="rtl">گفتم: نام آن رودخانه چيست؟</span>

<span dir="rtl">گفت: بهشت مأوا.</span>

<span dir="rtl">گفتم: آيا در وسط آن، بهشت ديگرى وجود دارد؟</span>

<span dir="rtl">گفت: آرى، بهشتِ عدن، كه در وسط بهشت‌هاست. ديوار بهشت عدن، از ياقوت سرخ است و ريگ‌هايش مرواريدند.</span>

<span dir="rtl">گفتم: آيا بهشت ديگرى هم در آن، وجود دارد؟</span>

<span dir="rtl">گفت: آرى، بهشت فردوس.</span>

<span dir="rtl">گفتم: ديوار آن، چگونه است؟</span>

<span dir="rtl">گفت: واى بر تو! بس كن كه دلم را ريش كردى.</span>

<span dir="rtl">گفتم: نه! اين، تويى كه با من چنين كردى.</span>

<span dir="rtl">گفتم: دست از تو بر نمی</span>‌<span dir="rtl">دارم تا وصفش را برايم كامل كنى و از ديوارش برايم بگويى.</span>

<span dir="rtl">گفت: ديوارش، نور است.</span>

<span dir="rtl">گفتم: اتاق</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، چگونه است؟</span>

<span dir="rtl">گفت: آنها از نور پروردگار جهانيان اند.</span>

<span dir="rtl">16.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أمَّا الجِنانُ المَذكورَةُ فِي الكِتابِ، فَإِنَّهُنَّ: جَنَّةُ عَدنٍ، و جَنَّةُ الفِردَوسِ، و جَنَّةُ نَعيمٍ، و جَنَّةُ المَأوىٰ</span>‌<span dir="rtl">. و إنَّ لِلهِ عزّ و جلّ جِناناً مَحفوفَةً بِهٰذِهِ الجِنانِ، و إنَّ المُؤمِنَ لَيَكونُ لَهُ مِنَ الجِنانِ ما أحَبَّ وَ اشتَهىٰ</span>‌<span dir="rtl">، يَتَنَعَّمُ فيهِنَّ كَيفَ يَشاءُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۰۰ ح ۶۹ عن محمّد بن إسحاق المدني، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۱ ح ۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">16.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى نام برده در قرآن، عبارت</span>‌ <span dir="rtl">اند از: بهشت عَدْن (دست نخورده)، بهشت فردوس (پَرديس / باغ)، بهشت نَعيم (ناز و نعمت)، و بهشت مأوا (آسايش). خداوند عزّ و جلّ بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى ديگرى نيز دارد كه با اين بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها در ميان گرفته شده</span>‌<span dir="rtl">اند و از اين بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها، هر بهشتى را كه مؤمن دوست داشته باشد و دلش بخواهد، به او می</span>‌<span dir="rtl">دهند، و در آنها از هر گونه نعمتى كه بخواهد، برخوردار می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="الفصل-الثاني-خلق-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثاني: خَلقُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل دوم: آفرينش بهشت</span>

<span id="الجنة-و-النار-مخلوقتان"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۱: الجَنَّةُ وَ النّارُ مَخلوقَتانِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۲ / ۱: بهشت و دوزخ، دو آفريده اند</span>

<span dir="rtl">(وَ لَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَىٰ * عِندَ سِدْرَةِ ٱلْمُنتَهَىٰ * عِندَهَا جَنَّةُ ٱلْمَأْوَىٰ</span>‌<span dir="rtl">).</span><ref><span dir="rtl">النجم: ۱۳ ـ ۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و قطعاً [پيامبر در معراج] بار ديگر او (جبرئيل) را ديد * نزديک آخرين درخت سِدر * همان جا كه بهشتِ مأواست).</span>

<span dir="rtl">(سابِقُوا إلى</span>‌ <span dir="rtl">مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ اُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ ذٰلِكَ فَضْلُ اللهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ).</span><ref><span dir="rtl">الحدید: ۲۱، العنکبوت: ۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به سوى آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى كه پهنايش [به پهناى] آسمان و زمين است و براى كسانى آماده شده كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده‌اند، بر يكديگر سبقت بجوييد. اين، فضل خداست كه به هر كس بخواهد، آن را می</span>‌<span dir="rtl">دهد و خدا داراى فضل بزرگ است).</span>

<span id="خلق-الجنة-قبل-النار"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۲: خَلقُ الجَنَّةِ قَبلَ النّارِ</span> ==

<span dir="rtl">۲ / ۲: آفرينش بهشت، پيش از دوزخ</span>

<span dir="rtl">17.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خَلَقَ اللّٰهُ الجَنَّةَ قَبلَ النّارِ، و لَو خَلَقَ النّارَ قَبلَ الجَنَّةِ لَخَلَقَ العَذابَ قَبلَ الرَّحمَةِ.</span><ref><span dir="rtl">بحار الأنوار: ج ۶۰ ص ۲۵۷ نقلاً عن کتاب ذکر الأقالیم و البلدان و الجبال و الأنهار و الأشجار عن ابن عبّاس</span>.</ref>

<span dir="rtl">17.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خدا، بهشت را پيش از آتش (دوزخ) آفريد. اگر آتش را پيش از بهشت آفريده بود، در واقع، عذاب را پيش از رحمت، آفريده بود.</span><ref><span dir="rtl">پس رحمت خداوند بر عذاب و خشمش، پيشى دارد</span>.</ref>

<span dir="rtl">18.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ خَلَقَ الجَنَّةَ قَبلَ أن يَخلُقَ النّارَ، و خَلَقَ الطّاعَةَ قَبلَ أن يَخلُقَ المَعصِيَةَ، و خَلَقَ الرَّحمَةَ قَبلَ الغَضَبِ، و خَلَقَ الخَيرَ قَبلَ الشَّرِّ، و خَلَقَ الأَرضَ قَبلَ السَّماءِ، و خَلَقَ الحَياةَ قَبلَ المَوتِ، و خَلَقَ الشَّمسَ قَبلَ القَمَرِ، و خَلَقَ النّورَ قَبلَ الظُّلمَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۴۵ ح ۱۱۶ عن سلام بن المستنیر، بحار الأنوار: ج ۵۷ ص ۹۸ ح ۸۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">18.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ پيش از آن كه آتش را بيافريند، بهشت را آفريد و پيش از آن كه نافرمانى را بيافريند، فرمانبرى را آفريد و مِهر را پيش از خشم آفريد و خوبى را پيش از بدى آفريد و زمين را پيش از آسمان آفريد و زندگى را پيش از مرگ آفريد و خورشيد را پيش از ماه آفريد و روشنايى را پيش از تاريكى آفريد.</span>

<span id="تبیین-وجود-كنونى-بهشت-و-دوزخ"></span>
=== <span dir="rtl">تبیین وجود كنونىِ بهشت و دوزخ</span>‌ ===

<span dir="rtl">در بارۀ وجود کنونی بهشت و دوزخ، سه دیدگاه وجود دارد:</span>

<span id="دیدگاه-اول-بهشت-و-دوزخ-آفریده-شدهاند"></span>
==== <span dir="rtl">دیدگاه اوّل: بهشت و دوزخ، آفریده شده‌اند</span> ====

<span dir="rtl">بیشتر قريب به اتّفاق علماى اسلام، بر اين باورند كه بهشت و دوزخ، پيش از اين، آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند و بالفعل وجود دارند.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: أوائل المقالات: ص ۱۲۴، المسلک فى اُصول الدين: ص ۱۰۴، قواعد المرام فى علم الكلام: ص ۱۶۷، كشف المراد فى شرح تجريد الاعتقاد: ص ۵۷۶، زبدة البيان: ص ۳۲۸، الفصول المهمّة: ج ۱ ص ۳۶۱، مجمع البيان: ج ۲ ص ۸۳۷، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۰۵ ذيل ح ۲۰۴، المواقف، ايجى: ج ۳ ص ۴۸۵، شرح المقاصد فى علم الكلام: ج ۲ ص ۲۱۸، شرح المواقف، جرجانى: ج ۸ ص ۳۰۱، شرح مسلم، نووى: ج ۲ ص ۲۲۲ و ج ۶ ص ۲۰۷، عمدة القارى: ج ۵ ص ۳۰۳، عون المعبود: ج ۱۳ ص ۵۴، شعار أصحاب الحديث: ص ۴۱، التمهيد، ابن عبد البر: ج ۵ ص ۱۰۸ و ج ۱۹ ص ۱۱۲، نظم المتآثر</span> <span dir="rtl">من الحديث المتواتر: ص ۲۳۱</span>.</ref> <span dir="rtl">شيخ صدوق رحمه الله مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">عقيدۀ ما در بارۀ بهشت و دوزخ، اين است كه آنها آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند و پيامبر صلی الله علیه و آله هنگامى كه به معراج رفت، وارد بهشت شد و دوزخ را ديد.</span><ref><span dir="rtl">الاعتقادات، صدوق: ص ۷۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">شيخ مفيد رحمه الله نيز مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">بهشت و دوزخ، اكنون آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند. براى اين مطلب، روايت</span>‌<span dir="rtl">ها رسيده است و پيروان شريعت و صاحبان آثار، بر آن اتّفاق دارند.</span><ref><span dir="rtl">أوائل المقالات: ص ۱۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">اين سخن، نشان مى</span>‌<span dir="rtl">دهد كه مخالفان اين نظريّه، به قدرى اندک</span>‌ <span dir="rtl">اند كه مخالفت آنها، به ادّعاى اجماع مسلمانان بر وجود داشتن كنونىِ بهشت و دوزخ، ضررى نمى</span>‌<span dir="rtl">رساند.</span>

<span id="ادلۀ-وجود-فعلى-بهشت-و-دوزخ"></span>
===== <span dir="rtl">ادلّۀ وجود فعلى بهشت و دوزخ</span>‌ =====

<span dir="rtl">بسيارى از آيات قرآن، در وجود داشتن كنونىِ بهشت و دوزخ ظهور دارند:</span>

<span dir="rtl">یک. آیۀ (وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً اُخْرى</span>‌<span dir="rtl">* عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى</span>‌<span dir="rtl">* عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى</span>‌<span dir="rtl">* إذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى؛</span><ref><span dir="rtl">نجم: آیۀ ۱۲ - ۱۵</span>.</ref><span dir="rtl">و قطعاً [پيامبر] بار ديگر، او (جبرئيل) را ديد * نزديک آخرين درخت سِدر * همان جا كه بهشتِ مأواست * هنگامى كه درخت سدر را آنچه مى</span>‌<span dir="rtl">پوشاند، احاطه كرده بود) به روشنى دلالت دارد كه «بهشت مأوا» وجود دارد و پيامبر صلی الله علیه و آله در معراج خود، جبرئيل را در نزديكى آن، ديده است.</span>

<span dir="rtl">گفتنى است در بارۀ اين كه بهشتِ مورد اشاره در اين آيه، بهشت برزخى است يا بهشت جاويد، اختلاف نظر وجود دارد؛ ولی چنان كه شمارى از محقّقان گفته</span>‌<span dir="rtl">اند</span><ref><span dir="rtl">مانند: شيخ طبرسى در مجمع البيان (ج ۹ ص ۲۶۵) و علّامه طباطبايى در الميزان فى تفسير القرآن (ج ۱۸ ص ۳۷۵</span>).</ref> <span dir="rtl">و به قرينۀ ساير آياتى كه كلمۀ «جنّة المأوى» در آنها به كار رفته،</span><ref><span dir="rtl">(أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوى‏ نُزُلاً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ) (سجده: آيۀ ۱۹) و (وَ أمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‏* فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى‏) (نازعات: آيۀ ۴۰</span> - <span dir="rtl">۴۱</span>).</ref> <span dir="rtl">ظاهراً مقصود از «جنّة المأوى» در اين جا نيز بهشت جاويد است.</span>

<span dir="rtl">دو. آیۀ (وَ سارِعُوا إلى</span>‌ <span dir="rtl">مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ اُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ؛</span><ref><span dir="rtl">آل عمران: آيۀ ۱۳۳</span>.</ref> <span dir="rtl">و به سوى آمرزشى از جانب پروردگارتان و بهشتى كه پهناى آن، آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين است و براى پرهيزگاران، آماده شده، بر یکدیگر سبقت بجویید) و آيۀ ۳۱ سورۀ حديد، بر آماده بودن بهشت براى پرهيزگاران، دلالت دارند.</span>

<span dir="rtl">سه. آیۀ (وَ اتَّقُوا النَّارَ الَّتِي اُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ؛</span><ref><span dir="rtl">آل عمران: آيۀ ۱۳۱</span>.</ref> <span dir="rtl">و از آتشى كه براى كافران آماده شده است، بپرهيزيد) و آيهٔ ۲۴ سورۀ بقره نيز بر آماده بودن دوزخ براى كيفر مجرمان، دلالت دارند.</span><ref><span dir="rtl">براى آگاهى از شمارى از آياتى كه بر وجود داشتنِ كنونى بهشت و دوزخ، دلالت دارند، ر. ک: بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۰۶ ذيل ح ۲۰۴، مستدرک سفينة البحار: ج ۲ ص ۱۰۹، تفسير الآلوسى: ج ۴ ص ۵۷، تفسير البيضاوى: ج ۵ ص ۳۰۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">از سوی دیگر، احاديث بسيارى در وجود داشتن كنونىِ بهشت و دوزخ ظهور دارند و به دليل تواتر معنوى، صدور اجمالى آنها قطعى است، چنان كه در حديثى با سند صحيح از امام رضا علیه السلام نقل شده كه پيامبر صلی الله علیه و آله در معراج، وارد بهشت گرديده و دوزخ را ديده است.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث: ج ۱ ص ۵۳ ح ۳۲، التوحید: ص ۱۱۸ ح ۲۱</span>.</ref> <span dir="rtl">البتّه احادیثی نیز این سخن را نفی کرده و گفته‌اند: اگر آن بهشت، بهشت جاودان بود، آدم علیه السلام از آن خارج نمی</span>‌<span dir="rtl">شد</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: ص ۱۳۷ ح ۴</span>.</ref> <span dir="rtl">و نيز تأكيد شده است كسى كه آفرينش بهشت و دوزخ را نپذيرد، پيامبر صلی الله علیه و آله را تكذيب كرده و بر ما دروغ بسته است.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث: ج ۱ ص ۵۳ ح ۳۲، التوحید: ص ۱۱۸ ح ۲۱</span>.</ref>

<span id="دیدگاه-دوم-بهشت-و-دوزخ-در-آينده-آفريده-مىشوند"></span>
==== <span dir="rtl">دیدگاه دوم: بهشت و دوزخ، در آينده آفريده مى</span>‌<span dir="rtl">شوند</span> ====

<span dir="rtl">اين نظريّه موافقان کمتری دارد. در ميان اهل سنّت، تنها معتزله و خوارج و گروهى از زيديّه، آن را پذيرفته</span>‌<span dir="rtl">اند. شيخ مفيد رحمه الله پس از ادّعاى اجماع بر نظريّۀ نخست، مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">معتزله و خوارج و گروهى از زيديّه با اين نظر، مخالفت كرده</span>‌<span dir="rtl">اند و بيشتر آنها، گمان كرده</span>‌<span dir="rtl">اند كه آنچه ما در بارۀ آفرينش بهشت و دوزخ يادآور شديم، صرفاً ممكن است، نه لازم، و در مورد احاديث رسيده، سكوت كرده</span>‌<span dir="rtl">اند. بقيّۀ آنها نيز به محال بودن آفرينش بهشت و دوزخ، نظر داده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">أوائل المقالات: ص ۱۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">علّامه حلّى رحمه الله از ابو على جُبّايى و ابو الحسين بَصرى و ابو الحسن اشعرى نقل كرده است كه آنها بر اين نظرند كه بهشت و دوزخ، اكنون آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند و از ابو هاشم جُبّايى و قاضى عبد الجبّار بن احمد رازى، خلاف آن را نقل كرده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: كشف المراد: ص ۴۵۳</span>.</ref> <span dir="rtl">در ميان اماميّه، اين دیدگاه به سيّد رضى رحمه الله نسبت داده شده است. وى در كتاب حقائق التأويل آورده است:</span>

<span dir="rtl">علما در اين كه بهشت و دوزخ، آيا اكنون آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند يا پس از مرگ بندگان، آفريده مى</span>‌<span dir="rtl">شوند، اختلاف نظر دارند. گروهى از آنان مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: «آنها اكنون آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند» و گروه ديگر مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: «فقط بهشت، آفريده شده است». نظر درست، اين است كه آنها بعد آفريده مى</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span><ref><span dir="rtl">حقائق التأويل: ص ۲۴۵ - ۲۴۸</span>.</ref>

<span id="دليل-دیدگاه-دوم"></span>
===== <span dir="rtl">دليل دیدگاه دوم</span>‌ =====

<span dir="rtl">كسانى كه معتقدند بهشت و دوزخ، هنوز آفريده نشده</span>‌<span dir="rtl">اند، براى اثبات مدّعاى خود، به دو دليل استدلال كرده</span>‌<span dir="rtl">اند:</span>

<span dir="rtl">یک. بهشت و دوزخ اخروى، هميشگى</span> ‌<span dir="rtl">اند، در صورتى كه آنچه در اين جهان است، فانى و ناپايدار است.</span>

<span dir="rtl">سيّد رضى رحمه الله در اين باره مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">ديدگاه درست، اين است كه آنها بعد، آفريده مى</span>‌<span dir="rtl">شوند و از مواردى كه بر آن استدلال مى</span>‌<span dir="rtl">شود، سخن خداى بلندمرتبه در بارۀ بهشت است كه: (أُكُلُها دائِمٌ وَ ظِلُّها؛</span><ref><span dir="rtl">رعد: آيۀ ۳۵</span>.</ref> <span dir="rtl">خوراكى</span>‌<span dir="rtl">ها و سايه</span>‌<span dir="rtl">اش، پايدارند). از طرفى نيز دليل وجود دارد بر اين كه هر پديدهٔ كنونى، به ناچار، نابود مى</span>‌<span dir="rtl">شود.</span><ref><span dir="rtl">اشاره است به آيۀ ( كُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِكٌ إلَّا وَجْهَهُ‏؛ هر چيزى جز ذات او، از بين رفتنى است) (قصص: آيۀ ۸۸</span>).</ref> <span dir="rtl">وقتى اين دو دليل را در كنار هم بگذاريم، نتيجه اين مى</span>‌<span dir="rtl">شود كه بهشت و دوزخ، آفريده نشده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">حقائق التأويل: ص ۲۴۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">در ردّ اين دليل، جواب</span>‌<span dir="rtl">هاى متعدّدى داده شده است:</span>

<span dir="rtl">اوّلاً: ميان دوام نعمت بهشت و وجود داشتن كنونىِ بهشت، ملازمۀ عقلى وجود دارد؛ زيرا مى</span>‌<span dir="rtl">توان گفت كه دوام نعمت بهشت، پيش از ورود بهشتيان به بهشت را نيز شامل مى</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">ثانياً: مقصود از فناى اشياى اين جهان، نابودى مطلق آنها نيست؛ بلكه مقصود، نابودى ماهوی آنهاست.</span>

<span dir="rtl">ثالثاً: مى</span>‌<span dir="rtl">توان گفت كه مقصود از آيۀ</span>‌ <span dir="rtl">(كُلُّ شَیْ</span>‌<span dir="rtl">ءٍ هالِكٌ إلَّا وَجْهَهُ)، انتقال همۀ موجودات اين جهان در آينده به جهان ديگر است. بنا بر اين، بهشت و دوزخ اخروى، تخصّصاً از مدلول آيهٔ ياد شده، خارج اند.</span>

<span dir="rtl">دو. ايجاد بهشت و دوزخ، پيش از قيامت، كارى بيهوده و بر خلاف حكمت است؛ زيرا پيش از روز جزا، كسى وارد بهشت و دوزخ نمى</span>‌<span dir="rtl">شود. بنا بر اين، آفرينش بهشت، پيش از فرا رسيدن آخرت، درست مانند ساختن خانه يا زندان براى كسانى است كه هزاران سال بعد، به دنيا مى</span>‌<span dir="rtl">آيند. از هشاميّه نقل شده كه گفته</span>‌<span dir="rtl">اند:</span>

<span dir="rtl">بهشت و دوزخ، آفريده نشده</span>‌<span dir="rtl">اند؛ زيرا وقتى كسى نباشد كه سود و زيان آنها را ببَرد، بهره</span>‌<span dir="rtl">اى در وجود آنها نخواهد بود.</span><ref><span dir="rtl">الملل و النحل: ج ۱ ص ۷۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">پاسخ اين سخن، آن است كه:</span>

<span dir="rtl">اوّلاً: عقل، بدون احاطه به اسرار خلقت نمى</span>‌<span dir="rtl">تواند بيهوده بودن يا حكمت داشتن چيزى را كشف كند. از اين رو، خالى بودن بهشت و دوزخ پيش از قيامت، نمى</span>‌<span dir="rtl">تواند دليلى بر بيهوده بودن آفرينش آنها باشد.</span>

<span dir="rtl">ثانياً: اگر بهشت و دوزخ را معلول عمل انسان بدانيم، چون ميان عمل و جزا، رابطۀ تكوينى بر قرار است، حكمت وجود داشتن آنها معلوم مى</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span id="دیدگاه-سوم-بهشت-و-دوزخ-هم-آفريده-شدهاند-و-هم-آفريده-نشدهاند"></span>
==== <span dir="rtl">دیدگاه سوم: بهشت و دوزخ، هم آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند و هم آفريده نشده</span>‌<span dir="rtl">اند</span> ====

<span dir="rtl">بر اساس اين نظريّه، بهشت و دوزخ، اكنون، به يک معنا وجود دارند و به يک معنا وجود ندارند. بهشت و دوزخ، اكنون هستند، از اين جهت كه زمينۀ پديد آمدن آنها در اين جهان، در وجود همۀ انسان</span>‌<span dir="rtl">ها بالفعل هست، و اكنون نيستند، از اين جهت كه علّت پديد آمدن بهشت و دوزخ، كارهاى نيک و بد انسان است كه به تدريج در طول زندگى از او صادر مى</span>‌<span dir="rtl">گردد. بنا بر اين، قبل از انجام شدن كار به وسيلۀ انسان</span>‌<span dir="rtl">هاى مكلّف، بهشت و دوزخى وجود ندارد.</span>

<span dir="rtl">صدر المتألّهين در تبيين اين نظريّه مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">مردم در اين كه دوزخ، اكنون آفريده شده يا آفريده نشده است، اختلاف نظر دارند و اختلافشان در مورد دوزخ، مشهور است، چنان كه در بارۀ بهشت، چنين اختلافى هست؛ امّا ديدگاه ما، پيروان كشف و عرفان، اين است كه هر دو [از جهتى</span>‌<span dir="rtl">] آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند و [از جهتى</span>‌<span dir="rtl">] آفريده نشده</span>‌<span dir="rtl">اند. اين كه مى</span>‌<span dir="rtl">گوييم آفريده شده</span>‌<span dir="rtl">اند، مانند مردى است كه خانه</span>‌<span dir="rtl">اى بنا مى</span>‌<span dir="rtl">كند و فقط ديوارهاى اطراف آن را مى</span>‌<span dir="rtl">سازد. فقط ديوار دارد؛ ولى به آن خانه گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود، چنان كه وقتى وارد آن مى</span>‌<span dir="rtl">شوى، چيزى جز ديوارهايى كه در فضا و روى زمين بر پا شده</span>‌<span dir="rtl">اند، نمى</span>‌<span dir="rtl">بينى. بعد از آن، طبق نياز ساكنان آن، اتاق</span>‌<span dir="rtl">ها و غرفه</span>‌<span dir="rtl">ها و پرده</span>‌<span dir="rtl">ها و راهروها و انبارها و آنچه نياز است در آن باشد، ايجاد مى</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span dir="rtl">دوزخ، خانه</span>‌<span dir="rtl">اى است كه حرارت آن، هواى سوزان است و سوخت آن، جز انسان</span>‌<span dir="rtl">ها و سنگ</span>‌<span dir="rtl">هايى كه خدا به حساب مى</span>‌<span dir="rtl">آمدند، نيست و جن، شعلۀ آن است. خداى بلندمرتبه مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (فَاتَّقُوا ٱلنَّارَ ٱلَّتِى وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَ ٱلْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ؛</span><ref><span dir="rtl">بقره: آيۀ ۲۴</span>.</ref> <span dir="rtl">پَروا کنید از آتشی که هيزم آن، مردم و سنگ است و برای کافران، آماده شده است) و مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (إِنَّكُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَارِدُونَ؛</span><ref><span dir="rtl">انبيا: آيۀ ۹۸</span>.</ref> <span dir="rtl">در واقع، شما و آنچه غير از خدا مى</span>‌<span dir="rtl">پرستيد، هيمۀ دوزخيد و شما وارد آن می‌شوید) و مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (فَكُبْكِبُوا فِيهَا هُمْ وَ ٱلْغَاوُنَ * وَ جُنُودُ إِبْلِيسَ أَجْمَعُونَ؛</span><ref><span dir="rtl">شُعرا: آيۀ ۹۴ - ۹۵</span>.</ref> <span dir="rtl">پس، آنها و گم</span>‌<span dir="rtl">راهان، در آن افكنده مى</span>‌<span dir="rtl">شوند * و [نيز] همۀ سپاهيان ابليس) و در آن، وسايل و ابزارها با اعمال جِنّيان و انسان</span>‌<span dir="rtl">هایی كه داخل آن مى</span>‌<span dir="rtl">شوند، پديدار مى</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: الحكمة المتعالية: ج ۵ ص ۳۶۵ - ۳۶۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">گفتنى است كه اين نظريّه، بر اين اساس استوار است كه بهشت و دوزخ، وجود مستقلّى از انسان ندارند، چنان كه صدر المتألّهين، خود، به اين مطلب، تصريح كرده است:</span>

<span dir="rtl">و دانستى كه بهشت مؤمن و دوزخ كافر، امرى خارج از نفْس [انسان</span>‌<span dir="rtl">] نيست. پس اين كه [بهشت و دوزخ،] امروز آماده</span>‌<span dir="rtl">اند، مربوط به نفْس انسان است، گرچه انسان از آن، در پرده است [و آن را درک نمى</span>‌<span dir="rtl">كند].</span><ref><span dir="rtl">الحكمة المتعالية: ج ۹ ص ۳۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">گفتنى است كه ظاهر و بلكه صريح آيات قرآن و احاديث اسلامى، بر وجود بالفعل و مستقلّ بهشت و دوزخ و در عين حال، مرتبط بودن آن با عمل انسان، دلالت دارد</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث: ج ۲ ص ۱۱ (رابطۀ ظاهر و باطن يا تجسّم اعمال</span>).</ref> <span dir="rtl">و در اين گونه مسائل كه عقل براى رسيدن به حقيقت، راهى ندارد، اعتقاد به آنچه قرآن و حديث مى</span>‌<span dir="rtl">گويند، ضرورى است.</span>

<span id="مكان-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۲ / ۳: مَكانُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۲ / ۳: جايگاه بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ في السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الذاریات: ۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و روزىِ شما و آنچه وعده داده شده‌ايد، در آسمان است).</span>

<span dir="rtl">(وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً اُخْرى</span>‌<span dir="rtl">* عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهىٰ</span>‌<span dir="rtl">* عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوىٰ</span>‌<span dir="rtl">).</span><ref><span dir="rtl">النجم: ۱۳ ـ ۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و قطعاً [پيامبر] بار ديگر، او (جبرئيل) را ديد * نزديک آخرين درخت سِدر * همان جا كه بهشتِ مأواست).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">19.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ الجَنَّةَ فِي السَّماءِ، و إنَّ النّارَ فِي الأَرضِ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۴ ص ۶۱۳ ح ۸۶۹۸ عن عبد اللّٰه بن سلام، کنز العمّال: ج ۱۴ ص ۴۵۹ ح ۳۹۲۶۰ نقلاً عن الدیلمی؛ التبیان في تفسیر القرآن: ج ۸ ص ۴۹۸ عن الحسن من دون إسناد إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">19.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، در آسمان و دوزخ، در زمين است.</span>

<span dir="rtl">20.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لَمّا قَدِمَ يَهودِيّانِ أخَوانِ و سَأَلاهُ: أينَ تَكونُ الجَنَّةُ، و أينَ تَكونُ النّارُ؟</span> -<span dir="rtl">: أمَّا الجَنَّةُ فَفِي السَّماءِ، و أمَّا النّارُ فَفِي الأَرضِ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۵۹۷ ح ۱ عن ابن عبّاس، إرشاد القلوب: ص ۳۱۷، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۸۶ ح ۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">20.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در پاسخ پرسش دو برادر يهودى كه نزد ايشان آمدند و پرسيدند: بهشت و دوزخ در كجا قرار دارند؟</span> -<span dir="rtl">: بهشت، در آسمان و دوزخ، در زمين است.</span>

<span dir="rtl">21.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لِلجاثَليقِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الجَاثَلِیق: رئیس النصارى‏ في بلاد الإسلام (مجمع البحرین: ج ۱ ص ۲۷۰ «جثلق</span>»).</ref> <span dir="rtl">و قَد سَأَلَهُ عَنِ الجَنَّةِ: أ في الدُّنيا هِيَ أم فِي الآخِرَةِ؟ و أينَ الآخِرَةُ مِنَ الدُّنيا؟</span> -<span dir="rtl">: الدُّنيا فِي الآخِرَةِ وَ الآخِرَةُ مُحيطَةٌ بِالدُّنيا، إذ كانَتِ النُّقلَةُ مِنَ الحَياةِ إلَى المَوتِ ظاهِرَةً، و كانَتِ الآخِرَةُ هِيَ دارُ الحَيَوانِ لَو كانوا يَعلَمونَ؛ و ذٰلِكَ أنَّ الدُّنيا نُقلَةٌ وَ الآخِرَةَ حَياةٌ و مُقامٌ، مَثَلُ ذٰلِكَ كَالنّائِمِ؛ و ذٰلِكَ أنَّ الجِسمَ يَنامُ وَ الرّوحَ لا تَنامُ، وَ البَدَنَ يَموتُ وَ الرّوحَ لا تَموتُ</span>‌<ref><span dir="rtl">في المصدر: «یموت»، و التصویب من بحار الأنوار</span>.</ref><span dir="rtl">، قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ: (وَ إنَّ الدَّارَ الآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ)</span><ref><span dir="rtl">العنکبوت: ۶۴</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">وَ الدُّنيا رَسمُ الآخِرَةِ وَ الآخِرَةُ رَسمُ الدُّنيا</span><ref><span dir="rtl">الرسم: تمثیل الشي‏ء، یطلق على‏ ما یقابل الحقیقة کقول الشاعر: «أرى ودّکم رسماً وودّي حقیقة». و الظاهر أنّ المراد أنّ الدنیا تمثیل الآخرة و الآخرة تمثیل الدنیا، فیکون مثل قوله سبحانه وتعالى: (وَ اُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً) (البقرة: ۲۵</span>).</ref><span dir="rtl">، و لَيسَ الدُّنيَا الآخِرَةَ و لَا الآخِرَةُ الدُّنيا. إذا فارَقَ الرّوحُ الجِسمَ يَرجِعُ كُلُّ واحِدٍ مِنهُما إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">ما مِنهُ بَدَأَ و ما مِنهُ خُلِقَ.</span>

<span dir="rtl">و كَذٰلِكَ الجَنَّةُ وَ النّارُ فِي الدُّنيا مَوجودَةٌ و فِي الآخِرَةِ؛ لِأَنَّ العَبدَ إذا ماتَ صارَ في دارٍ مِنَ الأَرضِ؛ إمّا رَوضَةٍ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و إمّا بُقعَةٍ مِن بِقاعِ النّارِ، و روحُهُ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أحَدِ دارَينِ؛ إمّا في دارِ نَعيمٍ مُقيمٍ لا يَموتُ فيها، و إمّا في دارِ عَذابٍ أليمٍ لا يَموتُ فيها.</span>

<span dir="rtl">وَ الرَّسمُ لِمَن عَقَلَ مَوجودٌ واضِحٌ، وقَد قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ: (كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ * ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ * ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ)</span><ref><span dir="rtl">التکاثر: ۵ ـ ۸</span>.</ref><span dir="rtl">، و عَنِ الكافِرينَ فَقالَ: إنَّهُم كانوا في شُغُلٍ عَن ذِكري، و كانوا لا يَستَطيعونَ سَمعاً</span><ref><span dir="rtl">إشارة إلى الآیة: ۱۰۱ من سورة الکهف</span>.</ref><span dir="rtl">، و لَو عَلِمَ الإِنسانُ ما هُوَ فيهِ ماتَ خَوفاً مِنَ المَوتِ، و مَن نَجا فَبِفَضلِ اليَقينِ.</span><ref><span dir="rtl">إرشاد القلوب: ص ۳۰۹ عن سلمان، بحار الأنوار: ج ۳۰ ص ۷۲ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">21.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در پاسخ جاثليق</span><ref><span dir="rtl">رئيس مسيحيان در كشورهاى اسلامى آن روزگار (مجمع البحرين: ج ۱ ص ۲۷۰ مادّۀ «جثلق</span>»).</ref> <span dir="rtl">كه پرسيد: آيا بهشت در همين دنياست، يا در آخرت؟ و آخرت در كجاى دنياست؟</span> -<span dir="rtl">: دنيا در [دل] آخرت است و آخرت، محيط بر دنياست؛ زيرا انتقال از زندگى به مرگ، آشكار است و در واقع، اين آخرت است كه سراى زندگانى است اگر مردم می</span>‌<span dir="rtl">دانستند؛ زیرا دنيا گذرگاه است و آخرت، زندگى و اقامتگاه. حكايت آن، حكايت شخص خفته است: جسم می</span>‌<span dir="rtl">خوابد؛ امّا روح نمی</span>‌<span dir="rtl">خوابد. [همين طور] بدن می</span>‌<span dir="rtl">ميرد؛ امّا روح نمی</span>‌<span dir="rtl">ميرد. خداوند عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (و سراى آخرت، سراى زندگانى است، اگر می</span>‌<span dir="rtl">دانستند).</span>

<span dir="rtl">دنيا نمادِ (مثالِ) آخرت است و آخرت، نماد دنياست. نه دنيا، [خودِ] آخرت است و نه آخرت،</span>

<span dir="rtl">دنياست. هر گاه روح از بدن جدا شود، هر يک از آن دو، به آن جايى كه از آن شروع شده و آفريده شده است، باز می</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span dir="rtl">بهشت و دوزخ نيز، هم در دنيا موجودند و هم در آخرت؛ زيرا بنده، هر گاه بميرد، به خانه</span>‌<span dir="rtl">اى در زمين می</span>‌<span dir="rtl">رود كه يا باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است يا سرزمينى از سرزمين</span>‌<span dir="rtl">هاى دوزخ. روح او نيز به يكى از دو سرا می</span>‌<span dir="rtl">رود: يا به سراى پرنعمتِ مانا كه در آن نمی</span>‌<span dir="rtl">ميرد و يا به سراى عذابى دردناک كه در آن [نيز] نمى</span>‌<span dir="rtl">ميرد.</span>

<span dir="rtl">تمثيل (تشابه ميان دنيا و آخرت)، براى كسى كه خردمند است، موجود و آشكار است. خداوند عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (هرگز چنين نيست! اگر علم اليقين داريد * به يقين، دوزخ را می</span>‌<span dir="rtl">بينيد * سپس آن را قطعاً به عين اليقين درمى‌يابيد * سپس در همان روز است كه از نعمت [روى زمين]، پرسيده خواهيد شد) و در بارۀ كافران می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «آنان از ياد من غافل بودند و توانايى شنيدن [حق را] نداشتند.</span><ref><span dir="rtl">اشاره است به آيۀ ۱۰۱ از سورۀ كهف</span>.</ref> <span dir="rtl">اگر انسان می</span>‌<span dir="rtl">دانست كه پس از مرگ، چه خبر است، از ترسِ مرگ می</span>‌<span dir="rtl">مُرد، و هر كس نجات يابد، به بركت يقين است».</span>

<span id="سخنى-در-بارۀ-مكان-بهشت"></span>
=== <span dir="rtl">سخنى در بارۀ مكان بهشت</span>‌ ===

<span dir="rtl">پيش از هر گونه توضيح در بارۀ مكان بهشت، دو نكته شایان توجّه است: اوّل، اين كه: بهشت مانند دوزخ - بر اساس آنچه گذشت - آفريده شده است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۱۵۰ (تبیین وجود كنونىِ بهشت و دوزخ</span>).</ref> <span dir="rtl">دوم، اين كه: وسعت بهشت، به اندازۀ وسعت همۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين است.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۱۸۳ (فصل چهارم: اوصاف بهشت/ گستردگى بهشت</span>).</ref> <span dir="rtl">اكنون اين مسئله قابل طرح است كه چنين چيزى كه گستره و بزرگى آن با گسترۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين برابرى مى</span>‌<span dir="rtl">كند و هم</span>‌<span dir="rtl">اكنون وجود دارد، كجاست و چنين موجود بزرگى، اگر مادّى است، چرا با ابزار علمى، قابل رؤيت نيست.</span>

<span id="مكان-بهشت-برزخى"></span>
==== <span dir="rtl">مكان بهشت برزخى</span>‌ ====

<span dir="rtl">در پاسخِ سؤال از مکان بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">توان گفت كه آنچه از ظاهر قرآن و احاديث در اين باره استنباط مى</span>‌<span dir="rtl">شود، اين است كه بهشت برزخى، در باطن همين جهان مادّه است. طبق احاديث، ارواح نيكوكاران پس از مرگ، در قالب مثالى در باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت، متنعّم</span> ‌<span dir="rtl">اند و ارواح تبهكاران در گودالى از گودال</span>‌<span dir="rtl">هاى دوزخ، معذّب</span>‌ <span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">ر.ک: ص ۱۳۹ (فصل يكم: معانى بهشت در قرآن/ بهشت برزخ</span>).</ref> <span dir="rtl">اين گونه احادیث به روشنى دلالت دارند كه عالم برزخ (شامل بهشت و دوزخ برزخى)، در باطن جهان مادّى، و البتّه موقّتى و تا روز قيامت است.</span>

<span id="سه-دیدگاه-در-بارۀ-مكان-بهشت"></span>
==== <span dir="rtl">سه دیدگاه در بارۀ مكان بهشت</span>‌ ====

<span dir="rtl">در مورد مكان بهشت جاويد - كه جايگاه ابدى نيكوكاران است -، سه نظر وجود دارد:</span>

<span id="دیدگاه-اول-آسمان"></span>
===== <span dir="rtl">دیدگاه اوّل: آسمان</span>‌ =====

<span dir="rtl">عدّه</span>‌<span dir="rtl">اى بر اين باورند كه بهشت جاويد، در آسمان قرار دارد؛ زيرا قرآن در گزارش معراج پيامبر صلی الله علیه و آله مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد:</span>

<span dir="rtl">(وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً اُخْرى</span>‌<span dir="rtl">* عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهىٰ</span>‌<span dir="rtl">* عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">نجم: آيۀ ۱۳ - ۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">و قطعاً [پيامبر] بار ديگر، او (جبرئيل) را ديد * نزديک آخرين درخت سدر * همان جا كه بهشتِ مأواست).</span>

<span dir="rtl">يعنى بهشتِ مأوا، همان بهشت جاويد است</span>‌<ref><span dir="rtl">گفتنى است كه برخى، بهشت مأوا را به بهشت برزخى يا بهشت آدم، تفسير كرده‏اند؛ ولى با توجّه به‏ آيۀ (أَمَّاالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوى‏ نُزُلاً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ) (سجده: آيۀ ۱۹) و آيۀ (فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ</span> <span dir="rtl">الْمَأْوى‏) (نازعات: آيهٔ ۴۱)، ظاهراً اين آيه نيز به بهشت جاويد، اشاره دارد. بسيارى از بزرگان اهل تفسير، همين نظريّه را پذيرفته‏اند (ر. ک: مجمع البيان: ج ۹ ص ۲۶۵، الميزان فى تفسير القرآن: ج ۱۸ ص ۲۷۵</span>).</ref> <span dir="rtl">كه نزديک درخت سِدر، در آخرین نقطۀ [هستی] در بالاترين نقطۀ آسمان قرار دارد.</span>

<span dir="rtl">همچنين در آيه</span>‌<span dir="rtl">اى ديگر است كه:</span>

<span dir="rtl">(وَ فی السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ.</span><ref><span dir="rtl">ذاريات: آيۀ ۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">و روزىِ شما و آنچه به آن وعده داده مى</span>‌<span dir="rtl">شويد، در آسمان است).</span>

<span dir="rtl">بسيارى از مفسّران، معتقدند كه</span>‌ <span dir="rtl">(ما تُوعَدُونَ)، همان بهشت جاويدان است كه خداوند، آن را به انسان</span>‌<span dir="rtl">هاى شايسته وعده داده است.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: الميزان فى تفسير القرآن: ج ۸ ص ۱۱۵ و ج ۱۸ ص ۳۷۵، الأقسام فى القرآن الكريم: ص ۴۲، تفسير البغوى: ج ۱ ص ۳۵۱، تفسير فخر الرازى: ج ۲۸ ص ۲۰۸، تفسير ابن كثير: ج ۴ ص ۲۵۱، البرهان، زركشى: ج ۴ ص ۸</span>.</ref> <span dir="rtl">همچنين در احاديثى، تصريح شده است كه بهشت، در آسمان است</span>‌<ref><span dir="rtl">ر. ک: ص ۱۵۷ ح ۱۹ و ۲۰</span>.</ref> <span dir="rtl">و بر اين اساس، عدّه</span>‌<span dir="rtl">اى به طور مطلق مى</span>‌<span dir="rtl">گويند كه بهشت، در آسمان قرار دارد؛ امّا موقعيّت آن را در آسمان</span>‌<span dir="rtl">هاى هفتگانه مشخّص نكرده</span>‌<span dir="rtl">اند.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: تفسير مجاهد: ج ۲ ص ۶۱۸، شرح صحيح مسلم، نووى: ج ۲ ص ۲۲۳، شرح نهج البلاغة، ابن ابى‏الحديد: ج ۱۰ ص ۱۲۰، الميزان فى تفسير القرآن: ج ۱ ص ۱۳۹، شرح اُصول الكافى، ملّا صالح مازندرانى: ج ۸ ص ۱۲۴، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۴ ح ۱۰۷، التبيان فى تفسير القرآن: ج ۴</span> <span dir="rtl">ص ۴۳۸، تفسير البغوى: ج ۱ ص ۳۵۱</span>.</ref> <span dir="rtl">از آن ميان، برخى معتقدند كه بهشت در آسمان چهارم است،</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: فيض القدير: ج ۳ ص ۴۷۶، التبيان فى تفسير القرآن: ج ۹ ص ۳۸۵، زاد المسير: ج ۵ ص ۱۶۸</span>.</ref> <span dir="rtl">برخى مى</span>‌<span dir="rtl">گويند در آسمان ششم است</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: فيض القدير: ج ۳ ص ۴۷۸</span>.</ref> <span dir="rtl">و برخى بر اين باورند كه بهشت در آسمان هفتم قرار گرفته است.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: فيض القدير: ج ۳ ص ۴۷۶، بحار الأنوار: ج ۵۷ ص ۲۵۷، التخويف من النار: ص ۶۷، زاد المسير: ج ۵ ص ۱۶۸، تفسير الفخر الرازى: ج ۱۹ ص ۲۳۵</span>.</ref>

<span id="دیدگاه-دوم-بىنيازى-بهشت-از-مكان"></span>
===== <span dir="rtl">دیدگاه دوم: بى</span>‌<span dir="rtl">نيازى بهشت از مكان</span>‌ =====

<span dir="rtl">برخى بر اين باورند كه بهشت و دوزخى جدا از انسان، وجود ندارد؛ بلكه بهشت، معلول ملكات فاضله و دوزخ، پديد آمده از ملكات رذيله است. بنا بر اين، بهشت، نه مادّى است و نه جدا از انسان و به همين جهت، نيازى به مكان</span>‌ <span dir="rtl">مادّى مستقل ندارد. صدرالمتألّهين در اين باره مى</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>

<span dir="rtl">آگاه باش كه هر خوش</span>‌<span dir="rtl">بختى از خوش</span>‌<span dir="rtl">بختان، در عالم آخرت، مملكتى بزرگ و پهناور دارد و جهانى فراتر و گسترده</span>‌<span dir="rtl">تر از هر چه در آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين</span>‌<span dir="rtl">هاست. البتّه آن مملكت، بيرون از ذات او نيست؛ بلكه همۀ مملكت و داشته</span>‌<span dir="rtl">ها و خادمان و ملازمان و بوستان</span>‌<span dir="rtl">ها و درختان و حوريان و غلامانش، جملگى قائم به اويند و او نگهدار آنها و ايجاد كنندۀ آنها به فرمان خداى بلندمرتبه و به قدرت اوست.</span>

<span dir="rtl">وجود اشياى اخروى، هر چند مشابه صورت</span>‌<span dir="rtl">هايى است كه انسان در خواب مى</span>‌<span dir="rtl">بيند و يا در برخى رؤياها ديده مى</span>‌<span dir="rtl">شوند،</span><ref><span dir="rtl">بخصوص به روش شيخ اشراق (سهروردى) كه صورت‏هاى مرآتى را موجودات عالم مثال و صورت‏هاى اخروى را شبيه صورت مرآتى مى‏داند، به شرط اين كه قائم به ذات باشد و نه قائم به آينه، و نيز به روح زنده متعلّق باشد و نه به شبح بى‏روح</span>.</ref> <span dir="rtl">امّا كاملاً و حقيقتاً با آنها متفاوت است. جهت مشابهت آنها، اين است كه هر يک از اين صورت</span>‌<span dir="rtl">ها به گونه</span>‌<span dir="rtl">اى است كه موضوع هيولا و مكان و جهات موادّ امور ياد شده نيست و ميان صورت</span>‌<span dir="rtl">هاى متعدّد آنها، تزاحمى نيست و هيچ چيزى از آن دو نوع صورت، در اين عالم، مزاحم زمان و مكان ديگرى نيست. انسان خوابيده،</span>‌ <span dir="rtl">اى بسا افلاک عظيم و بيابان</span>‌<span dir="rtl">هاى وسيع دوردستى را مى</span>‌<span dir="rtl">بيند، همانند چيزى كه شخص بيدار در اين عالم مى</span>‌<span dir="rtl">بيند. افلاک با اين كه در عالم خارج، تغاير عددى دارند، امّا عرصه را بر همديگر تنگ نمى</span>‌<span dir="rtl">كنند و مزاحم يكديگر نيستند.</span>

<span dir="rtl">همين طور است آنچه انسان، پس از مرگ و در عالم قبر مى</span>‌<span dir="rtl">بيند كه تزاحم و جا تنگ كردن براى يكديگر ميان او و آن اجسام نيست. مرده، در قبر خود، چيزهايى را مى</span>‌<span dir="rtl">بيند كه اگر آنها از اجرام دنيوى بودند، قبر، گنجايش آنها را نداشت؛ امّا تفاوت آنها، به اين است كه صورت</span>‌<span dir="rtl">هايى كه در نشئۀ آخرت هستند، جوهر قوى، وجود شديد و اثر دردمندانه يا لذّتبخش زيادى دارند.</span>

<span dir="rtl">موجودات آن نشئه، قوى</span>‌<span dir="rtl">تر، شديدتر و داراى وجودى برتر و توانمندتر از موجودات اين عالم</span>‌ <span dir="rtl">اند، تا چه رسد به صورت</span>‌<span dir="rtl">هاى رؤيايى و مرآتى. نسبت نشئۀ آخرت به دنيا، همانند نسبت نشئۀ بيدارى به نشئۀ خواب است، چنان كه در اين سخن پيامبر صلی الله علیه و آله آمده است: «مردم، خواب</span> ‌<span dir="rtl">اند و هنگامى كه مى</span>‌<span dir="rtl">ميرند، بيدار مى</span>‌<span dir="rtl">شوند».</span><ref><span dir="rtl">الحكمة المتعالية: ج ۹ ص ۱۷۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">اين نظريّه، بر خلاف ظاهر همۀ آيات و احاديثى است كه بر معاد جسمانى و ثواب و عقاب مادّى، دلالت دارند.</span>

<span id="دیدگاه-سوم-باطن-جهان"></span>
===== <span dir="rtl">دیدگاه سوم: باطن جهان</span>‌ =====

<span dir="rtl">برخی بر این عقیده اند كه بهشت و دوزخ، مادّى و داراى حقيقتى مستقل از وجود انسان</span> ‌<span dir="rtl">اند، هم</span>‌<span dir="rtl">اكنون، وجود خارجى دارند و مكان آنها در همين جهان است و به گسترۀ آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين</span> ‌<span dir="rtl">اند؛ ولى با چشم ظاهر، قابل رؤيت نيستند.</span>

<span dir="rtl">بيان اين نظريّه، چنين است:</span>

<span dir="rtl">بهشت و دوزخ، هر دو در درون و باطن همين جهان قرار دارند و حجاب‌هاى عالم دنيا مانع از مشاهدۀ آنها مى</span>‌<span dir="rtl">شود ولى اولياء اللّٰه مى</span>‌<span dir="rtl">توانند آن را ببينند و پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله نيز به هنگام معراج كه از هياهوى مردم اين جهان دور بود، با چشم ملكوتى خود توانست گوشه</span>‌<span dir="rtl">اى از بهشت را در جهان بالا مشاهده كند. حتّى براى اوليای خدا ممكن است در جذبه</span>‌<span dir="rtl">هاى خاصّ معنوى در روى زمين نيز گهگاه آن را ببينند.</span>

<span dir="rtl">تعبير (وَ إنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكافِرِينَ؛</span><ref><span dir="rtl">عنكبوت: آيۀ ۵۴</span>.</ref> <span dir="rtl">همانا دوزخ به كافران، احاطه دارد) و (إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ* وَ إنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ؛</span><ref><span dir="rtl">انفطار: آيۀ ۱۳ - ۱۴</span>.</ref> <span dir="rtl">به درستى كه نيكان در بهشت</span>‌ <span dir="rtl">اند * و همانا بدكاران، در دوزخ</span> ‌<span dir="rtl">اند) و نيز (كلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ* لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ</span>‌<span dir="rtl">؛</span><ref><span dir="rtl">تكاثر: آيۀ ۵ - ۶</span>.</ref> <span dir="rtl">هرگز چنين نيست! اگر شما علم اليقين داشتيد * دوزخ را مى</span>‌<span dir="rtl">ديديد) ممكن است اشاره به همين معنا باشد.</span>

<span dir="rtl">از يک جهت مى</span>‌<span dir="rtl">توان وجود بهشت را در باطن اين جهان، تشبيه به وجود گلاب در گُل كرد. درست است كه هم گلاب، مادّى است و هم گل؛ ولى مانعى ندارد كه يكى در ديگرى پنهان باشد و با هيچ چشمى مشاهده نشود.</span>

<span dir="rtl">تشبيهى ديگر نيز براى نزديک ساختن اين مطلب به ذهن مى</span>‌<span dir="rtl">توان بيان كرد كه پيش</span>‌<span dir="rtl">تر هم به آن، اشاره</span>‌<span dir="rtl">اى داشتيم و آن، اين كه: در همين جهان مادّه، اشياى زيادى وجود دارند كه در شرايط عادى، براى ما قابل درک و احساس نيستند و بسيارى از آنها در باطن مادّى اين جهان، قرار دارند. مثلاً در زمان واحد، امواج متعدّدى از فرستنده</span>‌<span dir="rtl">هاى راديويى و تلويزيونى جهان، در فضا پخش مى</span>‌<span dir="rtl">شوند و گاه از طريق ماهواره</span>‌<span dir="rtl">ها به تمام دنيا مى</span>‌<span dir="rtl">رسند. در هر خانه</span>‌<span dir="rtl">اى، انواعى از اين امواج وجود دارد؛ ولى هيچ كس آنها را احساس نمى</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span dir="rtl">بعضى از فرستنده</span>‌<span dir="rtl">ها، صداهاى دل</span>‌<span dir="rtl">نشين و روح</span>‌<span dir="rtl">پرور، و بعضى ديگر، آژيرهاى خطر و صداهاى هول</span>‌<span dir="rtl">انگيز و نفرت</span>‌<span dir="rtl">زا پخش مى</span>‌<span dir="rtl">كنند. همچنين بعضى از فرستنده</span>‌<span dir="rtl">هاى تلويزيونى، صحنه</span>‌<span dir="rtl">هاى زيبا و دل</span>‌<span dir="rtl">انگيز و مناظرى روح</span>‌<span dir="rtl">پرور و نشاط‌آور نشان مى</span>‌<span dir="rtl">دهند، در حالى كه امواج ديگر، صحنه</span>‌<span dir="rtl">هاى جنگ و خونريزى و ويرانى و آتش</span>‌<span dir="rtl">سوزى و جنايت را پخش مى</span>‌<span dir="rtl">كنند. تمام اين صحنه</span>‌<span dir="rtl">ها و تصويرها و صداهاى مختلف، در همين دنياى مادّى و در همين فضاى اطراف ما وجود دارند و در واقع، بهشت و دوزخ كوچكى در درون اين جهان، ساخته</span>‌<span dir="rtl">اند.</span>

<span dir="rtl">بعضى از مردم، امواج دستگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى گيرندۀ خود را صداهاى زيبا و نغمه</span>‌<span dir="rtl">هاى دل</span>‌<span dir="rtl">پذير و صحنه</span>‌<span dir="rtl">ها و منظره</span>‌<span dir="rtl">هاى جالب و روح</span>‌<span dir="rtl">پرور قرار مى</span>‌<span dir="rtl">دهند، در حالى كه بعضى ديگر، گيرنده</span>‌<span dir="rtl">هاى خود را اختياراً يا به حكم اجبار، با صداها و صحنه</span>‌<span dir="rtl">هاى ضدّ آن منطبق مى</span>‌<span dir="rtl">سازند. گروه اوّل، در عالمى لذّتبخش، و گروه دوم، در جهانى شكنجه</span>‌<span dir="rtl">آور به سر مى</span>‌<span dir="rtl">برند و اينها همه در حالى است كه جهان ما، جهانى است مادّى و اين امور، همه در دل اين جهان مادّى، نهفته شده است.</span>

<span dir="rtl">اشتباه نشود! هرگز نمى</span>‌<span dir="rtl">گوييم كه بهشت و دوزخ، عيناً چنين</span> ‌<span dir="rtl">اند؛ بلكه تنها مى</span>‌<span dir="rtl">گوييم: چه مانعى دارد كه در عمق اين جهان، عالَم يا عوالم ديگرى باشد؛ ولى ما در شرايط كنونى به هيچ وجه نتوانيم از آن آگاه شويم (چون در ميان ما و آن عالَم يا عوالم، حجاب</span>‌<span dir="rtl">هاى متعدّدى قرار دارد، هرچند كسانى كه توانايى كنار زدن اين حجاب</span>‌<span dir="rtl">ها را داشته باشند، چه بسا در همين جهان نيز آن عوالم را ببينند)؟! دقّت كنيد.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفر آسمانى خود، در آن جا كه غوغاى عالم مادّه، كمتر و عوامل سرگرم كننده، ضعيف</span>‌<span dir="rtl">تر و جلوه</span>‌<span dir="rtl">هاى جلال و جمال خدا بيشتر بود، پرده</span>‌<span dir="rtl">ها را كنار زد و در همان</span> ‌<span dir="rtl">جا گوشه</span>‌<span dir="rtl">هايى از اين دو عالم (بهشت و دوزخ) را كه در باطن و درون اين جهان بود، مشاهده كرد.</span>

<span dir="rtl">البتّه اين، بِدان معنا نيست كه پيامبر خدا صلی الله علیه و آله يا ساير اولياء اللّٰه نمى</span>‌<span dir="rtl">توانند در روى زمين، بهشت يا دوزخ را ببينند؛ بلكه چنان كه از برخى احاديث بر مى</span>‌<span dir="rtl">آيد، اين مشاهده، گاهى در زمين هم اتّفاق افتاده است.</span>

<span dir="rtl">در حديثى كه راوندى در الخرائج آورده است، مى</span>‌<span dir="rtl">خوانيم: در آستانۀ عاشورا هنگامى كه اصحاب و ياران حسين علیه السلام به ايشان، اعلام وفادارى كامل نمودند و از ترک ميدان كربلا و نقض بيعت، سر باز زدند، امام علیه السلام براى آنان دعاى خير كرد و پرده</span>‌<span dir="rtl">ها را از جلو چشمان آنها كنار زد و آنان، آنچه را كه خداوند از نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتى به آنان بخشيده بود، با چشم خويش ديدند و امام علیه السلام منازل و جايگاه</span>‌<span dir="rtl">هايشان را به آنها نشان داد</span><ref><span dir="rtl">الخرائج و الجرائح: ج ۲ ص ۸۴۷ ح ۶۲، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۹۸ ح ۳</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">پيام قرآن: ج ۶ ص ۳۴۱ - ۳۴۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">گفتنى است كه حديثِ نقل شده از امام على علیه السلام در پاسخ جاثليق، مؤيّد اين نظريّه است، با اين تفاوت كه ايشان دنيا را در دل آخرت و آخرت را محيط بر دنيا معرّفى مى</span>‌<span dir="rtl">نمايد. حدیث، اين گونه است كه جاثليق از امام على علیه السلام در بارۀ بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">پرسد: «آيا بهشت در همين دنياست، يا در آخرت است؟» و ايشان مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد:</span>

<span dir="rtl">الدُّنيا فِى الآخِرَةِ وَ الآخِرَةُ مُحيطَةٌ بِالدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">ر. ک: ص ۱۵۶ ح ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">دنيا در [دل</span>‌<span dir="rtl">] آخرت است و آخرت، محيط بر دنياست.</span>

<span dir="rtl">بنا بر اين، هر چند دليل قاطع و روشنى كه مكان بهشت جاويد را به طور دقيق مشخّص كند، در دست نيست، ولى ظاهراً دیدگاه سوم، به واقع، نزديک</span>‌<span dir="rtl">تر است. بر اساس اين دیدگاه، بهشت برزخى، بخش كوچكى از بهشت جاويد است كه در اختيار صالحان قرار مى</span>‌<span dir="rtl">گيرد؛ امّا پس از رستاخيز، آنان به جايگاه اصلى و دائمى، منتقل مى</span>‌<span dir="rtl">گردند، و همچنين است دوزخ برزخى.</span>

<span dir="rtl">گفتنى است كه اين برداشت، با احاديث ثواب و عقاب در برزخ، كاملاً هماهنگ است.</span>

<span id="الفصل-الثالث-أسماء-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثالث: أسماءُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل سوم: نام</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span id="الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۱: الجَنَّةُ</span> ==

<span dir="rtl">۳ / ۱: بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ ألَّا تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">فصّلت: ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(كسانى كه گفتند: پروردگار ما، خداى يكتاست، سپس [بر آن،] ايستادگى كردند، فرشتگان بر ايشان فرود می</span>‌<span dir="rtl">آيند كه: نترسيد و اندوهگين مباشيد و بشارتتان باد بهشتى كه وعده داده می</span>‌<span dir="rtl">شديد!).</span>

<span dir="rtl">راجع: آل عمران: ۱۸۵، النساء: ۱۳، هود: ۲۳ و ۱۰۸، الشعراء: ۹۰، غافر: ۴۰.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: آل عمران: آیۀ ۱۸۵، نساء: آیۀ ۱۳، هود: آیۀ ۲۳ و ۱۰۸، شعرا: آیۀ ۹۰، غافر: آیۀ ۴۰.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">22.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">توضَعُ المَوازينُ يَومَ القِيامَةِ، فَتوزَنُ الحَسَناتُ وَ السَّيِّئاتُ؛ فَمَن رَجَحَت حَسَناتُهُ عَلیٰ سَيِّئاتِهِ مِثقالَ صُؤابَةٍ</span><ref><span dir="rtl">الصؤابة: بیضة البرغوث و القمل. و الصؤاب من الذهب: الدقاق (المحیط في اللغة: ج ۸ ص ۲۰۵ «صأب</span>»).</ref> <span dir="rtl">دَخَلَ الجَنَّةَ، و مَن رَجَحَت سَيِّئاتُهُ عَلیٰ حَسَناتِهِ مِثقالَ صُؤابَةٍ دَخَلَ النّارَ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القرطبي: ج ۷ ص ۲۱۱ عن جابر بن عبد اللّٰه، تاریخ دمشق: ج ۱۴ ص ۳۱۳ ح ۳۵۸۵، فتح الباري: ج ۱۳ ص ۵۳۹ عن جابر بن عبد اللّٰه من دون إسناد إلی أحد من أهل البیت علیهم السلام نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">22.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">روز رستاخيز، ترازوها نصب می</span>‌<span dir="rtl">شوند و خوبى</span>‌<span dir="rtl">ها و بدى</span>‌<span dir="rtl">ها وزن می</span>‌<span dir="rtl">گردند. هر كس خوبى‌هايش به وزن رِشكى (تخم شپشى) از بدى‌هايش سنگين</span>‌<span dir="rtl">تر باشد، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود و هر كس بدى‌هايش به وزن رِشكى، از خوبى‌هايش سنگين</span>‌<span dir="rtl">تر باشد، به دوزخ می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">23.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ خَلَقَ الجَنَّةَ و خَلَقَ النّارَ، فَخَلَقَ لِهٰذِهِ أهلاً ولِهٰذِهِ أهلاً.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۰۵۰ ح ۳۰ عن عائشة، صحیح ابن حبّان: ج ۱ ص ۳۴۸ ح ۱۳۸، المعجم الأوسط: ج ۵ ص ۶ ح ۴۵۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">23.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند، بهشت و دوزخ را آفريد و براى هر يک از آن دو نيز اهلى آفريد.</span>

<span dir="rtl">24.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ غايَةُ السّابِقينَ، النّارُ غايَةُ المُفَرِّطينَ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۵۷، عیون الحکم و المواعظ: ص ۳۰ ح ۴۹۲ و ۴۹۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">24.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت، پایان راه پيشتازان است و دوزخ، منزلگاه تقصیرکاران وا پس ماندگان.</span>

<span dir="rtl">25.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ جَعَلَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله عَلَماً لِلسّاعَةِ، و مُبَشِّراً بِالجَنَّةِ، و مُنذِراً بِالعُقوبَةِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۶۰، مکارم الأخلاق: ج ۱ ص ۳۸، بحار الأنوار: ج ۱۶ ص ۲۸۵ ح ۱۳۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">25.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند، محمّد صلی الله علیه و آله را نشانۀ [قريب الوقوع بودن] قيامت، و بشارت دهنده به بهشت و هشدار دهنده به كيفر، قرار داد.</span>

<span dir="rtl">26.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لَقَد حَمَلتُكُم عَلَى الطَّريقِ الواضِحِ الَّتي لا يَهلِكُ عَلَيها إلّا هالِكٌ؛ مَنِ استَقامَ فَإِلَى الجَنَّةِ، و مَن زَلَّ فَإِلَى النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۱۹، بحار الأنوار: ج ۳۴ ص ۹۷ ح ۹۴۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">26.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">من، شما را به راه روشن بردم؛ راهى كه روندگانش نابود نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، مگر آن كه نابود شدنى باشد. هر كس [در اين راه،] پايدارى ورزد، به سوى بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود و هر كس بلغزد، روانۀ آتش می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">27.</span> <span dir="rtl">الأمالي للمفيد عن داوود بن فرقد: سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّٰهِ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ - صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيهِما - يَقولُ: إنَّ العَمَلَ الصّالِحَ لَيَذهَبُ إلَى الجَنَّةِ فَيُمَهِّدُ لِصاحِبِهِ، كَما يَبعَثُ الرَّجُلُ غُلامَهُ فَيَفرِشُ لَهُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قَرَأَ: «وأمّا الَّذين آمَنوا و عَمِلُوا الصّالِحاتِ فَلِأَنفُسِهِم يَمهَدونَ»</span><ref><span dir="rtl">اقتباس من الآیة ۴۴ من سورة الروم</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۱۹۵ ح ۲۶، الزهد للحسین بن سعید: ص ۸۲ ح ۴۷، عدّة الداعي: ص ۲۱۷ نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۷ ح ۱۸۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">27.</span> <span dir="rtl">الأمالى، مفيد</span> - <span dir="rtl">به نقل از داوود بن فرقد</span> -<span dir="rtl">: از امام جعفر صادق - كه درودهاى خدا بر او باد- شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «كار نيک به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود و [همه چيز را] براى صاحب خود، آماده می</span>‌<span dir="rtl">كند، همان طور كه كسى غلامش را می</span>‌<span dir="rtl">فرستد و برايش فرش می</span>‌<span dir="rtl">گستراند».</span>

<span dir="rtl">سپس امام علیه السلام خواند: «و امّا كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند، براى خودشان آماده می</span>‌<span dir="rtl">كنند».</span><ref><span dir="rtl">مضمون آيهٔ ۴۴ از سورهٔ روم</span>.</ref>

<span id="جنة-النعيم"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۲: جَنَّةُ النَّعيمِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۳ / ۲: بهشت پُرنعمت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ اجْعَلْنِي مِنْ وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ).</span><ref><span dir="rtl">الشعراء: ۸۵ ـ ۸۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و مرا از وارثان بهشتِ پُرنعمت گردان).</span>

<span dir="rtl">راجع: الواقعة: ۸۸ ـ ۹۱، الحجّ: ۵۶ ـ ۵۷، یونس: ۹، لقمان: ۸ و.…</span>

<span dir="rtl">ر. ک: واقعه: آیۀ ۸۸-۹۱، حج: آیۀ ۵۶-۵۷، یونس:‌ آیۀ ۹، لقمان: آیۀ ۸ و.…</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">28.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في الدُّعاءِ</span> -<span dir="rtl">: يا ذَا العِزَّةِ وَ السُّلطانِ، وَ القُوَّةِ وَ البُرهانِ، أجِرنا مِن عَذابِكَ الأَلِيمِ، وَ اجعَلنا مِن سُكّانِ دارِ النَّعيمِ، يا أرحَمَ الرّاحِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">البلد الأمین: ص ۳۲۳ عن الزهري</span>.</ref>

<span dir="rtl">28.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعا</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى خداوند قدرت و سلطنت و نيرو و برهان! ما را از عذاب دردناكت در پناه خويش بدار و از ساكنان سراى پُرنعمت، قرارمان ده،</span>‌<span dir="rtl">اى مهربان‌ترينِ مهربانان!</span>

<span dir="rtl">29.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في الدُّعاءِ</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ إنَّكَ خَلَقتَ جَنَّةً لِمَن أطاعَكَ، وأَعدَدتَ فيها مِنَ النَّعيمِ المُقيم ما لا يَخْطُرُ عَلَى</span>‌ <span dir="rtl">القُلوبِ، ووَصَفتَها بِأَحْسَنِ الصِّفَةِ في كِتابِكَ، و شَوَّقتَ إلَيها عِبادَكَ، و أَمَرتَ بِالمُسابَقَةِ إلَيها، و أَخبَرتَ عَن سُكّانِها و ما فيها مِن حُورٍ عينٍ كَأَنَّهُنَّ بَيضٌ مَكنونٌ، و وِلدانٍ كَاللُّؤْلُؤِ المَنثورِ، و فاكِهَةٍ و نَخلٍ و رُمّانٍ، وجَنّاتٍ مِن أعنابٍ، و أَنهارٍ مِن طَيِّبِ الشَّرابِ، و سُندُسٍ وَ استَبرَقٍ، و سَلسَبيلٍ و رَحيقٍ مَختومٍ، وَ أَسوِرَةٍ مِن فِضَّةٍ، و شَرابٍ طَهُورٍ، و مُلكٍ كَبيرٍ، و قُلتَ مِن بَعدِ ذٰلِكَ تَبارَكتَ وَ تَعالَيتَ: (فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما اُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ)</span><ref><span dir="rtl">السجدة: ۱۷</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">بحار الأنوار: ج ۹۴ ص ۱۳۵ ح ۱۹ نقلاً عن الکتاب العتیق الغروي</span>.</ref>

<span dir="rtl">29.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعا</span> -<span dir="rtl">: بار خدايا! تو براى كسى كه فرمانت بَرَد، بهشتى آفريدى و در آن، چنان نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى ماندگارى فراهم آوردى كه هيچ كس تصوّرش را هم نمی</span>‌<span dir="rtl">كند، و آن بهشت را در كتابت به نيكوترين شكل، وصف نمودى و بندگانت را به آن، تشويق كردى و آنان را به پيشى گرفتن به سوى آن، فرمان دادى و از ساكنان آن و آنچه در آن بهشت است، خبر دادى از: سيه‌چشمانى كه [از سيمين‌بَرى] چونان تخم شترمرغ، [زير پَر] پنهان</span>‌ <span dir="rtl">اند، و پسركانى كه گويى مرواريدهاى پراكنده</span>‌ <span dir="rtl">اند، و ميوه</span>‌<span dir="rtl">ها و خرمابُنان و انار، و باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى انگور، و جويبارانى از نوشيدنىِ پاک، و جامه</span>‌<span dir="rtl">هاى ابريشمى و ديباى ستبر، و [چشمۀ] سَلسَبيل و بادۀ نابِ سر به مُهر، و دستبندهاى سيمين، و شراب پاک، و سلطنتى بزرگ، و در پىِ اين همه - اى بلندمرتبه و والا - فرمودى: (هيچ كس نمی</span>‌<span dir="rtl">داند چه مايه</span>‌<span dir="rtl">هاى شادمانى، به پاداش آنچه انجام می</span>‌<span dir="rtl">دادند، براى آنان پنهان شده است).</span>

<span id="الفردوس"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۳: الفِردَوسُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۳ / ۳: فردوس</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(أُولٰئِكَ هُمُ الْوارِثُونَ* الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيها خالِدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">المؤمنون: ۱۰ ـ ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(آنان‌</span> ‌<span dir="rtl">اند كه خود، وارثان</span> ‌<span dir="rtl">اند * همانان كه فردوس را به ارث می</span>‌<span dir="rtl">برند و در آن، جاودان می</span>‌<span dir="rtl">مانند).</span>

<span dir="rtl">راجع: الكهف: ۱۰۷ ـ ۱۰۸.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: کهف: آیۀ ۱۰۷ - ۱۰۸.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">30.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سَلُوا اللّٰهَ الفِردَوسَ، فَإِنَّها سُرَّةُ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۲ ص ۴۰۲ ح ۳۴۰۲ عن أبي أمامة، المعجم الکبیر: ج ۸ ص ۲۴۶ ح ۷۹۶۶، الدرّ المنثور: ج ۵ ص ۴۶۷ نقلاً عن الطبراني وابن مردویه</span>.</ref>

<span dir="rtl">30.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فردوس را از خدا بخواهيد؛ چرا كه بهترين جاى بهشت است.</span>

<span dir="rtl">31.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">يَقولُ الرَّبُّ تَبارَكَ و تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لِمَلائِكَتِهِ: يا مَلائِكَتِي، اُنظُروا إلىٰ عَبدي أحيا لَيلَةً ابتِغاءَ مَرضاتي، أسكِنوهُ الفِردَوسَ، و لَهُ فيها مِئَةُ ألفِ مَدينَةٍ، في كُلِّ مَدينَةٍ جَميعُ ما تَشتَهِي الأَنفُسُ و تَلَذُّ الأَعيُنُ و لم يَخطُر عَلىٰ بالٍ، سِوىٰ</span>‌ <span dir="rtl">ما أعدَدتُ لَهُ مِنَ الكَرامَةِ وَ المَزيدِ وَ القُربَةِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۴۷۶ ح ۱۳۷۴، ثواب الأعمال: ص ۶۷ ح ۱ کلاهما عن جابر بن إسماعیل عن الإمام الصادق عن أبیه علیهما السلام، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۱۴۱ ح ۸۰۰ عن الإمام الصادق عنه علیهما السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۶ ح ۱۵۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">31.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند بزرگ و والا، به فرشتگان می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «اى فرشتگان من! ببينيد كه بنده‌ام يک شب را براى جلب خشنودى من به بيدارى و عبادت گذرانده است. او را در فردوس، اسكان دهيد. در آن جا براى او صد هزار شهر است كه در هر شهرى، آنچه دل</span>‌<span dir="rtl">ها هوس می</span>‌<span dir="rtl">كنند و چشم</span>‌<span dir="rtl">ها از آن لذّت می</span>‌<span dir="rtl">برند و بر هيچ ذهنى خطور نكرده است، هست و اينها غير از كرامت و افزونى و مقام قُربى است كه برايش آماده ساخته‌ام».</span>

<span id="دار-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۴: دارُ السَّلامِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۳ / ۴: سراى سلامت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ اللهُ يَدْعُوا إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">دارِ السَّلامِ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ).</span><ref><span dir="rtl">یونس: ۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و خداوند، به سراى سلامت، فرا می</span>‌<span dir="rtl">خوانَد و هر كه را بخواهد، به راه راست، هدايت می</span>‌<span dir="rtl">كند).</span>

<span dir="rtl">(لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ هُوَ وَلِيُّهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الأنعام: ۱۲۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(براى آنان نزد پروردگارشان، سراى سلامت است و به [پاداش</span>‌<span dir="rtl">] آنچه انجام می دادند، او يارشان خواهد بود).</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">32.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ حَشَرَ اللّٰهُ الخَلائِقَ، نادىٰ</span><ref><span dir="rtl">کذا في المصدر، و الظاهر سقوط حرف واوٍ؛ إمّا قبل کلمة «حشر» أو قبل کلمة «نادیٰ</span>».</ref> <span dir="rtl">مُنادٍ: لِيَقُم أهلُ الفَضلِ! فَيَقومُ فِئامٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">الفِئام: الجماعة من الناس، لا واحد له من لفظه (القاموس المحیط: ج ۴ ص ۱۵۸ «فأم</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ النّاسِ، فَتَستَقبِلُهُمُ المَلائِكَةُ يُبَشِّرُونَهُم بِالجَنَّةِ، و يَقولونَ: ما فَضلُكُم هٰذَا الَّذي تَدخُلُونَ بِهِ الجَنَّةَ قَبلَ الحِسابِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: كُنّا نَعفو عَمَّن ظَلَمَنا، و نَصِلُ مَن قَطَعَنا، و نَحلُمُ إذا جُهِلَ عَلَينا.</span>

<span dir="rtl">فَيُقالُ لَهُمُ: ادخُلُوا الجَنَّةَ، فَنِعمَ أجرُ العامِلينَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ يُنادي مُنادٍ: لِيَقُم أهلُ الصَّبرِ! فَيَقومُ فِئامٌ مِنَ النّاسِ، فَتَستَقبِلُهُمُ المَلائِكَةُ يُبَشِّرُونَهُم بِالجَنَّةِ و يَقولونَ: ما صَبرُكُم هٰذَا الَّذي تَدخُلُونَ بِهِ الجَنَّةَ قَبلَ الحِسابِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: كُنّا نُصَبِّرُ أنفسَنا عَلىٰ طاعَةِ اللّٰهِ، و نَصبِرُ عَن مَعاصِي اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">فَيُقالُ لَهُمُ: ادخُلُوا الجَنَّةَ، فَنِعمَ أجرُ العامِلينَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ يُنادي مُنادٍ: لِيَقُم جِيرانُ اللّٰهِ في دارِ السَّلامِ! فَيَقومُ فِئامٌ مِنَ النّاسِ، فَتَسْتَقبِلُهُمُ المَلائِكَةُ يُبَشِّرونَهُم بِالجَنَّةِ، و يَقولونَ: ما فَضلُكُم هٰذَا الَّذي جاوَرتُم بِهِ اللّٰهَ في دارِ السَّلامِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: كُنَّا نَتَحابُّ فِي اللّٰهِ، و نَتَزاوَرُ فِي اللّٰهِ، و نَتَواصَلُ فِي اللّٰهِ، و نَتَباذَلُ فِي اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">فَيُقالُ لَهُمُ: ادخُلُوا الجَنَّةَ، فَأَنتُم جيرانُ اللّٰهِ في دارِ السَّلامِ.</span><ref><span dir="rtl">دعائم الإسلام: ج ۲ ص ۳۲۵ ح ۱۲۲۶ عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">32.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چون روز رستاخيز شود، خداوند، آفريدگان را گِرد مى</span>‌<span dir="rtl">آورد و ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى ندا مى</span>‌<span dir="rtl">دهد كه: «اهل فضیلت برخيزند!». پس گروهى از مردم بر مى</span>‌<span dir="rtl">خيزند و فرشتگان به پيشوازشان مى</span>‌<span dir="rtl">روند و آنان را به بهشت، مژده مى</span>‌<span dir="rtl">دهند و مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: اين فضیلت شما چه بوده كه به سبب آن، پيش از حسابرسى، به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">رويد؟</span>

<span dir="rtl">آنها مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: ما چنان بوديم كه از هر كس بر ما ستم مى</span>‌<span dir="rtl">كرد، گذشت مى</span>‌<span dir="rtl">كرديم و به هر كه از ما مى</span>‌<span dir="rtl">بُريد، مى</span>‌<span dir="rtl">پيوستيم [و صلۀ رحم مى</span>‌<span dir="rtl">كرديم] و با هر كه به ما نادانى روا مى</span>‌<span dir="rtl">داشت [و گستاخى مى</span>‌<span dir="rtl">كرد]، بردبارى مى</span>‌<span dir="rtl">ورزيديم.</span>

<span dir="rtl">پس بديشان گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود: به بهشت در آييد، كه چه نيكوست مزد عمل كنندگان!</span>

<span dir="rtl">سپس، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى ندا مى</span>‌<span dir="rtl">دهد كه: «اهل شكيبايى برخيزند!». پس گروهى از مردم برمى</span>‌<span dir="rtl">خيزند و فرشتگان، به پيشوازشان مى</span>‌<span dir="rtl">روند و آنان را به بهشت، مژده مى</span>‌<span dir="rtl">دهند و مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: اين شكيبايى شما، چه بوده كه به سبب آن، پيش از حسابرسى، به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">رويد؟</span>

<span dir="rtl">آنها مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: خويشتن را بر طاعت خدا به شكيب وا مى</span>‌<span dir="rtl">داشتيم و در ترک معاصى خدا، شكيبايى مى</span>‌<span dir="rtl">ورزيديم.</span>

<span dir="rtl">پس بديشان گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود: به بهشت در آييد كه چه نيكوست مزد عمل كنندگان!</span>

<span dir="rtl">سپس ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى ندا مى</span>‌<span dir="rtl">دهد كه: «همسايگان خدا در سراى سلامت برخيزند!». سپس گروهى از مردم بر مى</span>‌<span dir="rtl">خيزند و فرشتگان به پيشوازشان مى</span>‌<span dir="rtl">روند و آنها را به بهشت، مژده مى</span>‌<span dir="rtl">دهند و مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: اين امتياز شما، چه بوده كه به سبب آن، در سراى سلامت، همسايۀ خدا گشته</span>‌<span dir="rtl">ايد؟</span>

<span dir="rtl">آنها مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: ما براى خدا يكديگر را دوست مى</span>‌<span dir="rtl">داشتيم و براى خدا به ديدار يكديگر مى</span>‌<span dir="rtl">رفتيم و براى خدا با يكديگر رابطه داشتيم و براى خدا به يكديگر بخشش مى</span>‌<span dir="rtl">نموديم.</span>

<span dir="rtl">پس بديشان گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود: به بهشت در آييد كه شما همسايگان خدا در سراى سلامت هستيد.</span>

<span dir="rtl">33.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اِعمَلوا - رَحِمَكُمُ اللّٰهُ - عَلىٰ أعلامٍ بَيِّنَةٍ، فَالطَّريقُ نَهجٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">النَهْج: الطریق الواضح (مجمع البحرین: ج ۳ ص ۱۸۳۹ «نهج</span>»).</ref> <span dir="rtl">يَدعو إلىٰ دارِ السَّلامِ، و أَنتُم في دارِ مُستَعتَبٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">دار مُسْتَعْتَب: دار جزاء لا دار عمل. و استعتب: طلب أن یُرضى عنه (النهایة: ج ۳ ص ۱۷۵ «عتب»). قال ابن أبي الحدید: أي في دارٍ یمکنکم فیها استرضاء الخالق سبحانه و استعتابه (شرح نهج البلاغة: ج ۷ ص ۶۵</span>).</ref> <span dir="rtl">عَلىٰ مَهَلٍ و فَراغٍ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۹۴؛ بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۱۹۰ ح ۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">33.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خدايتان رحمت كند! با توجّه به نشانه</span>‌<span dir="rtl">هاى آشكار [حق]، عمل كنيد؛ چرا كه اين راه (اسلام)، راه روشنى است كه به سراى سلامت می</span>‌<span dir="rtl">خوانَد و شما هم هنوز در سرايى هستيد كه فرصت و فراغت آن را داريد تا خشنودى پروردگارتان را به دست آوريد.</span>

<span dir="rtl">34.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (وَ اللّٰهُ يَدْعُوا إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">دارِ السَّلامِ)</span> - <span dir="rtl">: إنَّ السَّلامَ هُوَ اللّٰهُ عزّ و جلّ، و دارَهُ الَّتي خَلَقَها لِأَولِيائِهِ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۱۷۷ ح ۲ عن العلاء بن عبد الکریم</span>.</ref>

<span dir="rtl">34.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ این سخن خداوند عزّ و جلّ: (و خداوند، به سراى سلام، فرا می</span>‌<span dir="rtl">خوانَد)</span> - <span dir="rtl">: سلام، خداست و سراى او كه آن را براى دوستانش آفريده، بهشت است.</span>

<span dir="rtl">35.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في دُعاءِ يَومِ الجُمُعَةِ</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ أنتَ السَّلامُ و مِنكَ السَّلامُ، أسأَلُكَ يا ذَا الجَلالِ و الإِكرامِ فَكاكَ رَقَبَتي مِنَ النّارِ، و أَن تُسكِنَني دارَ السَّلامِ.</span><ref><span dir="rtl">مصباح المتهجّد: ص ۳۳۵، الدروع الواقیة: ص ۱۵۴، بحار الأنوار: ج ۹۷ ص ۱۷۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">35.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعاى روز جمعه</span> -<span dir="rtl">: بار خدايا! تويى سلام و از توست سلام. از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم -</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار صاحب شُكوه و ارجمندى - كه مرا از آتش بِرَهانى و در سراى سلامت، اسكانم دهى.</span>

<span id="دار-المتقين"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۵: دارُ المُتَّقينَ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۳ / ۵: سراى پرهيزگاران</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ماذا أنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً لِلَّذِينَ أحْسَنُوا في هٰذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ* جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُمْ فِيها ما يَشاؤُونَ كَذٰلِكَ يَجْزِي اللهُ الْمُتَّقِينَ).</span><ref><span dir="rtl">النحل: ۳۰ ـ ۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و به كسانى كه پرهيزگارى كردند، گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود: «پروردگارتان چه فرو فرستاد؟». می</span>‌<span dir="rtl">گويند: خوبى. براى كسانى كه در اين دنيا نيكى كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، [پاداش] نيكويى است و قطعاً سراى آخرت، بهتر است و چه نيكوست سراى پرهيزگاران! * بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى دست نخورده كه وارد آنها می</span>‌<span dir="rtl">شوند. در پاى آن بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها، جويبارها روان اند. در آن جا، هر چه بخواهند، براى آنان [فراهم] است. خدا، اين چنين به پرهيزگاران، پاداش می</span>‌<span dir="rtl">دهد).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">36.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الدُّنيا دارُ الأَشقِياءِ. الجَنَّةُ دارُ الأَتقِياءِ.</span><ref><span dir="rtl">غرر الحکم: ح ۴۳۷ و ح ۴۳۸، عیون الحکم و المواعظ: ص ۳۳ ح ۶۰۰ و ۶۰۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">36.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">دنيا، سراى شوربختان است و بهشت، سراى پرهيزگاران.</span>

<span id="دار-المقامة"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۶: دارُ المُقامَةِ</span> ==

<span dir="rtl">۳ / ۶: سراى ماندگارى</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي أذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ* الَّذِي أحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا يَمَسُّنا فِيها نَصَبٌ وَ لا يَمَسُّنا فِيها لُغُوبٌ).</span><ref><span dir="rtl">فاطر: ۳۴ ـ ۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و گفتند: «ستايش، خدايى را كه اندوه را از ما بُرد، كه پروردگار ما، آمرزگارى سپاس‌گزار است * همو كه ما را به لطف خويش در سراى ماندگارى، جاى داد؛ سرايى كه در آن، نه رنجى به ما می</span>‌<span dir="rtl">رسد و نه درماندگى</span>‌<span dir="rtl">اى گريبانگير ما می</span>‌<span dir="rtl">شود»).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">37.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اِتَّقُوا اللّٰهَ تَقِيَّةَ مَن سَمِعَ فَخَشَعَ... وَ استَظهَرَ</span><ref><span dir="rtl">اسْتَظْهَرَ: احتاط في الأمر و بالغ في حفظه وإصلاحه (مجمع البحرین: ج ۲ ص ۱۱۴۹ «ظهر</span>»).</ref> <span dir="rtl">زاداً لِيَومِ رَحيلِهِ، و وَجهِ سَبيلِهِ، و حالِ حاجَتِهِ، و مَوطِنِ فاقَتِهِ، و قَدَّمَ أمامَهُ لِدارِ مُقامِهِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۸۳، تحف العقول: ص ۲۱۰ و لیس فیه صدره، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۴۳۸ ح ۴۸؛ دستور معالم الحکم: ص ۵۳ و لیس فیه صدره</span>.</ref>

<span dir="rtl">37.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از خدا پروا داريد، همچون پروادارىِ كسى كه [پند را] شنيد و به جان خريد... و براى روز كوچيدنش، و راه سفرش، و گاهِ نيازش، و جاى تنگ‌دستى‌اش، كوله‌بارى از توشه فراهم آورد و پيشاپيش، براى سراى ماندگارى</span>‌<span dir="rtl">اش [كردار نيک] فرستاد.</span>

<span dir="rtl">38.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الحَمدُ لِلهِ عَلىٰ ما عَرَّفَنا مِن نَفسِهِ، و أَلهَمَنا مِن شُكرِهِ...حَمداً نُعتَقُ بِهِ مِن أليمِ نارِ اللّٰهِ إلىٰ كَريمِ جِوارِ اللّٰهِ، حَمداً نُزاحِمُ بِهِ مَلائِكَتَهُ المُقَرَّبينَ، و نُضامُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">تَضامَّ القوم: إذا انضمّ بعضهم إلى بعض (لسان العرب: ج ۱۲ ص ۳۵۸ «ضمم</span>»).</ref> <span dir="rtl">بِهِ أنبِياءَهُ المُرسَلينَ، في دارِ المُقامَةِ الَّتي لا تَزولُ، و مَحَلِّ كَرامَتِهِ</span>‌ <span dir="rtl">الَّتي لا تَحولُ.</span><ref><span dir="rtl">الصحیفة السجّادیّة: ص ۲۰ الدعاء ۱؛ ینابیع المودّة: ج ۳ ص ۴۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">38.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ستايش، خداى را كه خويشتن را به ما شناسانْد و سپاس‌گزارى</span>‌<span dir="rtl">اش را به ما الهام فرمود...؛ ستايشى كه به سبب آن، از آتش دردناک او بِرَهيم و در پناه كريمانۀ خدا بيارميم؛ ستايشى كه به سبب آن، با فرشتگان مقرّب او هم‌نشين شويم و در سراى ماندگارىِ جاويدان و جايگاه كرامت پايدار او با پيامبران فرستاده‌اش، يک جا گِرد آييم.</span>

<span id="دار-الأمن"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۷: دارُ الأمنِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۳ / ۷: سراى امنيّت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنَّ الْمُتَّقِينَ في مَقامٍ أمِينٍ* في جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ</span>‌<span dir="rtl">... يَدْعُونَ فِيها بِكُلِّ فاكِهَةٍ آمِنِينَ).</span><ref><span dir="rtl">الدّخان: ۵۱ - ۵۲ و ۵۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به راستى، پرهيزگاران، در جايگاهى امن و آسوده اند * در بوستان</span>‌<span dir="rtl">ها و كنار چشمه‌سارها.… در آن جا هر ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى را [كه بخواهند،] آسوده‌خاطر می</span>‌<span dir="rtl">طلبند).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">39.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كونوا مِن أهلِ الحَقِّ تُعرَفوا بِهِ و تَتَعارَفوا عَلَيهِ، فَإِنَّ اللّٰهَ خَلَقَ الخَلقَ بِقُدرَتِهِ... و جَعَلَ ثَوابَ أهلِ طاعَتِهِ النَّضرَةَ</span><ref><span dir="rtl">نَضَرَهُ و نَضَّره: من النضارة؛ و هی حُسن الوجه و البریق (النهایة: ج ۵ ص ۷۱ «نضر</span>»).</ref> <span dir="rtl">في وَجهِهِ، في دارِ الأَمنِ وَ الخُلدِ الَّذي</span>‌ <span dir="rtl">لا يَروعُ</span>‌<ref><span dir="rtl">في المصدر: «یورع»، و التصویب من بحار الأنوار</span>.</ref> <span dir="rtl">أهلُهُ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب سلیم بن قیس: ج ۲ ص ۷۱۶ ح ۱۷، بحار الأنوار: ج ۳۴ ص ۲۶۳ ح ۱۰۰۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">39.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اهل حق باشيد تا بِدان شناخته شويد و با آن، يكديگر را بشناسيد؛ زيرا خداوند، آفريدگان را به قدرت خويش بيافريد... و پاداش فرمان‌بُردارانش را خرّمى روىِ آنان قرار داد، در سراى امنيّت و جاويدان كه ساكنان آن، هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">هراسند.</span>

<span dir="rtl">40.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما ضَرَّ إخوانَنَا الَّذينَ سُفِكَت دِماؤُهُم - و هُم بِصِفِّينَ - ألّا يَكونُوا اليَومَ أحياءً؛ يُسيغونَ الغُصَصَ</span><ref><span dir="rtl">إساغة الغُصص هنا کنایة عن کثرة الآلام و مشاهدة المنکرات بحیث صار تجرّع الغصص عادة لهم، و الغصّة: ما یعترض في الحلق (بحار الأنوار: ج ۳۴ ص ۱۲۹</span>).</ref><span dir="rtl">، و يَشرَبونَ الرَّنقَ</span><ref><span dir="rtl">الرَّنْق: الکَدِر (لسان العرب: ج ۱۰ ص ۱۲۷ «رنق</span>»).</ref><span dir="rtl">؟! قَد - وَ اللّٰهِ - لَقُوا اللّٰهَ فَوَفّاهُم اُجورَهُم، و أَحَلَّهُم دارَ الأَمنِ بَعدَ خَوفِهِم.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۸۲، بحار الأنوار: ج ۳۴ ص ۱۲۷ ح ۹۵۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">40.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">برادران ما را كه خون‌هايشان در صفّين ريخته شد، چه گزند كه امروز، زنده نباشند، كه غصّه بخورند و آب</span>‌<span dir="rtl">هاى تيره بنوشند؟! به خدا سوگند كه آنان، به ديدار خدا شتافتند و خداوند، مزدشان را كامل عطايشان فرمود و آنان را كه [در اين دنيا] بيم داشتند، در سراى امنيّت جاى داد.</span>

<span id="دار-الكرامة"></span>
== <span dir="rtl">۳ / ۸: دارُ الكَرامَةِ</span> ==

<span dir="rtl">۳ / ۸: سراى كرامت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلاً كَرِيماً).</span><ref><span dir="rtl">النساء: ۳۱ و راجع المعارج: ۳۵ و یس: ۲۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(اگر از گناهان بزرگى كه از آنها نهى شده‌ايد، دورى گزينيد، بدى</span>‌<span dir="rtl">هاى شما را از شما می</span>‌<span dir="rtl">زداييم و شما را در جايگاهى ارجمند، در می</span>‌<span dir="rtl">آوريم).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">41.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اِعلَمُوا أنَّهُ مَن يَتَّقِ اللّٰهَ يَجعَل لَهُ مَخرَجاً مِنَ الفِتَنِ، و نوراً مِن الظُّلَمِ، و يُخَلِّدُهُ فيمَا اشتَهَت نَفسُهُ، و يُنزِلُهُ مَنزِلَ الكَرامَةِ عِندَهُ، في دارٍ اصطَنَعَها لِنَفسِهِ؛ ظِلُّها عَرشُهُ، و نورُها بَهجَتُهُ، و زُوّارُها مَلائِكَتُهُ، و رُفَقاؤُها رُسُلُهُ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۸۳، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۳ ح ۱۰۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">41.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بدانيد كه هر كس از خدا پروا بدارد، خداوند براى او، راه برون‌رفتى از فتنه</span>‌<span dir="rtl">ها و روشنايى در تاريكى</span>‌<span dir="rtl">ها قرار می</span>‌<span dir="rtl">دهد و او را در جايى كه خواستِ اوست، جاويدان می</span>‌<span dir="rtl">گرداند و او را در جايگاهى ارجمند (گرامى) به نزد خويش جاى می</span>‌<span dir="rtl">دهد؛ در سرايى كه آن را براى خويش برگزيده و سايۀ آن، عرش اوست و روشنايى</span>‌<span dir="rtl">اش شادمانى او، و ديدار كنندگانش فرشتگان اویند و رفيقانش پيامبران او.</span>

<span dir="rtl">42.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في مُناجاةٍ لَهُ</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجعَلنا مِنَ الَّذينَ... ظَفِروا بِحَبلِ النَّجاةِ، و عُروَةِ السَّلامَةِ، وَ المُقامِ في دارِ الكَرامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">بحار الأنوار: ج ۹۴ ص ۱۲۶ ح ۱۹ نقلاً عن الکتاب العتیق الغروي</span>.</ref>

<span dir="rtl">42.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در يكى از مناجات‌های خود</span> -<span dir="rtl">: بار خدايا! بر محمّد و دودمان محمّد درود فرست و ما را از كسانى قرار ده كه... به ريسمان نجات، و دستگيرۀ سلامت، و اقامت در سراى كرامت (گراميداشت) دست يافتند.</span>

<span id="الفصل-الرابع-أوصاف-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الرابع: أوصافُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل چهارم: اوصاف بهشت</span>

<span id="سعة-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱: سَعَةُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱: گستردگى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(سابِقُوا إلى</span>‌ <span dir="rtl">مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ اُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ ذٰلِكَ فَضْلُ اللهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللّٰهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ).</span><ref><span dir="rtl">الحدید: ۲۱ و راجع آل عمران: ۱۳۳ و الحدید: ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(بر يكديگر، پيشى بجوييد به سوى آمرزشى از جانب پروردگارتان و بهشتى كه پهنايش، چون پهناى آسمان و زمين است و براى كسانى آماده شده است كه به خدا و پيامبرانش، ايمان آورده‌اند. اين، فضل خداست. به هر كس كه بخواهد، آن را می</span>‌<span dir="rtl">دهد و خداوند، صاحب فضل بزرگ است).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">43.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قوموا إلىٰ جَنَّةٍ عَرضُهَا السَّماواتُ وَ الأَرضُ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۳ ص ۱۵۱۰ ح ۱۹۰۱ عن أنس، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۲۷۵ ح ۱۲۴۰۱، المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۴۸۱ ح ۵۷۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">43.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">برخیزید به سوى بهشتى كه پهنایش آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين است.</span>

<span dir="rtl">44.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا اُدخِلَ المُؤمِنُ إلىٰ مَنازِلِهِ فِي الجَنَّةِ و وُضِعَ عَلىٰ رَأسِهِ تاجُ المُلكِ وَ الكَرامَةِ، اُلبِسَ حُلَلَ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ وَ الياقُوتِ وَ الدُّرِّ المَنظومِ في الإِكليلِ تَحتَ التّاجِ. قالَ: و أُلبِسَ سَبعينَ حُلَّةَ حَرِيرٍ بِأَلوانٍ مُختَلِفَةٍ و ضُروبٍ مُختَلِفَةٍ، مَنسوجَةً بِالذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ وَ اللُّؤلُؤِ وَ الياقُوتِ الأَحمَرِ، فَذٰلِكَ قَولُهُ عزّ و جلّ: (يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ)</span><ref><span dir="rtl">الحجّ: ۲۳ و راجع آل عمران: ۱۲۳ و الإنسان: ۲۰</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَإِذا جَلَسَ المُؤمِنُ عَلىٰ سَريرِهِ اهتَزَّ سَريرُهُ فَرَحاً، فَإِذَا استَقَرَّ لِوَلِيِّ اللّٰهِ جَلَّ و عَزَّ مَنازِلُهُ فِي الجِنانِ، اِستَأذَنَ عَلَيهِ المَلَكُ المُوَكَّلُ بِجِنانِهِ لِيُهَنِّئَهُ بِكَرامَةِ اللّٰهِ عزّ و جلّ إيّاهُ، فَيَقولُ لَهُ خُدّامُ المُؤمِنِ مِنَ الوُصَفاءِ وَ الوَصائِفِ: مَكانَكَ! فَإِنَّ وَلِيَّ اللّٰهِ قَدِ اتَّكَأَ عَلىٰ أريكَتِهِ، و زَوجَتُهُ الحَوراءُ تَهَيَّأُ لَهُ، فَاصبِر لِوَلِيِّ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَتَخرُجُ عَلَيهِ زَوجَتُهُ الحَوراءُ مِن خَيمةٍ لَها تَمشي مُقبِلَةً و حَولَها وَصائِفُها، و عَلَيها سَبعونَ حُلَّةً مَنسوجَةً بِالياقوتِ وَ اللُّؤلُؤِ وَ الزَّبَرجَدِ، و هِيَ مِن مِسكٍ و عَنبَرٍ، و عَلىٰ رَأسِها تاجُ الكَرامَةِ، و عَلَيها نَعلانِ مِن ذَهَبٍ مُكَلَّلَتانِ بِالياقوتِ وَ اللُّؤلُؤِ، شِراكُهُما</span><ref><span dir="rtl">الشِّراکُ: أحد سُیور النَّعلِ التي تکون على وجهها (النهایة: ج ۲ ص ۴۶۷ «شرك</span>»).</ref> <span dir="rtl">ياقوتٌ أحمَرُ، فَإِذا دَنَت مِن وَلِيِّ اللّٰهِ فَهَمَّ أن يَقومَ إلَيها شَوقاً، فَتَقولُ لَهُ: يا وَلِيَّ اللّٰهِ، لَيسَ هٰذا يَومَ تَعَبٍ و لا نَصَبٍ، فَلا تَقُم، أنا لَكَ و أَنتَ لي.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَعتَنِقانِ مِقدارَ خَمسِمِئَةِ عامٍ مِن أعوامِ الدُّنيا لا يَمَلُّها و لا تَمَلُّهُ. قالَ: فَإِذا فَتَرَ بَعضَ الفُتورِ مِن غَيرِ مَلالَةٍ، نَظَرَ إلىٰ عُنُقِها فَإِذا عَلَيها قَلائِدُ مِن قَصَبٍ مِن ياقوتٍ أحمَرَ، وَسَطُها لَوحٌ صَفحَتُهُ دُرَّةٌ مَكتوبٌ فيها: أنتَ يا وَلِيَّ اللّٰهِ حَبيبي و أَنَا الحَوراءُ حَبيبَتُكَ، إلَيكَ تَناهَت نَفسي و إلَيَّ تَناهَت نَفسُكَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ يَبعَثُ اللّٰهُ إلىٰ ألفِ مَلَكٍ يُهَنِّئُونَهُ بِالجَنَّةِ و يُزَوِّجونَهُ بِالحَوراءِ. قالَ: فَيَنتَهونَ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أوَّلِ بابٍ مِن جِنانِهِ، فَيَقولونَ لِلمَلَكِ المُوَكَّلِ بِأَبوابِ جِنانِهِ: استَأذِن لَنا عَلىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ؛ فَإِنَّ اللّٰهَ بَعَثَنا إلَيهِ نُهَنِّئُهُ. فَيَقولُ لَهُم المَلَكُ: حَتّىٰ أقولَ لِلحاجِبِ فَيُعلِمَهُ بِمَكانِكُم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَدخُلُ المَلَكُ إلَى الحاجِبِ و بَينَهُ و بَينَ الحاجِبِ ثَلاثُ جِنانٍ، حَتّىٰ يَنتَهِيَ إلىٰ أوَّلِ بابٍ، فَيَقولُ لِلحاجِبِ: إنَّ عَلىٰ بابِ العَرصَةِ</span><ref><span dir="rtl">العَرْصَة: کلّ موضع واسع لا بناء فیه (النهایة: ج ۳ ص ۲۰۸ «عرص</span>»).</ref> <span dir="rtl">ألفَ مَلَكٍ أرسَلَهُم رَبُّ العالَمينَ تَبارَكَ و تَعالىٰ لِيُهَنِّئُوا وَلِيَّ اللّٰهِ، قَد سَأَلونِي أن آذَنَ لَهُم عَلَيهِ.</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ الحاجِبُ: إنَّهُ لَيَعظُمُ عَلَيَّ أن أستَأذِنَ لِأَحَدٍ عَلىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ و هُوَ مَعَ زَوجَتِهِ الحَوراءِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و بَينَ الحاجِبِ و بَينَ وَلِيِّ اللّٰهِ جَنَّتانِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَدخُلُ الحاجِبُ إلَى القَيِّمِ فَيَقولُ لَهُ: إنَّ عَلىٰ بابِ العَرصَةِ ألفَ مَلَكٍ أرسَلَهُم رَبُّ العِزَّةِ يُهَنِّئُونَ وَلِيَّ اللّٰهِ، فَاستَأذِن لَهُم. فَيَتَقَدَّمُ القَيِّمُ إلَى الخُدّامِ فَيَقولُ لَهُم: إنَّ رُسُلَ الجَبّارِ عَلىٰ بابِ العَرصَةِ و هُم ألفُ مَلَكٍ أرسَلَهُمُ اللّٰهُ يُهَنِّئُونَ وَلِيَّ اللّٰهِ فَأَعلَمُوهُ بِمَكانِهِم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُعلِمونَهُ، فَيُؤذَنُ لِلمَلائِكَةِ فَيَدخُلونَ عَلىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ و هُوَ في الغُرفَةِ، و لَها ألفُ بابٍ، و عَلىٰ كُلِّ بابٍ مِن أبوابِها مَلَكٌ مُوَكَّلٌ بِهِ. فَإِذا اُذِنَ لِلمَلائِكَةِ بِالدُّخُولِ عَلىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ، فَتَحَ كُلُّ مَلَكٍ بابَهُ المُوَكَّلَ بِهِ. قالَ: فَيُدخِلُ القَيِّمُ كُلَّ مَلَكٍ مِن بابٍ مِن أبوابِ الغُرفَةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُبَلِّغُونَهُ رِسالَةَ الجَبّارِ جَلَّ و عَزَّ، و ذٰلِكَ قَولُ اللّٰهِ تَعالىٰ: (وَ الْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ) مِن أبوابِ الغُرفَةِ؛ (سَلامٌ عَلَيْكُمْ)</span><ref><span dir="rtl">الرعد: ۲۳ ـ ۲۴</span>.</ref> <span dir="rtl">إلىٰ آخِرِ الآيةِ. قالَ: و ذٰلِكَ قَولُهُ جَلَّ و عَزَّ: (وَ إذا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيماً وَ مُلْكاً كَبِيراً)</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۲۰</span>.</ref><span dir="rtl">، يَعني بِذٰلِكَ وَلِيَّ اللّٰهِ و ما هُوَ فيهِ مِن الكَرامَةِ وَ النَّعِيمِ وَ المُلكِ العَظيمِ الكَبيرِ؛ إنَّ المَلائِكَةَ مِن رُسُلِ اللّٰهِ</span>‌ <span dir="rtl">عَزَّ ذِكرُهُ يَستَأذِنُونَ فِي الدُّخُولِ عَلَيهِ فَلا يَدخُلونَ عَلَيهِ إلّا بِإِذنِهِ، فَذٰلِكَ</span><ref><span dir="rtl"></span>.<span dir="rtl">في الطبعة المعتمدة: «فلذلك»، و التصویب من طبعة دار الحدیث</span>.</ref> <span dir="rtl">المُلكُ العَظيمُ الكَبيرُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۹۷ ح ۶۹، تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۲۴۷، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۲ ص ۷۴۴ ح ۳ کلّها عن محمّد بن إسحاق المدني عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۲۸ ح ۲۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">44.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">آن گاه كه مؤمن را به جايگاه‌هايش در بهشت در می</span>‌<span dir="rtl">آورند و تاج شاهى و بزرگى بر سرش می</span>‌<span dir="rtl">گذارند، جامه</span>‌<span dir="rtl">هايى از زر و سيم و ياقوت، بر او می</span>‌<span dir="rtl">پوشانند و پايۀ تاجش به رشته</span>‌<span dir="rtl">هاى دُر و گوهر، مزيّن است. نيز هفتاد جامۀ پرنيان، با رنگ</span>‌<span dir="rtl">هاى گوناگون و انواع مختلف كه به زر و سيم و مرواريد و ياقوت سرخ بافته شده‌اند، بر تن او می</span>‌<span dir="rtl">كنند. اين، همان سخن خداى عزّ و جلّ است كه: (در آن جا با دستبندهايى از طلا و مرواريد، آراسته می</span>‌<span dir="rtl">شوند و لباس‌هايشان در آن جا، از پرنيان است).</span>

<span dir="rtl">و چون مؤمن بر تخت خويش بنشيند، تختش از شادمانى می</span>‌<span dir="rtl">لرزد، و چون ولىّ خداوند عزّ و جلّ در جايگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى خود در بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها استقرار يابد، فرشتۀ گماشته بر بهشت‌هايش، اجازۀ ورود می</span>‌<span dir="rtl">خواهد تا اين كرامتى را كه خداى عزّ و جلّ به او بخشيده است، به وى تبريک گويد؛ امّا خدمت‌گزاران مؤمن، از غلامان و كنيزان، به او می</span>‌<span dir="rtl">گويند: بمان؛ چرا كه ولىّ خدا، بر تخت خويش، تكيه زده و همسرِ حورى او، در حال آماده ساختن خويش براى اوست. منتظر ولىّ خدا بمان.</span>

<span dir="rtl">پس همسر حورى او، از خرگاهش به سوى وى بيرون می</span>‌<span dir="rtl">آيد، در حالى كه كنيزان خدمتكارش، گِرداگرد وى را گرفته‌اند و لباسى بافته از ياقوت و مرواريد و زِبَرجَد و مُشک و عنبر، بر تن دارد و تاج كرامت، بر سرِ اوست و كفش‌هايش از طلا و مزيّن به ياقوت و مرواريد است و بندهاى آنها از ياقوت سرخ. نزديکِ ولىّ خدا كه می</span>‌<span dir="rtl">رسد، او از شوق می</span>‌<span dir="rtl">خواهد برايش بلند شود؛ ولى حورى می</span>‌<span dir="rtl">گويد:</span>‌ <span dir="rtl">اى ولىّ خدا! امروز، ديگر روز رنج و زحمت نيست. پس بر مخيز. من، از آنِ تو هستم و تو، از آنِ منى.</span>

<span dir="rtl">آن گاه، به اندازۀ پانصد سال از سال</span>‌<span dir="rtl">هاى دنيا، يكديگر را در آغوش می</span>‌<span dir="rtl">كِشند، بی</span> ‌<span dir="rtl">آن كه از يكديگر سير و خسته شوند. پس از آن كه اندكى سست شد، آن هم نه از سرِ سيرى و خستگى، نگاهش به گردن حورى می</span>‌<span dir="rtl">افتد. گردنبندهايى بر گردن او از ياقوت سرخ می</span>‌<span dir="rtl">بيند كه در وسط آن، لوحى است و صفحۀ آن لوح، درّى است و بر آن، نوشته شده است: تو -</span> ‌<span dir="rtl">اى ولىّ خدا - معشوق منى و منِ حورى، معشوق تو ام، و من و تو به هم رسيديم.</span>

<span dir="rtl">سپس خداوند به هزار فرشته، پيغام می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه بهشت را به او تهنيت بگويند و آن حورى را به ازدواج او در آورند. آن فرشتگان، به نخستين در از بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى او می</span>‌<span dir="rtl">رسند و به فرشتۀ گماشته بر درهاى بهشت‌هايش می</span>‌<span dir="rtl">گويند: از ولىّ خدا براى ما اجازۀ ورود بخواه؛ زيرا خداوند، ما را نزد او فرستاده است تا به وى، شادباش بگوييم.</span>

<span dir="rtl">فرشته به آنان می</span>‌<span dir="rtl">گويد: بايد به دربان بگويم تا آمدن شما را به اطّلاع او برساند.</span>

<span dir="rtl">پس، آن فرشته به نزد دربان - كه از او تا دربان، سه بهشت فاصله است - می</span>‌<span dir="rtl">رود. چون به نخستين در رسيد، به دربان می</span>‌<span dir="rtl">گويد: بر درگاه، هزار فرشته</span>‌ <span dir="rtl">اند كه پروردگار بزرگ و بلندمرتبۀ جهانيان، آنان را براى شادباشگويى به ولىّ خدا، فرستاده است. از من خواسته‌اند كه برايشان اجازۀ ورود بخواهم.</span>

<span dir="rtl">دربان می</span>‌<span dir="rtl">گويد: مرا ياراى آن نيست كه وقتى ولىّ خدا با همسر حورىِ خويش است، از او براى كسى اجازۀ ورود بطلبم.</span>

<span dir="rtl">ميان دربان تا ولىّ خدا، دو بهشت، فاصله است.</span>

<span dir="rtl">پس، دربان به نزد پيشكار می</span>‌<span dir="rtl">رود و می</span>‌<span dir="rtl">گويد: به درگاه، هزار فرشته‌</span> ‌<span dir="rtl">اند كه پروردگار عزّت، آنان را براى شادباشگويى به ولىّ خدا، فرستاده است. براى آنان اجازۀ ورود بخواه.</span>

<span dir="rtl">پيشكار، به نزد خدمتكاران می</span>‌<span dir="rtl">رود و می</span>‌<span dir="rtl">گويد: فرستادگان [خداى] جبّار، بر درگاه اند. آنان، هزار فرشته</span> ‌<span dir="rtl">اند كه خداوند، آنان را براى شادباشگويى به ولىّ خدا، فرستاده است. آمدنشان را به اطّلاع او برسانيد.</span>

<span dir="rtl">آنان به اطّلاع او می</span>‌<span dir="rtl">رسانند. در اين هنگام، به فرشتگان، اجازۀ ورود داده می</span>‌<span dir="rtl">شود و آنها بر ولىّ خدا - كه در بالاخانه است و هزار در دارد و بر هر درى از درهايش فرشته</span>‌<span dir="rtl">اى گماشته شده است - وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند. چون اجازۀ ورود بر ولىّ خدا به فرشتگان داده می</span>‌<span dir="rtl">شود، هر فرشته‌اى، درى را كه بر آن گماشته شده است، می</span>‌<span dir="rtl">گشايد و پيشكار، هر فرشته</span>‌<span dir="rtl">اى را از درى از درهاى بالاخانه، داخل می</span>‌<span dir="rtl">كند و آن فرشتگان، پيام [خداى] جبّار عزّ و جلّ را به او ابلاغ می</span>‌<span dir="rtl">كنند. اين، همان سخن خداى بلندمرتبه است كه: (و فرشتگان، بر آنان، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند از هر درى) از درهاى بالاخانه [و می</span>‌<span dir="rtl">گويند:] (درود بر شما!) تا آخر آيه و نيز اين سخن خداى عزّ و جلّ است كه: (و چون بِدان جا بنگرى، [سرزمينى از] نعمت و پادشاهىِ بزرگ می</span>‌<span dir="rtl">بينى). مقصود، ولىّ خدا و احترام و نعمت و پادشاهىِ بزرگ و شكوهمندى است كه او از آن برخوردار است. فرشتگانِ فرستادۀ خداى بزرگ، از او اجازۀ ورود می</span>‌<span dir="rtl">طلبند و تا اجازه ندهد، بر او وارد نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند. اين است آن پادشاهىِ بزرگ و شكوهمند.</span>

<span dir="rtl">45.</span> <span dir="rtl">معاني الأخبار عن عبّاس بن يزيد: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام - و كُنتُ جالِساً عِندَهُ ذاتَ يَومٍ -: أخبِرني عَن قَولِ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (وَ إذا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيماً وَ مُلْكاً كَبِيراً)، ما هٰذَا المُلكُ الَّذي كَبَّرَهُ اللّٰهُ حَتّیٰ سَمّاهُ كَبيراً؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَقالَ لي: إذا أدخَلَ اللّٰهُ أهلَ الجَنَّةِ الجَنَّةَ، أرسَلَ رَسولاً إلىٰ وَلِيٍّ مِن أولِيائِهِ فَيَجِدُ الحَجَبَةَ عَلىٰ بابِهِ، فَيَقولُ لَه: قِف حَتّىٰ نَستَأذِنَ لَكَ، فَما يَصِلُ إلَيهِ رَسولُ رَبّهِ إلّا بِإِذنٍ، فَهُوَ قَولُهُ عزّ و جلّ: (وَ إذا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيماً وَ مُلْكاً كَبِيراً)</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۲۰</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۲۱۰ ح ۱، فضائل الشیعة: ص ۷۷ ح ۴۴، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۷ ح ۱۸۸ و راجع التبیان في تفسیر القرآن: ج ۱۰ ص ۲۱۵ و تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۲۴۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">45.</span> <span dir="rtl">معانى الأخبار</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبّاس بن يزيد</span> -<span dir="rtl">: يک روز كه نزد امام صادق علیه السلام نشسته بودم، به ايشان گفتم: مرا به اين سخن خداى عزّ و جلّ آگاه كن كه: (و چون بِدان جا بنگرى، [سرزمينى از] نعمت و پادشاهىِ بزرگ می</span>‌<span dir="rtl">بينى). اين پادشاهى</span>‌<span dir="rtl">اى كه خداوند، آن را وسيع قرار داده، چندان كه آن را بزرگ ناميده است، چيست؟</span>

<span dir="rtl">به من فرمود: «آن گاه كه خداوند، بهشتيان را به بهشت در می</span>‌<span dir="rtl">آورد، فرستاده</span>‌<span dir="rtl">اى به سوى دوستى از دوستانش می</span>‌<span dir="rtl">فرستد و او بر درگاهش دربانانى می</span>‌<span dir="rtl">بيند. به او می</span>‌<span dir="rtl">گويند: بمان تا برايت اجازه بگيريم. بدين سان، فرستادۀ پروردگارش [هم] جز با اجازۀ وى به حضورش نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد. اين است سخن او عزّ و جلّ كه: (و چون بِدان جا بنگرى، نعمت و پادشاهىِ بزرگ می</span>‌<span dir="rtl">بينى)».</span>

<span id="أرض-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲: أَرضُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲: زمين بهشت</span>

<span dir="rtl">46.</span> <span dir="rtl">صحيح مسلم عن أبي سعيد: إنَّ ابنَ صَيّادٍ سَأَلَ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله عَن تُربَةِ الجَنَّةِ؟ فَقالَ: دَرمَكَةٌ</span><ref><span dir="rtl">الدَّرْمَکة: التراب الرقیق (لسان العرب: ج ۱۰ ص ۴۲۳ «درمك</span>»).</ref> <span dir="rtl">بَيضاءُ، مِسكٌ خالِصٌ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۲۴۳ ح ۹۳، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۸۶ ح ۱۱۳۸۹، المصنّف لابن أبي شیبة: ج ۸ ص ۶۷ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">46.</span> <span dir="rtl">صحيح مسلم</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو سعيد</span> -<span dir="rtl">: ابن صيّاد، از پيامبر صلی الله علیه و آله در بارۀ خاک بهشت پرسيد. ايشان فرمود: «خاكى نرم و سفيد و مُشكى ناب است».</span>

<span dir="rtl">47.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أرضُ الجَنَّةِ: رُخامُها</span><ref><span dir="rtl">الرُّخام: حَجَر أبیض رخْو (الصحاح: ج ۵ ص ۱۹۳۰ «رخم</span>»).</ref> <span dir="rtl">فِضَّةٌ، و تُرابُها الوَرسُ</span>‌<ref><span dir="rtl">الوَرْس: نبت أصفر یُصبَغ به (النهایة: ج ۵ ص ۱۷۳ «ورس</span>»).</ref> <span dir="rtl">وَ الزَّعفَرانُ، و كَنسُها</span><ref><span dir="rtl">کُناسَة البیت: ما کُسِح منه من التراب فأُلقِيَ بعضَه علی بعض. وقد کَنَس الموضِعَ یَکنُسُه کنْساً: کَسَحَ القمامة عنه (تاج العروس: ج ۸ ص ۴۵۰ «کنس</span>»).</ref> <span dir="rtl">المِسكُ، و رَضراضُها</span><ref><span dir="rtl">الرَضْراض: الحصى الصغار (النهایة: ج ۲ ص ۲۲۹ «رضرض</span>»).</ref> <span dir="rtl">الدُّرُّ وَ الياقوتُ.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۷ عن جابر، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۱۸ ح ۲۰۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">47.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">زمين بهشت، سنگ</span>‌<span dir="rtl">هاى مرمرش، نقره است و خاكش، وَرس (اسپَرَک) و زعفران است و خاكروبه‌اش، مُشک است و سنگ‌ريزه‌هايش، دُر و ياقوت اند.</span>

<span id="بناية-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۳: بِنايَةُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۳: ساختمان بهشت</span>

<span dir="rtl">48.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">لِلأَحنَفِ بنِ قَيسٍ</span> -<span dir="rtl">: لَعَلَّكَ يا أحنَفُ شَغَلَكَ نَظَرُكَ في وَجهِ واحِدَةٍ</span><ref><span dir="rtl">في وجه واحدة: أي دارٍ واحدة ـ دار الدنیا أو دار الآخرة ـ (بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۱۷۴</span>).</ref><span dir="rtl">؛ تُبدِي الأَسقامَ بِغاضِرَةِ وَجهِها، و دارٍ قَد اُشغِلتَ بِنَقشِ رَواقِها، و سُتورٍ قَد عَلَّقتَها، وَ الرّيحُ وَ الآجامُ مُوَكَّلَةٌ بِثَمَرِها، و لَيسَت دارُكَ هٰذِهِ دارَ البَقاءِ، فَأَحمَتكَ الدّارَ</span><ref><span dir="rtl">أحمتك الدار: أي منعتك دارُ الدنیا عن دار الآخرة (بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۱۷۴</span>).</ref> <span dir="rtl">الَّتي خَلَقَهَا اللّٰهُ سُبحانَهُ مِن لُؤلُؤَةٍ بَيضَاءَ، فَشَقَّقَ فيها أنهارَها، و غَرَسَ فيها أشجارَها، و أَظلَلَ عَلَيها بِالنُّضجِ مِن ثِمارِها، و كَبَسَها بِالعَواتِقِ</span>‌<ref><span dir="rtl">العَواتِق: جمع عاتقة، و هي الشابّة أوّل ما تدرك (النهایة: ج ۳ ص ۱۷۸ «عتق</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن حورِها، ثُمَّ أسكَنَها أولِياءَهُ و أَهلَ طاعَتِهِ.</span>

<span dir="rtl">فَلَو رَأَيتَهُم يا أحنَفُ و قَد قَدِموا عَلىٰ زِياداتِ رَبّهِم سُبحانَهُ، فَإِذا ضَرَبَت</span><ref><span dir="rtl">ضَرَبَ في الأرضِ: سارَ فیها (لسان العرب: ج ۱ ص ۵۴۴ «ضرب</span>»).</ref>‌ <span dir="rtl">جَنائِبُهُم</span><ref><span dir="rtl">الجَنیبة: الدابّة تُقاد، واحِدَةُ الجنائب، وکلّ طائعٍ منقادٍ جَنیبٌ (لسان العرب: ج ۱ ص ۲۷۶ «جنب</span>»).</ref> <span dir="rtl">صَوَّتَت رَواحِلُهُم بِأَصواتٍ لَم يَسمَعِ السّامِعونَ بِأَحسَنَ مِنها، و أَظَلَّتهُم غَمامَةٌ فَأَمطَرَت عَلَيهِمُ المِسكَ وَ الرّادِنَ</span>‌<ref><span dir="rtl">الرادن: الزعفران (المحیط في اللغة: ج ۹ ص ۲۸۷ «ردن</span>»).</ref><span dir="rtl">، و صَهَلَت خُيولُها بَينَ أغراسِ تِلكَ الجِنانِ، و تَخَلَّلَت بِهِم نوقُهُم بَينَ كُثُبِ الزَّعفَرانِ، و يَتَطامَنُ تَحتَ أقدامِهِمُ اللُّؤلُؤُ و المَرجانُ، وَ استَقبَلَتهُم قَهارِمَتُها</span><ref><span dir="rtl">القهرمان: الخازن و الحافظ لما تحت یده (النهایة: ج ۴ ص ۱۲۹ «قهرم</span>»).</ref> <span dir="rtl">بِمَنابِرِ الرَّيحانِ، و هاجَت لَهُم ريحٌ مِن قِبَلِ العَرشِ فَنَثَرَت عَلَيهِمُ الياسَمينَ و الأُقحُوانَ، و ذَهَبُوا إلىٰ بابِها فَيَفتَحُ لَهُمُ البابَ «رِضوانُ»، ثُمَّ يَسجُدونَ للّٰهِ في فِناءِ الجِنانِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُمُ الجَبّارُ: ارفَعُوا رُؤوسَكم، فَإِنّي قَد رَفَعتُ عَنكُم مَؤونَةَ العِبادَةِ، و أَسكَنتُكُم جَنَّةَ الرِّضوانِ.</span><ref><span dir="rtl">صفات الشیعة: ص ۱۲۱ ح ۶۳ عن محمّد ابن الحنفیة، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۲۰ ح ۱۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">48.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">خطاب به اَحنَف بن قيس</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى اَحنَف! شايد نگاهت به روى يكى كه با وجود خرّمى چهره‌اش، بيمارى</span>‌<span dir="rtl">ها را پديدار می</span>‌<span dir="rtl">سازد (دنیا) و سرايى كه نقش و نگار ايوانش و پرده</span>‌<span dir="rtl">هايى كه آويخته</span>‌<span dir="rtl">اى و باد و آفتاب بر ميوۀ آن گماشته شده‌اند، مشغولت كرده‌، تو را سرگرم ساخته‌اند، در حالى كه اين سراى تو، سراى ماندن نيست و تو را از سرايى باز داشته است كه خداوند سبحان، آن را از مرواريد سپيد آفريد و جويبارها در آن، روان ساخت و درخت</span>‌<span dir="rtl">ها در آن كاشت و با ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى رسيده‌اش، بر آن سايه افكند و از دختركان سيه‌چشم نورسيده، آكنده</span>‌<span dir="rtl">اش داشت و سپس دوستان خود و اهل طاعتش را در آن، جاى داد.</span>

<span dir="rtl">پس اگر آنها را ببينى -</span> ‌<span dir="rtl">اى احنف - بر دهِش</span>‌<span dir="rtl">هاى فزايندۀ پروردگار پاكشان وارد گشته</span>‌<span dir="rtl">اند و اسبانشان می</span>‌<span dir="rtl">تازند و شترهايشان آوازهايى سر می</span>‌<span dir="rtl">دهند كه شنوندگان، زيباتر از آن را نشنيده</span>‌<span dir="rtl">اند، و ابرى بر آنان سايه افكنده است كه مُشک و زعفران، بر ايشان می</span>‌<span dir="rtl">بارد، و اسب‌هايشان ميان درختان آن بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها، شيهه می</span>‌<span dir="rtl">كِشند، و شترهايشان در ميان پشته</span>‌<span dir="rtl">هاى زعفران، آنان را سِير می</span>‌<span dir="rtl">دهند، و بر روى مرواريد و مرجان، قدم بر می</span>‌<span dir="rtl">دارند، و پيشكاران (/ خدمتكاران) بهشت، با منبرهايى از گل</span>‌<span dir="rtl">هاى خوش‌بو به استقبالشان می</span>‌<span dir="rtl">آيند، و از سوى عرش، بادى بر ايشان می</span>‌<span dir="rtl">وزد و بر سر و روى آنان، ياسمن و گل بابونه می</span>‌<span dir="rtl">افشانَد، و چون به درِ بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رسند، رضوان</span><ref><span dir="rtl">رضوان: فرشتۀ دربان بهشت</span>.</ref> <span dir="rtl">در را برايشان می</span>‌<span dir="rtl">گشايد. آن گاه، در آستان باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت براى خداوند، به سجده می</span>‌<span dir="rtl">افتند.</span>

<span dir="rtl">[خداى] جبّار، خطاب به ايشان می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «سرهايتان را برداريد؛ چرا كه [امروز،] رنج و زحمتِ عبادت را از شما برداشتم و در بهشت رضوان، سُكنايتان دادم».</span>

<span id="أبواب-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۴: أَبوابُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۴: درهاى بهشت</span><ref><span dir="rtl">درهای بهشت، تعبیری قرآنی - حدیثی است که اگر آن را بیانگر واقعیت بدانیم، ناظر به درهای اصلی (مهم) و فرعیِ (غیر مهمّ) بهشت است؛ امّا اگر آن را تعبیری مَجازی به شمار آوریم، برای به تصویر کشیدن راه‌های ورود به بهشت و بهشتی شدن در این دنیاست</span>.</ref>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(جَنَّاتِ عَدْنٍ مُفَتَّحَةً لَهُمُ الْأَبْوابُ).</span><ref><span dir="rtl">ص: ۵۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاويدان كه درهاى آنها، برايشان گشوده است).</span>

<span dir="rtl">(وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتّىٰ إذا جاؤُوها وَ فُتِحَتْ أبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ).</span><ref><span dir="rtl">الزمر: ۷۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه از پروردگارشان پروا داشتند، گروه گروه، به سوى بهشت، سوق داده می</span>‌<span dir="rtl">شوند تا بِدان رسند و درهاى آن، گشوده گردند و نگهبانان آن به ايشان گويند: درود بر شما! خوش آمديد! در آن، در آييد [و] جاودانه [بمانيد]).</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">49.</span> <span dir="rtl">رسول اللّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لِلجَنَّةِ بابٌ يُقالُ لَهُ: بابُ المُجاهِدينَ، يَمضونَ إلَيهِ فَإِذا هُوَ مَفتوحٌ، و هُم</span>‌ <span dir="rtl">مُتَقَلِّدونَ بِسُيوفِهِم، وَ الجَمعُ في المَوقِفِ، وَ المَلائِكَةُ تُرَحِّبُ بِهِم.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۲ ح ۲ عن السکوني عن الإمام الصادق علیه السلام، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۱۲۳ ح ۲۱۳ عن الإمام الصادق عن أبیه علیهما السلام عنه صلی الله علیه و آله، ثواب الأعمال: ص ۲۲۵ ح ۲ عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۶ ح ۱۵۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">49.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، درى دارد كه به آن، «درِ مجاهدان» مى</span>‌<span dir="rtl">گويند. مجاهدان به جانب آن در، روانه مى</span>‌<span dir="rtl">شوند. ناگهان در باز مى</span>‌<span dir="rtl">گردد و مجاهدان، در حالى كه شمشيرهايشان را حمايل كرده</span>‌<span dir="rtl">اند و جمعيت [هنوز] در توقّفگاه است، وارد مى</span>‌<span dir="rtl">شوند و فرشتگان به آنان خوشامد مى</span>‌<span dir="rtl">گويند.</span>

<span dir="rtl">50.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللّٰهُ لِخاصَّةِ أولِيائِهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۴ ح ۶ عن أبي عبد الرحمٰن السلمي، نهج البلاغة: الخطبة ۲۷، معاني الأخبار: ص ۳۰۹ ح ۱، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۷ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">50.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جهاد، درى از درهاى بهشت است كه خداوند، آن را براى دوستان ويژه</span>‌<span dir="rtl">اش گشوده است.</span>

<span dir="rtl">51.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَمّا عُرِجَ بي إلَى السَّماءِ، رَأَيتُ عَلىٰ بابِ الجَنَّةِ مَكتوباً: لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّٰهِ، عَلِيٌّ حَبيبُ اللّٰهِ، الحَسَنُ وَ الحُسَينُ صَفوَةُ اللّٰهِ، فاطِمَةُ أمَةُ اللّٰهِ، عَلىٰ باغِضِهِم لَعنَةُ اللّٰهِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۳۵۵ ح ۷۳۷ عن ابن عبّاس، الطرائف: ص ۶۴ ح ۶۵، الفضائل: ص ۷۱، بحار الأنوار: ج ۴۳ ص ۳۰۳ ح ۶۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">51.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">زمانى كه به معراج برده شدم، بر درِ بهشت ديدم كه نوشته است: «معبودى جز خدا نيست. محمّد، فرستادۀ خداست. على، محبوب خداست. حسن و حسين، برگزيدۀ خدايند. فاطمه كنيز خداست. لعنت خدا بر دشمنان آنها!».</span>

<span dir="rtl">52.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَكتوبٌ عَلىٰ بابِ الجَنَّةِ: «لا إلٰه إلَّا اللّٰهُ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّٰهِ، عَلِيٌّ أخو رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله» قَبلَ أن يَخلُقَ اللّٰهُ السَّماواتِ وَ الأَرضَ بِأَلفَي عامٍ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۶۳۸ ح ۱۱ عن جابر، الأمالي للصدوق: ص ۱۳۴ ح ۱۲۸، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۳۱ ح ۳۴؛ فضائل الصحابة لابن حنبل: ج ۲ ص ۶۶۹ ح ۱۱۴۰ عن جابر نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">52.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">دو هزار سال پيش از آن كه خدا آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين را بيافريند، بر درِ بهشت، نوشته شده بود: «معبودى جز خداى يكتا نيست. محمّد، فرستادۀ خداست. على، برادرِ فرستادۀ خداست».</span>

<span dir="rtl">53.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلجَنَّةِ باباً يُقالُ لَهُ: بابُ المَعروفِ، لا يَدخُلُهُ إلّا أهلُ المَعروفِ.</span><ref><span dir="rtl">قرب الإسناد: ص ۱۲۰ ح ۴۲۰ عن الحسین بن علوان عن الإمام الصادق عن أبیه علیهما السلام، الکافي: ج ۴ ص ۳۰ ح ۴، الزهد للحسین بن سعید: ص ۳۲ ح ۸۲ کلاهما عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۷ ح ۱۹۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">53.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، درى دارد كه به آن «درِ نيكى» می</span>‌<span dir="rtl">گويند و تنها اهل نيكى كردن، از آن [به بهشت] وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">54.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلجَنَّةِ باباً يُقالُ لَهُ: المَعروفُ، لا يَدخُلُهُ إلّا مَنِ اصطَنَعَ المَعروفَ فِي الحَياةِ الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۹۵ ح ۱۰ عن أبي بصیر، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۲۸ ح ۹۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">54.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت، درى دارد كه به آن، «نيكى» می</span>‌<span dir="rtl">گويند و جز كسى كه در زندگىِ دنيا نيكى كرده باشد، از آن در وارد نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">55.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ سورَ الجَنَّةِ لَبِنَةٌ مِن ذَهَبٍ و لَبِنَةٌ مِن فِضَّةٍ و لَبِنَةٌ مِن ياقوتٍ، و مِلاطُهَا</span><ref><span dir="rtl">المِلاط: الطین الذي یُجعل بین سافَي البناء؛ یُملَط بِه الحائط: أي یُخلَط (النهایة: ج ۴ ص ۳۵۷ «ملط</span>»).</ref> <span dir="rtl">المِسكُ الأَذفَرُ، و شُرَفُهَا الياقوتُ الأَحمَرُ وَ الأَخضَرُ وَ الأَصفَرُ، و أَبوابُها مُختَلِفَةٌ:</span>

<span dir="rtl">بابُ الرَّحمَةِ مِن ياقوتَةٍ حَمراءَ.…</span>

<span dir="rtl">و أَمَّا الصَّبرُ، فَبابٌ صَغيرٌ مِصراعٌ واحِدٌ مِن ياقوتَةٍ حَمراءَ، لا حَلَقَ لَهُ.</span>

<span dir="rtl">و أَمّا بابُ الشُّكرِ فَإِنَّهُ مِن ياقوتَةٍ بَيضاءَ، لَها مِصراعانِ مَسيرَةُ ما بَينَهُما خَمسُمِئَةِ عامٍ، لَهُ ضَجيجٌ و حَنينٌ، يَقولُ: اللّٰهُمَّ جِئني بِأَهلي. يُنطِقُهُ ذُو الجَلالِ وَالإِكرامِ.</span>

<span dir="rtl">وأَمّا بابُ البَلاءِ مِن ياقوتَةٍ صَفراءَ لَهُ مِصراعٌ واحِدٌ، ما أقَلَّ مَن يَدخُلُ مِنهُ.</span>

<span dir="rtl">فَأَمَّا البابُ الأَعظَمُ فَيَدخُلُ مِنهُ العِبادُ الصالِحونَ؛ و هُم أهلُ الزُّهدِ وَ الوَرَعِ، وَ الراغِبونَ إلَى اللّٰهِ تَعالىٰ و تَقَدَّسَ، المُستَأنِسونَ بِهِ، فَإِذا دَخَلُوا الجَنَّةَ يَسيرونَ عَلىٰ نَهرَينِ في مَصافَّ</span>‌<ref><span dir="rtl">في کتاب من لا یحضره الفقیه: «ماءٍ صافٍ» بدل «مصافّ</span>».</ref> <span dir="rtl">في سُفُنِ الياقوتِ، مَجاديفُهَا اللُّؤلُؤُ، فيها مَلائِكَةٌ مِن نورٍ، عَلَيهِم ثِيابٌ شَديدَةٌ خُضرَتُها، يَسيرونَ عَلىٰ حافَتَي ذٰلِكَ النَّهرِ، وَ اسمُ ذٰلِكَ النَّهرِ: جَنَّةُ المَأوىٰ</span>‌<span dir="rtl">، و جَنَّةُ عَدنٍ، و هِيَ وَسَطُ الجِنانِ، و سورُها ياقوتٌ أحمَرُ، و حَصاؤُهَا اللُّؤلُؤُ.</span><ref><span dir="rtl">روضة الواعظین: ج ۲ ص ۵۳۸ ح ۱۷۸۴، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۲۹۵ ح ۹۰۵، الأمالي للصدوق: ص ۲۸۱ ح ۳۱۰ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۶ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">55.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">دیوارهای بهشت، يک خشتش از طلاست و خشتى از نقره و خشتى ديگر از ياقوت، و ملاطش مشک تيزبوى است، و كنگره‌هايش ياقوت سرخ و سبز و زرد، و درهايش گوناگون‌ اند:</span>

<span dir="rtl">درِ رحمت، از ياقوت سرخ است.…</span>

<span dir="rtl">درِ صبر، درِ كوچكى است از ياقوت سرخ كه يک لنگه دارد و حلقه ندارد.</span>

<span dir="rtl">درِ شُكر، از ياقوت سفيد است و دو لنگه دارد كه فاصلۀ ميان آنها، پانصد سال راه است و آن، فرياد و ناله دارد و می</span>‌<span dir="rtl">گويد: «بار خدايا! اهل مرا برايم بياور». [پروردگارِ] باشكوه و بزرگوار، آن را به سخن می</span>‌<span dir="rtl">آورد.</span>

<span dir="rtl">درِ بلا، از ياقوت زرد است و يک لنگه دارد. كسانى كه از آن وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند، بسيار اندک اند.</span>

<span dir="rtl">امّا بزرگ‌ترين در، از آن، بندگان شايسته، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند؛ يعنى اهل زهد و پارسايى، و مشتاقان خداى بلندمرتبه و پاک و اُنس گيرندگان با او. اينان چون به بهشت وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند، سوار بر كشتى</span>‌<span dir="rtl">هايى از ياقوت كه پاروهايشان مرواريد است و فرشتگانى از نور در آنهايند، دو رودخانه را صف در صف</span><ref><span dir="rtl">در كتاب من لايحضره الفقيه، به جاى «مَصافّ (صف در صف)»، «ماءٍ صافٍ (در آبى زلال)» آمده است</span>.</ref> <span dir="rtl">می</span>‌<span dir="rtl">پيمايند و جامه</span>‌<span dir="rtl">هايى سبز پررنگ بر تن دارند و در دو كرانۀ آن رودخانه گردش می</span>‌<span dir="rtl">كنند. نام آن رودخانه، «بهشت مأوا» است، و بهشت عَدن، در ميان بهشت‌هاست و دیوارهایش ياقوت سرخ و ريگ‌هايش مرواريدند.</span>

<span dir="rtl">56.</span> <span dir="rtl">الإمام الحسين علیه السلام عن النزّال بن سبرة عن الإمام عليّ علیه السلام: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ، و فَرَغَ اللّٰهُ مِن حِسابِ الخَلائِقِ، دَفَعَ الخالِقُ عزّ و جلّ مَفاتيحَ الجَنَّةِ وَ النّارِ إلَيَّ، فَأَدفَعُها إلَيكَ، فَيَقولُ لَكَ: احكُم.</span>

<span dir="rtl">قالَ عَلِيٌّ علیه السلام: وَاللّٰهِ! إنَّ لِلجَنَّةِ إحدىٰ و سَبعينَ باباً، يَدخُلُ مِن سَبعينَ مِنها شيعَتي و أَهلُ بَيتي، و مِن بابٍ واحِدٍ سائِرُ النّاسِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۳۶۸ ح ۷۸۴ عن عليّ بن عليّ بن رزین عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۱۵۵ عن الإمام عليّ علیه السلام وفیه ذیله من «إنّ للجنّة...»، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۳۹ ح ۵۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">56.</span> <span dir="rtl">امام حسين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از نزّال بن سبره، در بارهٔ امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «چون روز قيامت شود و خدا از حسابرسى خلايق فارغ گردد، آفريدگار توانا و بزرگ، كليدهاى بهشت و دوزخ را به من می</span>‌<span dir="rtl">دهد و من آنها را به تو می</span>‌<span dir="rtl">دهم، و خدا به تو می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: حكم كن».</span>

<span dir="rtl">على علیه السلام فرمود: «به خدا سوگند، بهشت هفتاد و يک در دارد كه شيعيان من و خاندانم، از هفتاد درِ آن و بقيّۀ مردم، از يک در، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند».</span>

<span dir="rtl">57.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلجَنَّةِ ثَمانِيَةَ أبوابٍ: بابٌ يَدخُلُ مِنهُ النَبِيّونَ وَ الصِّدّيقونَ، و بابٌ يَدخُلُ مِنهُ الشُّهَداءُ وَ الصّالِحونَ، و خَمسَةُ أبوابٍ يَدخُلُ مِنها شيعَتُنا و مُحِبّونا.</span>

<span dir="rtl">فَلا أزالُ واقِفاً عَلَى الصِّراطِ أدعُو و أَقولُ: رَبِّ سَلِّم شيعَتي و مُحِبِّيَّ و أَنصاري و مَن تَوَلّاني في دارِ الدُّنيا. فَإِذَا النِّداءُ مِن بُطنانِ العَرشِ: قَد اُجيبَت دَعوَتُكَ، و شُفِّعتَ في شيعَتِكَ، و يَشفَعُ كُلُّ رَجُلٍ مِن شيعَتي و مَن تَوَلّاني و نَصَرَني و حارَبَ مَن حارَبَني بِفِعلٍ أو قَولٍ في سَبعينَ ألفاً مِن جيرانِهِ و أَقرِبائِهِ.</span>

<span dir="rtl">و بابٌ يَدخُلُ مِنهُ سائِرُ المُسلِمينَ مِمَّن شَهِدَ أن لا إلٰه إلَّا اللّٰهُ، و لَم يَكُن في قَلبِهِ مِقدارُ ذَرَّةٍ مِن بُغضِنا أهلَ البَيتِ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۴۰۸ ح ۶ عن محمّد بن الفضیل الرزقي عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام، نوادر الأخبار: ص ۳۷۲ ح ۳، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳۹ ح ۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">57.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت، هشت در دارد: از يک در، پيامبران و صدّيقان وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند و از يک در، شهيدان و صالحان، و از پنج در، شيعيان و دوستداران ما، و من پيوسته بر صراط ايستاده‌ام و دعا می</span>‌<span dir="rtl">كنم و می</span>‌<span dir="rtl">گويم: «پروردگارا! شيعيان و دوستداران و طرفداران مرا و كسانى را كه در سراى دنيا ولايت مرا داشتند، به سلامت دار».</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، از اعماق عرش ندا می</span>‌<span dir="rtl">آيد كه: دعاى تو، اجابت و شفاعت تو در حقّ شيعيانت پذيرفته شد. پس، هر مردى از شيعيان و پيروان و طرفداران من و هر كسى كه با كردار يا گفتارش با دشمنان من جنگيده باشد، براى هفتاد هزار نفر از همسايگان و نزديكانش شفاعت می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span dir="rtl">و از درِ هشتم، ديگر مسلمانانی كه به يگانگى خدا گواهى داده‌اند و در دلشان به اندازۀ ذرّه</span>‌<span dir="rtl">اى بغض به ما خاندان وجود نداشته است، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">58.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أحسِنُوا الظَّنَّ بِاللّٰهِ، وَ اعلَمُوا أنَّ لِلجَنَّةِ ثَمانِيَةَ أبوابٍ، عَرضُ كُلِّ بابٍ مِنها مَسيرَةُ أربَعينَ سَنَةً.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۴۰۸ ح ۷ عن جابر الجعفي، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۳۱ ح ۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">58.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">به خدا گمان نيک بريد و بدانيد كه بهشت، هشت در دارد كه پهناى هر درِ آن، به اندازۀ چهل سال راه است.</span>

<span id="خيام-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۵: خِيامُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۵: سراپرده</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(حُورٌ مَقْصُوراتٌ في الْخِيامِ).</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۷۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">(سيه‌چشمانى پرده‌نشين در سراپرده‌ها).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">59.</span> <span dir="rtl">الكافي عن الحلبيّ: سَأَلتُ أبا عبدِ اللّٰهِ علیه السلام عَن قَولِ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (فِيهِنَّ خَيْراتٌ حِسانٌ)</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۷۰</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ: هُنَّ صَوالِحُ المُؤمِناتِ العارِفاتِ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: (حُورٌ مَقْصُوراتٌ في الْخِيامِ)؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: الحورُ؛ هُنَّ البِيضُ المَضموماتُ المُخَدَّراتُ في خِيامِ الدُّرِّ وَ الياقوتِ وَ المَرجانِ، لِكُلِّ خَيمَةٍ أربَعَةُ أبوابٍ، عَلىٰ كُلِّ بابٍ سَبعونَ كاعِباً</span><ref><span dir="rtl">الکاعِب: المرأة حین یبدو ثدیها لِلنهود (النهایة: ج ۴ ص ۱۷۹ «کعب</span>»).</ref> <span dir="rtl">حُجّاباً لَهُنَّ، و يَأتيهِنَّ في كُلِّ يَومٍ كَرامَةٌ مِنَ اللّٰهِ عَزَّ ذِكرُهُ لِیُبَشِّرَ اللّٰهُ عزّ و جلّ بِهِنَّ المُؤمِنينَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۵۶ ح ۱۴۷، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۱ ح ۱۰۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">59.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از حلبى</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ اين سخن خداى عزّ و جلّ: (در آن جا [زنانى] نكوخوى و نكورويند) پرسيدم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آنان صالح و مؤمن و خداشناس اند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: (سيه‌چشمانى پرده‌نشين در سراپرده‌ها) [چيست]؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «سيه‌چشمان، دختركانِ سيمين‌برِ جمع شده و نگهدارى شده در سراپرده</span>‌<span dir="rtl">هايى از دُر و ياقوت و مرجان اند. هر سراپرده‌اى، چهار در دارد و بر هر درى، هفتاد دخترک نورسيدۀ نارپستان، دربانى آنان می</span>‌<span dir="rtl">كنند و در هر روز، كرامتى از جانب خداى عزّ و جلّ نزدشان می</span>‌<span dir="rtl">آيد تا خداوند با آنان به مؤمنان، مژده دهد.</span>

<span id="غرف-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۶: غُرَفُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۶: بالاخانه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها نِعْمَ أجْرُ الْعامِلِينَ).</span><ref><span dir="rtl">العنکبوت: ۵۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، قطعاً آنان را در بالاخانه</span>‌<span dir="rtl">هايى از بهشت جاى می</span>‌<span dir="rtl">دهيم كه از زير آنها، جوى</span>‌<span dir="rtl">ها روان</span> ‌<span dir="rtl">اند، در حالى كه در آنها جاودان خواهند بود. چه نيكوست پاداش عمل كنندگان!).</span>

<span dir="rtl">(لكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِنْ فَوْقِها غُرَفٌ مَبْنِيَّةٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَعْدَ اللّٰهِ لا يُخْلِفُ اللّٰهُ الْمِيعادَ).</span><ref><span dir="rtl">الزمر: ۲۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(ولی كسانى كه از پروردگارشان پروا داشتند، برايشان بالاخانه</span>‌<span dir="rtl">هايى است كه بالاى آنها، بالاخانه</span>‌<span dir="rtl">هايى [ديگر]، بنا شده است. جوى</span>‌<span dir="rtl">ها از زير آنها روان اند. وعدۀ خداست. خدا خلف وعده نمی</span>‌<span dir="rtl">كند).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">60.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: إنَّ فِي الجَنَّةِ غُرَفاً يُرىٰ ظاهِرُها مِن باطِنِها، وَ باطِنُها مِن ظاهِرِها، يَسكُنُها مِن اُمَّتي: مَن أطابَ الكَلامَ، و أَطعَمَ الطَّعامَ، و أَفشَى السَّلامَ، و أَدامَ الصِّيامَ، و صَلّىٰ بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ عَلِيٌّ علیه السلام: يا رَسولَ اللّٰهِ، و مَن يُطيقُ هٰذا مِن اُمَّتِكَ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ صلی الله علیه و آله: يا عَلِيُّ، أوَما تَدري ما إطابَةُ الكَلامِ؟ مَن قالَ إذا أصبَحَ و أَمسَىٰ: «سُبحانَ اللّٰهِ وَ الحَمدُ لِلهِ و لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أكبَرُ» عَشرَ مَرّاتٍ.</span>

<span dir="rtl">وإِطعامُ الطَّعامِ: نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلىٰ عِيالِهِ.</span>

<span dir="rtl">و أَمّا إدامَةُ الصِّيامِ: فَهُوَ أن يَصومَ الرَّجُلُ شَهرَ رَمَضانَ و ثَلاثَةَ أيّامٍ في كُلِّ شَهرٍ؛ يُكتَبُ لَهُ صَومَ الدَّهرِ.</span>

<span dir="rtl">و أَمَّا الصَّلاةُ بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ: فَمَن صَلَّى المَغرِبَ و صَلاةَ العِشاءِ الآخِرَةِ و صَلاةَ الغَداةِ في المَسجِدِ في جَماعَةٍ، فَكَأَنَّما أحيَا اللَّيلَ كُلَّهُ.</span>

<span dir="rtl">و إِفشاءُ السَّلامِ: ألّا يَبخَلَ بِالسَّلامِ عَلىٰ أحَدٍ مِن المُسلِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۲۵۱ ح ۱ عن أبي بصیر، الأمالي للصدوق: ص ۴۰۷ ح ۵۲۴ و لیس فیه «و أدام الصیام» و «أمّا إدامة الصیام» إلى «صوم الدهر»، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۳۶۹ ح ۸۰۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">60.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش، از امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «در بهشت، بالاخانه</span>‌<span dir="rtl">هايى است كه بيرون آنها از درونشان، و درونشان از بيرون آنها ديده می</span>‌<span dir="rtl">شود. كسانى از امّت من، در اين بالاخانه</span>‌<span dir="rtl">ها ساكن خواهند شد كه پاکیزه سخن بگويند و اِطعام كنند و به همگان، سلام گويند و پيوسته روزه بدارند و شب‌هنگام كه مردمْ خواب</span>‌ <span dir="rtl">اند، نماز بگزارند».</span>

<span dir="rtl">گفتم:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! چه كس از امّت تو، طاقت اين كارها را دارد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اى على! مگر نمی</span>‌<span dir="rtl">دانى كه سخنِ پاکیزه چيست؟ كسى كه هر صبح و شام، ده مرتبه بگويد: پاكا خدا! ستايش، خداى را. معبودى جز خداى يكتا نيست. خداوند، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر است.</span>

<span dir="rtl">و اِطعام كردن، آن است كه مرد، خرجىِ خانواده</span>‌<span dir="rtl">اش را بدهد.</span>

<span dir="rtl">و پيوسته روزه گرفتن، آن است كه انسان، ماه رمضان و سه روز از هر ماه را روزه بگيرد. اينها برايش [به مثابۀ] روزۀ مادام العمر، نوشته می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">و نماز گزاردن در شب، هنگامى كه مردمانْ خفته اند: كسى كه نماز مغرب و نماز عشا و نماز صبح را در مسجد با جماعت بخواند، چنان است كه تمام شب را به عبادت گذرانده باشد.</span>

<span dir="rtl">سلام كردن بر همگان نيز آن است كه از سلام كردن بر هيچ مسلمانى دريغ نورزد».</span>

<span id="عيون-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۷: عُيونُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۷: چشمه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً * عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً).</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۵ و ۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(همانا نيكان، از جامى می</span>‌<span dir="rtl">نوشند كه آميزه</span>‌<span dir="rtl">اى از كافور دارد * چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى كه بندگان خدا از آن می</span>‌<span dir="rtl">نوشند و آن را [به دلخواه خويش] جارى می</span>‌<span dir="rtl">سازند).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ * عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ * تَعْرِفُ في وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ* يُسْقَوْنَ مِنْ</span>‌ <span dir="rtl">رَحِيقٍ مَخْتُومٍ* خِتامُهُ مِسْكٌ وَ في ذٰلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ* وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ * عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ).</span><ref><span dir="rtl">المطفّفین: ۲۲ ـ ۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(همانا نيكان، در نعمت</span>‌ <span dir="rtl">اند * [و نشسته] بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها می</span>‌<span dir="rtl">نگرند. * طراوت نعمت را در چهره‌هايشان می</span>‌<span dir="rtl">يابى. * از باده</span>‌<span dir="rtl">اى مُهر شده، نوشانيده می</span>‌<span dir="rtl">شوند * كه مُهرش مُشک است و در اين [نعمت‌ها] مشتاقان، بايد بر يكديگر پيشى بگيرند * و آميخته با [آب چشمۀ] تسنيم است * چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى كه مقرّبان، از آن می</span>‌<span dir="rtl">نوشند).</span>

<span dir="rtl">راجع: الإنسان: ۱۸، المرسلات: ۴۱، الغاشیة: ۱۲، الحجر: ۴۵، الذاریات: ۱۵، الدخان: ۵۲.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: انسان، آیۀ ۱۸، مرسلات: آیۀ ۴۱، غاشیه: آیۀ ۱۲، حجر: آیۀ ۴۵، ذاریات: آیۀ ۱۵، دخان: آیۀ ۵۲.</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الْمُتَّقِينَ في ظِلالٍ وَ عُيُونٍ * وَ فَواكِهَ مِمَّا يَشْتَهُونَ * كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنِيئاً بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * إنَّا كَذٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنينَ).</span><ref><span dir="rtl">المرسلات: ۴۱ ـ ۴۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(همانا پرهيزگاران، در سايه‌ساران و [كنارِ] چشمه‌ساران</span>‌ <span dir="rtl">اند * و ميوه</span>‌<span dir="rtl">هايى از هر آنچه خواهند [، مهيّاست] * به پاداش آنچه می</span>‌<span dir="rtl">كرديد، بخوريد و بنوشيد. گوارايتان باد! * ما اين گونه، نيكوكاران را پاداش می</span>‌<span dir="rtl">دهيم).</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">61.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ فِي الفِردَوسِ لَعَيناً أحلىٰ مِنَ الشَّهدِ، و أَليَنَ مِن الزُّبد، و أَبرَدَ مِنَ الثَّلجِ، و أَطيَبَ مِنَ المِسكِ، فيها طينَةٌ خَلَقَنَا اللّٰهُ عزّ و جلّ مِنها و خَلَقَ مِنها شيعَتَنا، فَمَن لَم يَكُن مِن تِلكَ الطّينَةِ فَلَيسَ مِنّا و لا مِن شيعَتِنا، و هِيَ الميثاقُ الَّذي أخَذَ اللّٰهُ عزّ و جلّ عَلَيهِ وَلايَةَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۳۰۸ ح ۶۲۰، بشارة المصطفى: ص ۲۰۷ کلاهما عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام، أعلام الدین: ص ۱۴۴، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۷۳ ح ۱۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">61.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در فردوس (پرديس)، چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى است شيرين</span>‌<span dir="rtl">تر از شهد، نرم</span>‌<span dir="rtl">تر از خامه، خُنَک</span>‌<span dir="rtl">تر از برف، و خوش‌بوتر از مُشک. در آن، گِلى است كه خداى عزّ و جلّ، ما و پيروان ما را از آن آفريد. بنا بر اين، هر كه از آن گِل نباشد، از ما و از پيروان ما نيست. آن، همان پيمانى است كه خداى عزّ و جلّ در بارۀ ولايت على بن ابى طالب گرفت.</span>

<span dir="rtl">62.</span> <span dir="rtl">الزهد للحسین بن سعيد عن محمّد بن مسلم: سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام عَنِ الجَهَنَّمِيّينَ، فَقالَ: كانَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام يَقولُ: يَخرُجونَ مِنها</span><ref><span dir="rtl">أي من جهنّم</span>.</ref> <span dir="rtl">فَيُنتَهىٰ بِهِم إلىٰ عَينٍ عِندَ بابِ الجَنَّةِ تُسَمّىٰ: عَينَ الحَيَوانِ، فَيُنضَحُ عَلَيهِم مِن مائِها، فَيَنبُتونَ كَما يَنبُتُ الزَّرعُ؛ لُحومُهُم و جُلودُهُم و شُعورُهُم.</span><ref><span dir="rtl">الزهد للحسین بن سعید: ص ۹۵ ح ۲۵۶ عن محمّد بن مسلم، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳۶۰ ح ۲۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">62.</span> <span dir="rtl">الزهد، حسين بن سعيد</span> - <span dir="rtl">به نقل از محمّد بن مسلم</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ دوزخيان پرسيدم. فرمود: «[پدرم] باقر علیه السلام می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: از دوزخ، بيرون می</span>‌<span dir="rtl">آيند و به كنار چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى بر درِ بهشت، به نام چشمۀ زندگانى، بُرده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و از آب آن، بر آنان می</span>‌<span dir="rtl">پاشند و گوشت و پوست و موهايشان می‌روید، همچنان كه كِشته می</span>‌<span dir="rtl">رويد».</span>

<span dir="rtl">63.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">فِي الدُّعاءِ</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ بِرَحمَتِكَ فِي الصّالِحينَ فَأَدخِلنا، و في عِلِّيّينَ فَارفَعنا، و بِكَأسٍ مِن مَعينٍ مِن عَينٍ سَلسَبيلٍ فَاسقِنا، و مِنَ الحورِ العينِ بِرَحمَتِكَ فَزَوِّجنا.</span><ref><span dir="rtl">الإقبال: ج ۱ ص ۲۲۴ عن أبي بصیر، مصباح المتهجّد: ص ۶۲ ح ۷۱ و لیس فیه «عین»، بحار الأنوار: ج ۹۸ ص ۱۱۷ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">63.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعا</span> -<span dir="rtl">: بار خدايا! به رحمت خود، ما را در زمرۀ شايستگان، در آور و به درجات عالى، بالا ببر و با پياله</span>‌<span dir="rtl">هايى از بادۀ ناب، از چشمۀ سَلسَبيل، بر ما بنوشان و به رحمت خود، از سيه‌چشمان بهشتى، به همسرى ما در آور».</span>

<span id="أنهار-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۸: أَنهارُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۸: جويبارهاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيها أنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَ أنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَ أنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَ أنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَ لَهُمْ فِيها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خالِدٌ في النَّارِ وَ سُقُوا ماءً حَمِيماً فَقَطَّعَ أمْعاءَهُمْ).</span><ref><span dir="rtl">محمّد: ۱۵ و راجع البقرة: ۲۵ و آل عمران: ۱۵، ۱۳۶، ۱۹۵، ۱۹۸ و النساء: ۱۳، ۵۷، ۱۲۲ و المائدة: ۱۲، ۸۵، ۱۱۹ و الأعراف: ۴۳ و التوبة: ۷۲، ۸۹، ۱۰۰ و الرعد: ۳۵ و إبراهیم: ۲۳ و النحل: ۳۱ و طه: ۷۶ و الحجّ: ۱۴، ۲۳ و الفرقان: ۱۰ و العنکبوت: ۵۸ و الزمر: ۲۰ و محمّد: ۱۲</span> <span dir="rtl">و الفتح: ۵ و ۱۷ و القمر: ۵۴ و الحدید: ۱۲ و المجادلة: ۲۲ و الصفّ: ۱۲ و الطلاق: ۱۱ و التحریم: ۸ و البروج: ۱۱ و البیّنة: ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(مَثَل بهشتى كه به پرهيزگاران، وعده داده شده، [چونان باغى است كه] در آن، جويبارهايى است از آبى كه [رنگ و بو و مزه</span>‌<span dir="rtl">اش] بر نگشته است و جويبارهايى از شيرى كه مزه</span>‌<span dir="rtl">اش دگرگون نمی</span>‌<span dir="rtl">شود، و جويبارهايى از باده</span>‌<span dir="rtl">اى لذيذ براى نوشندگان، و جويبارهايى از انگبين ناب، و در آن جا، از هر گونه ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى براى آنان [فراهم] است و [از همه بالاتر] آمرزش پروردگار آنهاست. [آيا چنين كسى در چنين باغى دل‌انگيز] مانند كسى است كه جاودانه در آتش است و آبى جوشان به خوردشان داده می</span>‌<span dir="rtl">شود تا روده‌هايشان را از هم فرو پاشد؟).</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">64.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">لَمّا سُئِلَ عَن أنهارِ الجَنَّةِ: كَم عَرضُ كُلِّ نَهرٍ مِنها؟</span> -<span dir="rtl">: عَرضُ كُلِّ نَهرٍ مَسيرَةُ خَمسِمِئَةِ عامٍ، يَدورُ تَحتَ القُصورِ وَ الحُجُبِ؛ تَتَغَنّىٰ أمواجُهُ و تُسَبِّحُ و تَطرَبُ فِي الجَنَّةِ كَما يَطرَبُ النّاسُ فِي الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">جامع الأخبار: ص ۳۴۸ ح ۹۵۹، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۴۶ ح ۷۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">64.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در پاسخ اين سؤال از جويبارهاى بهشت كه: پهناى هر يک از جويبارهاى آن، چه قدر است؟</span> -<span dir="rtl">: پهناى هر جويبارى، پانصد سال راه است. هر نهر، از ميان كاخ</span>‌<span dir="rtl">ها و پرده</span>‌<span dir="rtl">ها (/ موانع)، پيچ و تاب خوران می</span>‌<span dir="rtl">گذرد و امواجش، نغمه سر می</span>‌<span dir="rtl">دهند و تسبيح می</span>‌<span dir="rtl">گويند و در بهشت، سرخوشى می</span>‌<span dir="rtl">كنند، چنان كه مردم در دنيا، سرخوشى می</span>‌<span dir="rtl">نمايند.</span>

<span dir="rtl">65. عنه صلی الله علیه و آله: لَمّا اُسرِيَ بي رَأَيتُ فِي الجَنَّةِ نَهراً أبيَضَ مِنَ اللَّبَنِ، و أَحلىٰ مِنَ العَسَلِ، و أَشَدَّ استِقامَةً مِنَ السَّهمِ؛ فيهِ أبارِيقُ عَدَدَ النُّجومِ، عَلىٰ شاطِئِهِ قِبابُ الياقوتِ الأَحمَرِ وَ الدُّرِّ الأَبيَضِ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۱ ص ۲۸۸ ح ۵۶۹ عن الإمام الباقر و الإمام الصادق علیهما السلام، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۲ ص ۴۴۱ عن الإمام الصادق عن الإمام الباقر علیهما السلام، نوادر الأخبار: ص ۳۸۲ ح ۱، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۳۸ ح ۵۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">65.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">شبى كه به معراج بُرده شدم، در بهشت، نهرى ديدم كه از شير، سفيدتر و از شَهد، شيرين</span>‌<span dir="rtl">تر و از تير، راست</span>‌<span dir="rtl">تر بود و در كنار آن، آب‌دستانى به شمارِ ستارگان وجود داشت و بر ساحلش، گنبدهايى از ياقوت سرخ و دُرّ سفيد بود.</span>

<span dir="rtl">66.</span> <span dir="rtl">الإمام الكاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">رَجَبٌ نَهرٌ فِي الجَنَّةِ، أشَدُّ بَياضاً مِنَ اللَّبَنِ و أَحلىٰ مِنَ العَسَلِ، مَن صامَ يَوماً مِن رَجَبٍ سَقاهُ اللّٰهُ مِن ذٰلِكَ النَّهرِ.</span><ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۴ ص ۳۰۶ ح ۹۲۴، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۹۲ ح ۱۸۲۱ عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه، ثواب الأعمال: ص ۷۸ ح ۲، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۷۵ ح ۱۲۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">66.</span> <span dir="rtl">امام كاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">رجب، نهرى است در بهشت كه سفيدتر از شير و شيرين</span>‌<span dir="rtl">تر از عسل است. هر كس يک روز از ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند از آن نهر به او می</span>‌<span dir="rtl">نوشانَد.</span>

<span dir="rtl">67.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ فِي الجَنَّةِ نَهراً حافَتاهُ حورٌ نابِتاتٌ، فَإِذا مَرَّ المُؤمِنُ بِإِحداهُنَّ فَأَعجَبَتهُ اقتَلَعَها، فَأَنبَتَ اللّٰهُ عزّ و جلّ مَكانَها.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۲۳۱ ح ۲۹۹ عن أبي بصیر، تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۸۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۲ ح ۱۰۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">67.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در بهشت، نهرى است كه در دو كرانۀ آن، حور العين روييده</span>‌<span dir="rtl">اند و هر گاه مؤمن بر يكى از آنها بگذرد و پسندش افتد، او را بر می</span>‌<span dir="rtl">كند و خداوند عزّ و جلّ به جايش يكى ديگر می</span>‌<span dir="rtl">روياند.</span>

<span id="أشجار-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۹: أَشجارُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۹: درخت</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ أصْحابُ الْيَمِينِ ما أصْحابُ الْيَمِينِ* في سِدْرٍ مَخْضُودٍ* وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ* وَ ظِلٍّ مَمْدُودٍ* وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ* وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ* لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَةٍ).</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۲۷ ـ ۳۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و دست راستى‌ها؛ دست راستى</span>‌<span dir="rtl">ها كدام اند؟ * در [زير] درختان كُنار بی</span>‌<span dir="rtl">خار * و درخت</span>‌<span dir="rtl">هاى موز كه ميوه‌هايشان خوشه خوشه روى هم چيده است * و سايه</span>‌<span dir="rtl">اى گسترده * و آبى ريزان * و ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى فراوان، نه بريده و نه ممنوع).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">68.</span> <span dir="rtl">شرح الأخبار عن سلمان: وَرَدتُ عَلىٰ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و هُوَ عَلىٰ رَأسِ رَكِيٍّ</span>‌<ref><span dir="rtl">الرَّکِيّ: البئر، و جمعها رکایا (النهایة: ج ۲ ص ۲۶۱ «رکا</span>»).</ref><span dir="rtl">، فَقالَ لي:</span>

<span dir="rtl">... يا سَلمانُ، إنَّهُ مَن سَبَّحَ اللّٰهَ تَسبيحَةً، أو هَلَّلَهُ تَهليلَةً، أو كَبَّرَهُ تَكبيرَةً، أو حَمَّدَهُ تَحميدَةً؛ غَرَسَ اللّٰهُ عزّ و جلّ لَهُ بِها شَجَرَةً فِي الجَنَّةِ، أصلُها مِن ذَهَبٍ، و فَرعُها مِنَ اللُّؤلُؤِ، مُكَلَّلَةً بِالياقوتِ، ثَمَرُها كَثَديِ الأَبكارِ، أحلىٰ مِنَ الشَّهدِ، و أَليَنُ مِنَ الزُّبدِ، كُلَّما جُنِيَ مِنها شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٌ عادَ مَكانَهُ مِثلُهُ.</span><ref><span dir="rtl">شرح الأخبار: ج ۱ ص ۱۷۸ ح ۱۳۹؛ المعجم الکبیر: ج ۶ ص ۲۶۶ ح ۶۱۶۷ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">68.</span> <span dir="rtl">شرح الأخبار</span> - <span dir="rtl">به نقل از سلمان</span> -<span dir="rtl">: بر پيامبر خدا صلی الله علیه و آله كه بر سر چاهى بود، وارد شدم. به من فرمود: «...</span> ‌<span dir="rtl">اى سلمان! هر كس خدا را يک بار تسبيح گويد، يا يک لا إله إلّا اللّٰه بگويد، يا يک اللّٰه أكبر بگويد، يا يک بار حمد او را بگويد، خداوند عزّ و جلّ به ازاى آن، يک درخت در بهشت برايش می</span>‌<span dir="rtl">كارد كه ريشه</span>‌<span dir="rtl">اش از طلاست و تنه</span>‌<span dir="rtl">اش از مرواريد و مزيّن به ياقوت است و ميوه</span>‌<span dir="rtl">اش مانند پستان دختران است و از شهد، شيرين</span>‌<span dir="rtl">تر و از خامه نرم</span>‌<span dir="rtl">تر است. هر ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى كه از آن چيده شود، به جايش ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى ديگر در می</span>‌<span dir="rtl">آيد».</span>

<span id="شجرة-طوبی"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۰: شَجَرَةُ طُوبیٰ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۰: درخت طوبا</span>

<span dir="rtl">69.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">«طوبىٰ» شَجَرَةٌ تَخرُجُ مِن جَنَّةِ عَدنٍ، غَرَسَها رَبُّنا بِيَدِهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۲۰۱ ح ۳ عن أبي حمزة عن الإمام الباقر علیه السلام، المحاسن: ج ۲ ص ۱۵۲ ح ۱۴۰۸ و لیس فیه «طوبی»، تفسیر العیّاشي: ج ۲ ص ۳۹۱ ح ۲۲۲۶ کلاهما عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۴۳ ح ۶۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">69.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">طوبا، درختى است كه از بهشت جاويدان می</span>‌<span dir="rtl">رويد و آن را پروردگار ما با دست خود كاشته است.</span>

<span dir="rtl">70.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في وَصفِ شَجَرَةِ طُوبىٰ</span> -<span dir="rtl">: هِيَ شَجَرَةٌ غَرَسَهَا اللّٰهُ عزّ و جلّ، و نَفَخَ فيها مِن روحِهِ، و إنّ أغصانَها لَتُرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مِن وَراءِ سورِ الجَنَّةِ، تَنبُتُ بِالحُلِيِّ وَ الحُلَلِ، مُتَدَلِّيَةً عَلىٰ أفواهِهِم.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۳۷ ح ۲ عن الأصبغ بن نباتة عن الإمام عليّ علیه السلام، معاني الأخبار: ص ۴۶ ح ۲، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۷۸ ح ۱۳۲؛ تفسیر الطبري: ج ۸ الجزء ۱۳ ص ۱۴۹ عن معاویة بن قرّة عن أبیه نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">70.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در توصيف درخت طوبا</span> -<span dir="rtl">: درختى است كه خداوند عزّ و جلّ آن را كاشته و از جان خود در آن دميده است و شاخه‌هايش از پشت ديوار بهشت، ديده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و زيور و حُلّه به بار می</span>‌<span dir="rtl">نشاند كه در برابر دهان آنان (بهشتيان) آويزان اند.</span>

<span dir="rtl">71.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِ اللّٰهِ تَبارَكَ و تَعالىٰ: (طُوبىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ)</span><ref><span dir="rtl">الرعد: ۲۹</span>.</ref> -<span dir="rtl">: يَعني و حُسنُ مَرجِعٍ، فَأَمّا «طوبىٰ» فَإِنَّها شَجَرَةٌ فِي الجَنَّةِ، ساقُها في دارِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله، و لَو أنَّ طائِراً طارَ مِن ساقِها لَم يَبلُغ فَرعَها حَتّىٰ يَقتُلَهُ الهَرَمُ، عَلىٰ كُلِّ وَرَقَةٍ مِنها مَلَكٌ يَذكُرُ اللّٰهَ، و لَيسَ فِي الجَنَّةِ دارٌ إلّا و فيها غُصنٌ مِن أغصانِها، و إِنَّ أغصانَها لَتُرىٰ مِن وَراءِ سورِ الجَنَّةِ، تَحمِلُ لَهُم ما يَشاؤونَ مِن حُلِيِّها و حُلَلِها و ثِمارِها، لا يُؤخَذُ مِنها شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٌ إلّا أعادَهُ اللّٰهُ كَما كانَ؛ بِأَنَّهُم كَسَبوا طَيِّباً و أَنفَقوا قَصداً و قَدَّموا فَضلاً، فَقَد أفلَحوا و أَنجَحوا.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۸ عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۱۹ ح ۲۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">71.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در بارۀ اين سخن خداى بزرگ و والا: (طُوبىٰ لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ) فرمود: يعنى: خوش بازگشتگاهى است! طوبا، درختى است در بهشت كه تنۀ آن، در خانۀ محمّد صلی الله علیه و آله است و اگر پرنده</span>‌<span dir="rtl">اى از روى تنۀ آن به پرواز در آيد، به شاخۀ آن نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد تا از پيرى بميرد. بر هر برگى از آن، فرشته</span>‌<span dir="rtl">اى است كه ذكر خدا می</span>‌<span dir="rtl">گويد. در بهشت، سرايى نيست، مگر اين كه شاخه</span>‌<span dir="rtl">اى از طوبا در آن است و شاخه‌هايش از پشت ديوار بهشت، ديده می</span>‌<span dir="rtl">شوند. بر شاخه</span>‌<span dir="rtl">هاى طوبا، هر زيور و جامه و ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى كه بخواهند، هست و هر چه از آنها بر گرفته شود، خداوند، آن را به حال اوّلش باز می</span>‌<span dir="rtl">گرداند و اين، پاداش بهشتيان است، از آن رو كه حلال به دست آوردند و به اعتدال خرج كردند و اضافى آن را بخشيدند، پس كامياب و رستگار شدند.</span>

<span dir="rtl">72.</span> <span dir="rtl">الإمام الكاظم عن آبائه علیهم السلام: سُئِلَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله عَن «طُوبىٰ</span>‌<span dir="rtl">»، فَقالَ: شَجَرَةٌ أصلُها في</span>‌ <span dir="rtl">داري، و فَرعُها عَلىٰ أهلِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ سُئِلَ عَنها مَرَّةً اُخرىٰ، فَقالَ: في دارِ عَلِيٍّ.</span>

<span dir="rtl">فَقيلَ في ذٰلِكَ، فَقالَ: إنَّ داري و دارَ عَلِيٍّ فِي الجَنَّةِ بِمَكانٍ واحِدٍ.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۶ ص ۴۴۸، العمدة: ص ۳۵۱ ح ۶۷۶ عن الإمام الباقر علیه السلام، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۳ص ۲۳۴ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص ۷۰ ح ۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">72.</span> <span dir="rtl">امام كاظم علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در بارۀ طوبا سؤال شد. فرمود: «درختى است كه ريشۀ آن، در خانۀ من است و شاخه‌هايش بر سر بهشتيان».</span>

<span dir="rtl">دوباره در بارهٔ آن از ايشان سؤال شد. فرمود: «در خانهٔ على است».</span>

<span dir="rtl">علّت را جويا شدند. فرمود: «خانهٔ من و خانۀ على در بهشت، در يک مكان است».</span>

<span dir="rtl">73.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">«طُوبىٰ» شَجَرَةٌ فِي الجَنَّةِ، أصلُها في دارِ النَّبيِّ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله، و لَيسَ مِن مُؤمِنٍ إلّا و في دارِهِ غُصنٌ مِنها، لا يَخطُرُ عَلىٰ قَلبِهِ شَهوَةُ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ إلّا أتاهُ بِهِ ذٰلِكَ. و لَو أنَّ راكِباً مُجِدّاً سارَ في ظِلِّها مِئَةَ عامٍ ما خَرَجَ مِنهُ، و لَو طارَ مِن أسفَلِها غُرابٌ ما بَلَغَ أعلاها حَتّىٰ يَسقُطَ هَرَماً. ألا فَفي هٰذا فَارغَبوا.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۲۳۹ ح ۳۰ عن أبي بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام، الخصال: ص ۴۸۳ ح ۵۶، تفسیر العیّاشي: ج ۲ ص ۳۹۲ ح ۲۲۲۹ کلاهما عن الإمام الباقر عن الإمام عليّ علیهما السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۷ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">73.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">طوبا، درختى است در بهشت كه ريشۀ آن، در خانۀ پيامبر ما محمّد صلی الله علیه و آله است و هيچ مؤمنى نيست، مگر اين كه شاخه</span>‌<span dir="rtl">اى از آن درخت، در خانۀ اوست و دلش هر چيزى را هوس كند، آن درخت برايش می</span>‌<span dir="rtl">آورد و اگر سوارى چابک، صد سال در سايۀ آن راه بپيمايد، از آن خارج نمی</span>‌<span dir="rtl">شود و اگر از پايين آن، كلاغى پرواز كند، به بلندايش نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد تا آن كه از پيرى به زير افتد. هان! پس براى اين نعمت بكوشيد.</span>

<span id="ظلال-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۱: ظِلالُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۱: سايه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ أصْحابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ في شُغُلٍ فاكِهُونَ* هُمْ وَ أزْواجُهُمْ في ظِلالٍ عَلَى الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُونَ * لَهُمْ</span>‌ <span dir="rtl">فِيها فاكِهَةٌ وَ لَهُمْ ما يَدَّعُونَ* سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ).</span><ref><span dir="rtl">یس: ۵۵ ـ ۵۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(در آن روز (قيامت)، اهل بهشت، كار و بارى خوش در پيش دارند * آنها با همسرانشان در زير سايه</span>‌<span dir="rtl">ها بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها تكيه می</span>‌<span dir="rtl">زنند * در آن جا براى آنها [هر گونه] ميوه و هر چه دلشان بخواهد، است * از جانب پروردگارى مهربان، [به آنان] سلام گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود).</span>

<span dir="rtl">راجع: النساء: ۵۷، الرعد: ۳۵، الواقعة: ۳۰، الإنسان: ۱۳ ـ ۱۴، المرسلات: ۴۱.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: نساء: آیۀ ۵۷، رعد: آیۀ ۳۵، واقعه: آیۀ ۳۰، انسان: آیۀ ۱۳ - ۱۴، مرسلات: آیۀ ۴۱.</span>

<span id="ثمار-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۲: ثِمارُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۲: ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هٰذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ اُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">البقرة: ۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى درست انجام داده</span>‌<span dir="rtl">اند، مژده ده كه ايشان را باغ</span>‌<span dir="rtl">هايى است كه در آنها جوى</span>‌<span dir="rtl">ها روان اند. هر گاه ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى از آنها روزىِ ايشان شود، می</span>‌<span dir="rtl">گويند: «اين، همان است كه پيش از اين، روزىِ ما بوده است» و مانند آن نعمت</span>‌<span dir="rtl">ها براى آنان آورده می</span>‌<span dir="rtl">شود و در آن جا همسرانى پاكيزه خواهند داشت و در آن جا جاودانه می</span>‌<span dir="rtl">مانند).</span>

<span dir="rtl">(فَأَمَّا مَنْ اُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هاؤُمُ اقْرَءُوا كِتابِيَهْ* إنِّي ظَنَنْتُ أنِّي مُلاقٍ حِسابِيَهْ* فَهُوَ في عِيشَةٍ راضِيَةٍ* في جَنَّةٍ عالِيَةٍ* قُطُوفُها دانِيَةٌ* كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنِيئاً بِما أسْلَفْتُمْ في الْأَيَّامِ الْخالِيَةِ).</span><ref><span dir="rtl">الحاقّة: ۱۹ ـ ۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(امّا كسى كه كارنامه</span>‌<span dir="rtl">اش به دست راستش داده شود، می</span>‌<span dir="rtl">گويد: «بياييد و كتابم را بخوانيد * من يقين داشتم كه به حساب خود می</span>‌<span dir="rtl">رسم». * پس، او در يک زندگىِ خوش است * در بهشتى برين * كه ميوه‌هايش در دسترس است. * بخوريد و بنوشيد، گوارايتان باد، به پاداش آنچه در روزهاى گذشته انجام داديد!).</span>

<span dir="rtl">راجع: المؤمنون: ۱۹، یس: ۵۷، الصافّات: ۴۲، ص: ۵۱، الزخرف: ۷۳، الدّخان: ۵۵، محمّد: ۱۵، الطور: ۲۲، الرحمن: ۱۱ و ۵۲ و ۶۸، الواقعة: ۲۰ و ۳۲، الإنسان: ۱۴، المرسلات: ۴۲.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: مؤمنون: آیۀ ۱۹، یس: آیۀ ۵۷، صافّات: آیۀ ۴۲، ص: آیۀ ۵۱، زخرف: آیۀ ۷۳، دخان: آیۀ ۵۵، محمّد: آیۀ ۱۵، طور: آیۀ ۲۲، الرحمٰن: آیۀ ۱۱ و ۵۲ و ۶۸، واقعه: آیۀ ۲۰ و ۳۲، انسان: آیۀ ۱۴، مرسلات: آیۀ ۴۲.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">74.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في ما يَلقاهُ المُؤمِنُ عِندَ دُخولِهِ الجَنَّةَ</span> -<span dir="rtl">: يَدخُلُ فَإِذا هُوَ بِسِماطَينِ مِن شَجَرٍ، أغصانُهَا اللُّؤلُؤُ، و فُروعُهَا الحُلِيُّ وَ الحُلَلُ، ثِمارُها مِثلُ ثُدِيِّ الجَوارِي</span>‌ <span dir="rtl">الأَبكارِ.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۰، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۱۲ ح ۲۰۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">74.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بيان آنچه مؤمن هنگام ورودش به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">يابد</span> -<span dir="rtl">: داخل [بهشت] می</span>‌<span dir="rtl">شود و با دو رديف درخت رو به رو می</span>‌<span dir="rtl">گردد كه تركه‌هايشان مرواريد است و شاخه‌هايشان جواهرات و حُلّه، و ميوه‌هايشان مانند پستان دختران باكره.</span>

<span dir="rtl">75.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لا يَنزِعُ رَجُلٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ مِن ثَمَرِها شَيئاً إلّا أخلَفَ اللّٰهُ مَكانَها مِثلَها.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۴ ص ۴۹۷ ح ۸۳۹۰ عن ثوبان، تفسیر الثعلبي: ج ۸ ص ۳۴۴، الدرّ المنثور: ج ۱ ص ۹۷ نقلاً عن البزّار</span>.</ref>

<span dir="rtl">75.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هيچ مردى از بهشتيان، چيزى از ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى آن را نمی</span>‌<span dir="rtl">چيند، مگر آن كه خداوند، مانندش را جای‌گزين آن می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span id="فرش-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۳: فُرُشُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۳: فرش</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ).</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۵۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و فرش‌هايى گسترده).</span><ref><span dir="rtl">بعضى مترجمان قرآن كريم، اين آيه را چنين ترجمه كرده اند: «و همخوابگانى بلندبالا». ادامۀ آيه چنين است: (ما آنان را پديد آورده‌ايم پديد آوردنى، و ايشان را دوشيزه گردانيديم، شوى‌دوستِ همسال، براى ياران راست</span>).</ref>

<span dir="rtl">(مُتَّكِٔينَ عَلَىٰ فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَ جَنَى ٱلْجَنَّتَيْنِ دَانٍ).</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(این در حالی است كه آنها بر فرش‌هایی تكیه كرده‌‌اند با آسترهایی از دیبا و ابریشم، و میوه‌های رسیده آن دو باغ بهشتی در دسترس است).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">76.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ</span>) -<span dir="rtl">: اِرتِفاعُها لَكَما بَينَ السَّماءِ وَ الأَرضِ، مَسِيرَةُ خَمسِمِئَةِ سَنَةٍ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۷۹ ح ۲۵۴۰ عن أبي سعید الخدري، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۱۵۱ ح ۱۱۷۱۹، صحیح ابن حبّان: ج ۱۶ ص ۴۱۸ ح ۷۴۰۵ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">76.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (و فرش</span>‌<span dir="rtl">هايى گسترده</span>) -<span dir="rtl">: گستردگى آنها به اندازۀ فاصلۀ آسمان و زمين است، به مسافت پانصد سال راه.</span>

<span id="سرر-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۴: سُرُرُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۴: تخت</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(فِيها سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ).</span><ref><span dir="rtl">الغاشیة: ۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(در آن، تخت</span>‌<span dir="rtl">هايى بلند است).</span>

<span dir="rtl">(هُمْ وَ أزْواجُهُمْ في ظِلالٍ عَلَى الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُونَ).</span><ref><span dir="rtl">یس: ۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(آنان و همسرانشان در سايه</span>‌<span dir="rtl">ها بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها تكيه زده‌اند).</span>

<span dir="rtl">راجع: الحجر: ۴۷.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: حجر: آیۀ ۴۷.</span>

<span dir="rtl">77.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (فِي ظِلالٍ عَلَى الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُونَ</span>) -<span dir="rtl">: الأَرائِكُ: السُّرُرُ عَلَيهَا الحِجالُ</span>‌<ref><span dir="rtl">الحِجَال: واحدها الحَجَلَة؛ بیت کالقبّة یُستر بالثیاب، و تکون له أزرار کبار (النهایة: ج ۱ ص ۳۴۶ «حجل</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۲۱۶ عن أبي الجارود، الاختصاص: ص ۳۵۷ نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۲۴ ح ۲۱؛ تفسیر الطبري: ج ۹ الجزء ۱۵ ص ۲۴۳ عن مجاهد من دون إسناد إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">77.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (در سايه</span>‌<span dir="rtl">ها، بر اريكه</span>‌<span dir="rtl">ها تكيه زده‌اند</span>) -<span dir="rtl">: اريكه</span>‌<span dir="rtl">ها، تخت</span>‌<span dir="rtl">هايى هستند كه بر روى آنها، حجله نصب شده است.</span>

<span id="أواني-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۵: أَوانِي الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۵: ظرف</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(يُطافُ عَلَيْهِمْ بِصِحافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَ أكْوابٍ وَ فِيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أنْتُمْ فِيها خالِدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الزخرف: ۷۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(سينى</span>‌<span dir="rtl">هايى از طلا و جام‌هايى، بر گرد آنان، گردانده می</span>‌<span dir="rtl">شود و در آن جا، آنچه دل</span>‌<span dir="rtl">ها هوس آن كنند و ديدگان را خوش آيد[، هست] و شما در آن جاويدانيد).</span>

<span dir="rtl">(وَ يُطافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أكْوابٍ كانَتْ قَوارِيرَا* قَوارِيرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدِيراً).</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۱۵ و ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و ظرف</span>‌<span dir="rtl">هاى سيمين و جام</span>‌<span dir="rtl">هاى بلورين، بر گرد آنان، گردانده می</span>‌<span dir="rtl">شود؛ جام</span>‌<span dir="rtl">هايى از سيم كه درست به اندازه، آنها را از كار در آورده‌اند).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">78.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن شَرِبَ الخَمرَ في الدُّنيا لَم يَشرَبهُ فِي الآخِرَةِ، و مَن شَرِبَ في آنِيَةِ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ في الدُّنيا لَم يَشْرَب بِها فِي الآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۴ ص ۱۵۷ ح ۷۲۱۶ عن أبي هریرة، السنن الکبرى للنسائي: ج ۴ ص ۱۹۵ ح ۶۸۶۹، مسند الشامیّین: ج ۲ ص ۲۱۹ ح ۱۲۲۰ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">78.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس در دنيا باده بنوشد، در آخرت آن را نخواهد نوشيد و هر كس در دنيا در ظرف</span>‌<span dir="rtl">هاى زرّين و سيمين بياشامد، در آخرت با آنها نخواهد آشاميد.</span>

<span dir="rtl">79.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">يَنفُذُ البَصَرُ في فِضَّةِ الجَنَّةِ كَما يَنفُذُ فِي الزُّجاجِ.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۱۰ ص ۶۲۱، تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۳۹۹ من دون إسناد إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">79.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">نگاه، از [ظروف] نقرۀ بهشت، چنان عبور می</span>‌<span dir="rtl">كند كه از شيشه عبور می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span id="خدم-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۶: خَدَمُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۶: خدمتكاران بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إذا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً).</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و بر گِرد آنان، پسرانى جاودانى می</span>‌<span dir="rtl">گردند. چون آنها را ببينى، گويى كه مرواريدهايى پراكنده اند).</span>

<span dir="rtl">(وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ غِلْمَانٌ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَّكْنُونٌ).</span><ref><span dir="rtl">الطور: ۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(برای [خدمتکاری] آنان، پسرانی اند که بر گِردشان می‌گردند. گویا مرواریدی‌ اند که [در صدف] نهفته است).</span>

<span dir="rtl">راجع: الواقعة: ۱۷، الإنسان: ۱۵ – ۱۶.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: واقعه: آیۀ ۱۷، انسان: آیۀ ۱۵ - ۱۶.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">80.</span> <span dir="rtl">مجمع البيان</span>‌<span dir="rtl">- في ذَيلِ قَولِهِ تَعالىٰ: (وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ غِلْمانٌ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَكْنُونٌ) -: عَنِ الحَسَنِ أنَّهُ قالَ: قيلَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، الخادِمُ كَاللُّؤلُؤِ، فَكَيفَ المَخدومُ؟ فَقالَ: وَ الَّذي نَفسي بِيَدِهِ! إنَّ فَضلَ المَخدومِ عَلَى الخادِمِ كَفَضلِ القَمَرِ لَيلَةَ البَدرِ عَلىٰ سائِرِ الكَواكِبِ.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۹ ص ۲۵۱، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۰۲؛ تفسیر الطبری: ج ۱۳ الجزء ۲۷ ص ۲۹ عن قتادة</span>.</ref>

<span dir="rtl">80.</span> <span dir="rtl">مجمع البيان</span> - <span dir="rtl">در ذيل اين سخن خداى بلندمرتبه: (براى [خدمتكارى] آنان، پسرانى</span>‌ <span dir="rtl">اند كه بر گِردشان می</span>‌<span dir="rtl">گردند. گويا مرواريدى</span>‌ <span dir="rtl">اند كه [در صدف] نهفته است</span>) -<span dir="rtl">: از حسن</span><ref><span dir="rtl">منظور، امام حسن علیه السلام يا حسن بَصْرى است</span>.</ref> <span dir="rtl">روايت شده است كه: به پيامبر خدا صلی الله علیه و آله گفته شد:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! وقتى خدمتكار به سانِ مرواريد است، پس مخدوم (ارباب)، چگونه است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «سوگند به آن كه جانم در دست اوست، برترى مخدوم بر خدمتكار، همچون برترى ماه شب چهارده بر ديگر ستارگان است».</span>

<span dir="rtl">81.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ</span>) -<span dir="rtl">: إنَّهُم أولادُ أهلِ الدُّنيا؛ لَم يَكُن لَهُم حَسَناتٌ فَيُثابوا عَلَيها، و لا سَيِّئاتٌ فَيُعاقَبوا عَلَيها، فَأُنزِلوا هٰذِهِ المَنزِلَةَ.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۹ ص ۳۲۷، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۲ ص ۷۴۲، بحار الأنوار: ج ۵ ص ۲۹۱ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">81.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخنِ خداى بلندمرتبه: (و بر گِرد آنان، پسرانى جاودانه می</span>‌<span dir="rtl">گردند</span>) -<span dir="rtl">: آنان، فرزندان مردم دنيايند كه نه كار نيكى داشته</span>‌<span dir="rtl">اند تا براى آن، پاداش داده شوند و نه گناهى كرده</span>‌<span dir="rtl">اند تا براى آن، مجازات شوند. از اين رو، اين جايگاه به آنها داده شده است.</span>

<span id="مركوب-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۷: مَركوبُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۷: مَركب بهشت</span>

<span dir="rtl">82.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">لِعَلِيٍّ علیه السلام في فَضلِ شيعَتِهِ</span> -<span dir="rtl">: إنَّهُم لَيُخرَجونَ يَومَ القِيامَةِ مِن قُبورِهِم وهُم يَقولونَ: «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّٰهِ، عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ حُجَّةُ اللّٰهِ»؛ فَيُؤتَونَ بِحُلَلٍ خُضرٍ مِنَ الجَنَّةِ، و أَكاليلَ</span>‌<ref><span dir="rtl">الإکلیل: شبه عصابة مُزیّنَة بالجواهر، و یسمّى التاج إکلیلاً، و الجمع أکالیل (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۵۹۵ «کلل</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ الجَنَّةِ، و تيجانٍ مِنَ الجَنَّةِ، و نَجائِبَ مِنَ الجَنَّةِ، فَيُلبَسُ كُلُّ واحِدٍ مِنهُم حُلَّةً خَضراءَ، و يوضَعُ عَلىٰ رَأسِهِ تاجُ المُلكِ و إِكليلُ الكَرامَةِ، ثُمَّ يُركَبونَ النَّجائِبَ</span><ref><span dir="rtl">النجیب: الفاضل من کلّ حیوان. و قد نَجُبَ یَنجُبُ نَجابة، إذا کان فاضلاً نفیساً في نوعه (النهایة: ج ۵ ص ۱۷ «نجب</span>»).</ref> <span dir="rtl">فَتَطيرُ بِهِم إلَى الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۴۱۲ ح ۵۸۹۶ عن زید بن عليّ عن أبیه الإمام زین العابدین عن آبائه علیهم السلام، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص ۱۴۲ ح ۲۲ عن الإمام زین العابدین عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۱۴۰ ح ۸۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">82.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به امام على علیه السلام در بارۀ مقام شيعيان او</span> -<span dir="rtl">: آنان در روز رستاخيز، در حالى كه زبانشان به ذكر «هیچ معبودی جز خدای یگانه نیست. محمّد، فرستادۀ خداست. علی بن ابی طالب، حجّت خداست» گوياست، از گورهايشان بيرون می</span>‌<span dir="rtl">آيند. پس برايشان حلّه</span>‌<span dir="rtl">هاى سبز بهشتى و پيشانى‌بندهاى جواهرنشان بهشتى و تاج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتى، و ماده اُشتران نژادۀ بهشتى آورده می</span>‌<span dir="rtl">شود. آن گاه بر تن هر يک از آنان، حلّه</span>‌<span dir="rtl">اى سبز می</span>‌<span dir="rtl">پوشانند و تاج شاهى و پيشانى‌بندِ بزرگى بر سرش می</span>‌<span dir="rtl">نهند و سپس بر ماده اُشتران نژاده، سوارشان می</span>‌<span dir="rtl">كنند و در بهشت به پرواز در می</span>‌<span dir="rtl">آيند.</span>

<span dir="rtl">83.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِ اللّٰهِ تَعالىٰ: (يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إلَى الرَّحْمٰنِ وَفْداً)</span> <ref><span dir="rtl">مریم: ۸۵</span>.</ref> -<span dir="rtl">: يُحشَرونَ عَلَى النَّجائِبِ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۱ ص ۲۸۷ ح ۵۶۷ عن حمّاد بن عثمان و غیره، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۱۸۴ ح ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">83.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (روزى [را ياد كن] كه پرهيزگاران را به سوى [خداى] رحمان، گروه گروه، محشور می</span>‌<span dir="rtl">كنيم</span>) -<span dir="rtl">: سوار بر شترانى نژاده، وارد محشر می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span id="بهائم-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۸: بَهائِمُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۸: حيوانات بهشت</span>

<span dir="rtl">84.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اِستَفرِهوا ضَحاياكُم؛ فَإِنَّها مَطاياكُم عَلَى الصِّراطِ</span><ref><span dir="rtl">قال المولی محمّد تقي المجلسي في شرح الحدیث: استفرِهوا ضحایاکم أي اجعلوها نفیسة سمینة غیر معیوبة... فکلّما کانت أنفس یکون جوازکم علی الصراط بها أسهل (روضة المتقین: ج ۴ ص ۶۷</span>).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۲۱۳ ح ۲۱۹۰، علل الشرائع: ص ۴۳۸ ح ۱ عن الإمام الکاظم علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۷۶؛ تفسیر القرطبي: ج ۱۵ ص ۱۱۱ وفیه «استشرفوا» بدل «استفرهوا</span>».</ref>

<span dir="rtl">84.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قربانى</span>‌<span dir="rtl">هاى خود را چاق و چالاک انتخاب كنيد؛ چرا كه آنها مركب</span>‌<span dir="rtl">هاى شما براى گذر از صراط اند.</span>

<span dir="rtl">85.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خُيولُ الغُزاةِ في الدُّنيا، خُيولُهُم فِي الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۳ ح ۳ عن السکوني عن الإمام الصادق علیه السلام، ثواب الأعمال: ص ۲۲۵ ح ۴ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، النوادر للراوندي: ص ۱۲۱ ح ۱۳۴ عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۹ ح ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">85.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اسب</span>‌<span dir="rtl">هاى جنگجويان در دنيا، اسب</span>‌<span dir="rtl">هاى آنها در بهشت اند.</span>

<span dir="rtl">86.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما مِن بَعيرٍ يوقَفُ عَلَيهِ مَوقِفُ عَرَفَةَ سَبعَ حِجَجٍ، إلّا جَعَلَهُ اللّٰهُ مِن نَعَمِ الجَنَّةِ، و بارَكَ في نَسلِهِ.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص ۷۴ ح ۱ عن یونس بن یعقوب عن الإمام الصادق عن الإمام زین العابدین علیهما السلام، المحاسن: ج ۲ ص ۴۷۹ ح ۲۶۶۲ عن الإمام الصادق عن الإمام زین العابدین علیهما السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص ۷۰ ح ۴۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">86.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هيچ شترى نيست كه هفت حج در مَوقِف عَرَفه با آن وقوف شود، مگر اين كه خداوند، آن را از چارپايان بهشت می</span>‌<span dir="rtl">گرداند و به نسل آن، بركت می</span>‌<span dir="rtl">دهد.</span>

<span dir="rtl">87.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>‌: <span dir="rtl">إنَّهُ لَيسَ مِن دابَّةٍ عُرِّفَ بِها خَمسَ وَقَفاتٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">أي في موقف عرفة</span>.</ref><span dir="rtl">، إلّا كانَت مِن نَعَمِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۲ ص ۴۷۹ ح ۲۶۶۳ عن محمّد بن مرازم عن أبیه عن الإمام الصادق علیه السلام و ح ۲۶۶۴ عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ۶۴ ص ۲۰۷ ح ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">87.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هيچ چارپايى نيست كه با آن، پنج مرتبه در عرفه وقوف شود، مگر آن كه از چارپايان بهشت خواهد بود.</span>

<span dir="rtl">88.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أيُّ بَعيرٍ حُجَّ عَلَيهِ ثَلاثَ سِنينَ، يُجعَلُ مِن نَعَمِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۲۹۳ ح ۲۴۹۵، الخصال: ص ۱۱۸ ح ۱۰۲، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۷۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">88.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر شترى كه سه سال با او به حج بروند، از چارپايان بهشت قرار داده می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="توضيحى-در-بارۀ-شرط-بهشتى-شدن-مركب-حجگزار"></span>
=== <span dir="rtl">توضيحى در بارۀ شرط بهشتى شدن مَركب حج</span>‌<span dir="rtl">گزار</span> ===

<span dir="rtl">در احاديثى كه گذشت، يكى مى</span>‌<span dir="rtl">گويد: شترى كه هفت بار با آن حج انجام شود، در شمار حيوانات بهشتى خواهد بود، ديگرى مى</span>‌<span dir="rtl">گويد: شترى كه سه بار با آن حج انجام گردد، از حيوانات بهشتى مى</span>‌<span dir="rtl">گردد و در حديث سوم، هر حيوانى كه پنج بار با آن حج شود، از حيوانات بهشتى دانسته شده است.</span>

<span dir="rtl">گفتنى است كه از نظر سند، تنها، حديث سوم، صحيح است. از اين رو، حديث‌های اوّل و دوم نمى</span>‌<span dir="rtl">توانند معارض آن باشند؛ ولى اگر فرض كنيم كه هر سه حديث از اهل بيت علیهم السلام صادر شده باشند، براى جمع ميان آنها، اين گونه مى</span>‌<span dir="rtl">توان گفت كه همۀ چارپايانى كه پنج بار مَركب حُجّاج واقع شوند، بهشتى مى</span>‌<span dir="rtl">گردند؛ امّا شتر، اين خصوصيت را دارد كه با سه بار مركب شدن در سفر حج، بهشتى مى</span>‌<span dir="rtl">گردد و اگر شترى هفت بار در سفر حج، مركب قرار گيرد، علاوه بر اين كه خودش بهشتى مى</span>‌<span dir="rtl">گردد، نسلش هم بركت مى</span>‌<span dir="rtl">يابد.</span>

<span dir="rtl">بررسى بنيادى در بارۀ حشر حيوانات، در مبحث معاد، خواهد آمد، إن شاء اللّٰه.</span>

<span id="طعام-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۱۹: طَعامُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۱۹: خوراک بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ اُكُلُها دائِمٌ وَ ظِلُّها تِلْكَ عُقْبَى الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ عُقْبَى الْكافِرِينَ النَّارُ).</span><ref><span dir="rtl">الرعد: ۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(وصف بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده، [اين است كه] از زير [درختانِ] آن، جویبارها روان</span>‌ <span dir="rtl">اند [و] ميوه و سايه</span>‌<span dir="rtl">اش پايدار است. اين است فرجام كسانى كه پرهيزگارى كرده</span>‌<span dir="rtl">اند و فرجام كافران، آتش است).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">89.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لَمّا سَأَلَهُ النَّصرانِيُّ: أخبِرني عَن أهلِ الجَنَّةِ كَيفَ صاروا يَأكُلُونَ و لا يَتَغَوَّطُونَ! أعطِني مَثَلَهُم فِي الدُّنيا؟</span> -<span dir="rtl">: هٰذَا الجَنينُ في بَطنِ اُمِّهِ، يَأكُلُ مِمّا تَأكُلُ اُمُّهُ و لا يَتَغَوَّطُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۲۳ ح ۹۴ عن عمر بن عبد اللّٰه الثقفي، تفسیر القمّي: ج ۱ ص ۹۹، بحار الأنوار: ج ۶۰ص ۲۵۵ و راجع الخرائج و الجرائح: ج ۱ ص ۲۹۲ ح ۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">89.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در پاسخ اين پرسش نصرانى كه گفت: به من بگو كه چگونه اهل بهشت، با آن كه غذا می</span>‌<span dir="rtl">خورند، چيزى دفع نمی</span>‌<span dir="rtl">كنند. نمونۀ آنها را در دنيا برايم باز گو</span> -<span dir="rtl">: اين جنينى كه در شكم مادرش است. از غذايى كه مادرش می</span>‌<span dir="rtl">خورد، او هم می</span>‌<span dir="rtl">خورد؛ امّا مدفوع نمی</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span id="شراب-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۰: شَرابُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۰: نوشيدنى بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(يُطافُ عَلَيْهِمْ بِكَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ * بَيْضاءَ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ * لا فِيها غَوْلٌ وَ لا هُمْ عَنْها يُنْزَفُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الصافّات: ۴۵ ـ ۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(جامى از بادۀ ناب، بر گردشان گردانده می</span>‌<span dir="rtl">شود * [باده‌اى] سخت سپيد كه به نوشندگان، لذّتى [خاص] می</span>‌<span dir="rtl">دهد * نه در آن، فساد عقل است و نه ايشان از آن به بدمستى می</span>‌<span dir="rtl">افتند).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً... ویُسْقَوْنَ فِیها كَأْساً كانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً... وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً).</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۵ و ۱۷ و ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(همانا نيكان از جامى می</span>‌<span dir="rtl">نوشند كه آميزه</span>‌<span dir="rtl">اى از كافور دارد... و در آن‌جا از جامی که آمیزۀ زنجبیل دارد، به آنها می‌نوشانند... و پروردگارشان شرابى پاک كننده به آنان می</span>‌<span dir="rtl">نوشاند).</span>

<span dir="rtl">راجع: المطفّفین: ۲۵ ـ ۲۷.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: مطفّفین: آیۀ ۲۵ - ۲۷.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">90.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ عَلِيّاً أوَّلُ مَن يَشرَبُ مِنَ السَّلسَبيلِ وَ الزَّنجَبيلِ... و إِنَّ لِعَلِيٍّ و شيعَتِهِ مِنَ اللّٰهِ مَكاناً يَغبِطُهُ بِهِ الأَوَّلونَ وَ الآخِرونَ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۵۸۳ ح ۷ عن ابن عبّاس، الأمالي للصدوق: ص ۷۵۶ ح ۱۰۱۹ نحوه، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۳ ص ۲۳۲، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">90.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">على، نخستين كسى است كه از سلسبيل و زنجبيل می</span>‌<span dir="rtl">نوشد... و على و شيعيان او، چنان مقامى در نزد خداوند دارند كه همۀ جهانيان به آن غبطه می</span>‌<span dir="rtl">خورند.</span>

<span dir="rtl">91.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع عن عبد اللّٰه بن مرّة عن ثوبان: إنَّ يَهودِيّاً جاءَ إلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ لَهُ: يا مُحَمَّدُ، أسأَلُكَ فَتُخبِرُني! فَرَكَزَهُ</span>‌<ref><span dir="rtl">کذا في المصدر، و في الاحتجاج: «فرکضه». و أصل الرَّکض: الضرب بالرجل و الإصابة بها (النهایة: ج ۲ ص ۲۵۹«رکض</span>»).</ref> <span dir="rtl">ثَوبانُ بِرِجلِهِ و قالَ لَهُ: قُل يا رَسولَ اللّٰهِ! فَقالَ: لا أدعوهُ إلّا بِما سَمّاهُ أهلُهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: أ رَأَيتَ قَولَهُ عزّ و جلّ : (يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ)</span><ref><span dir="rtl">إبراهیم: ۴۸</span>.</ref><span dir="rtl">، أينَ النّاسُ يَومَئِذٍ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فِي الظُّلمَةِ دونَ المَحشَرِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَما أوَّلُ ما يَأكُلُ أهلُ الجَنَّةِ إذا دَخَلوها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: كَبِدُ الحُوتِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَما شَرابُهُم عَلىٰ أثَرِ ذٰلِكَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: السَّلسَبيلُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: صَدَقتَ.</span><ref><span dir="rtl">علل الشرائع: ص ۹۶ ح ۵، الاحتجاج: ج ۱ ص ۱۱۴ ح ۳۰، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۷۳ ح ۱۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">91.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد اللّٰه بن مُرّه</span> -<span dir="rtl">: مردى يهودى نزد پيامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى محمّد! پرسش</span>‌<span dir="rtl">هايى از تو دارم. پاسخ آنها را به من بگو.</span>

<span dir="rtl">ثوبان با پايش بر او زد و گفت: بگو:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">يهودى گفت: من او را جز با همان نامى كه خانواده</span>‌<span dir="rtl">اش بر او نهاده</span>‌<span dir="rtl">اند، نمی</span>‌<span dir="rtl">خوانم.</span>

<span dir="rtl">آن گاه گفت: خداوند عزّ و جلّ گفته است: (روزى كه زمين به غير اين زمين، و آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها [به غير اين آسمان‌‌ها] تبديل مى‌شوند). در آن روز، مردم كجايند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در تاريكىِ پيش از محشر».</span>

<span dir="rtl">گفت: نخستين چيزى كه اهل بهشت پس از ورود به آن می</span>‌<span dir="rtl">خورند، چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كبد ماهى».</span>

<span dir="rtl">گفت: در پى آن، چه می</span>‌<span dir="rtl">نوشند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «سلسبيل».</span>

<span dir="rtl">گفت: درست گفتى.</span>

<span dir="rtl">92.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سَيِّدُ شَرابِ الجَنَّةِ الماءُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۶ ص ۳۸۰ ح ۴، المحاسن: ج ۲ ص ۳۹۵ ح ۲۳۷۸ کلاهما عن الإمام الصادق علیه السلام، مکارم الأخلاق: ج ۱ ص ۳۳۶ ح ۱۰۸۲ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۶۶ ص ۴۵۴ ح ۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">92.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهترين نوشيدنى بهشت، آب است.</span>

<span dir="rtl">93.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في تَفسيرِ قَولِهِ تَعالىٰ: (وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً</span>) -<span dir="rtl">: يُطَهِّرُهُم عَن كُلِّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ سِوَى اللّٰهِ؛ إذ لا طاهِرَ مِن تَدَنُّسٍ بِشَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ مِنَ الأَكوانِ إلَّا اللّٰهُ.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۱۰ ص ۶۲۳، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">93.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در تفسير اين سخن خداى بلندمرتبه: (و پروردگارشان به آنان نوشيدنىِ پاک كننده می</span>‌<span dir="rtl">نوشاند</span>) -<span dir="rtl">: آنان را از هر چيزى جز خدا پاک [و خالص] مى‌گرداند؛ زيرا جز خدا هيچ موجودى نيست كه از آلودگى به چيزى از طبايع، پاک باشد.</span>

<span id="ثياب-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۱: ثيابُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۱: جامه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنَّ اللّٰهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ</span>‌ <span dir="rtl">أساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ).</span><ref><span dir="rtl">الحجّ: ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، در باغ</span>‌<span dir="rtl">هايى كه در آنها جويبارها روان اند، در می</span>‌<span dir="rtl">آورد. در آن جا با دستبندهايى از طلا و مرواريد، آراسته می</span>‌<span dir="rtl">شوند و لباسشان در آن جا از پرنيان است).</span>

<span dir="rtl">(عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ...).</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(بر اندام آنها (بهشتیان) لباس‌هایی است از حریر نازک سبز رنگ، و از دیبای ضخیم، و با دستبندهایی از نقره آراسته‌‌ اند).</span>

<span dir="rtl">راجع: الكهف: ۳۱، فاطر: ۳۳.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: کهف: آیۀ ۳۱، فاطر: آیۀ ۳۳.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">94.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَو أنَّ ثَوباً مِن ثِيابِ أهلِ الجَنَّةِ نُشِرَ اليَومَ فِي الدُّنيا، لَصَعِقَ مَن يَنظُرُ إلَيهِ و ما حَمَلَتهُ أبصارُهُم.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۵۳۳ ح ۱۱۶۲ عن أبي ذرّ، مکارم الأخلاق: ج ۲ ص ۳۷۱ ح ۲۶۶۱، عدّة الداعي: ص ۹۹ نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۱ ح ۱۶۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">94.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اگر امروز جامه</span>‌<span dir="rtl">اى از جامه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتيان در دنيا باز شود، كسانى كه آن را ببينند، از هوش می</span>‌<span dir="rtl">روند و چشمانشان ديدن آن را تاب نمی</span>‌<span dir="rtl">آورد.</span>

<span dir="rtl">95.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (عالِيَهُمْ ثِيابُ سُندُسٍ</span>) -<span dir="rtl">: تَعلوهُمُ الثِّيابُ فَيَلبَسونَها.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۱۰ ص ۶۲۳، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">95.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (جامه</span>‌<span dir="rtl">هاى ابريشمى در برِ ايشان است</span>) -<span dir="rtl">: اين جامه</span>‌<span dir="rtl">ها بر فراز سر بهشتيان می</span>‌<span dir="rtl">آيند و بهشتيان، آنها را می</span>‌<span dir="rtl">پوشند.</span>

<span id="حلي-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۲: حُلِيُّ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۲: زيورهاى بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(أُولئِٰكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ يَلْبَسُونَ ثِياباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِينَ فِيها عَلَى الْأَرائِكِ نِعْمَ الثَّوابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقاً).</span><ref><span dir="rtl">الکهف: ۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(آنان</span>‌ <span dir="rtl">اند كه بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاويدان به ايشان اختصاص دارد كه در آنها جويبارها روان اند. آن جا با دستبندهايى از طلا آراسته می</span>‌<span dir="rtl">شوند و جامه</span>‌<span dir="rtl">هايى سبز از پرنيانِ نازک و ابريشمِ ستبر می</span>‌<span dir="rtl">پوشند. در آن جا بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها تكيه می</span>‌<span dir="rtl">زنند. چه خوش پاداشى و چه نيكو تكيه‌گاهى!).</span>

<span dir="rtl">(جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ).</span><ref><span dir="rtl">فاطر: ۳۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(باغ</span>‌<span dir="rtl">هايى جاويدان كه بهشتيان وارد آنها می</span>‌<span dir="rtl">شوند و در آن جا به دستبندهايى از طلا و مرواريد، آراسته می</span>‌<span dir="rtl">شوند و لباسشان در آن جا پرنيان است).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">96.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في وَصفِ أهلِ الجَنَّةِ</span> -<span dir="rtl">: إنَّ عَلَيهِمُ التّيجانَ، إنَّ أدنىٰ لُؤلُؤَةٍ مِنها لَتُضِي</span>‌<span dir="rtl">ءُ ما بَينَ المَشرِقِ وَ المَغرِبِ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۹۵ ح ۲۵۶۲ عن أبي سعید الخدري، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۱۵۰ ح ۱۱۷۱۵، صحیح ابن حبّان: ج ۱۶ ص ۴۱۰ ح ۷۳۹۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">96.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در وصف بهشتيان</span> -<span dir="rtl">: بر سر آنان، تاج</span>‌<span dir="rtl">هايى است كه [درخشش] پست‌ترين مرواريدِ آنها از مشرق تا مغرب را روشن می</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span>

<span dir="rtl">97.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">تَبلُغُ حِليَةُ أهلِ الجَنَّةِ مَبلَغَ الوُضوءِ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح ابن حبّان: ج ۳ ص ۳۲۰ ح ۱۰۴۵ عن أبي هریرة، صحیح مسلم: ج ۱ ص ۲۱۹ ح ۴۰ نحوه، مسند أبي یعلى: ج ۵ ص ۴۴۴ ح ۶۱۷۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">97.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">زيور بهشتيان [در دست‌هايشان]، تا جايگاه وضويشان (آرنج) می</span>‌<span dir="rtl">رسد.</span>

<span dir="rtl">98.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ المُؤمِنَ لَيَتَنَعَّمُ بِتَسبيحِ الحُلِيِّ عَلَيهِ في الجَنَّةِ، في كُلِّ مَفصِلٍ مِنَ المُؤمِنِ فِي الجَنَّةِ ثَلاثَةُ أساوِرَ مِن ذَهَبٍ و فِضَّةٍ و لُؤلُؤٍ.</span><ref><span dir="rtl">ربیع الأبرار: ج ۴ ص ۲۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">98.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مؤمن در بهشت، از زيورهاى تسبيحگو برخوردار است. در هر بندى از [بدن] مؤمن در بهشت، سه دستبند طلا و نقره و مرواريد قرار دارد.</span>

<span id="أزواج-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۳: أَزواجُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۳: همسران بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ لَهُمْ فِيها أزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ).</span><ref><span dir="rtl">البقرة: ۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و ايشان را در آن جا، همسران پاک است).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّا أنْشَأْناهُنَّ إنْشاءً* فَجَعَلْناهُنَّ أبْكاراً* عُرُباً أتْراباً).</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۳۵ ـ ۳۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(ما ايشان را پديد آورديم پديد آوردنى * پس ايشان را دوشيزه قرار داديم * شوى‌دوست همسال).</span>

<span dir="rtl">(فِيهِنَّ قاصِراتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ).</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(در آن [باغ</span>‌<span dir="rtl">ها، دلبرانى] فروهشته‌نگاه</span>‌ <span dir="rtl">اند كه دست هيچ اِنس و جنّى پيش از ايشان به آنها نرسيده است).</span>

<span dir="rtl">راجع: الصافّات: ۴۸ – ۴۹، الدّخان: ۵۴، الطور: ۲۰، الرحمٰن: ۵۸ و ۷۰ و ۷۲ و ۷۶، الواقعة: ۲۲ ـ ۲۳.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: صافّات: آیۀ ۴۸ - ۴۹، دخان: آیۀ ۵۴، طور: آیۀ ۲۰، الرحمٰن: آیۀ ۵۸ و ۷۰ و ۷۲ و ۷۶، واقعه: آیۀ ۲۲ - ۲۳.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">99.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لَو أنَّ حوراً مِن حورِ الجَنَّةِ أشرَفَت عَلىٰ أهلِ الدُّنيا وَ أَبدَت ذُؤابَةً مِن ذَوائِبِها، لَأَمَتنَ (لَأَفتَنَّ) أهلَ الدُّنيا - أو لَأَماتَت أهلَ الدُّنيا</span><ref><span dir="rtl">الظاهر أنّ التردید من الراوي. وفي وسائل الشیعة (ج ۶ ص ۴۶۶ ح ۸۴۶۰): «لَافتَتَنَ بِها أهلُ الدنیا</span>».</ref> <span dir="rtl">-. وَ إِنَّ المُصَلِّيَ لَيُصَلّي، فَإِذا لَم يَسأَل رَبَّهُ أن يُزَوِّجَهُ مِن الحورِ العينِ قُلنَ: ما أزهَدَ هٰذا فينا !</span><ref><span dir="rtl">الزهد للحسین بن سعید: ص ۱۰۲ ح ۲۸۰، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۹ ح ۲۰۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">99.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اگر حورى‌ای از حوريان بهشتى بر اهل دنيا سَرَک كشد و زلفى از زلف</span>‌<span dir="rtl">هاى خود را نمايان کند، اهل دنيا قالب تهى می</span>‌<span dir="rtl">كنند (اهل دنيا را فريفته می</span>‌<span dir="rtl">سازد). نمازگزار، نماز می</span>‌<span dir="rtl">خواند و اگر [در نمازش] از پروردگارش درخواست نكند كه از حوريان بهشتى به همسرى</span>‌<span dir="rtl">اش در آورد، حوريان می</span>‌<span dir="rtl">گويند: اين چه قدر به ما بى‌اعتناست!</span>

<span dir="rtl">100.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الخَيراتُ الحِسانُ مِن نِساءِ أهلِ الدُّنيا، و هُنَّ أجمَلُ مِنَ الحورِ العينِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۶۹ ح ۴۶۳۱، مکارم الأخلاق: ج ۱ ص ۴۳۸ ح ۱۵۰۱، مجمع البیان:ج ۹ ص ۳۱۹ من دون إسنادٍ إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">100.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">نيک‌خويان خوب‌روى [كه در قرآن آمده]، از زنان دنيا هستند. آنان از حور العين، زيباترند.</span>

<span dir="rtl">101.</span> <span dir="rtl">الكافي عن جميل بن درّاج: قالَ أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام: ما تَلَذَّذَ النّاسُ في الدُّنيا وَ الآخِرَةِ بِلَذَّةٍ أكثَرَ لَهُم مِن لَذَّةِ النِّساءِ، وَ هُوَ قَولُ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِينَ...)</span><ref><span dir="rtl">آل عمران: ۱۴</span>.</ref> <span dir="rtl">إلىٰ آخِرِ الآيَةِ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ: و إِنَّ أهلَ الجَنَّةِ ما يَتَلَذَّذونَ بِشَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ مِنَ الجَنَّةِ أشهىٰ عِندَهُم مِنَ النِّكاحِ؛ لا طَعامٍ و لا شَرابٍ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۳۲۱ ح ۱۰ عن جمیل بن درّاج، تفسیر العیّاشي: ج ۱ ص ۲۹۴ ح ۶۵۰، بحار الأنوار: ج ۸ص ۱۳۹ ح ۵۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">101.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از جميل بن دَرّاج</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «مردم در دنيا و آخرت، لذّتى بالاتر از لذّت زن نمی</span>‌<span dir="rtl">چشند و اين، همان سخن خداى عزّ و جلّ است كه: (براى مردم آراسته شده است دوست داشتنِ خواستنى</span>‌<span dir="rtl">ها، از زنان و پسران و...) (تا آخر آيه)».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «بهشتيان به اندازه</span>‌<span dir="rtl">اى كه از نكاحْ لذّت می</span>‌<span dir="rtl">برند، از هيچ چيزِ بهشت لذّت نمی</span>‌<span dir="rtl">برند، نه از خوراكى‌هايش و نه از نوشيدنى‌هايش».</span>

<span dir="rtl">102.</span> <span dir="rtl">مجمع البيان عن أبي بصير: قُلتُ لَهُ [أي لِلإِمامِ الصّادِقِ علیه السلام</span>‌<span dir="rtl">]: جُعِلتُ فِداكَ، أخبِرني عَنِ الرَّجُلِ المُؤمِنِ تَكونُ [لَهُ</span>‌<span dir="rtl">]</span><ref><span dir="rtl">ما بین المعقوفین سقط من المصدر، و أثبتناه من بحار الأنوار</span>.</ref> <span dir="rtl">امرَأَةٌ مُؤمِنَةٌ يَدخُلانِ الجَنَّةَ، يَتَزَوَّجُ أحَدُهُمَا الآخَرَ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: يا أبا مُحَمَّدٍ، إنَّ اللّٰهَ حَكَمٌ عَدلٌ، إذا كانَ هُو أفضَلَ مِنها خَيَّرَهُ؛ فَإِنِ اختارَها كانَت مِن أزواجِهِ، وإِن كانَت هِيَ خَيراً مِنهُ خَيَّرَها؛ فَإِنِ اختارَتهُ كانَ زَوجاً لَها.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۹ ص ۳۱۸، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۰۵ کلاهما نقلاً عن العیّاشي</span>.</ref>

<span dir="rtl">102.</span> <span dir="rtl">مجمع البيان</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: به ايشان (امام صادق علیه السلام) گفتم: فدايت شوم! مرد مؤمن، زنى مؤمن دارد و هر دو به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند. آيا در آن جا نيز با هم ازدواج می</span>‌<span dir="rtl">كنند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اى ابو محمّد! خداوند، داورى دادگر است. اگر آن مرد از همسرش بهتر بوده است، او را مخيّر می</span>‌<span dir="rtl">كند و چنانچه آن مرد مؤمن، همان همسرش را انتخاب كرد، او نيز يكى از همسرانش می</span>‌<span dir="rtl">شود، و اگر همسرش از او بهتر بوده، او را مخيّر می</span>‌<span dir="rtl">سازد و اگر آن زن، همان مرد را انتخاب كرد، او شوهرش خواهد بود».</span>

<span id="جمال-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۴: جَمالُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۴: زيبايى بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ * عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ * تَعْرِفُ في وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ * يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ* خِتامُهُ مِسْكٌ وَ في ذٰلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ).</span><ref><span dir="rtl">المطفّفین: ۲۲ ـ ۲۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به راستى كه نيكوكاران، در ناز و نعمت</span>‌ <span dir="rtl">اند * بر تخت‌هايى، نشسته می</span>‌<span dir="rtl">نگرند * از چهره‌هايشان طراوت نعمت را در می</span>‌<span dir="rtl">يابى * از باده</span>‌<span dir="rtl">اى مُهر شده نوشانيده می</span>‌<span dir="rtl">شوند * باده</span>‌<span dir="rtl">اى كه مُهر آن، مُشک است، و در اين نعمت</span>‌<span dir="rtl">ها، مشتاقان بايد بر يكديگر پيشى بگيرند).</span>

<span dir="rtl">(وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ * إلى</span>‌ <span dir="rtl">رَبِّها ناظِرَةٌ).</span><ref><span dir="rtl">القیامة: ۲۲ ـ ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(در آن روز، چهره</span>‌<span dir="rtl">هايى شاداب</span>‌ <span dir="rtl">اند * به پروردگار خود، می</span>‌<span dir="rtl">نگرند).</span>

<span dir="rtl">راجع: عبس: ۳۸ - ۴۲، الغاشیة: ۸ - ۱۰.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: عبس: آیۀ ۳۸ - ۴۲، غاشیه: آیۀ ۸ - ۱۰.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">103.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">وَالَّذي أنزَلَ الكِتابَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ ! إنَّ أهلَ الجَنَّةِ لَيَزدادونَ جَمالاً و حُسناً، كَما يَزدادونَ فِي الدُّنيا قَباحَةً و هَرَماً.</span><ref><span dir="rtl">روضة الواعظین: ج ۲ ص ۵۴۱ ح ۱۷۹۲؛ المصنّف لابن أبي شیبة: ج ۸ ص ۷۵ ح ۵۲ عن أبي هریرة من دون إسنادٍ إلى أحد من أهل البیت علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">103.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سوگند به آن كه كتاب (قرآن) را بر محمّد فرو فرستاد، اهل بهشت پيوسته بر حُسن و زيبايى‌شان افزوده می</span>‌<span dir="rtl">شود، همچنان كه در دنيا پيوسته زشت</span>‌<span dir="rtl">تر و پيرتر می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">104.</span> <span dir="rtl">المناقب لابن شهر آشوب: قالَت عَجوزٌ مِنَ الأَنصارِ لِلنَّبِيِّ صلی الله علیه و آله: اُدعُ لي بِالجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: إِنَّ الجَنَّةَ لا يَدخُلُهَا العُجُزُ!</span>

<span dir="rtl">فَبَكَتِ المَرأَةُ، فَضَحِكَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله و قالَ: أما سَمِعتِ قَولَ اللّٰهِ تَعالىٰ: (إِنَّا أنْشَأْناهُنَّ إنْشاءً * فَجَعَلْناهُنَّ أبْكاراً)</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۳۵ ـ ۳۶</span>.</ref><span dir="rtl">؟!</span><ref><span dir="rtl">المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص ۱۴۸، بحار الأنوار: ج ۱۶ ص ۲۹۵ ح ۱؛ المعجم الأوسط: ج ۵ ص ۳۵۷ ح ۵۵۴۵ عن عائشة، تاریخ أصبهان: ج ۲ ص ۱۰۷ الرقم ۱۲۳۲ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">104.</span> <span dir="rtl">المناقب، ابن شهرآشوب: پيرزنى از انصار به پيامبر صلی الله علیه و آله گفت: برايم دعا كن كه به بهشت بروم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پيرزنان به بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">روند».</span>

<span dir="rtl">پيرزن گريست. پيامبر صلی الله علیه و آله خنديد و فرمود: «مگر نشنيده</span>‌<span dir="rtl">اى كه خداى بلندمرتبه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (ما ايشان را پديد آورديم پديد آوردنى * پس آنان را دوشيزگان قرار داديم)»؟</span>

<span dir="rtl">105.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ أهلَ الجَنَّةِ جُردٌ، مُردٌ، مُكَحَّلينَ، مُكَلَّلينَ، مُطَوَّقينَ، مُسَوَّرينَ، مُخَتَّمينَ، ناعِمينَ، مَحبُورينَ، مُكرَمينَ.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۸ عن جابر الجعفي، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۲۰ ح ۲۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">105.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشتيان، بدن</span>‌<span dir="rtl">ها و صورت‌هايشان عارى از موست، چشمانى سرمه كشيده دارند، تاج بر سر، طوق بر گردن، دستبند در دست، و انگشترى در انگشتان خويش دارند. راحت</span>‌ <span dir="rtl">اند، شادان</span>‌ <span dir="rtl">اند، گرامى اند.</span>

<span id="إلحاق-عائلة-أهل-الجنة-بهم"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۵: إِلحاقُ عائِلَةِ أهلِ الجَنَّةِ بِهِم</span>‌ ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۵: ملحق شدن خانوادهٔ اهل بهشت به آنان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ ألْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ).</span><ref><span dir="rtl">الطور: ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه ايمان آورده</span>‌<span dir="rtl">اند و فرزندانشان آنها را در ايمان پيروى كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، فرزندانشان را به آنان ملحق خواهيم كرد).</span>

<span dir="rtl">(وَ الَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أقامُوا الصَّلاةَ وَ أنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً وَ يَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ اُولٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ* جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ الْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ* سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ).</span><ref><span dir="rtl">الرعد: ۲۲ ـ ۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه براى طلب خشنودى پروردگارشان شكيبايى كردند و نماز بر پا داشتند و از آنچه روزى‌شان داديم، نهان و آشكارا انفاق كردند و بدى را با نيكى دفع می</span>‌<span dir="rtl">كنند، ايشان راست فرجام خوشِ سراى باقى * همان بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاويدان كه آنان با پدرانشان و همسرانشان و فرزندانشان كه درستكارند، در آن داخل می</span>‌<span dir="rtl">شوند و فرشتگان از هر درى بر آنان در می</span>‌<span dir="rtl">آيند [و به آنان می</span>‌<span dir="rtl">گويند:] * «درود بر شما كه شكيبايى كرديد!». به راستى، چه نيكوست فرجام آن سراى!).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">106.</span> <span dir="rtl">الزهد عن أبي بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ المُؤمِنُ يُحاسَبُ، تَنتَظِرُهُ أزواجُهُ عَلىٰ عَتَباتِ الأَبوابِ كَما يَنتَظِرونَ أزواجَهُنَّ فِي الدُّنيا مِن عِندِ العَتَبَةِ. قالَ: فَيَجِي</span>‌<span dir="rtl">ءُ الرَّسولُ فَيُبَشِّرُهُنَّ، فَيَقولُ: قَد وَاللّٰهِ انقَلَبَ فُلانٌ مِنَ الحِسابِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَقُلنَ: بِاللّٰهِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: قَد وَ اللّٰهِ لَقَد رَأَيتُهُ انقَلَبَ مِنَ الحِسابِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَإِذا جاءَهُنَّ، قُلنَ: مَرحباً و أَهلاً، ما أهلُكَ الَّذينَ كُنتَ عِندَهُم فِي الدُّنيا بِأَحَقَّ بِكَ مِنّا.</span><ref><span dir="rtl">الزهد للحسین بن سعید: ص ۹۱ ح ۲۴۴، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۷ ح ۱۹۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">106.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">زمانى كه مؤمن حسابرسى می</span>‌<span dir="rtl">شود، همسرانِ [بهشتىِ] او بر آستان درها[ى بهشت] منتظر او هستند، همچنان كه در دنيا همسرانشان بر درگاه، منتظر آنها می</span>‌<span dir="rtl">ايستند. پس پيغام‌رسان می</span>‌<span dir="rtl">آيد و به آنان مژده می</span>‌<span dir="rtl">دهد و می</span>‌<span dir="rtl">گويد: «به خدا كه فلانى از حسابرسى باز گشت!».</span>

<span dir="rtl">آنها می</span>‌<span dir="rtl">گويند: تو را به خدا؟</span>

<span dir="rtl">او می</span>‌<span dir="rtl">گويد: به خدا سوگند كه خودم ديدم از حسابرسى باز گشت.</span>

<span dir="rtl">چون مؤمن نزد همسرانش می</span>‌<span dir="rtl">آيد، می</span>‌<span dir="rtl">گويند: خوش آمدى! آن خانواده</span>‌<span dir="rtl">اى كه در دنيا نزد ايشان بودى، سزاوارتر از ما به تو نيستند.</span>

<span id="الغناء-لأهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۶: الغِناءُ لِأَهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۶: آوازخوانی برای بهشتیان</span>

<span dir="rtl">107.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّي عن عاصم بن حميد عن الإمام الصادق علیه السلام، قال: قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، هَل في الجَنَّةِ غِناءٌ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: إنَّ في الجَنَّةِ شَجَرَةً یُؤمَرُ رِياحُها فَتَهُبُّ، فَتَضرِبُ تِلكَ الشَّجَرَةُ بِأَصواتٍ لَم يَسمَعِ الخَلائِقُ مِثلَها حُسناً.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ: هٰذا عِوَضٌ لِمَن تَرَكَ السَّماعَ لِلغِناءِ في الدُّنيا مِن مَخافَةِ اللّٰهِ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۱۷۰، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۲۷ ح ۲۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">107.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از عاصم بن حميد</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق صلی الله علیه و آله گفتم: قربانت گردم! آيا در بهشت، آوازخوانى هست ؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در بهشت، درختى است كه به بادها دستور داده می</span>‌<span dir="rtl">شود و وزيدن می</span>‌<span dir="rtl">گيرند. پس آن درخت، آهنگى می</span>‌<span dir="rtl">زند كه خلايق، آهنگى به زيبايىِ آن نشنيده‌اند».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «اين، عوض براى كسى است كه در دنيا از ترس خداوند، گوش كردن به آوازخوانى حرام را ترک كرده است».</span>

<span dir="rtl">108.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن نَزَّهَ نَفسَهُ عَنِ الغِناءِ، فَإِنَّ في الجَنَّةِ شَجَرَةً يَأمُرُ اللّٰهُ عزّ و جلّ الرِّياحَ أن تُحَرِّكَها؛ فَيَسمَعُ لَها صَوتاً لَم يَسمَع بِمِثلِهِ، و مَن لَم يَتَنَزَّه عَنهُ لَم يَسمَعهُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۶ ص ۴۳۴ ح ۱۹ عن یاسر الخادم</span>.</ref>

<span dir="rtl">108.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كس خود را از غنا (آواز حرام) دور كند، در بهشت، درختى هست كه خداوند عزّ و جلّ دستور مى</span>‌<span dir="rtl">دهد بادها آن را به حركت در مى</span>‌<span dir="rtl">آورند و آوازى از آن به گوش مى</span>‌<span dir="rtl">رسد كه تا كنون همانند آن را نشنيده است. هر كه از غنا دورى نكند، آن را نمى</span>‌<span dir="rtl">شنود.</span>

<span id="فيها-ما-تشتهيه-الأنفس-و-تلذ-الأعين"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۷: فيها ما تَشتَهيهِ الأَنفُسُ وَ تَلَذُّ الأَعيُنُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۷: هر آنچه دل بخواهد و ديده از آن لذّت ببَرَد، در بهشت هست</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أنْتُمْ وَ أزْواجُكُمْ تُحْبَرُونَ * يُطافُ عَلَيْهِمْ بِصِحافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَ أكْوابٍ وَ فِيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أنْتُمْ فِيها خالِدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الزخرف: ۷۰ ـ ۷۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(شما با همسرانتان شادمان به بهشت وارد شويد * سينى</span>‌<span dir="rtl">هايى از زر و جام</span>‌<span dir="rtl">هايى در برابر آنان می</span>‌<span dir="rtl">گردانند و در آن جا، آنچه دل</span>‌<span dir="rtl">ها آن را بخواهند و ديدگان را خوش آيد، هست و شما در آن، جاويدانيد).</span>

<span dir="rtl">راجع: النحل ۳۱، الأنبیاء: ۱۰۱ ـ ۱۰۲، الفاطر: ۳۵، الحجر: ۴۸.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: نحل: آیۀ ۳۱، انبیا: آیۀ ۱۰۱ - ۱۰۲، فاطر: آیۀ ۳۵، حجر: آیۀ ۴۸.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">109.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ رَجُلٌ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنّي اُحِبُّ الخَيلَ؛ أ فِي الجَنَّةِ خَيلٌ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، وَ الَّذي نَفسي بِيَدِهِ! إنَّ فيها خَيلاً مِن ياقوتٍ أحمَرَ، عَلَيها يَركَبونَ، فَتَدِفُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">تَدِفّ: أي تسیر سیراً لیّناً (النهایة: ج ۲ ص ۱۲۵ «دفف</span>»).</ref> <span dir="rtl">بِهِم خِلالَ وَرَقِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ رَجُلٌ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنّي يُعجِبُنِي الصَّوتُ الحَسَنُ؛ أ فِي الجَنَّةِ الصَّوتُ الحَسَنُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، وَ الَّذي نَفسي بِيَدِهِ! إنَّ اللّٰهَ لَيَأمُرُ لِمَن أحَبَّ ذٰلِكَ مِنهُم بِشَجَرٍ يُسمِعُهُ صَوتاً بِالتَّسبيحِ، ما سَمِعَتِ الآذانُ بِأَحسَنَ مِنهُ قَطُّ.</span>

<span dir="rtl">قالَ رَجُلٌ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنّي اُحِبُّ الإِبِلَ؛ أ فِي الجَنَّةِ إبِلٌ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، وَ الَّذي نَفسي بِيَدِهِ! إنَّ فيها نَجائِبَ مِن ياقوتٍ أحمَرَ، عَلَيها رِحالُ الذَّهَبِ، قَد اُلحِفَت بِنَمارِقِ الدّيباجِ، يَركَبونَ فَتَزِفُّ</span><ref><span dir="rtl">زَفّ القَومُ: أسرعوا (لسان العرب: ج ۹ ص ۱۳۶ «زفف</span>»).</ref> <span dir="rtl">بِهِم خِلالَ وَرَقِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">وإِنَّ فِيها صُوَرَ رِجالٍ و نِساءٍ يَركَبونَ مَراكِبَ أهلِ الجَنَّةِ، فَإِذا أعجَبَ أحَدَهُمُ الصّورَةُ قالَ: اجعَل صورَتي مِثلَ هٰذِهِ الصّورَةِ؛ فَيَجعَلُ صورَتَهُ عَلَيها، و إِذا أعجَبَتهُ صورَةُ المَرأَةِ قالَ: رَبِّ اجعَل صورَةَ فُلانَةَ - زَوجَتِهِ - مِثلَ هٰذِهِ الصّورَةِ؛ فَيَرجِعُ و قَد صارَت صورَةُ زَوجَتِهِ عَلىٰ مَا اشتَهىٰ.</span><ref><span dir="rtl">الغارات: ج ۱ ص ۲۴۲، بحار الأنوار: ج ۳۳ ص ۵۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">109.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مردى گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! من به اسب علاقه دارم. آيا در بهشت هم اسب هست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى، سوگند به آن كه جانم در دست اوست. در آن جا اسبانى از ياقوت سرخ هستند كه [بهشتيان] بر آنها نشانده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و آن اسب</span>‌<span dir="rtl">ها آنان را در ميان برگ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت، به آرامى می</span>‌<span dir="rtl">گردانند».</span>

<span dir="rtl">مرد ديگرى گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! من آواز خوش را دوست دارم. آيا در بهشت، آواز خوش هم هست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى، سوگند به آن كه جانم در دست اوست. خداوند براى هر يک از بهشتيان كه آواز خوش را دوست دارد، به درختى فرمان می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه آواز تسبيح برايش سر دهد؛ آوازى كه گوش</span>‌<span dir="rtl">ها هرگز خوش</span>‌<span dir="rtl">تر از آن را نشنيده‌اند».</span>

<span dir="rtl">مرد ديگرى گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! من شتر دوست دارم. آيا در بهشت، شتر هم هست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى، سوگند به آن كه جانم در دست اوست. در آن جا اشتران نژاده</span>‌<span dir="rtl">اى از ياقوت سرخ</span>‌ <span dir="rtl">اند كه جهاز طلا بر آنهاست و با بالشتک</span>‌<span dir="rtl">هاى ديبا پوشانده شده</span>‌<span dir="rtl">اند و بهشتيان بر آنها نشانده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و در لا به لاى برگ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت می</span>‌<span dir="rtl">تازند.</span>

<span dir="rtl">در بهشت، تصاويرى از مردان و زنان هست كه بر مركب</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتى سوارند و چون يكى از بهشتيان از تصويرى خوشش آيد، می</span>‌<span dir="rtl">گويد: خدايا! صورت مرا مانند اين صورت بگردان و خداوند، صورتش را مانند آن می</span>‌<span dir="rtl">گرداند، و چون تصوير زنى را بپسندد، می</span>‌<span dir="rtl">گويد: پروردگارا! صورت فلانى [يعنى همسرم] را مانند اين صورت بگردان و چون [به منزل خود] بر می</span>‌<span dir="rtl">گردد، می</span>‌<span dir="rtl">بيند كه صورت همسرش به مانند همان صورت دلخواهش شده است».</span>

<span dir="rtl">110.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن طَلَبَ الغِنىٰ</span>‌ <span dir="rtl">وَ الأَموالَ وَ السَّعَةَ فِي الدُّنيا؛ فَإِنَّما يَطلُبُ ذٰلِكَ لِلرّاحَةِ، وَ الرّاحَةُ لَم تُخلَق في الدُّنيا وَ لا لِأَهلِ الدُّنيا، إنَّما خُلِقَتِ الرّاحَةُ فِي الجَنَّةِ وَ لِأَهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۶۴ ح ۹۵ عن الزهری، بحار الأنوار: ج ۷۳ ص ۹۲ ح ۶۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">110.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كسى كه در دنيا در پى توانگرى و ثروت و رفاه است، در حقيقت، آنها را براى آسايش می</span>‌<span dir="rtl">جويد، حال آن كه آسايش، در دنيا و براى اهل دنيا آفريده نشده است؛ بلكه آسايش، در بهشت است و براى بهشتيان، خلق شده است.</span>

<span id="أفضل-شيء-في-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۴ / ۲۸: أفضَلُ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ فِي الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۴ / ۲۸: بهترين چيز در بهشت</span>

<span id="رضوان-الله-سبحانه"></span>
=== <span dir="rtl">۴ / ۲۸ - ۱: رِضوانُ اللهِ سُبحانَهُ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۴ / ۲۸ - ۱: خشنودى خداى سبحان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَعَدَ اللهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً في جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ أكْبَرُ ذٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ).</span><ref><span dir="rtl">التوبة: ۷۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">(خدا به مردان و زنان مؤمن، بهشت</span>‌<span dir="rtl">هايى را وعده داده كه در آنها جويبارها روان اند و در آنها جاويدان</span>‌ <span dir="rtl">اند، و [نيز] سراهايى پاكيزه را در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاودان، و [البتّه] خشنودى خدا، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر است. اين است همان كاميابى بزرگ).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">111.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ يَقولُ لِأَهلِ الجَنَّةِ: يا أهلَ الجَنَّةِ!. يَقولونَ: لَبَّيكَ رَبَّنا و سَعدَيكَ.</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: هَل رَضيتُم؟.</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: و ما لَنا لا نَرضىٰ</span>‌ <span dir="rtl">و قَد أعطَيتَنا ما لَم تُعطِ أحَداً مِن خَلقِكَ؟!</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: أنا اُعطِيكُم أفضَلَ مِن ذٰلِكَ.</span>

<span dir="rtl">قالُوا: يا رَبِّ ! و أَيُّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ أفضَلُ مِن</span>‌ <span dir="rtl">ذٰلِكَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: اُحِلُّ عَلَيكُم رِضوانِي، فَلا أسخَطُ عَلَيكُم بَعدَهُ أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۵ ص ۲۳۹۸ ح ۶۱۸۳ عن أبي سعید الخدري، صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۱۷۶ ح ۹، سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۸۹ ح ۲۵۵۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">111.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خدا به اهل بهشت می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «اى اهل بهشت!» و آنها می</span>‌<span dir="rtl">گويند: گوش به فرمانيم -</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار ما - و در خدمتيم.</span>

<span dir="rtl">خدا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «آيا خشنود شديد؟».</span>

<span dir="rtl">بهشتيان می</span>‌<span dir="rtl">گويند: چرا خشنود نباشيم، در حالى كه به ما چيزى عطا كرده</span>‌<span dir="rtl">اى كه به هيچ كدام از آفريدگانت نداده‌اى؟!</span>

<span dir="rtl">خدا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «از اين برتر به شما عطا می</span>‌<span dir="rtl">كنم».</span>

<span dir="rtl">می</span>‌<span dir="rtl">گويند: پروردگارا! از اينها برتر چيست؟</span>

<span dir="rtl">مى‌فرمايد: «خشنودى‌ام را بر شما فرود می</span>‌<span dir="rtl">آورم و از آن پس، هرگز بر شما خشم نخواهم گرفت».</span>

<span dir="rtl">112.</span> <span dir="rtl">الغارات عن عباية: كَتَبَ عَلِيٌّ علیه السلام إلىٰ مُحَمَّدِ [بنِ أبي بَكرٍ] و أَهلِ مِصرَ:... إنَّ أهلَ الجَنَّةِ يَزورونَ الجَبّارَ كُلَّ جُمُعَةٍ، فَيَكونُ أقرَبُهُم مِنهُ عَلىٰ مَنابِرَ مِن نُورٍ، وَ الَّذينَ يَلونَهُم عَلىٰ مَنابِرَ مِن ياقوتٍ، وَ الَّذينَ يَلونَهُم عَلىٰ مَنابِرَ مِن زَبَرجَدٍ، وَ الَّذينَ يَلونَهُم عَلىٰ مَنابِرَ مِن مِسكٍ. فَبَينا هُم كَذٰلِكَ يَنظُرونَ إلىٰ نُورِ اللّٰهِ جَلَّ جَلالُهُ و يَنظُرُ اللّٰهُ في وُجوهِهِم، إذا أقبَلَت سَحابَةٌ تَغشاهُم فَتُمطِرُ عَلَيهِم مِنَ النِّعمَةِ وَ اللَّذَّةِ وَ السُّرورِ وَ البَهجَةِ ما لا يَعلَمُهُ إلَّا اللّٰهُ سُبحانَهُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ: بَلىٰ، إنَّ مَعَ هٰذا ما هُوَ أفضَلُ مِنهُ: رِضوانُ اللّٰهِ الأَكبَرُ.</span><ref><span dir="rtl">الغارات: ج ۱ ص ۲۴۳، بحار الأنوار: ج ۳۳ ص ۵۴۷؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج ۶ ص ۷۰ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">112.</span> <span dir="rtl">الغارات</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبايه</span> -<span dir="rtl">: على علیه السلام به محمّد [بن ابى بكر] و مردم مصر نوشت: «... بهشتيان هر آدينه به ديدار پادشاه عالم می</span>‌<span dir="rtl">روند. آنان كه به او نزديک‌ترند، بر منبرهايى از نور می</span>‌<span dir="rtl">نشينند و كسانى كه در مرتبۀ بعد از آنها قرار دارند، بر منبرهايى از ياقوت، و كسان بعد از آنها بر منبرهايى از زبرجد، و مرتبۀ پايين</span>‌<span dir="rtl">تر از اينها بر منبرهايى از مُشک می</span>‌<span dir="rtl">نشينند. در همان حال كه نشسته</span>‌<span dir="rtl">اند و به نور خداى عزّ و جلّ مى‌نگرند و خداوند به چهرۀ آنان می</span>‌<span dir="rtl">نگرد، به ناگاه، ابرى می</span>‌<span dir="rtl">آيد و بر فراز سرشان می</span>‌<span dir="rtl">ايستد و چندان نعمت و لذّت و شادمانى و سرخوشى بر آنان فرو می</span>‌<span dir="rtl">بارد كه تنها خداى سبحان می</span>‌<span dir="rtl">داند و بس».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «آرى، با اين همه، چيزى هست كه از اين هم برتر است: خشنودى بزرگِ خدا».</span>

<span dir="rtl">113.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ عزّ و جلّ: (رَبَّنا آتِنا في الدُّنْيا حَسَنَةً وَ في الآخِرَةِ حَسَنَةً)</span><ref><span dir="rtl">البقرة: ۲۰۱</span>.</ref> -<span dir="rtl">: رِضوانُ اللّٰهِ وَ الجَنَّةُ فِي الآخِرَةِ، وَ المَعاشُ و حُسنُ الخُلُقِ فِي الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۷۱ ح ۲ عن جمیل بن صالح، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۳۲۷ ح ۹۰۰، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۱۵۶ ح ۳۵۶۶ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۳۸۳ ح ۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">113.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى عزّ و جلّ: (پروردگارا! در دنيا به ما نيكى دِه و در آخرت نيز نيكى دِه</span>) -<span dir="rtl">: [يعنى] خشنودى خدا و بهشت در آخرت، و معاش و اخلاق خوش در دنيا.</span>

<span id="محبة-الله"></span>
=== <span dir="rtl">۴ / ۲۸ - ۲: مَحَبَّةُ اللَّهِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۴ / ۲۸ - ۲: محبّت خدا</span>

<span dir="rtl">114.</span> <span dir="rtl">مصباح الشريعة</span> - <span dir="rtl">فيما نَسَبَهُ إلَى الإِمامِ الصّادِقِ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: قالَ أميرُ المُؤمِنينَ علیه السلام: إنَّ أطيَبَ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ فِي الجَنَّةِ و أَلَذَّهُ حُبُّ اللّٰهِ، وَ الحُبُّ فِي اللّٰهِ، وَ الحَمدُ للّٰهِ؛ قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ: (وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أنِ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِينَ)</span><ref><span dir="rtl">یونس: ۱۰</span>.</ref><span dir="rtl">؛ و ذٰلِكَ أنَّهُم إذا عايَنوا ما فِي الجَنَّةِ مِن النَّعِيمِ هاجَتِ المَحَبَّةُ في قُلوبِهِم، فَيُنادونَ عِندَ ذٰلِكَ: أنِ الحَمدُ للّٰهِ رَبِّ العالَمينَ.</span><ref><span dir="rtl">مصباح الشریعة: ص ۱۹۵، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۲۵۱ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">114.</span> <span dir="rtl">مصباح الشريعة</span> - <span dir="rtl">در آنچه به امام صادق علیه السلام نسبت داده شده است</span> -<span dir="rtl">: امير مؤمنان علیه السلام فرمود: «بهترين و لذّتبخش‌ترين چيز در بهشت، محبّت خدا و محبّت به خاطر خدا و ستايش خداست. خداى عزّ و جلّ فرموده است: (و واپسين دعايشان، اين است كه: ستايش، خداى را كه پروردگار جهانيان است)؛ زيرا آن گاه كه چشمشان به نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت می</span>‌<span dir="rtl">افتد، عشق و محبّت در دل‌هايشان برانگيخته می</span>‌<span dir="rtl">شود و در اين هنگام، بانگ بر می</span>‌<span dir="rtl">آورند كه: ستايش، از آنِ خداست كه پروردگار جهانيان است».</span>

<span dir="rtl">115.</span> <span dir="rtl">تفسير العياشي عن ثوير عن الإمام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا صارَ أهلُ الجَنَّةِ في الجَنَّةِ، و دَخَلَ وَلِيُّ اللّٰهِ إلىٰ جَنّاتِهِ و مَساكِنِهِ، وَ اتَّكَأَ كُلُّ مُؤمِنٍ مِنهُم عَلىٰ أريكَتِهِ، حَفَّتهُ خُدّامُهُ، و تَهَدَّلَت عَلَيهِ الثِّمارُ، و تَفَجَّرَت حَولَهُ العُيونُ، و جَرَت مِن تَحتِهِ الأَنهارُ، و بُسِطَت لَهُ الزَّرابِيُّ، و صُفِّفَت له النَّمارِقُ، و أَتَتهُ الخُدّامُ بِما شاءَت شَهوَتُهُ مِن قَبلِ أن يَسأَلَهُم ذٰلِكَ. قالَ: و يَخرُجُ عَلَيهِمُ الحورُ العينُ مِنَ الجِنانِ، فَيَمكُثونَ بِذٰلِكَ ما شاءَ اللّٰهُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ إنَّ الجَبّارَ يُشرِفُ عَلَيهِم فَيَقولُ لَهُم: أولِيائي و أَهلَ طاعَتي و سُكّانَ جَنَّتي في جِواري! ألا هَل اُنَبِّئُكُم بِخَيرٍ مِمّا أنتُم فِيهِ؟.</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: رَبَّنا! و أَيُّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ خَيرٌ مِمّا نَحنُ فيهِ؟ نَحنُ فيمَا اشتَهَت أنفُسُنا و لَذَّت أعيُنُنا مِنَ النِّعَمِ في جِوارِ الكَريمِ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَعودُ عَلَيهِمُ القَولُ. فَيَقولونَ: رَبَّنا نَعَم، فَأْتِنا بِخَيرٍ مِمّا نَحنُ فيهِ.</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ لَهُم تَبارَكَ و تَعالى</span>‌<span dir="rtl">: رِضايَ عَنكُم و مَحَبَّتِي لَكُم خَيرٌ و أَعظَمُ مِمّا أنتُم فيهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَقولونَ: نَعَم يا رَبَّنا، رِضاكَ عَنّا و مَحَبَّتُكَ لَنا خَيرٌ لَنا و أَطيَبُ لِأَنفُسِنا.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قَرَأَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ علیه السلام هٰذِهِ الآيَةَ: (وَعَدَ اللّٰهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً في جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّٰهِ أكْبَرُ ذٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ)</span><ref><span dir="rtl">التوبة: ۷۲</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر العیّاشي: ج ۲ ص ۲۴۲ ح ۱۸۵۶، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۴۱ ح ۵۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">115.</span> <span dir="rtl">تفسير العيّاشى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ثوير</span> -<span dir="rtl">: امام زين العابدين علیه السلام فرمود: «چون بهشتيان به بهشت داخل شوند و دوست خدا به باغستان</span>‌<span dir="rtl">ها و سكونتگاه‌هايش وارد شود و هر مؤمنى بر تخت خويش تكيه زند، خدمتكارانش او را در ميان می</span>‌<span dir="rtl">گيرند و ميوه</span>‌<span dir="rtl">ها به طرفش آويزان می</span>‌<span dir="rtl">شوند و چشمه‌سارها در پيرامونش جوشيدن می</span>‌<span dir="rtl">گيرند و جويبارها در زير پايش روان می</span>‌<span dir="rtl">شوند و فرش</span>‌<span dir="rtl">هاى زربافت برايش گسترده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و پشتى</span>‌<span dir="rtl">ها برايش چيده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و خدمتكاران، آنچه را هوس كند، پيش از آن كه از آنان بخواهد، براى او می</span>‌<span dir="rtl">آورند.</span>

<span dir="rtl">و حوريان از بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها به سوى او می</span>‌<span dir="rtl">آيند و مدّتى دراز در نزدش می</span>‌<span dir="rtl">مانند. سپس پادشاه عالم به آنان نزديک می</span>‌<span dir="rtl">گردد و به آنان می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد:</span> ‌<span dir="rtl">اى دوستان و فرمان‌برداران من و</span> ‌<span dir="rtl">اى كسانى كه در بهشت من، در جوار من آرميده‌ايد! آيا شما را به بهتر از اين وضع كه داريد، خبر دهم؟</span>

<span dir="rtl">دوستان خدا می</span>‌<span dir="rtl">گويند:</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار ما! بهتر از اين وضع كه داريم، چيست؟ ما از هر نعمتى كه دلمان بخواهد و ديدگانمان از آن لذّت برد، برخورداريم و در جوار پروردگار كريم، به سر می</span>‌<span dir="rtl">بريم.</span>

<span dir="rtl">خداوند، دوباره سخن خويش را تكرار می</span>‌<span dir="rtl">كند و آنها می</span>‌<span dir="rtl">گويند: آرى،</span>‌<span dir="rtl">اى پروردگار! بهتر از اين وضع كه داريم، به ما عطا فرما.</span>

<span dir="rtl">پس خداى بزرگ و والا، به ايشان می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: خشنودىِ من از شما و محبّتم به شما، بهتر و بالاتر از اين وضعى است كه در آنيد.</span>

<span dir="rtl">آنان می</span>‌<span dir="rtl">گويند: درست است،</span>‌<span dir="rtl">اى پروردگار! خشنودىِ تو از ما و محبتّت به ما، براى ما بهتر و خوش</span>‌<span dir="rtl">تر است».</span>

<span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام سپس اين آيه را تلاوت نمود: (خدا به مردان و زنان مؤمن، بهشت</span>‌<span dir="rtl">هايى را وعده داده كه در آنها جويبارها روان اند و در آنها جاويدان</span>‌ <span dir="rtl">اند، و [نيز] سراهايى پاكيزه را در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاودان، و [البتّه] خشنودى خدا، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر است. اين است همان كاميابى بزرگ).</span>

<span id="لقاء-الله"></span>
=== <span dir="rtl">۴ / ۲۸ - ۳: لِقاءُ اللَّهِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۴ / ۲۸ - ۳: ديدار خدا</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(لَهُمْ ما يَشاؤُونَ فِيها وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ).</span><ref><span dir="rtl">ق: ۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(هر چه بخواهند، در آن جا دارند و پيش ما، فزون</span>‌<span dir="rtl">تر [هم] هست).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">116.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا دَخَلَ أهلُ الجَنَّةِ الجَنَّةَ، يَقولُ اللّٰهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ: تُريدُونَ شَيئاً أزيدُكُم؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: ألَم تُبَيِّض وُجوهَنا؟ ألَم تُدخِلنَا الجَنَّةَ و تُنَجِّنا مِنَ النّارِ؟!</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُكشَفُ الحِجابُ، فَما اُعطوا شَيئاً أحَبَّ إلَيهِم مِنَ النَّظَرِ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَبِّهِم عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۱ ص ۱۶۳ ح ۲۹۷ عن صهیب، سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۸۷ ح ۲۵۵۲، سنن ابن ماجة: ج ۱ ص ۶۷ ح ۱۸۷ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">116.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چون بهشتيان به بهشت وارد شوند، خداى بزرگ و والا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «مى‌خواهيد برايتان اضافه كنم؟».</span>

<span dir="rtl">بهشتيان می</span>‌<span dir="rtl">گويند: آيا ما را روسپيد نساختى؟ آيا ما را وارد بهشت ننمودى و از آتش، نجاتمان ندادى؟</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، پرده كنار زده می</span>‌<span dir="rtl">شود. پس چيزى به آنان داده نشده كه برايشان خوش</span>‌<span dir="rtl">تر و محبوب</span>‌<span dir="rtl">تر از نگريستن به پروردگار بزرگ و توانايشان باشد.</span>

<span dir="rtl">117.</span> <span dir="rtl">كفاية الأثر عن هشام [بن الحكم</span>‌<span dir="rtl">]: كُنتُ عِندَ الصّادِقِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام إذ دَخَلَ عَلَيهِ مُعاوِيَةُ بنُ وَهبٍ و عَبدُ المَلِكِ بنُ أعيَنَ، فَقالَ لَهُ مُعاوِيَةُ بنُ وَهبٍ: يَابنَ رَسولِ اللّٰهِ، ما تَقولُ فِي الخَبَرِ الَّذي رُوِيَ أنَّ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله رَأىٰ رَبَّهُ، عَلىٰ أيِّ صورَةٍ رَآهُ؟ و عَنِ الحَديثِ الَّذي رَوَوهُ أنَّ المُؤمِنينَ يَرَونَ رَبَّهُم فِي الجَنَّةِ، عَلىٰ أيِّ صورَةٍ يَرَونَهُ؟</span>

<span dir="rtl">فَتَبَسَّمَ علیه السلام، ثُمَّ قالَ: يا مُعاوِيَةُ، ما أقبَحَ بِالرَّجُلِ يَأتي عَلَيهِ سَبعونَ سَنَةً أو ثَمانونَ سَنَةَ يَعيشُ في مُلكِ اللّٰهِ ويَأكُلُ مِن نِعَمِهِ لا يَعرِفُ اللّٰهَ حَقَّ مَعرِفَتِهِ!</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ علیه السلام: يا مُعاوِيَةُ، إنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله لَم يَرَ رَبَّهُ تَبارَكَ و تَعالیٰ بِمُشاهَدَةِ العِيانِ، و إِنَّ الرُّؤيَةَ عَلىٰ وَجهَينِ: رُؤيَةُ القَلبِ و رُؤيَةُ البَصَرِ، فَمَن عَنىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِرُؤيَةِ القَلبِ فَهُوَ مُصيبٌ، و مَن عَنىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِرُؤيَةِ البَصَرِ فَقَد كَفَرَ بِاللّٰهِ و بِآياتِهِ؛ لِقَولِ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: «مَن شَبَّهَ اللّٰهَ بِخلقِهِ فَقَد كَفَرَ».</span><ref><span dir="rtl">کفایة الأثر: ص ۲۵۶، بحار الأنوار: ج ۴ ص ۵۴ ح ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">117.</span> <span dir="rtl">كفایة الأثر</span> - <span dir="rtl">به نقل از هشام [بن حكم</span>‌] -<span dir="rtl">: در محضر امام صادق علیه السلام بودم كه معاویة بن وَهْب و عبد الملک بن اعیَن وارد شدند. معاویة بن وَهب به ایشان گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى فرزند پیامبر خدا! در بارۀ این خبرى كه روایت شده است و مى</span>‌<span dir="rtl">گوید كه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پروردگارش را دید، چه مى</span>‌<span dir="rtl">فرمایید؟ در چه صورتى، او را دید؟ و نیز در بارۀ حدیثى كه روایت كرده</span>‌<span dir="rtl">اند مؤمنان، پروردگار خود را در بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">بینند، او را در چه صورتى مى</span>‌<span dir="rtl">بینند؟</span>

<span dir="rtl">ایشان لبخندى زد و سپس فرمود: «اى معاویه! چه قدر زشت است براى مردى كه هفتاد یا هشتاد سال از عمرش مى</span>‌<span dir="rtl">گذرد و در مُلک خدا زندگى مى</span>‌<span dir="rtl">كند و از نعمت</span>‌<span dir="rtl">هایش مى</span>‌<span dir="rtl">خورد؛ امّا او را چنان كه باید، نمى</span>‌<span dir="rtl">شناسد!».</span>

<span dir="rtl">آن گاه افزود: «اى معاویه! محمّد صلی الله علیه و آله، پروردگار بزرگ و والایش را با چشم سر ندید. دیدن، دو گونه است: دیدن با دل و دیدن با چشم. بنا بر این، كسى كه [آن را] دیدن با دل بداند، او به راه صواب رفته، و كسى كه بگوید مقصود، دیدن با چشم سر است، به خدا و آیات او، كافر گشته است؛ زیرا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: &quot;هر كس خدا را به مخلوقش تشبیه كند، كافر است&quot;».</span>

<span id="الفصل-الخامس-ما-لیس-في-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الخامس: ما لَیسَ فِي الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل پنجم: آنچه در بهشت نيست</span>

<span id="التكليف"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۱: التَّكليفُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۱: تكليف</span>

<span dir="rtl">118.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هٰذِهِ الدُّنيا قَدِ ارتَحَلَت مُدبِرَةً، و هٰذِهِ الآخِرَةُ قَدِ ارتَحَلَت مُقبِلَةً، و لِكُلِّ واحِدَةٍ مِنهُما بَنونَ؛ فَإِنِ استَطَعتُم أن تَكونوا مِن أبناءِ الآخِرَةِ و لا تَكونوا مِن أبناءِ الدُّنيا فَافعَلوا؛ فَإِنَّكُمُ اليَومَ في دارِ عَمَلٍ و لا حِسابَ، و أنتُم غَداً في دارِ حِسابٍ و لا عَمَلَ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۵۱ ح ۶۲ عن جابر بن عبداللّٰه، الکافي: ج ۸ ص ۵۸ ح ۲۱ عن سلیم بن قیس عن الإمام عليّ علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۱۱۷ ح ۱۳؛ المصنّف لابن أبي شیبة: ج ۸ ص ۱۵۵ ح ۱ عن الإمام عليّ علیه السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">118.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اين دنيا، پشت كرده است و می</span>‌<span dir="rtl">رود و اين آخرت، روكُنان در حال آمدن است، و براى هر يک از آن دو، فرزندانى است. پس اگر توانستيد كه از فرزندان آخرت باشيد و از فرزندان دنيا نباشيد، چنين كنيد؛ چرا كه شما امروز در سراى عمل هستيد و حسابرسى در كار نيست، و فردا در سراى حسابرسى خواهيد بود و عملى نخواهد بود.</span>

<span dir="rtl">119.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ألا و إنَّكُم في يَومِ عَملٍ و لا حِسابَ فيهِ، و يوشَكُ أن تَكونوا في يَومِ حِسابٍ لَيس فيهِ عَمَلٌ.</span><ref><span dir="rtl">أعلام الدین: ص ۳۴۵ ح ۳۹ عن أبي هریرة، مسکّن الفؤاد: ص ۲۶ عن الإمام عليّ علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۱۸۸ ح ۳۹؛ قصر الأمل لابن أبي الدنیا: ص ۲۷ ح ۳ عن عليّ بن أبي حنظلة عن أبیه عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله</span>.</ref>

<span dir="rtl">119.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">آگاه باشيد كه شما در روز عمل هستيد و حسابرسى، در آن نيست و به زودى، در روزى خواهيد بود كه در آن، حسابرسى است و عمل، در كار نيست.</span>

<span dir="rtl">120.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اليَومَ عَمَلٌ و لا حِسابَ، و إنَّ غَداً حِسابٌ و لا عَمَلَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۵۸ ح ۲۱ عن سلیم بن قیس، نهج البلاغة: الخطبة ۴۲، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۲۹۶ ح ۴؛ صحیح البخاري: ج ۵ ص ۲۳۵۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">120.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">امروز، روز عمل است، نه حسابرسى، و فردا، روز حسابرسى است، نه عمل.</span>

<span id="النصب-و-التعب"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۲: النَّصَبُ و التَّعَبُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۲: رنج و خستگى</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(الَّذِي أحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا يَمَسُّنا فِيها نَصَبٌ وَ لا يَمَسُّنا فِيها لُغُوبٌ).</span><ref><span dir="rtl">فاطر: ۳۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(همان خدايى كه به فضل خويش، ما را در سراى ابدى، جاى داد. در آن جا رنجى به ما نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد و در آن جا خستگى به ما نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد).</span>

<span dir="rtl">(لا يَمَسُّهُمْ فِيها نَصَبٌ وَ ما هُمْ مِنْها بِمُخْرَجِينَ).</span><ref><span dir="rtl">الحِجْر: ۴۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(در آن جا رنجى به ايشان نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد و از آن جا بيرون برده نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">121.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">مِن خُطبَةٍ لَهُ</span> -<span dir="rtl">: بادِروا بِأَعمالِكُم تَكونوا مَعَ جِيرانِ اللّٰهِ في دارِهِ، رافَقَ بِهِم رُسُلَهُ، و أَزارَهُم مَلائِكَتَهُ، وأَكرَمَ أسماعَهُم أن تَسمَعَ حَسيسَ نارٍ أبَداً، و صانَ أجسادَهُم أن تَلقىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لُغوباً</span><ref><span dir="rtl">اللَّغَبُ: التَعَبُ والإعْیَاءُ (النهایة: ج ۴ ص ۲۵۶ «لغب</span>»).</ref> <span dir="rtl">و نَصَباً، (ذٰلِكَ فَضْلُ اللّٰهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللّٰهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ)</span><ref><span dir="rtl">الحدید: ۲۱</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۸۳، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۳ ح ۱۰۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">121.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در یکی از سخنرانی‌های خود</span> -<span dir="rtl">: در عمل خويش بكوشيد تا با همسايگان خدا در سراى او باشيد، كه خدا پيامبرانش را با آنان هم‌نشين قرار داده و فرشتگانش را به زيارت آنان فرستاده و گوش‌هايشان را از اين كه صداى آتشى را بشنوند، بركنار داشته و بدن‌هايشان را از اين كه خستگى و رنجى را احساس كنند، مصون داشته است. (اين، فضل خداست كه آن را به هر كه بخواهد، می</span>‌<span dir="rtl">دهد و خدا صاحب فضل بزرگ است).</span>

<span id="الخوف-و-الحزن"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۳: الخَوفُ وَ الحَزَنُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۳: بيم و اندوه</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(أَ هؤُلاءِ الَّذِينَ أقْسَمْتُمْ لا يَنالُهُمُ اللهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا أنْتُمْ تَحْزَنُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الأعراف: ۴۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">(آيا اينان، همان كسانى نبودند كه سوگند ياد می</span>‌<span dir="rtl">كرديد خدا آنان را به رحمتى نخواهد رسانيد؟ [اينک] به بهشت وارد شويد. نه بيمى بر شماست و نه اندوهگين می</span>‌<span dir="rtl">شويد).</span>

<span dir="rtl">(لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هٰذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الأنبیاء: ۱۰۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(آن هراس بزرگ، آنان را اندوهگين نمی</span>‌<span dir="rtl">كند و فرشتگان از ايشان استقبال می</span>‌<span dir="rtl">كنند [و به آنان می</span>‌<span dir="rtl">گويند:] «اين، همان روزى است كه به شما وعده می</span>‌<span dir="rtl">دادند»).</span>

<span dir="rtl">(جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ * وَ قَالُوا ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِى أذْهَبَ عَنَّا ٱلْحَزَنَ إنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ).</span><ref><span dir="rtl">فاطر: ۳۳ ـ ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(‌ [پاداش آنهاست] بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاودانه</span>‌<span dir="rtl">اى كه در آن داخل مى</span>‌<span dir="rtl">شوند، در آن جا با دستبندهايى از طلا و با لؤلؤ آراسته مى</span>‌<span dir="rtl">شوند و لباسشان در آنجا حرير است * و می‌گويند: ستايش از آن خداوندى است كه اندوه را از ما ببُرد. به راستی، حقّا كه پروردگار ما آمرزنده[ی بدى</span>‌<span dir="rtl">ها] و قدردان [نيكى</span>‌<span dir="rtl">ها] است).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">122.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَبارَكَ و تَعالىٰ: (وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي أذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ</span>) -<span dir="rtl">: الحَزَنُ: ما أصابَهُم في الدُّنيا مِنَ الخَوفِ وَ الشِّدَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">تأویل الآیات الظاهرة: ج ۲ ص ۴۸۳ ح ۱۰ عن أبي الجارود، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص ۲۲۰ ح ۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">122.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (و گفتند: ستايش، از آنِ خداوندی است كه اندوه از ما ببُرد. به راستى كه پروردگار ما، آمرزنده و قدردان است)</span> - <span dir="rtl">: اندوه، همان ترس و سختى</span>‌<span dir="rtl">هايى است كه در دنيا به آنان می</span>‌<span dir="rtl">رسيده است.</span>

<span id="الأمراض"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۴: الأمراضُ</span> ==

<span dir="rtl">۵ / ۴: بيمارى</span>‌<span dir="rtl">ها</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ نَزَعْنا ما في صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ وَ قالُوا الْحَمْدُ للّٰهِ الَّذِي هَدانا لِهٰذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أنْ هَدانَا اللّٰهُ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ وَ نُودُوا أنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ اُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الاعراف: ۴۳ و راجع الحجر: ۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و هر گونه كينه [یا بیماری روانی] را از سينه‌هايشان می</span>‌<span dir="rtl">زداييم. از زير [قصرهاى] آنان، جویبارها جارى‌ اند و می</span>‌<span dir="rtl">گويند: «ستايش، خدايى را كه ما را بِدين [جایگاه پسندیده]، هدايت نمود و اگر خدا ما را هدايت نمی</span>‌<span dir="rtl">كرد، ما خود، هدايت نمی</span>‌<span dir="rtl">يافتيم. در حقيقت، فرستادگان پروردگار ما، حق را آوردند» و به آنان، ندا داده می</span>‌<span dir="rtl">شود كه: اين، همان بهشتى است كه آن را به [پاداش] آنچه انجام می</span>‌<span dir="rtl">داديد، ميراث يافته‌ايد).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">123.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أوَّلُ زُمرَةٍ تَلِجُ الجَنَّةَ صورَتُهُم عَلىٰ صورَةِ القَمَرِ لَيلَةَ البَدرِ، لا يَبصُقونَ فيها و لا يَمتَخِطونَ و لا يَتَغَوَّطونَ، آنِيَتُهُم فيهَا الذَّهَبُ، أمشاطُهُم مِنَ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ، و مَجامِرُهُمُ الأُلُوَّةُ</span><ref><span dir="rtl">الألُوّة: هو العود الذي یُتبخّر به (النهایة: ج ۱ ص ۶۳ «ألى‏</span>»).</ref><span dir="rtl">، و رَشحُهُمُ المِسكُ، و لِكُلِّ واحِدٍ مِنهُم زَوجَتانِ يُرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مُخُّ سوقِهِما مِن وَراءِ اللَّحمِ مِنَ الحُسنِ، لَا اختِلافَ بَينَهُم و لا تَباغُضَ، قُلوبُهُم قَلبُ رَجُلٍ واحِدٍ، يُسَبِّحونَ اللّٰهَ بُكرَةً و عَشِيّاً.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۳ ص ۱۱۸۵ ح ۳۰۷۳ عن أبي هریرة، صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۱۸۰ ح ۱۷، سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۷۸ ح ۲۵۳۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">123.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">نخستين گروهى كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند، صورت‌هايشان مانند ماه شب چهارده می</span>‌<span dir="rtl">درخشد. در بهشت، نه آب دهان می</span>‌<span dir="rtl">اندازند و نه ترشّحات بينى و نه قضاى حاجت دارند. ظرف‌هايشان در آن جا، طلاست و شانه</span>‌<span dir="rtl">هاى سرشان، از طلا و نقره و بخوردان‌هايشان، عود و عرقشان مُشک است. هر يک از ايشان، دو همسر دارد كه از شدّت زيبايى، مغز ساق آنها از پشت گوشت، ديده می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">هيچ ناسازى و نفرتى ميان ايشان (بهشتيان) نيست و همگى يک‌دل</span>‌ <span dir="rtl">اند و بام و شام، خداوند را به پاكى می</span>‌<span dir="rtl">ستايند.</span>

<span dir="rtl">124.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في ذِكرِ ما يَلقَى المُؤمِنُ عِندَ دُخولِهِ الجَنَّةَ</span> -<span dir="rtl">: فَيَدخُلُ فَإِذا هُوَ بِشَجَرَةٍ ذاتِ ظِلٍّ مَمدودٍ، و ماءٍ مَسكوبٍ، و ثِمارٍ مُهدَلَةٍ تُسَمّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رِضوانَ، يَخرُجُ مِن ساقِها عَينانِ تَجرِيانِ.</span>

<span dir="rtl">فَيَنطَلِقُ إلى</span>‌ <span dir="rtl">إحداهُما و كُلَّما مَرَّ بِذٰلِكَ</span><ref><span dir="rtl">کذا، و لا توجد هذه العبارة: «وکلّما مرّ بذلك» في بحار الأنوار و في تفسیر البرهان (ج ۵ ص ۲۶۱): «کما اُمِرَ بذلك</span>».</ref> <span dir="rtl">فَيَغتَسِلُ مِنها، فَيَخرُجُ و عَلَيهِ نَضرَةُ النَّعيمِ، ثُمَّ يَشرَبُ مِنَ الاُخرىٰ</span>‌<span dir="rtl">، فَلا یَكُونُ</span><ref><span dir="rtl">في الإختصاص: «تکن»، وما في المتن صحّحناه من بحار الأنوار نقلاً عن المصدر</span>.</ref> <span dir="rtl">في بَطنِهِ مَغصٌ و لا مَرَضٌ و لا داءٌ أبَداً، و ذٰلِكَ قَولُهُ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">: (وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً)ج</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۲۱</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۰ عن عوف بن عبد اللّٰه الأزدي عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۱۲ ح ۲۰۵ و راجع: تفسیر الطبری: ج ۵ الجزء ۸ ص ۱۸۳ و الدرّ المنثور: ج ۳ ص ۴۵۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">124.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بيان آنچه مؤمن، هنگام ورودش به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">بيند</span> -<span dir="rtl">: پس وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود و ناگهان به درختى با سايه</span>‌<span dir="rtl">اى گسترده و آبى ريزان و ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى آويزان، به نام رضوان، بر می</span>‌<span dir="rtl">خورد كه از تنۀ آن، دو چشمه جارى است.</span>

<span dir="rtl">به سوى يكى از آن دو چشمه می</span>‌<span dir="rtl">رود و خود را در آن می</span>‌<span dir="rtl">شويد و چون بيرون می</span>‌<span dir="rtl">آيد، سرشار از طراوت است. سپس از چشمۀ ديگر می</span>‌<span dir="rtl">نوشد و از آن پس، هرگز قولنج و مرض و دردى در شكم او پديد نمی</span>‌<span dir="rtl">آيد. اين، همان سخن</span> ‌<span dir="rtl">خداى بلندمرتبه است كه: (و پروردگارشان نوشيدنى</span>‌<span dir="rtl">اى پاک كننده به آنان نوشانيد)».</span>

<span dir="rtl">125.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">نَظَرَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله إلَى امرَأَةٍ رَمصاءَ</span><ref><span dir="rtl">الغَمَصُ و الرَّمَصُ: هو البیاض الذي تقطعه العین و یجتمع في زوایا الأجفان. و الرَّمَصُ: الرطب منه، والغَمَصُ: الیابس (النهایة: ج ۲ ص ۲۶۳ «رمص</span>»).</ref> <span dir="rtl">العَينَينِ، فَقالَ: أما إنَّهُ لا يَدخُلُ الجَنَّةَ رَمصاءُ العَينَينِ.</span>

<span dir="rtl">فَبَكَت، و قالَت: يا رَسولَ اللّٰهِ، و إنّي لَفِي النّارِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: لا، و لٰكِن لا تَدخُلينَ الجَنَّةَ عَلىٰ مِثلِ صورَتِكِ هٰذِهِ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: لا يَدخُلُ الجَنَّةَ الأَعوَرُ وَ الأَعمىٰ</span>‌<span dir="rtl">. عَلىٰ هٰذَا المَعنىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">النوادر للراوندي: ص ۱۰۷ ح ۸۴، الجعفریّات: ص ۱۹۱ کلاهما عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار:ج ۱۶ ص ۲۹۹ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">125.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله زنى چركين‌چشم ديد. فرمود: «زنانِ چركين‌چشم، به بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">روند».</span>

<span dir="rtl">زن گريست و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پبامبر خدا! پس من به جهنّم می</span>‌<span dir="rtl">روم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «نه؛ بلكه با چنين چهره</span>‌<span dir="rtl">اى كه دارى، وارد بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">شوى».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «يک‌چشم و كور نيز به بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">روند»، به همين معنا [كه گفته شد].</span>

<span id="الحر-و-البرد"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۵: الحَرُّ وَ البَردُ</span> ==

<span dir="rtl">۵ / ۵: گرما و سرما</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً* مُتَّكِئِينَ فِيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فِيها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِيراً).</span><ref><span dir="rtl">الإنسان: ۱۲ ـ ۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و به پاس آن كه شکیبایی كردند، بهشت و پرنيان را به آنان پاداش داد * در آن (بهشت)، بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها تكيه می</span>‌<span dir="rtl">زنند. در آن جا نه آفتابى می</span>‌<span dir="rtl">بينند و نه سرمايى).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">126.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في صِفَةِ الجَنَّةِ</span> -<span dir="rtl">: عَلىٰ بابِ الجَنَّةِ شَجَرَةٌ، إنَّ الوَرَقَةَ مِنها لَيَستَظِلُّ تَحتَها ألفُ رَجُلٍ مِنَ النّاسِ، و عَن يَمينِ الشَّجَرَةِ عَينٌ مُطَهِّرَةٌ مُزَكِّيَةٌ، قالَ: فَيُسقَونَ مِنها شَربَةً، فَيُطَهِّرُ اللّٰهُ بِها قُلوبَهُم مِنَ الحَسَدِ، و يُسقِطُ عَن أبشارِهِمُ الشَّعرَ، و ذٰلِكَ قَولُ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً) مِن تِلكَ العَينِ المُطَهِّرَةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ثُمَّ يَنصَرِفونَ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَينٍ اُخرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَن يَسارِ الشَّجَرَةِ، فَيَغتَسِلونَ فيها، و هِيَ عَينُ الحَياةِ، فَلا يَموتونَ أبَداً.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ثُمَّ يوقَفُ بِهِم قُدّامَ العَرشِ، و قَد سَلِموا مِنَ الآفاتِ وَ الأَسقامِ وَ الحَرِّ وَ البَردِ أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۹۶ ح ۶۹ عن محمّد بن إسحاق المدني عن الإمام الباقر علیه السلام، تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۵۴، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۵۷ ح ۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">126.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در توصيف بهشت</span> -<span dir="rtl">: بر درِ بهشت، درختى است كه در سايۀ هر برگ آن، هزار نفر از مردم جا می</span>‌<span dir="rtl">گيرند. در سمت راست درخت، چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى پاک و پاک كننده قرار دارد. جرعه</span>‌<span dir="rtl">اى از آن را می</span>‌<span dir="rtl">نوشند و به واسطۀ آن، خداوند، دل‌هايشان را از حسد، پاک می</span>‌<span dir="rtl">سازد و مو از پوست بدنشان می</span>‌<span dir="rtl">ريزد. اين، همان سخن خداوند عزّ و جلّ است كه: (و پروردگارشان نوشيدنى</span>‌<span dir="rtl">اى پاک كننده به آنان نوشانيد) از همان چشمۀ پاک.</span>

<span dir="rtl">سپس به سوى چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى ديگر در سمت چپِ درخت می</span>‌<span dir="rtl">روند و خود را در آن می</span>‌<span dir="rtl">شويند. اين چشمه، چشمۀ زندگانى است. بنا بر اين، ديگر هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">ميرند.</span>

<span dir="rtl">سپس آنان را در پيشِ عرش نگه می</span>‌<span dir="rtl">دارند، در حالى كه براى هميشه از آفت</span>‌<span dir="rtl">ها و بيمارى</span>‌<span dir="rtl">ها و گرما و سرما مصون شده‌اند.</span>

<span id="النوم"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۶: النَّومُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۶: خواب</span>

<span dir="rtl">127.</span> <span dir="rtl">المعجم الأوسط عن جابر بن عبد اللّٰه: سُئِلَ نَبِيُّ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَقيلَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، أيَنامُ أهلُ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: النَّومُ أخُو المَوتِ، و أَهلُ الجَنَّةِ لا يَنامونَ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۲۸۲ ح ۹۱۹، تفسیر ابن کثیر: ج ۷ ص ۲۴۷، الدرّ المنثور: ج ۷ ص ۴۲۱ نقلاً عن البزّار وابن مردویه و البیهقي في البعث</span>.</ref>

<span dir="rtl">127.</span> <span dir="rtl">المعجم الأوسط</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر بن عبد اللّٰه</span> -<span dir="rtl">: از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله سؤال شد:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! آيا بهشتيان می</span>‌<span dir="rtl">خوابند؟</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «خواب، برادر مرگ است. بهشتيان نمی</span>‌<span dir="rtl">خوابند».</span>

<span id="الهرم"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۷: الهَرَمُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۷: پيرى</span>

<span dir="rtl">128.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أهلُ الجَنَّةِ جُردٌ</span><ref><span dir="rtl">الأَجْرَدُ: الذي لیس على بدنه شعر (النهایة: ج ۱ ص ۲۵۶ «جرد</span>»).</ref><span dir="rtl">، مُردٌ</span><ref><span dir="rtl">الأَمْرَدُ: الشابّ الذي بلغ خروج لحیته و طَرَّ شاربه و لم تَبدُ لحیته (لسان العرب: ج ۳ ص ۴۰۱ «مرد</span>»).</ref><span dir="rtl">، كُحلٌ، لا يَفنىٰ</span>‌ <span dir="rtl">شَبابُهُم، و لا تَبلىٰ ثِيابُهُم.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۷۹ ح ۲۵۳۹ عن أبي هریرة، سنن الدارمي: ج ۲ ص ۷۹۲ ح ۲۷۲۲، کنز العمّال:ج ۱۴ ص ۴۷۱ ح ۳۹۳۰۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">128.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشتيان، بدنى بى‌مو و صورتى بى‌مو و چشمانى سرمه كشيده دارند. جوانى‌شان از بين نمی</span>‌<span dir="rtl">رود و جامه‌هايشان فرسوده نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">129.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أبصَرَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله امرَأَةً عَجوزَةً دَرداءَ</span><ref><span dir="rtl">الدَّرَدُ: سقوط الأسنان (النهایة: ج ۲ ص ۱۱۲ «درد</span>»).</ref><span dir="rtl">، فَقالَ: أما إنَّهُ لا تَدخُلُ الجَنَّةَ عَجوزٌ دَرداءُ. فَبَكَت.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: ما يُبكيكِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَت: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنّي دَرداءُ!</span>

<span dir="rtl">فَضَحِكَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ: لا تَدخُلينَ الجَنَّةَ عَلىٰ حالِكِ.</span><ref><span dir="rtl">النوادر للراوندي: ص ۱۰۷ ح ۸۳، الجعفریّات: ص ۱۹۱ کلاهما عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار:ج ۱۶ ص ۲۹۸ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">129.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله پيرزنى بى‌دندان ديد. فرمود: «بدان كه هيچ پيرزن بی</span>‌<span dir="rtl">دندانى، وارد بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">شود». پيرزن گريست.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «چرا گريه می</span>‌<span dir="rtl">كنى؟».</span>

<span dir="rtl">گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! من هم بی‌دندانم!</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله خنديد و فرمود: «تو اين گونه (پير و بی</span>‌<span dir="rtl">دندان)، وارد بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">شوى».</span>

<span id="الموت"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۸: المَوتُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۸: مرگ</span>

<span dir="rtl">130.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَدخُلُ أهلُ الجَنَّةِ الجَنَّةَ و أهلُ النّارِ النّارَ، ثُمَّ يَقومُ مُؤَذِّنٌ بَينَهُم: يا أهلَ النّارِ! لا مَوتَ. و يا أهلَ الجَنَّةِ! لا مَوتَ. خُلودٌ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۵ ص ۲۳۹۶ ح ۶۱۷۸ عن ابن عمر، صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۱۸۹ ح ۴۲، سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۹۲ ح ۲۵۵۷ کلاهما نحوه و راجع سنن ابن ماجة: ج ۲ ص ۱۴۴۷ ح ۴۳۲۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">130.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشتيان، داخل بهشت و دوزخيان، داخل دوزخ می</span>‌<span dir="rtl">شوند. سپس آواز دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى در ميان آنان بر می</span>‌<span dir="rtl">خيزد [و صدا می</span>‌<span dir="rtl">زند] كه: «اى دوزخيان! مرگى در كار نيست، و</span> ‌<span dir="rtl">اى بهشتيان! مرگى در ميان نيست، جاودانگى است».</span>

<span dir="rtl">131.</span> <span dir="rtl">الزّهد للحسين بن سعيد عن أبي بصير</span> - <span dir="rtl">لا أعلَمُهُ ذَكَرَهُ إلّا عَن أبي جَعفَرٍ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: قالَ [علیه السلام]: إذا أدخَلَ اللّٰهُ أهلَ الجَنَّةِ الجَنَّةَ و أهلَ النّارِ النّارَ، جي</span>‌<span dir="rtl">ءَ بِالمَوتِ في صورَةِ كَبشٍ حَتّیٰ يوقَفَ بَينَ الجَنَّةِ وَ النّارِ. قالَ: ثُمَّ يُنادي مُنادٍ يُسمِعُ أهلَ الدّارَينِ جَميعاً: يا أهلَ الجَنَّةِ، يا أهلَ النّارِ! فَإذا سَمِعُوا الصَّوتَ أقبَلوا.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُقالُ لَهُم: أتَدرونَ ما هٰذا؟ هٰذا هُوَ المَوتُ الَّذي كُنتُم تَخافونَ مِنهُ فِي الدُّنيا.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَقولُ أهلُ الجَنَّةِ: اللّٰهُمَّ لا تُدخِلِ المَوتَ عَلَينا.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و يَقولُ أهلُ النّارِ: اللّٰهُمَّ أدخِلِ المَوتَ عَلَينا.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ثُمَّ يُذبَحُ كَما تُذبَحُ الشّاةُ. قالَ: ثُمَّ يُنادي مُنادٍ: لا مَوتَ أبَداً، أيقِنوا بِالخُلودِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَفرَحُ أهلُ الجَنَّةِ فَرَحاً لَو كانَ أحَدٌ يَومَئِذٍ يَموتُ مِن فَرَحٍ لَماتوا. قالَ: ثُمَّ قَرَأَ هٰذِهِ الآيَةَ: (أَ فَما نَحْنُ بِمَيِّتِينَ* إلَّا مَوْتَتَنَا الْأُولى</span>‌ <span dir="rtl">وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ* إنَّ هٰذا لَهُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ* لِمِثْلِ هٰذا فَلْيَعْمَلِ الْعامِلُونَ)</span><ref><span dir="rtl">الصافّات: ۵۸ ـ ۶۱</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و يَشهَقُ أهلُ النّارِ شَهقَةً لَو كانَ أحَدٌ يَموتُ مِن شَهيقٍ لَماتوا، و هُوَ قَولُ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (وَ أنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إذْ قُضِيَ الْأَمْرُ)</span><ref><span dir="rtl">مریم: ۳۹</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الزهد للحسین بن سعید: ص ۱۰۰ ح ۲۷۳، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳۴۵ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">131.</span> <span dir="rtl">الزهد، حسين بن سعيد: يادم نمی</span>‌<span dir="rtl">آيد كه ابو بصير، آن را جز از امام باقر علیه السلام نقل كرده باشد كه فرمود: «آن گاه كه خداوند، بهشتيان را به بهشت و دوزخيان را به دوزخ می</span>‌<span dir="rtl">برد، مرگ را به صورت قوچى می</span>‌<span dir="rtl">آورند و آن را ميان بهشت و دوزخ، نگاه می</span>‌<span dir="rtl">دارند. سپس آواز دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى با صدايى كه همۀ اهل بهشت و اهل جهنّم بشنوند، بانگ می</span>‌<span dir="rtl">زند:</span> ‌<span dir="rtl">اى اهل بهشت و</span> ‌<span dir="rtl">اى اهل دوزخ!</span>

<span dir="rtl">با شنيدن صدا، همه به طرف آن، رو می</span>‌<span dir="rtl">كنند. پس به آنها گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود: آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانيد كه اين چيست؟ اين، همان مرگى است كه در دنيا از آن می</span>‌<span dir="rtl">ترسيديد.</span>

<span dir="rtl">اهل بهشت می</span>‌<span dir="rtl">گويند: بار خدايا! مرگ را نزد ما مياور.</span>

<span dir="rtl">اهل دوزخ نيز می</span>‌<span dir="rtl">گويند: بار خدايا! مرگ را نزد ما بياور.</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، آن (مرگ) را مانند گوسفند، سر می</span>‌<span dir="rtl">بُرند.</span>

<span dir="rtl">سپس آواز دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى آواز می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه: ديگر، مرگى نيست. به جاودانگى، يقين كنيد.</span>

<span dir="rtl">پس بهشتيان، چنان خوش‌حال می</span>‌<span dir="rtl">شوند كه اگر قرار بود كسى در آن روز از خوش‌حالى بميرد، قطعاً آنان می</span>‌<span dir="rtl">مُردند».</span>

<span dir="rtl">سپس اين آيه را تلاوت كرد: (آيا ديگر روى مرگ را نمی</span>‌<span dir="rtl">بينيم * جز همان مرگ نخستين خود را ؟! و ما هرگز عذاب نخواهيم شد؟! * به راستى كه اين، همان كاميابى بزرگ است. * براى چنين [پاداشى] بايد كوشندگان بكوشند) و [فرمود:] «دوزخيان، چنان ناله</span>‌<span dir="rtl">اى سر می</span>‌<span dir="rtl">دهند كه اگر قرار بود كسى از ناله بميرد، قطعاً آنان می</span>‌<span dir="rtl">مُردند. اين است [معناى] سخن خداوند عزّ و جلّ كه: (آنان را از روز حسرت، بيم ده، آن گاه كه كار، تمام می</span>‌<span dir="rtl">شود)».</span>

<span dir="rtl">132.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّي عن أبي ولّاد الحنّاط عن الإمام الصّادق علیه السلام، قال: سُئِلَ عَن قَولِهِ: (وَ أنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ)، قالَ: يُنادي مُنادٍ مِن عِندِ اللّٰهِ؛ و ذٰلِكَ بَعدَما صارَ أهلُ الجَنَّةِ فِي الجَنَّةِ وَ أهلُ النّارِ فِي النّارِ: يا أهلَ الجَنَّةِ، و يا أهلَ النّارِ! هَل تَعرِفونَ المَوتَ في صورَةٍ مِنَ الصُّوَرِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: لا.</span>

<span dir="rtl">فَيُؤتىٰ بِالمَوتِ في صورَةِ كَبشٍ أملَحَ، فَيوقَفُ بَينَ الجَنَّةِ وَ النّارِ، ثُمَّ يُنادَونَ جَميعاً: أشرِفوا وَ انظُروا إلَى المَوتِ.</span>

<span dir="rtl">فَيُشرِفونَ، ثُمَّ يَأمُرُ اللّٰهُ بِهِ فَيُذبَحُ. ثُمَّ يُقالُ: يا أهلَ الجَنَّةِ! خُلودٌ فَلا مَوتَ أبَداً. و يا أهلَ النّارِ! خُلودٌ فَلا مَوتَ أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۵۰، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳۴۶ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">132.</span> <span dir="rtl">تفسير القمّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو ولّاد حنّاط</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام در بارۀ اين سخن خداوند: (آنان را از روز حسرت، بيم ده) سؤال شد. فرمود: «پس از آن كه بهشتيان به بهشت و دوزخيان به دوزخ رفتند، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى از جانب خداوند، ندا می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه:</span> ‌<span dir="rtl">اى اهل بهشت و</span> ‌<span dir="rtl">اى اهل دوزخ! آيا مرگ را در چهره</span>‌<span dir="rtl">اى از چهره</span>‌<span dir="rtl">ها می</span>‌<span dir="rtl">شناسيد؟</span>

<span dir="rtl">آنها می</span>‌<span dir="rtl">گويند: نه.</span>

<span dir="rtl">پس، مرگ را در چهرۀ قوچى سياه و سفيد می</span>‌<span dir="rtl">آورند و آن را ميان بهشت و دوزخ، نگاه می</span>‌<span dir="rtl">دارند. سپس به همۀ آنها ندا می</span>‌<span dir="rtl">شود كه: اينک بالا بيایيد و مرگ را تماشا كنيد.</span>

<span dir="rtl">آنان، بالا می</span>‌<span dir="rtl">آيند. سپس خداوند دستور می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه آن را ذبح كنند. آن گاه گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود:</span>‌ <span dir="rtl">اى بهشتيان! [از اين پس،] جاودانگى است و هرگز مرگى نيست، و</span>‌ <span dir="rtl">اى دوزخيان! [از اين پس،] جاودانگى است و هرگز مرگى نيست».</span>

<span dir="rtl">133.</span> <span dir="rtl">معاني الأخبار عن ابن عبّاس: دارُ السَّلامِ الجَنَّةُ، و أهلُها لَهُمُ السَّلامَةُ مِن جَميعِ الآفاتِ وَ العاهاتِ وَ الأَمراضِ وَ الأَسقامِ، و لَهُمُ السَّلامَةُ مِنَ الهَرَمِ وَ المَوتِ و تَغَيُّرِ الأَحوالِ عَلَيهِم. و هُمُ المُكرَمونَ الَّذينَ لا يُهانونَ أبَداً، و هُمُ الأَعِزّاءُ الَّذينَ لا يَذِلّونَ أبداً، و هُمُ الأَغنِياءُ الَّذينَ لا يَفتَقِرونَ أبَداً، و هُمُ السُّعَداءُ الَّذينَ لا يَشقَونَ أبَداً، و هُمُ الفَرِحونَ المُستَبشِرونَ الَّذينَ لا يَغتَمّونَ و لا يَهتَمّونَ أبَداً، و هُمُ الأَحياءُ الَّذينَ لا يَموتونَ أبَداً. فَهُم في قُصورِ الدُّرِّ وَ المَرجانِ، أبوابُها مُشرَعَةٌ إلىٰ عَرشِ الرَّحمٰنِ، (وَ الْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ * سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ)</span><ref><span dir="rtl">عُقْبى الدار: العاقبة المحمودة (مجمع البحرین: ج ۲ ص ۱۲۴۰ «عقب</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۱۷۶ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">133.</span> <span dir="rtl">معانى الأخبار</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابن عبّاس</span> -<span dir="rtl">: سراى سلامت، بهشت است. اهل آن، از همۀ آفت</span>‌<span dir="rtl">ها و گزندها و بيمارى</span>‌<span dir="rtl">ها و ناخوشى</span>‌<span dir="rtl">ها مصون اند. آنان از پيرى و مرگ و دگرگونىِ حالات، در امان ‌اند و همواره گرامى ‌اند و هرگز اهانت نمی</span>‌<span dir="rtl">بينند، پيوسته عزيزند و هرگز خوار نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، هميشه توانگرند و هيچ گاه فقير نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، همواره خوش‌بخت</span>‌ <span dir="rtl">اند و هرگز روى بدبختى را نمی</span>‌<span dir="rtl">بينند، پيوسته شاد و خوش‌حال</span>‌ <span dir="rtl">اند و هرگز غمگين و اندوهناک نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، و هماره زنده ‌اند و هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">ميرند. در كاخ</span>‌<span dir="rtl">هايى از دُر و مرجان</span> ‌<span dir="rtl">اند كه درهاى آنها رو به عرش خداى رحمان است (و فرشتگان از هر درى بر آنها وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند [و می</span>‌<span dir="rtl">گويند:] * «درود بر شما كه شكيبايى كرديد! پس چه نيكوست فرجام اين سراى!»).</span>

<span id="وهذه-الأوصاف"></span>
== <span dir="rtl">۵ / ۹: وهٰذِهِ الأَوصافُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۵ / ۹: و اين چند چيز</span>

<span dir="rtl">134.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في كِتابِهِ إلىٰ أهلِ مِصرَ، بَعدَ ذِكرِهِ لِلنّارِ و أوصافِها</span> -<span dir="rtl">: اِعلَموا - يا عِبادَ اللّٰهِ - أنَّ مَعَ هٰذا رَحمَةَ اللّٰهِ الَّتي لا تَعجِزُ عَنِ العِبادِ، «جَنَّةٌ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الأَرْضِ، أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ»</span><ref><span dir="rtl">اقتباس من الآیة ۲۱ من سورة الحدید والآیة ۱۳۳ من سورة آل عمران</span>.</ref><span dir="rtl">، خَيرٌ لا يَكونُ مَعَها شَرٌّ أبَداً، لَذّاتُها لا تُمَلُّ، و مُجتَمِعُها لا يَتَفَرَّقُ، سُكّانُها قَد جاوَرُوا الرَّحمٰنَ، و قامَ بَينَ أيديهِمُ الغِلمانُ، بِصِحافٍ مِنَ الذَّهَبِ فيهَا الفاكِهَةُ وَ الرَّيحانُ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۲۶۶ ح ۳ عن أبي إسحاق الهمداني، الأمالي للطوسي: ص ۲۹ ح ۳۱، بحار الأنوار: ج ۳۳ ص ۵۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">134.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در نامه</span>‌<span dir="rtl">اش به مردم مصر، پس از بيان دوزخ و اوصاف آن</span> -<span dir="rtl">: بدانيد - اى بندگان خدا - كه در كنار اين [عذاب‌ها]، رحمت خدا قرار دارد كه گنجايش همۀ بندگان را دارد: بهشتى كه پهنای آن، مانند پهنای آسمان و زمين است و براى پرهيزگاران، آماده شده است. سراسر، خوبى است و هرگز بدى</span>‌<span dir="rtl">اى با آن نيست و لذّت‌هايش ملال‌آور نيستند و جمع آن، به جدايى نمی</span>‌<span dir="rtl">انجامد. ساكنانش همسايۀ خداى مهربان‌ اند و پسركان، با سينى</span>‌<span dir="rtl">هاى زرّينِ پر از ميوه و ريحان، در برابر آنان به خدمت ايستاده‌اند.</span>

<span dir="rtl">135.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أمّا أهلُ الطّاعَةِ فَأَثابَهُم بِجِوارِهِ، وخَلَّدَهُم في دارِهِ، حَيثُ لا يَظعَنُ</span><ref><span dir="rtl">ظَعَن: ذهبَ و سار (لسان العرب: ج ۱۳ ص ۲۷۰ «ظعن</span>»).</ref> <span dir="rtl">النُّزّالُ، و لا تَتَغَيَّرُ بِهِمُ الحالُ، و لا تَنوبُهُمُ الأَفزاعُ، و لا تَنالُهُمُ الأَسقامُ، و لا تَعرِضُ لَهُمُ الأَخطارُ، و لا تُشخِصُهُمُ الأَسفارُ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۰۹، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۱۱۴ ح ۴۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">135.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">فرمان‌برداران را با جاى دادن در جوار خويش، پاداش داد و آنان را در سراى خود، جاويدان ساخت؛ سرايى كه رخت‌افكنان در آن، هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">كوچند و حالاتشان دگرگون نمی</span>‌<span dir="rtl">گردد و وحشت</span>‌<span dir="rtl">ها به سراغشان نمی</span>‌<span dir="rtl">آيد و بيمارى</span>‌<span dir="rtl">ها به آنان نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد و دست‌خوش خطرها نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند و بار سفر از جايى به جايى بر نمی</span>‌<span dir="rtl">بندند.</span>

<span dir="rtl">136.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في صِفَةِ الجَنَّةِ</span> -<span dir="rtl">: دَرَجاتٌ مُتَفاضِلاتٌ، و مَنازِلُ مُتَفاوِتاتٌ، لا يَنقَطِعُ نَعيمُها، و لا يَظعَنُ</span>‌ <span dir="rtl">مُقيمُها، و لا يَهرَمُ خالِدُها، و لا يَبأَسُ</span>‌<ref><span dir="rtl">بئِسَ یَبأسُ: افتقر و اشتدّت حاجته (النهایة: ج ۱ ص ۸۹ «بأس</span>»).</ref> <span dir="rtl">ساكِنُها.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۸۵، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۲ ح ۱۰۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">136.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در توصيف بهشت</span> -<span dir="rtl">: بهشت، درجات مختلف و منزل</span>‌<span dir="rtl">هاى متفاوتى دارد، نعمت‌هايش قطع نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند و اقامت كننده در آن، هيچ گاه نمی</span>‌<span dir="rtl">كوچد و جاويدان در آن، هرگز پير نمی</span>‌<span dir="rtl">شود و ساكنِ آن، به بينوايى نمی</span>‌<span dir="rtl">افتد.</span>

<span dir="rtl">137.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ الَّتي أعَدَّهَا اللّٰهُ تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لِلمُؤمِنينَ خَطّافَةٌ لِأَبصارِ النّاظِرينَ، فيها دَرَجاتٌ مُتفاضِلاتٌ، و مَنازِلُ مُتَعالِياتٌ، لا يَبيدُ نَعيمُها، و لا يَضمَحِلُّ حُبورُها</span><ref><span dir="rtl">الحُبور: النِعمة وَ سعة العیش و السرور (النهایة: ج ۱ ص ۳۲۷ «حبر</span>»).</ref><span dir="rtl">، و لا يَنقَطِعُ سُرورُها، و لا يَظعَنُ مُقيمُها، و لا يَهرَمُ خالِدُها، و لا يَبأَسُ ساكِنُها.</span>

<span dir="rtl">أمِنَ سُكّانُها مِنَ المَوتِ فَلا يَخافونَ، صَفا لَهُمُ العَيشُ، و دامَت لَهُمُ النِّعمَةُ، في أنهارٍ مِن ماءٍ غَيرِ آسِنٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">ماءٌ آسِن: إذا تغیّر ریحه تغیّراً مُنکراً (مفردات ألفاظ القرآن: ص ۷۶ «أسن</span>»).</ref><span dir="rtl">، و أنهارٍ مِن لَبَنٍ لَم يَتَغَيَّر طَعمُهُ، و أنهارٍ مِن خَمرٍ لَذَّةٍ لِلشّارِبِينَ، و أنهارٍ مِن عَسَلٍ مُصَفّىً، و لَهُم فيها مِن كُلِّ الثَّمَراتِ، و مَغفِرَةٌ مِن رَبِّهِم، عَلىٰ فُرُشٍ مَنضودَةٍ، و أزواجٌ مُطَهَّرَةٌ، و حورٌ عينٌ كَأَنَّهُنَّ اللُّؤلُؤُ المَكنونُ، و فاكِهَةٌ كَثيرَةٌ لا مَقطوعَةٌ و لا مَمنوعَةٌ، (وَ المَلائِكَةُ يَدخلونَ عَلَيهِم مِن كُلِّ بابٍ ٭ سَلامٌ عَلَيكُم بِما صَبَرتُم فَنِعمَ عُقبَى الدّارِ)</span><ref><span dir="rtl">الرعد: ۲۳ و ۲۴</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">مطالب السؤول: ص ۵۵؛ بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۳۰ ح ۹۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">137.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشتى كه خداوند بزرگ، براى مؤمنان، آماده ساخته است، چشم بينندگان را خيره می</span>‌<span dir="rtl">سازد. در آن، درجاتى است يكى برتر از ديگرى و منزل</span>‌<span dir="rtl">هايى است يكى بالاتر از ديگرى. نعمت‌هايش از بين نمی</span>‌<span dir="rtl">روند، خوشى‌هايش به سر نمی</span>‌<span dir="rtl">آيند، شادى‌هايش قطع نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، اقامت كننده در آن نمی</span>‌<span dir="rtl">كوچد، جاويدان در آن، پير نمی</span>‌<span dir="rtl">شود و ساكنِ آن، دچار بينوايى نمی</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span dir="rtl">ساكنان آن، از مرگ، در امان اند. بنا بر اين، نمی</span>‌<span dir="rtl">ترسند. زندگى به كام آنهاست و نعمت برايشان پايدار است: جويبارهايى از آبى تغييرناپذير؛ جويبارهايى از شير كه طعم آن، دگرگون نمی</span>‌<span dir="rtl">شود؛ جويبارهايى از باده كه نوشندگان از آن، لذّت می</span>‌<span dir="rtl">برند؛ و جويبارهايى از انگبين ناب و در آن جا از هر گونه ميوه‌اى، براى آنان هست و [از همه بالاتر] آمرزش پروردگارشان است. بر فرش</span>‌<span dir="rtl">هاى رديف شده</span> ‌<span dir="rtl">اند و همسرانى پاک دارند و حوريانى چشم‌درشت چون مرواريد نهان در صدف، و ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى فراوان كه نه بُريده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و نه ممنوع‌ اند (و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند [و می</span>‌<span dir="rtl">گويند:] *</span> «<span dir="rtl">درود بر شما كه شكيبايى كرديد! پس چه نيكوست فرجام آن سراى</span>!<span dir="rtl">»).</span>

<span dir="rtl">138.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ أهلَ الجَنَّةِ يَحيَونَ فَلا يَموتونَ أبَداً، و يَستَيقِظونَ فَلا يَنامونَ أبَداً، و يَستَغنونَ فَلا يَفتَقِرونَ أبَداً، و يَفرَحونَ فَلا يَحزَنونَ أبَداً، و يَضحَكونَ و لا يَبكونَ أبَداً، و يُكرَمونَ فَلا يُهانونَ أبَداً، و يَفكَهونَ و لا يَقطِبونَ أبَداً، و يُحبَرونَ وَ يُسَرّونَ أبَداً، و يَأكُلونَ فَلا يَجوعونَ أبَداً، و يَروَونَ فَلا يَظمَؤونَ أبَداً، و يُكسَونَ فَلا يَعرَونَ أبَداً، و يَركَبونَ و يَتَزاوَرونَ أبَداً، يُسَلِّمُ عَلَيهِمُ الوِلدانُ المُخَلَّدونَ أبَداً، بِأَيديهِم أباريقُ الفِضَّةِ و آنِيَةُ الذَّهَبِ أبَداً، مُتَّكِئينَ عَلیٰ سُرُرٍ أبَداً، عَلَى الأَرائِكِ يَنظُرونَ أبَداً، تَأتيهِمُ التَّحِيَّةُ وَ التَّسليمُ مِنَ اللّٰهِ أبَداً.</span>

<span dir="rtl">نَسأَلُ اللّٰهَ الجَنَّةَ بِرَحمَتِهِ، إنَّهُ عَلىٰ كُلِّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ قَديرٌ.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۸ عن جابر الجعفي، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۲۰ ح ۲۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">138.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اهل بهشت، هماره زنده</span>‌ <span dir="rtl">اند و هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">ميرند، هماره بيدارند و هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">خوابند، هماره توانگرند و هرگز نادار نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، هماره شادند و هرگز اندوهگين نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، هماره خندان</span> ‌<span dir="rtl">اند و هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">گريند، هماره ارجمندند و هرگز اهانت نمی</span>‌<span dir="rtl">بينند، هماره گشاده‌رويند و هرگز اخم نمی</span>‌<span dir="rtl">كنند، هماره خوش‌حال و مسرورند، می</span>‌<span dir="rtl">خورند و هرگز گرسنه نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، می</span>‌<span dir="rtl">نوشند و هرگز تشنه نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، هماره جامه بر تن دارند و هرگز برهنه نيستند، هماره سوار می</span>‌<span dir="rtl">شوند و به ديدار هم می</span>‌<span dir="rtl">روند، هماره پسرانى جاودانه - كه در دستشان هماره ابريق</span>‌<span dir="rtl">هايى از نقره و ظرف</span>‌<span dir="rtl">هايى از طلاست - برايشان درود می</span>‌<span dir="rtl">فرستند، هماره بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها نشسته و بر اريكه</span>‌<span dir="rtl">ها تكيه زده</span>‌<span dir="rtl">اند و به يكديگر می</span>‌<span dir="rtl">نگرند، و هماره از جانب خداوند، بر ايشان درود و سلام فرستاده می</span>‌<span dir="rtl">شود. از خداوند، بهشت را درخواست می</span>‌<span dir="rtl">كنيم، به حقّ رحمتش، كه او بر هر چيزى تواناست.</span>

<span dir="rtl">139.</span> <span dir="rtl">الإمام المهديّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لَمّا سُئِلَ عَنِ التَّوالُدِ فِي الجَنَّةِ</span> -<span dir="rtl">: إنَّ الجَنَّةَ لا حَملَ فيها لِلنِّساءِ و لا وِلادَةَ، و لا طَمثَ و لا نِفاسَ، و لا شَقاءَ بِالطُّفولِيَّةِ، و فيها ما تَشتَهِي الأَنفُسُ و تَلَذُّ الأَعيُنُ، كَما قالَ سُبحانَهُ. فَإِذَا اشتَهَى المُؤمِنُ وَلَداً خَلَقَهُ اللّٰهُ بِغَيرِ حَملٍ و لا وِلادَةٍ عَلَى الصّورَةِ الَّتي يُريدُ، كَما خَلَقَ آدَمَ عِبرَةً.</span><ref><span dir="rtl">الاحتجاج: ج ۲ ص ۵۸۰ ح ۳۵۷ عن محمّد بن عبد اللّٰه الحمیری، بحار الأنوار: ج ۵۳ ص ۱۶۳ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">139.</span> <span dir="rtl">امام مهدى علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در پاسخ سؤال از زاد و ولد در بهشت</span> -<span dir="rtl">: در بهشت، زنان، نه باردار می</span>‌<span dir="rtl">شوند، نه می</span>‌<span dir="rtl">زايند، نه حيض می</span>‌<span dir="rtl">بينند، نه نِفاس می</span>‌<span dir="rtl">شوند و نه زحمت بچّه‌دارى را تحمّل می</span>‌<span dir="rtl">كنند؛ بلكه در آن جا - همان گونه كه خداوند سبحان فرموده -، آنچه دل</span>‌<span dir="rtl">ها هوس می</span>‌<span dir="rtl">كنند و چشم</span>‌<span dir="rtl">ها [از ديدنش] لذّت می</span>‌<span dir="rtl">برند، هست. پس هر گاه مؤمن، هوس فرزندى كند، خداوند، آن را بدون آن كه باردارى يا زايمانى در كار باشد، به همان شكلى كه می</span>‌<span dir="rtl">خواهد، می</span>‌<span dir="rtl">آفريند، چنان كه آدم را نمونه آفريد.</span>

<span id="الفصل-السادس-الحث-على-طلب-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل السادس: الحَثُّ عَلىٰ طَلَبِ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل ششم: تشويق به طلبيدن بهشت</span>

<span id="قيمة-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۱: قيمَةُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۱: ارزش بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما اُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ).</span><ref><span dir="rtl">السجدة: ۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(پس هيچ كس نمی</span>‌<span dir="rtl">داند چه چيزهايى از آنچه روشنى‌بخش ديدگان است، به پاداش آنچه انجام می</span>‌<span dir="rtl">داده</span>‌<span dir="rtl">اند، براى آنان پنهان شده است).</span>

<span dir="rtl">راجع: آل عمران: ۱۳۳ و ۱۹۸، المائدة: ۱۱۹، التوبة: ۷۲، الرعد: ۳۵، النحل: ۳۲، الكهف: ۱۰۷، مريم: ۶۳، الفرقان: ۱۵و ۲۴، الزمر: ۷۳، غافر: ۴۰، الحديد: ۲۱، القمر: ۵۴ ـ ۵۵، الإنسان: ۲۰.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: آل عمران: آیۀ ۱۳۳ و ۱۹۸، مائده: آیۀ ۱۱۹، توبه: آیۀ ۷۲، رعد: آیۀ ۳۵، نحل: آیۀ ۳۲، کهف: آیۀ ۱۰۷، مریم: آیۀ ۶۳، فرقان: آیۀ ۱۵ و ۲۴، زمر: آیۀ ۷۳، غافر: آیۀ ۴۰، حدید: آیۀ ۲۱، قمر: آیۀ ۵۴ - ۵۵، انسان: آیۀ ۲۰.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">140.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قالَ اللّٰهُ تَعالىٰ: أعدَدتُ لِعِبادِيَ الصّالِحينَ ما لا عَينٌ رَأَت، و لا اُذُنٌ سَمِعَت، و لا خَطَرَ عَلىٰ قَلبِ بَشَرٍ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۳ ص ۱۱۸۵ ح ۳۰۷۲ عن أبي هریرة، صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۱۷۴ ح ۲؛ عدّة الداعي: ص ۹۹ و فیه «وَ في الوَحیِ القَدیم‏»، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۱ ح ۱۶۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">140.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداى بلندمرتبه فرمود: «براى بندگان شايسته‌ام، چيزهايى آماده كرده‌ام كه نه هيچ چشمى ديده، و نه هيچ گوشى شنيده، و نه بر دل بشرى گذر كرده است».</span><ref><span dir="rtl">در برخى مصادر، در پايان اين حديث، جملۀ زير نيز وجود دارد: «شاهدش هم در كتاب خدا اين است: (پس هيچ كس نمی‏داند كه چه چيزهايى از آنچه روشنى‌بخش ديدگان است، به پاداش آنچه انجام می‏داده‏اند، براى آنان پنهان شده است</span>)».</ref>

<span dir="rtl">141.</span> <span dir="rtl">صحيح مسلم عن سهل بن سعد الساعدي: شَهِدتُ مِن رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله مَجلِساً وَصَفَ فيهِ الجَنَّةَ حَتّیٰ انتَهىٰ، ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله في آخِرِ حَديثِهِ: فيها ما لا عَينٌ رَأَت، و لا اُذُنٌ سَمِعَت، و لا خَطَرَ عَلىٰ قَلبِ بَشَرٍ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ اقتَرَأَ هٰذِهِ الآيَةَ: (تَتَجافىٰ</span>‌ <span dir="rtl">جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ* فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما اُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ)</span><ref><span dir="rtl">السجدة: ۱۶ ـ ۱۷</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۱۷۵ ح ۵، مسند ابن حنبل: ج ۸ ص ۴۳۲ ح ۲۲۸۸۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">141.</span> <span dir="rtl">صحيح مسلم</span> - <span dir="rtl">به نقل از سهل بن سعد ساعدى</span> -<span dir="rtl">: در يكى از مجلس</span>‌<span dir="rtl">هاى پيامبر خدا صلی الله علیه و آله حاضر بودم و ايشان در آن مجلس از اوصاف بهشت می</span>‌<span dir="rtl">گفت تا آن كه توصيفش به پايان رسيد. سپس در پايان سخنش فرمود: «در آن جا چيزهايى هست كه نه هيچ چشمى ديده، و نه هيچ گوشى شنيده، و نه بر دل بشرى گذر كرده است».</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله سپس اين آيه را خواند: (پهلوهايشان از بسترها فاصله گرفته، پروردگارشان را به بيم و اميد می</span>‌<span dir="rtl">خوانند و از آنچه روزى‌شان كرده‌ايم، انفاق می</span>‌<span dir="rtl">كنند * پس هيچ كس نمی</span>‌<span dir="rtl">داند كه چه چيزهايى از آنچه روشنى‌بخش ديدگان است، به پاداش كارهايى كه انجام می</span>‌<span dir="rtl">داده</span>‌<span dir="rtl">اند، برای آنان پنهان شده است).</span>

<span id="دخول-الجنة-رخيص"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۲: دُخولُ الجَنَّةِ رَخيصٌ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۶ / ۲: ورود به بهشت، ارزان است</span>

<span dir="rtl">142.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">دُخولُ الجَنَّةِ رَخيصٌ، و دُخولُ النّارِ غالٍ.</span><ref><span dir="rtl">کنز الفوائد: ج ۱ ص ۲۷۹، بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۹۰ ح ۹۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">142.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ورود به بهشت، ارزان است و ورود به دوزخ، گران.</span>

<span dir="rtl">143.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ سِلعَةَ اللّٰهِ رَخيصَةٌ، فَاشتَرُوها قَبلَ أن تَغلُوَ.</span><ref><span dir="rtl">فضائل الأشهر الثلاثة: ص ۱۱۶ ح ۱۱۱ و ص ۵۵ ح ۳۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">143.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كالاى خدا ارزان است. پس، پيش از آن كه گران شود، آن را بخريد.</span>

<span dir="rtl">144.</span> <span dir="rtl">عيسى علیه السلام</span>: <span dir="rtl">النَّومُ عَلَى الحَصيرِ و أَكلُ خُبزِ الشَّعيرِ، في طَلَبِ الفِردَوسِ يَسيرٌ.</span><ref><span dir="rtl">تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۲۳۰، بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۳۳۰ ح ۶۴؛ البدایة و النهایة: ج ۲ ص ۹۰، تاریخ دمشق: ج ۴۷ ص ۴۴۴ کلاهما عن مالك بن دینار عن عیسى علیه السلام نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">144.</span> <span dir="rtl">عيسى علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خفتن بر بوريا و خوردن نان جوين، براى طلبيدن بهشت، آسان است.</span>

<span id="ذكر-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۳: ذِكرُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۳: به یاد بهشت بودن</span>

<span dir="rtl">145.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام... كانَ إذا قامَ في صَلاتِهِ تَرتَعِدُ فَرائِصُهُ</span>‌<ref><span dir="rtl">الفَریصَة: عَصَب الرقبة وعروقها، أي ترجف من الخوف، والجمع: فَریص و فرائِص (النهایة: ج ۳ ص ۴۳۱ «فرص</span>»).</ref> <span dir="rtl">بَينَ يَدَي رَبِّهِ عزّ و جلّ، و كانَ إذا ذَكَرَ الجَنَّةَ وَ النّارَ اضطَرَبَ</span>‌ <span dir="rtl">اضطِرابَ السَّليمِ</span>‌<ref><span dir="rtl">السَّلیم: اللدیغ، إنّما سمّي سلیماً تفاؤلاً بالسلامة (النهایة: ج ۲ ص ۳۹۶ «سلم</span>»).</ref><span dir="rtl">، و سَأَلَ اللّٰهَ تَعالَى الجَنَّةَ، و تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۲۴۴ ح ۲۶۲، عدّة الداعي: ص ۱۳۹ کلاهما عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق عن أبیه علیهما السلام، بحار الأنوار: ج ۴۳ ص ۳۳۱ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">145.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">حسن بن على بن ابى طالب علیه السلام... هر گاه به نماز می</span>‌<span dir="rtl">ايستاد، بدنش در پيشگاه پروردگارش به لرزه می</span>‌<span dir="rtl">افتاد و هر گاه از بهشت و دوزخ ياد می</span>‌<span dir="rtl">كرد، مانند مارگزيده به خود می</span>‌<span dir="rtl">لرزيد و از خداى بزرگ، بهشت می</span>‌<span dir="rtl">طلبيد و از آتش به او پناه می</span>‌<span dir="rtl">برد.</span>

<span dir="rtl">146.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اُذكُروا مِن عَظَمَةِ اللّٰهِ ما شِئتُم، و لا تَذكُرونَ مِنهُ شَيئاً إلّا و هِيَ أعظَمُ مِنهُ. وَ اذكُروا مِنَ النّارِ ما شِئتُم، و لا تَذكُرونَ مِنها شَيئاً إلّا و هِيَ أشَدُّ مِنهُ. وَ اذكُروا مِنَ الجَنَّةِ ما شِئتُم، و لا تَذكُرونَ مِنها شَيئاً إلّا و هِيَ أفضَلُ.</span><ref><span dir="rtl">سیر أعلام النبلاء: ج ۴ ص ۴۰۶ عن المنهال بن عمرو، تاریخ دمشق: ج ۵۴ ص ۲۸۲ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">146.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از بزرگى خدا، هر چه خواستيد، ياد كنيد؛ امّا هر چه از آن ياد كنيد، باز بزرگى خدا، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر از آن است، و از آتش دوزخ، هر چه خواستيد، بگوييد؛ ولى هر چه از آن بگوييد، باز آتش دوزخ، سخت</span>‌<span dir="rtl">تر از آن است، و از بهشت، هر چه خواستيد، بگوييد؛ امّا هر چه از آن بگوييد، باز بهشت، برتر از آن است.</span>

<span dir="rtl">147.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">حَقُّ التِّلاوَةِ الوُقوفُ عِندَ ذِكرِ الجَنَّةِ وَ النّارِ؛ يَسأَلُ فِي الأُولىٰ، و يَستَجيرُ مِنَ الأُخرىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">التبیان في تفسیر القرآن: ج ۱ ص ۴۴۲، مجمع البیان: ج ۱ ص ۳۷۵ نحوه، تفسیر جوامع الجامع: ج ۱ ص ۷۶، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص ۲۱۴ ح ۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">147.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">حقّ تلاوت [قرآن]، آن است كه هنگام ياد شدن از بهشت و دوزخ، درنگ شود. اوّلى را طلب كند و از دومى به خدا پناه برَد.</span>

<span dir="rtl">148.</span> <span dir="rtl">سعد السعود: أوحَى اللّٰهُ عزّ و جلّ إلىٰ داوود علیه السلام: يا أيُّهَا الغَفولُ! ما تَصنَعُ بِدُنيا يَدخُلُهَا الرَّجُلُ صَحيحاً و يَرجِعُ سَقيماً، و يَخرُجُ فَيَحيا حَياتَهُ فَيُكَبَّلُ بِالحَديدِ وَ الأَغلالِ، و يَخرُجُ الرَّجُلُ صَحيحاً فَيُرَدُّ قَتيلاً؟!</span>

<span dir="rtl">وَيحَكُم! لَو رَأَيتُمُ الجَنَّةَ و ما أعدَدتُ فيها لِأَولِيائِي مِنَ النَّعيمِ لَما ذُقتُم دَواءَها لِشَهوَةٍ</span><ref><span dir="rtl">هکذا في الطبعة المعتمدة، و الظاهر أنّ الصواب: «لَما ذقتم ذواقاً بشهوة»، کما في بعض النسخ (راجع: هامش بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۴۵</span>).</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">أَينَ المُشتاقُونَ إلى لَذيذِ</span><ref><span dir="rtl">في المصدر: «إلى أزید»، و التصویب من بحار الأنوار</span>.</ref> <span dir="rtl">الطَّعامِ وَ الشَّرابِ؟ أينَ الَّذينَ جَعَلوا مَعَ الضِّحكِ بُكاءً؟ أَينَ الَّذينَ هَجَمُوا عَلىٰ مَساجِدي فِي الصَّيفِ وَ الشِّتاءِ؟</span><ref><span dir="rtl">سعد السعود: ص ۴۸، بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۴۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">148.</span> <span dir="rtl">سعد السعود</span>: <span dir="rtl">خداى عزّ و جلّ به داوود علیه السلام وحى فرمود كه: «اى بی</span>‌<span dir="rtl">خبر! از دنيا چه می</span>‌<span dir="rtl">خواهى كه آدمى، تن‌درست به آن وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود و بيمار باز می</span>‌<span dir="rtl">گردد و بيرون می</span>‌<span dir="rtl">رود و به زندگى خود ادامه می</span>‌<span dir="rtl">دهد و به كُنده و زنجير بسته می</span>‌<span dir="rtl">شود، و آدمى سالم [از خانه] بيرون می</span>‌<span dir="rtl">رود و كشته باز می</span>‌<span dir="rtl">گردد؟</span>

<span dir="rtl">واى بر شما! اگر بهشت و نعمت</span>‌<span dir="rtl">هايى را كه در آن براى دوستانم آماده ساخته‌ام، ديده بوديد، هرگز طعم شهوتى را نمی</span>‌<span dir="rtl">چشيديد.</span>

<span dir="rtl">كجايند مشتاقانِ خوردنى</span>‌<span dir="rtl">ها و نوشيدنى</span>‌<span dir="rtl">هاى لذيذ؟ كجايند آنان كه در كنار خنده، گريه كردند؟ كجايند آنان كه در تابستان و زمستان، به مسجدهاى من هجوم آوردند؟».</span>

<span id="الغفلة-عن-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۴: الغَفلَةُ عَن الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۴: غفلت از بهشت</span>

<span dir="rtl">149.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما رَأَيتُ مِثلَ النّارِ نامَ هارِبُها، و لا مِثلَ الجَنَّةِ نامَ طالِبُها.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۱۴ ص ۷۱۵ ح ۲۶۰۱ عن أبي هریرة، المعجم الأوسط: ج ۲ ص ۱۷۷ ح ۱۶۳۸؛ الأمالي للطوسي: ص ۵۲۶ ح ۱۱۶۲ عن أبي ذرّ</span>.</ref>

<span dir="rtl">149.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">نديدم چيزى چون دوزخ كه گريزانِ از آن، خفته باشد، و نه چون بهشت كه جوينده</span>‌<span dir="rtl">اش در خواب، فرو رفته باشد!</span>

<span dir="rtl">150.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا صَلَّى العَبدُ و لَم يَسأَلِ اللّٰهَ تَعالَى الجَنَّةَ و لَم يَستَعِذهُ مِنَ النّارِ، قالَتِ المَلائِكَةُ: أغفَلَ العَظيمَتَينِ؛ الجَنَّةَ وَ النّارَ.</span><ref><span dir="rtl">الجعفریّات: ص ۴۲ عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">150.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر گاه بنده نماز بخواند و از خداى بلندمرتبه، بهشت را نخواهد و از آتش دوزخ به او پناه نبرد، فرشتگان می</span>‌<span dir="rtl">گويند: «دو چيز بزرگ، بهشت و دوزخ را از ياد برد!».</span>

<span dir="rtl">151.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ألا و إِنّي لَم أرَ كَالجَنَّةِ نامَ طالِبُها، و لا كَالنّارِ نامَ هارِبُها. ألا و إِنَّهُ مَن</span>‌ <span dir="rtl">لا يَنفَعُهُ الحَقُّ يَضُرُّهُ الباطِلُ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۲۸، الإرشاد: ج ۱ ص ۲۳۶ نحوه، تحف العقول: ص ۱۵۲، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۲۹۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">151.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هان! من نديده‌ام چيزى را كه چون بهشت، جوينده</span>‌<span dir="rtl">اش خفته باشد، و نه چون دوزخ كه گريزانِ از آن، در خواب، فرو رفته باشد. بدانيد كه هر كس حق، سودش نرساند، باطل، زيانش می</span>‌<span dir="rtl">رساند.</span>

<span dir="rtl">152.</span> <span dir="rtl">الإمام الكاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أما إنَّ أبدانَكُم لَيسَ لَها ثَمَنٌ إلَّا الجَنَّةُ، فَلا تَبيعوها بِغَيرِها.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۱ ص ۱۹ ح ۱۲ عن هشام بن الحکم، تحف العقول: ص ۳۸۹، تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۶۵ عن محمّد بن الحنفیّة من دون إسنادٍ إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۳۰۳ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">152.</span> <span dir="rtl">امام كاظم علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بدانيد كه اين پيكرهاى شما، بهايى جز بهشت ندارند. پس، آنها را به جز بهشت نفروشيد.</span>

<span id="الشوق-إلی-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۶ / ۵: الشَّوقُ إلَی الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۶ / ۵: شوق به بهشت</span>

<span dir="rtl">153.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في صِفَةِ الجَنَّةِ</span> -<span dir="rtl">: فَلَو رَمَيتَ بِبَصَرِ قَلبِكَ نَحوَ ما يوصَفُ لَكَ مِنها، لَعَزَفَت</span>‌<ref><span dir="rtl">عَزَفَت نفسي عن الدنیا: أي عافتها و کرهتها (النهایة: ج ۳ ص ۲۳۰ «عزف</span>»).</ref> <span dir="rtl">نَفسُكَ عَن بَدائِعِ ما اُخرِجَ إلَى الدُّنيا مِن شَهَواتِها و لَذّاتِها، و زَخارِفِ مَناظِرِها، و لَذَهِلَت بِالفِكرِ فِي اصطِفاقِ أشجارٍ غُيِّبَت عُروقُها في كُثبانِ المِسكِ عَلىٰ سَواحِلِ أنهارِها، و في تَعليقِ كَبائِسِ اللُّؤلُؤِ الرَّطبِ في عَسالِيجِها</span><ref><span dir="rtl">عسالیجها: أغصانها (النهایة: ج ۳ ص ۲۳۸ «عسلج</span>»).</ref> <span dir="rtl">و أَفنانِها، و طُلوعِ تِلكَ الثِّمارِ مُختَلِفَةً في غُلُفِ أكمامِها</span><ref><span dir="rtl">أکمام: جمع کِمْ؛ وهو غلاف الثمر و الحَبّ قبل أن یظهر (النهایة: ج ۴ ص ۲۰۰ «کمم</span>»).</ref><span dir="rtl">، تُجنىٰ مِن غَيرِ تَكَلُّفٍ فَتَأتي عَلىٰ مُنيَةِ مُجتَنيها، و يُطافُ عَلىٰ نُزّالِها في أفنِيَةِ قُصورِها بِالأَعسالِ المُصَفَّقَةِ، وَ الخُمورِ المُرَوَّقَةِ.</span>

<span dir="rtl">قَومٌ لَم تَزَلِ الكَرامَةُ تَتَمادىٰ بِهِم حَتّىٰ حَلّوا دارَ القَرارِ، و أَمِنوا نُقلَةَ الأَسفارِ، فَلَو شَغَلتَ قَلبَكَ - أيُّهَا المُستَمِعُ - بِالوُصولِ إلىٰ ما يَهجُمُ عَلَيكَ مِن تِلكَ المَناظِرِ المونِقَةِ</span><ref><span dir="rtl">الأَنَقَ: حُسن المنظر و إعجابه إیّاك (لسان العرب: ج ۱۰ ص ۱۰ «أنق</span>»).</ref><span dir="rtl">، لَزَهَقَت نَفسُكَ شَوقاً إلَيها، و لَتَحَمَّلتَ مِن مَجلِسي هٰذا إلىٰ مُجاوَرَةِ أهلِ القُبورِ استِعجالاً بِها. جَعَلَنَا اللّٰهُ و إِيّاكُم مِمَّن سَعىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِقَلبِهِ إلىٰ مَنازِلِ الأَبرارِ بِرَحمَتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۶۵، تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۶۸ و لیس فیه ذیله من «فلو شغلت قلبك ...»، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۶۲ ح ۱۰۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">153.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در وصف بهشت</span> -<span dir="rtl">: اگر به آنچه از بهشت براى تو وصف می</span>‌<span dir="rtl">شود، با چشم دلت نظر افكنى، بی</span>‌<span dir="rtl">گمان، نفْس تو از خواهش</span>‌<span dir="rtl">ها و خوشى</span>‌<span dir="rtl">هاى دل‌انگيزى كه در دنيا پديد آورده شده، و زيبايى</span>‌<span dir="rtl">هاى مناظر آن، روى‌گردان خواهد شد، و انديشه‌ات در صداى بر هم خوردن شاخسار درختانى متحيّر خواهد شد كه در كنار جويبارهاى بهشت در تپّه</span>‌<span dir="rtl">هايى از مُشک، ريشه دوانيده</span>‌<span dir="rtl">اند و در خوشه</span>‌<span dir="rtl">هاى مرواريد</span>‌ <span dir="rtl">تر و تازه</span>‌<span dir="rtl">اى كه بر شاخه</span>‌<span dir="rtl">هاى نازک و ستبر، آويزان</span>‌ <span dir="rtl">اند، و در بر آمدن آن ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى گوناگون رنگارنگ از غلاف</span>‌<span dir="rtl">هاى شكوفه‌هايشان كه بی</span>‌<span dir="rtl">رنج، چيده می</span>‌<span dir="rtl">شوند و هر سان كه چيننده</span>‌<span dir="rtl">اش آرزو كند، در دسترسش قرار می</span>‌<span dir="rtl">گيرند و براى بهشتيان در آستان كاخ‌هايشان، عسل</span>‌<span dir="rtl">هاى مصفّا و باده</span>‌<span dir="rtl">هاى ناب، گردانده می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span dir="rtl">بهشتيان، مردمانى هستند كه كرامت [خداوند]، پيوسته آنان را در بر می</span>‌<span dir="rtl">گيرد تا آن كه در سراى ماندگارى فرود آيند و از نقل و انتقال سفرها آسوده گردند. پس تو -</span> ‌<span dir="rtl">اى شنونده - اگر دل خويش را در رسيدن به آن مناظر زيبا و شگفت‌انگيز كه ناگهان بر تو هجوم می</span>‌<span dir="rtl">آورند، مشغول دارى، از شوق آنها قالب تهى خواهى كرد و از همين مجلس من، به همسايگىِ خفتگان در گورها، رخت بر خواهى بست تا هر چه زودتر به آن مناظر، دست يابى. خداوند به رحمت خويش، ما و شما را از كسانى قرار دهد كه با دل خويش براى رسيدن به منزل</span>‌<span dir="rtl">هاى نيكوكاران می</span>‌<span dir="rtl">كوشند!</span>

<span dir="rtl">154.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في صِفَةِ المُتَّقينَ</span> -<span dir="rtl">: لَولَا الأَجَلُ الَّذي كَتَبَ اللّٰهُ عَلَيهِم، لَم تَستَقِرَّ أرواحُهُم في أجسادِهِم طَرفَةَ عَينٍ؛ شَوقاً إلَى الثَّوابِ، و خَوفاً مِنَ العِقابِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۹۳، صفات الشیعة: ص ۹۷ ح ۳۵، الأمالي للصدوق: ص ۶۶۷ ح ۸۹۷ کلاهما عن الإمام الصادق عن أبیه عن الإمام عليّ علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۶۷ ص ۳۱۵ ح ۵۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">154.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در توصيف پرهيزگاران</span> -<span dir="rtl">: اگر نبود اَجَلى كه خداوند براى آنان نوشته است، از شوق پاداش و ترس از كيفر، جان‌هايشان چشم بر هم زدنى در كالبدهايشان نمی</span>‌<span dir="rtl">مانْد.</span>

<span dir="rtl">155.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">سُئِلَ أميرُ المُؤمِنينَ علیه السلام عَنِ الإِيمانِ، فَقالَ: إنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ جَعَلَ الإيمانَ عَلىٰ أربَعِ دَعائِمَ: عَلَى الصَّبرِ، وَ اليَقينِ، وَ العَدلِ، وَ الجِهادِ. فَالصَّبرُ مِن ذٰلِكَ عَلىٰ أربَعِ شُعَبٍ: عَلَى الشَّوقِ، وَ الإِشفاقِ وَ الزُّهدِ وَ التَّرَقُّبِ؛ فَمَنِ اشتاقَ إلَى الجَنَّةِ سَلا</span><ref><span dir="rtl">سلوتُ عنه: صَبَرتُ عنه (مجمع البحرین: ج ۲ ص ۸۷۴ «سلا</span>»).</ref> <span dir="rtl">عَنِ الشَّهَواتِ، و مَن أشفَقَ مِنَ النّارِ رَجَعَ عَنِ المُحَرَّماتِ، و مَن زَهِدَ في الدُّنيا هانَت عَلَيهِ المُصيباتُ، و مَن راقَبَ المَوتَ سارَعَ إلَى الخَيراتِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۵۰ ح ۱ عن جابر الجعفي، نهج البلاغة: الحکمة ۳۱، الأمالي للمفید: ص ۲۷۷ ح ۳ کلاهما من دون إسنادٍ إلى الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۳۴۸ ح ۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">155.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از امير مؤمنان علیه السلام در بارۀ ايمان پرسيدند. فرمود: «خداى عزّ و جلّ، ايمان را بر چهار پايه نهاد: بر شكيب و يقين و داد و جهاد. شكيب نيز بر چهار شاخه است: شوق و ترس و زهد و انتظار. كسى كه مشتاق بهشت باشد، در برابر شهوت</span>‌<span dir="rtl">ها شكيبايى می</span>‌<span dir="rtl">كند. كسى كه از آتش بترسد، از حرام</span>‌<span dir="rtl">ها دست می</span>‌<span dir="rtl">دارد. كسى كه به دنيا زهد ورزد، [سختى</span>‌<span dir="rtl">ها و] مصيبت</span>‌<span dir="rtl">ها بر او آسان می</span>‌<span dir="rtl">شوند، و كسى كه منتظر مرگ باشد، در كارهاى نيک می</span>‌<span dir="rtl">كوشد».</span>

<span dir="rtl">156.</span> <span dir="rtl">الكافي عنهم علیهم السلام: فيما وَعَظَ اللّٰهُ عزّ و جلّ بِهِ عيسىٰ علیه السلام:... يَا بنَ مَريَمَ، لَو رَأَت عَينُكَ ما أعدَدتُ لِأَولِيائِيَ الصّالِحينَ، ذابَ قَلبُكَ و زَهَقَت نَفسُكَ شَوقاً إليَهِ، فَلَيسَ كَدارِ الآخِرَةِ دارٌ تَجاوَرَ فيهَا الطَّيِّبُونَ، و يَدخُلُ عَلَيهِم فيهَا المَلائِكَةُ المُقَرَّبُونَ، و هُم مِمّا يَأتي يَومَ القِيامَةِ مِن أهوالِها آمِنونَ، دارٌ لا يَتَغَيَّرُ فيهَا النَّعيمُ و لا يَزولُ عَن أهلِها.</span>

<span dir="rtl">يَا بنَ مَريَمَ، نافِس فيها مَعَ المُتَنافِسينَ؛ فَإِنَّها اُمنِيَّةُ المُتَمَنّينَ، حَسَنَةُ المَنظَرِ.</span>

<span dir="rtl">طُوبىٰ لَكَ يَا بنَ مَريَمَ إن كُنتَ لَها مِنَ العامِلينَ، مَعَ آبائِكَ آدَمَ و إِبراهِيمَ، في جَنّاتٍ و نَعيمٍ، لا تَبغي بِها بَدَلاً و لا تَحوِيلاً، كَذٰلِكَ أفعَلُ بِالمُتَّقينَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۳۱ ـ ۱۳۵ ح ۱۰۳ عن عليّ بن أسباط، تحف العقول: ص ۴۹۷، بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۲۹۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">156.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از امامان علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: از اندرزهاى خداى عزّ و جلّ به عيسى علیه السلام اين بود كه: «اى پسر مريم! اگر ديدگانت آنچه را كه براى دوستان شايسته‌ام آماده ساخته‌ام، می</span>‌<span dir="rtl">ديد، از شوق، دلت آب می</span>‌<span dir="rtl">شد و جانت به لب می</span>‌<span dir="rtl">آمد. هيچ سرايى، چون سراى آخرت نيست. در آن جا همۀ پاكان جمع‌ اند و فرشتگان مقرّب، بر آنان وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند و از هراس</span>‌<span dir="rtl">هاى قيامت، در امان اند. سرايى است كه در آن، نعمت</span>‌<span dir="rtl">ها به غير نعمت، بدل نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند و از اهل آن سراى، زوال نمی</span>‌<span dir="rtl">يابند.</span>

‌<span dir="rtl">اى پسر مريم! براى چنين سرايى، با ديگر كوشندگان، به شوقْ در كوش، كه آن، آرزوى آرزومندان است و خوش‌منظر است. خوشا به حال تو ـ</span> ‌<span dir="rtl">اى پسر مريم ـ، اگر از عمل كنندگان براى آن باشى، همراه با پدرانت، آدم و ابراهيم، در بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها و نعمت</span>‌<span dir="rtl">هايى كه هرگز جای‌گزين و تغييرى براى آنها نخواهى خواست! من با پرهيزگاران، چنين می</span>‌<span dir="rtl">كنم».</span>

<span id="الفصل-السابع-أسباب-دخول-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل السابع: أسبابُ دُخولِ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل هفتم: عوامل بهشتى شدن</span>

<span id="رحمة-الله"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۱: رَحمَةُ اللَّهِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۷ / ۱: رحمت خدا</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِيها نَعِيمٌ مُقِيمٌ* خالِدِينَ فِيها أبَداً إنَّ اللهَ عِنْدَهُ أجْرٌ عَظِيمٌ).</span><ref><span dir="rtl">التوبة: ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(پروردگارشان، آنان را به رحمتى از جانب خويش، و خشنودى و باغ</span>‌<span dir="rtl">هايى كه در آنها نعمت</span>‌<span dir="rtl">هايى پايدار دارند، مژده می</span>‌<span dir="rtl">دهد. در آنها جاودانه و هميشگى خواهند بود. خداست كه نزد او، پاداشى بزرگ است).</span>

<span dir="rtl">(وَ لَوْ لا فَضْلُ اللهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ في الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِيما أفَضْتُمْ فِيهِ عَذابٌ عَظِيمٌ).</span><ref><span dir="rtl">النور: ۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و اگر فضل خدا و رحمت او در دنيا و آخرت بر شما نبود، قطعاً بدانچه در آن وارد شده‌اید، به شما عذابى بزرگ می</span>‌<span dir="rtl">رسيد).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">157.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لا يَدخُلُ الجَنَّةَ رَجُلٌ إلّا بِرَحمَةِ اللّٰهِ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">الاعتقادات للصدوق (المطبوعة ضمن مصنّفات الشیخ المفید: ج ۵): ص ۶۹، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۵۱ ح ۹؛ صحیح البخاري: ج ۵ ص ۲۳۷۳ ح ۶۱۰۲ عن عائشة، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۱۰۴ ح ۱۱۴۸۶ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">157.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هيچ كس به بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">رود، مگر با رحمت خداى عزّ و جلّ.</span>

<span dir="rtl">158.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قالَ اللّٰهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ: لا يَتَّكِلِ العامِلونَ عَلىٰ أعمالِهِمُ الَّتي يَعمَلونَها لِثَوابي؛ فَإِنَّهُم لَوِ اجتَهَدوا و أَتعَبوا أنفُسَهُم أعمارَهُم</span><ref><span dir="rtl">في الکافي ج ۲ ص ۶۱ ح ۴: «وأفنَوا أعمارهم»، و في بعض المصادر الاُخری: «و أعمارهم</span>».</ref> <span dir="rtl">في عِبادَتي، كانوا مُقَصِّرينَ غَيرَ بالِغينَ في عِبادَتِهِم كُنهَ عِبادَتي فيما يَطلُبونَ عِندي مِن كَرامَتي، وَ النَّعيمِ في جَنّاتي، و رَفِيعِ الدَّرَجاتِ العُلىٰ في جِواري، و لٰكِن بِرَحمَتي فَليَثِقوا، و فَضلي فَليَرجوا، و إلىٰ حُسنِ الظَّنِّ بي فَليَطمَئِنّوا، فَإِنَّ رَحمَتي عِندَ ذٰلِكَ تُدرِكُهُم، و مَنّي يُبَلِّغُهُم رِضواني، و مَغفِرَتي تُلبِسُهُم عَفوي، فَإِنّي أنَا اللّٰهُ الرَّحمٰنُ الرَّحيمُ، و بِذٰلِكَ تَسَمَّيتُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۷۱ ح ۱، الأمالي للطوسي: ص ۲۱۲ ح ۳۶۸، کنز الفوائد: ج ۱ ص ۲۲۳ کلّها عن أبي عبیدة الحذّاء عن الإمام الباقر علیه السلام و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۳۸۵ ح ۴۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">158.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداى بزرگ و بلندمرتبه فرمود: «آنان كه براى پاداش من كار می</span>‌<span dir="rtl">كنند، نبايد به كردارهاى خويش تكيه كنند؛ زيرا اگر همۀ عمرشان را در عبادت من بكوشند و خويشتن را به زحمت اندازند، باز تقصير كرده</span>‌<span dir="rtl">اند و در عبادتشان به عمق بندگى من، و كرامت من و نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتم و درجات بلند در جوارم كه از من می</span>‌<span dir="rtl">طلبند، نمی</span>‌<span dir="rtl">رسند؛ بلكه تنها به رحمت من بايد اعتماد كنند و به فضل من، اميد داشته باشند و به گمان نيک داشتن به من، دل ببندند. در اين صورت است كه رحمتم به ايشان می</span>‌<span dir="rtl">رسد، و لطفم، آنان را به خشنودى‌ام می</span>‌<span dir="rtl">رساند، و آمرزشم جامۀ گذشتم را بر ايشان می</span>‌<span dir="rtl">پوشاند؛ چرا كه من خداى مهرگستر مهربانم و بدين ناميده شده‌ام».</span>

<span dir="rtl">159.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سُبحانَ الَّذي فِي الجَنَّةِ رَحمَتُهُ.</span><ref><span dir="rtl">الإقبال: ج ۲ ص ۵۶ عن ابن مسعود، المصباح للکفعمي: ص ۸۷۶، بحار الأنوار: ج ۸۶ ص ۱۷۶ ح ۴۵؛ الدعاء للطبراني: ص ۲۷۴ ح ۸۷۶ عن ابن مسعود</span>.</ref>

<span dir="rtl">159.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">پاكا خدايى كه رحمتش در بهشت است!</span>

<span dir="rtl">160.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">مِن دُعائِهِ فِي الشُّكرِ</span> -<span dir="rtl">: فَسُبحانَكَ! ما أبيَنَ كَرَمَكَ في مُعامَلَةِ مَن أطاعَكَ أو عَصاكَ... و لَو كافَأتَ المُطيعَ عَلىٰ ما أنتَ تَوَلَّيتَهُ لَأَوشَكَ أن يَفقِدَ ثَوابَكَ، و أَن تَزولَ عَنهُ نِعمَتُكَ، و لٰكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جازَيتَهُ عَلَى المُدَّةِ القَصيرَةِ الفانِيَةِ بِالمُدَّةِ الطَّويلَةِ الخالِدَةِ، و عَلَى الغايَةِ القَريبَةِ الزّائِلَةِ بِالغايَةِ المَديدَةِ الباقِيَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الصحیفة السجّادیّة: ص ۱۴۴ الدعاء ۳۷، المصباح للکفعمي: ص ۵۴۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">160.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">از دعاى ايشان در شكرگزارى</span> -<span dir="rtl">: پاكا تو! وه كه چه آشكار است بزرگوارى تو در رفتار با آن كه فرمانت می</span>‌<span dir="rtl">برد يا نافرمانى‌ات می</span>‌<span dir="rtl">كند...! اگر فرمان‌بردار را به مقتضاى كردارش - كه تو خود، عهده‌دار آن بوده</span>‌<span dir="rtl">اى - پاداش می</span>‌<span dir="rtl">دادى، ديرى نمی</span>‌<span dir="rtl">پاييد كه پاداشِ تو را از دست می</span>‌<span dir="rtl">داد و نعمت تو از او زايل می</span>‌<span dir="rtl">گشت؛ ولی تو به بزرگوارى خويش، در برابر عمرى كوتاه و فانى [كه عبادتت كرد]، عمرى دراز و جاويدان، و به ازاى مقصدى نزديک و به سرآمدنى، مقصدى گسترده و ماندگار، پاداشش دادى.</span>

<span id="العقل"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۲: العَقلُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۷ / ۲: خِرَدوَرزی</span>

<span dir="rtl">161.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في وَصِيَّتِهِ لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: العَقلُ مَا اكتُسِبَت بِهِ الجَنَّةُ، و طُلِبَ بِهِ رِضَى</span>‌ <span dir="rtl">الرَّحمٰنِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۳۶۹ ح ۵۷۶۲ عن حمّاد بن عمرو و أنس بن محمّد عن أبیه جمیعاً عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، مکارم الأخلاق: ج ۲ ص ۳۳۲ ح ۲۶۵۶ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۱، بحار</span> <span dir="rtl">الأنوار: ج ۷۷ ص ۵۹ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">161.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در سفارش‌های خود به امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: خِرَد، آن چيزى است كه با آن، بهشت به دست می</span>‌<span dir="rtl">آيد و به وسیلهٔ آن، خشنودى خداى مهربان، طلب می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">162.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">كَم مِن عاقِلٍ عَقَلَ عَنِ اللّٰهِ أمرَهُ، و هُوَ حَقيرٌ عِندَ النّاسِ ذَميمُ المَنظَرِ؛ يَنجو غَداً! و كَم مِن ظَريفِ اللِّسانِ جَميلِ المَنظَرِ عِندَ النّاسِ؛ يَهلِكُ غَداً في القِيامَةِ!</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۳۹۳ ح ۸۶۸ عن ابن عمر، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۱۷۲، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۲۹۰ ح ۲۶؛ ذیل تاریخ بغداد: ج ۵ ص ۴۵ الرقم ۱۱۵۶ عن ابن عمر</span>.</ref>

<span dir="rtl">162.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>:‌ <span dir="rtl">اى بسا خردمندِ خداشناسى كه در نزد مردم، خُرد و زشت‌روى است؛ امّا فردا[ى قيامت] نجات می</span>‌<span dir="rtl">يابد! و</span> ‌<span dir="rtl">اى بسا شيرين‌گفتار خوب‌روى در نزد مردم كه فرداى قيامت، هلاک می</span>‌<span dir="rtl">شود!</span>

<span dir="rtl">163.</span> <span dir="rtl">ربيع الأبرار عن أنس: قيلَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، الرَّجُلُ يَكونُ حَسَنَ العَقلِ كَثيرَ الذُّنوبِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: ما مِن آدَمِيٍّ إلّا و لَهُ ذُنوبٌ و خَطايا يَقتَرِفُها، فَمَن كانَت سَجِيَّتُهُ العَقلَ و غَرِيزَتُهُ اليَقينَ لَم تَضُرُّهُ ذُنوبُهُ.</span>

<span dir="rtl">قيلَ: كَيفَ ذٰلِكَ يا رَسولَ اللّٰهِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: لِأَنَّهُ كُلَّما أخطَأَ لَم يَلبَث أن تَدارَكَ ذٰلِكَ بِتَوبَةٍ و نَدامَةٍ عَلیٰ ما كانَ مِنهُ، فَيَمحو ذُنوبَهُ، و يَبقىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لَهُ فَضلٌ يَدخُلُ بِهِ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">ربیع الأبرار: ج ۳ ص ۱۳۷، شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج ۲۰ ص ۴۰؛ تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۶۲ و لیس فیه ذیله</span>.</ref>

<span dir="rtl">163.</span> <span dir="rtl">ربيع الأبرار</span> - <span dir="rtl">به نقل از اَنَس</span> -<span dir="rtl">: گفته شد:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! آيا می</span>‌<span dir="rtl">شود كه مردى خوش‌خِرَد، امّا پرگناه باشد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «هيچ آدمى نيست، مگر آن كه مرتكب گناه و خطا می</span>‌<span dir="rtl">شود. پس، آن كه سرشتى با خِرَد و نهادى توأم با يقين داشته باشد، گناهانش به او گزندى نمی</span>‌<span dir="rtl">رسانند».</span>

<span dir="rtl">گفته شد: چگونه،</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «زيرا هر بار كه گناهى كند، بی</span>‌ <span dir="rtl">درنگ، با توبه و پشيمانى از كردارش، آن را جبران می</span>‌<span dir="rtl">كند. پس گناهش پاک می</span>‌<span dir="rtl">شود و برايش فضيلتى می</span>‌<span dir="rtl">ماند كه به سبب آن به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود».</span>

<span dir="rtl">164.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن كانَ عاقِلاً، خُتِمَ لَهُ بِالجَنَّةِ إن شاءَ اللّٰهُ.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص ۲۹ ح ۱ عن الفضل بن عثمان، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۹۱ ح ۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">164.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كسى كه خردمند باشد، به خواست خدا، عاقبت به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">165.</span> <span dir="rtl">الكافي عن محمّد بن عبد الجبّار عن بعض أصحابنا رفعه إلى الإمام الصّادق علیه السلام، قال: قُلتُ لَهُ: مَا العَقلُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: ما عُبِدَ بِهِ الرَّحمٰنُ وَ اكتُسِبَ بِهِ الجِنانُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: فَالَّذي كانَ في مُعاويَةَ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: تِلكَ النَّكراءُ، تِلكَ الشَّيطَنَةُ، و هِيَ شَبيهَةٌ بِالعَقلِ وَ لَيسَت بِالعَقلِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۱ ص ۱۱ ح ۳، معاني الأخبار: ص ۲۳۹ ح ۱، المحاسن: ج ۱ ص ۳۱۰ ح ۶۱۳، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۱۱۶ ح ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">165.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از محمّد بن عبد الجبّار، از يكى از شيعيان، در حديثى كه سند آن را به امام صادق علیه السلام رسانده است</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق علیه السلام گفتم: خِرَد چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آن چيزى كه خداى مهربان، بِدان عبادت و بهشت به دست آورده می</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">گفتم: پس آنچه در معاويه بود[، چه بود]؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آن، خباثت است. آن، شيطنت است. آن، شبيه خِرَد است؛ امّا خِرَد نيست».</span>

<span id="العلم-و-الحكمة"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۳: العِلمُ وَ الحِكمَةُ</span> ==

<span dir="rtl">۷ / ۳: دانش و فرزانگى</span>

<span dir="rtl">166.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن أحَبَّ العِلمَ، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">جامع الأخبار: ص ۱۱۰ ح ۱۹۵ عن الإمام عليّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۱۷۸ ح ۶۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">166.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس دوستدار دانش باشد، بهشت بر او واجب می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">167.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن سَلَكَ طَريقاً يَطلُبُ فيهِ عِلماً، سَلَكَ اللّٰهُ بِهِ طَريقاً إلَى الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۱ ص ۳۴ ح ۱ عن القدّاح عن الإمام الصادق علیه السلام، الأمالي للصدوق: ص ۱۱۶ ح ۹۹ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۱۶۴ ح ۲؛ سنن أبي داوود: ج ۳ ص ۳۱۷ ح ۳۶۴۱ عن أبي الدرداء</span>.</ref>

<span dir="rtl">167.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس براى طلب دانشى گام در راهى نهد، خداوند، او را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برد.</span>

<span dir="rtl">168.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن سَلَكَ طَريقاً يَلتَمِسُ فيهِ عِلماً، سَهَّلَ اللّٰهُ لَهُ بِهِ طَريقاً إلَى الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۰۷۴ ح ۳۸ عن أبي هریرة، سنن الترمذي: ج ۵ ص ۲۸ ح ۲۶۴۶؛ منیة المرید: ص ۱۰۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">168.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس براى جستجوى دانشى گام در راهى نهد، خداوند بِدان وسيله راه بهشت را برايش هموار می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span dir="rtl">169.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">طَلَبُ العِلمِ فَريضَةٌ عَلیٰ كُلِّ مُسلِمٍ، فَاطلُبُوا العِلمَ في مَظانِّهِ</span>‌<ref><span dir="rtl">المَظانُّ: جمع مَظِنّة؛ و هي موضعُ الشي‏ء و مَعدِنُه (النهایة: ج ۳ ص ۱۶۴ «ظنن</span>»).</ref><span dir="rtl">، وَ اقتَبِسوهُ مِن أهلِهِ؛ فَإِنَّ تَعَلُّمَهُ للّٰهِ حَسَنَةٌ، و طَلَبَهُ عِبادَةٌ، وَ المُذاكَرَةَ فيهِ تَسبيحٌ، وَ العَمَلَ بِهِ جِهادٌ، و تَعليمَهُ مَن لا يَعلَمُهُ صَدَقَةٌ، و بَذلَهُ لِأَهلِهِ قُربَةٌ إلَى اللّٰهِ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">؛ لِأَنَّهُ مَعالِمُ الحَلالِ وَ الحَرامِ، و مَنارُ سُبُلِ الجَنَّةِ، وَ المُؤنِسُ فِي الوَحشَةِ، وَ الصّاحِبُ في الغُربَةِ وَ الوَحدَةِ، وَ المُحَدِّثُ في الخَلوَةِ، وَ الدَّليلُ فِي السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ، وَ السِّلاحُ عَلَى الأَعدَاءِ، وَ الزَّينُ عِندَ الأَخِلّاءِ.</span>

<span dir="rtl">يَرفَعُ إلَيهِ أقواماً فَيَجعَلُهُم فِي الخَيرِ قادَةً، تُقتبَسُ آثارُهُم، و يُهتَدىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِفِعالِهِم، و يُنتَهیٰ إلىٰ آرائِهِم، تَرغَبُ المَلائِكَةُ في خُلَّتِهِم، و بِأَجنِحَتِها تَمَسُّهُم، و في صَلاتِها تُبارِكُ عَلَيهِم، يَستَغفِرُ لَهُم كُلُّ رَطبٍ و يابِسٍ، حَتّیٰ حيتانُ البَحرِ و هَوامُّهُ، و سِباعُ البَرِّ و أَنعامُهُ.</span>

<span dir="rtl">إنَّ العِلمَ حَياةُ القُلوبِ مِنَ الجَهلِ، و ضِياءُ الأَبصارِ مِنَ الظُّلمَةِ، و قُوَّةُ الأَبدانِ مِنَ الضَّعفِ، يَبلُغُ بِالعَبدِ مَنازِلَ الأَخيارِ، و مَجالِسَ الأَبرارِ، وَ الدَّرَجاتِ العُلىٰ فِي الدُّنيا وَ الآخِرَةِ، الذِّكرُ فيهِ يَعدِلُ بِالصِّيامِ، و مُدارَسَتُهُ بِالقِيامِ، بِهِ يُطاعُ الرَّبُّ و يُعبَدُ، و بِهِ توصَلُ الأَرحامُ، و يُعرَفُ الحَلالُ مِنَ الحَرامِ.</span>

<span dir="rtl">العِلمُ إمامُ العَمَلِ وَ العَمَلُ تابِعُهُ، يُلهَمُ بِهِ</span>‌ <span dir="rtl">السُّعَداءُ، و يُحرَمُهُ الأَشقِياءُ، فَطوبىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لِمَن لَم يَحرِمهُ اللّٰهُ مِنهُ حَظَّهُ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۴۸۸ ح ۱۰۶۹، عدّة الداعي: ص ۶۳ کلاهما عن محمّد بن عليّ بن الحسین بن زید عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، منیة المرید: ص ۱۰۸ عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۱۷۱ ح ۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">169.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فراگيرى دانش، وظيفۀ هر مسلمانى است. پس دانش را در جايگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى آن بجوييد و آن را از اهلش فرا گيريد؛ چرا كه آموختن دانش براى خدا، كار نيک است و كوشش [براى فراگيرىِ] آن، عبادت و گفتگو در بارۀ آن، تسبيح و به كار بستنش، جهاد و آموختنش به كسى كه آن را نمی</span>‌<span dir="rtl">داند، صدقه و بخشيدن آن به اهلش، مايۀ نزديكى به خداى بزرگ است؛ زيرا دانش، وسيلۀ شناخت حلال و حرام و منارۀ راه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت و مونس در بى‌كسى، و يار در غربت و تنهايى، و هم‌سخن در خلوت، و راه‌نما در خوشى و ناخوشى، و سلاح در برابر دشمنان و مايۀ آراستگى در نزد دوستان است.</span>

<span dir="rtl">خداوند، مردمانى را به سبب دانش، بالا می</span>‌<span dir="rtl">برد و آنان را در خوبى</span>‌<span dir="rtl">ها پيشوا قرار می</span>‌<span dir="rtl">دهد، به طورى كه آثارشان اقتباس می</span>‌<span dir="rtl">شود و از كردارشان تقليد می</span>‌<span dir="rtl">گردد و به آرايشان مراجعه می</span>‌<span dir="rtl">شود. فرشتگان به دوستى آنان، راغب می</span>‌<span dir="rtl">شوند و با بال‌هايشان آنها را نوازش می</span>‌<span dir="rtl">دهند و در نمازشان برايشان طلب بركت می</span>‌<span dir="rtl">كنند. هر</span> ‌<span dir="rtl">تر و خشكى براى آنان آمرزش می</span>‌<span dir="rtl">طلبد، حتّى ماهيان و خزندگان دريا و درندگان و چرندگان بيابان.</span>

<span dir="rtl">دانش، مايۀ حيات دل</span>‌<span dir="rtl">ها در برابر نادانى، و روشنايى ديدگان در برابر تاريكى، و نيروى بدن</span>‌<span dir="rtl">ها در برابر ناتوانى است و بنده را به جايگاه خوبان و مجالس نيكان و درجات بلند در دنيا و آخرت می</span>‌<span dir="rtl">رساند. سخن گفتن در بارۀ آن، همسنگ روزه گرفتن است و مباحثۀ آن، برابر با شب‌زنده‌دارى است. با دانش است كه پروردگار، فرمان‌بردارى و بندگى می</span>‌<span dir="rtl">شود و با دانش است كه صلۀ ارحام به جا آورده می</span>‌<span dir="rtl">شود و حلال از حرام شناخته می</span>‌<span dir="rtl">شود. دانش، پيشواى كردار است و كردار، پيرو آن. به نيک‌بختان عطا می</span>‌<span dir="rtl">شود و تيره‌بختان، از آن، محروم می</span>‌<span dir="rtl">شوند. پس خوشا به حال كسى كه خداوند، او را از بهره</span>‌<span dir="rtl">اش از دانش محروم نسازد!</span>

<span id="كلمة-التوحید"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۴: كَلِمَةُ التَّوحیدِ</span> ==

<span dir="rtl">۷ / ۴: شعارِ توحيد</span>

<span id="التوحید-ثمن-الجنة"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / ۴ - ۱: التَّوحیدُ ثَمَنُ الجَنَّةِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۴ - ۱: توحید، بهای بهشت است</span>

<span dir="rtl">170.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن خُتِمَ لَهُ بِ«لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ» وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">لبّ اللباب للراوندي: ج۲ ص۷، مستدرك الوسائل: ج ۵ ص ۳۶۵ ح ۶۰۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">170.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس پايان زندگى</span>‌<span dir="rtl">اش به «لا إله إلّا اللّٰه» ختم شود، بهشت بر او واجب می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">171.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَقولُ اللّٰهُ جَلَّ جَلالُهُ: «لا إلٰهَ إلّا اللّٰهُ» حِصني، فَمَن دَخَلَهُ أمِنَ مِن عَذابي.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۴ ح ۲۱، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۱۳۴ ح ۲ کلاهما عن أحمد بن عامر الطائي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۶ ح ۱۴؛ تاریخ دمشق: ج ۵ ص ۴۶۲ عن القاسم الطائي عن أبیه عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله</span>.</ref>

<span dir="rtl">171.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «لا إله إلّا اللّٰه، دژ من است. پس هر كه به آن وارد شود، از عذاب من ايمن است».</span>

<span dir="rtl">172.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حَدَّثَني جَبرَئيلُ سَيِّدُ المَلائِكَةِ، قالَ: قالَ اللّٰهُ سَيِّدُ السّاداتِ عزّ و جلّ: إنّي أنا اللّٰهُ لا إلٰهَ إلّا أنا، فَمَن أقَرَّ لي بِالتَّوحيدِ دَخَلَ حِصني، و مَن دَخَلَ حِصني أمِن</span>‌ <span dir="rtl">مِن عَذابي.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۱۳۵ ح ۳ عن أحمد بن محمّد بن إبراهیم بن هاشم عن الإمام العسکري عن آبائه علیهم السلام، کشف الغمّة: ج ۴ ص ۵۷ عن الإمام العسکري عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۱۰ ح ۲۲؛ کنز العمّال: ج ۱</span> <span dir="rtl">ص ۴۷ ح ۱۲۷ نقلاً عن الشیرازي عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله</span>.</ref>

<span dir="rtl">172.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مهتر فرشتگان، جبرئيل، برايم حديث كرد و گفت: مهترِ مهتران، خداى عزّ و جلّ، فرمود: «منم، من، خدا. معبودى جز من نيست. پس هر كه به يگانگى من اقرار كند، به دژ من وارد شده است و هر كس به دژ من وارد شود، از عذابم در امان است».</span>

<span dir="rtl">173.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">وَ الَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ بَشيراً ! لا يُعَذِّبُ اللّٰهُ بِالنّارِ مُوَحِّداً أبَداً، و إِنَّ أهلَ التَّوحيدِ لَيَشفَعونَ فَيُشَفَّعونَ.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۹ ح ۳۱ عن ابن عبّاس، الأمالي للصدوق: ص ۳۷۲ ح ۴۶۹، روضة الواعظین: ج ۱ ص ۱۱۹ح ۱۳۹، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۱ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">173.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سوگند به آن كه مرا به حق، نويد دهنده فرستاد، خداوند، هيچ يكتاپرستى را هرگز (/ براى ابد) با آتش، عذاب نمی</span>‌<span dir="rtl">كند. اهل يكتاپرستى، شفاعت می</span>‌<span dir="rtl">كنند و شفاعتشان پذيرفته می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">174.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ: «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ» مُوقِناً بِها، دَخَلَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">تاریخ بغداد: ج ۴ ص ۲۲ الرقم ۱۶۱۹ عن أبي هریرة، المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۲۳۸ ح ۷۷۸، مسند أبي یعلى: ج ۵ ص ۴۵۲ ح ۶۱۹۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">174.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس «لا إله إلّا اللّٰه» بگويد و به آن يقين داشته باشد، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">175.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَقِّنُوا مَوتاكُم «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ»؛ فَإِنَّ مَن كانَ آخِرُ كَلامِهِ «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ» دَخَلَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۳۲ ح ۳۴۵، ثواب الأعمال: ص ۲۳۲ ح ۱ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۱۹۹ ح ۲۶؛ صحیح ابن حبّان: ج ۷ ص ۲۷۲ ح ۳۰۰۴ عن أبي هریرة نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">175.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">[گفتنِ] «لا إله إلّا اللّٰه» را به مردگانتان [به هنگام جان دادن]، تلقين كنيد؛ زيرا كسى كه آخرين گفته</span>‌<span dir="rtl">اش «لا إله إلّا اللّٰه» باشد، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">176.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ «لا إله إلَّا اللَّهُ» غُرِسَت لَهُ شَجَرَةٌ فِي الجَنَّةِ مِن ياقوتَةٍ حَمراءَ، مَنبِتُها في مِسكٍ أبيَضَ، أحلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مِنَ العَسَلِ، و أشَدُّ بَياضاً مِنَ الثَّلجِ، و أطيَبُ ريحاً مِنَ المِسكِ، فيها ثِمارٌ أمثالُ ثُدِيِّ الأَبكارِ، تَعلو عَن سَبعينَ حُلَّةً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج 2 ص ۵۱۷ ح 2، ثواب الأعمال: ص ۱۶ ح ۵، المحاسن: ج 1 ص 98 ح ۶۷، بحار الأنوار: ج 93ص 201 ح ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">176.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس «لا إله إلّا اللّٰه» بگويد، برايش درختى از ياقوت سرخ در بهشت كاشته می</span>‌<span dir="rtl">شود كه ريشه</span>‌<span dir="rtl">اش در مُشکی سفيد است، شيرين</span>‌<span dir="rtl">تر از عسل و سفيدتر از برف و خوش‌بوتر از مُشک. ميوه</span>‌<span dir="rtl">هايى همانند پستان</span>‌<span dir="rtl">هاى دختركانِ باكره دارد كه از هفتاد حلّه برترند.</span>

<span dir="rtl">177.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن ماتَ يَشهَدُ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، دَخَلَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۰ ح ۸ عن جابر بن عبد اللّٰه، ثواب الأعمال: ص ۱۵ ح ۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۵ ح ۱۰؛ مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۲۶۳ ح ۱۲۳۳۴ عن أنس نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">177.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس بميرد، در حالى كه شهادت می</span>‌<span dir="rtl">دهد معبودى جز خداى يگانۀ بى‌نياز نيست، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">178.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبان بن تغلب عن الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">يا أبانُ، إذا قَدِمتَ الكوفَةَ فَاروِ هٰذَا الحَديثَ: «مَن شَهِدَ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ مُخلِصاً، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ».</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ لَهُ: إنَّهُ يَأتيني مِن كُلِّ صِنفٍ مِنَ الأَصنافِ، أ فَأَروي لَهُم هٰذَا الحَديثَ؟!</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم يا أبانُ، إنَّهُ إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ، و جَمَعَ اللّٰهُ الأَوَّلينَ وَ الآخِرينَ، فَتُسلَبُ «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ» مِنهُم، إلّا مَن كانَ عَلیٰ هٰذَا الأَمرِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۵۲۰ ح ۱، المحاسن: ج ۱ ص ۱۰۱ ح ۷۴ و ص ۲۸۹ ح ۵۷۱، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۱۲ ح ۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">178.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابان بن تَغلِب</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «اى ابان! هر گاه به كوفه رفتى، اين حديث را روايت كن: هر كس خالصانه گواهى دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست، بهشت براى او قطعى است».</span>

<span dir="rtl">به ايشان گفتم: از هر گروه و صنفى پيش من می</span>‌<span dir="rtl">آيند. آيا براى همۀ آنها اين حديث را روايت كنم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى،</span> ‌<span dir="rtl">اى ابان! هر گاه قيامت شود و خدا پيشينيان و پسينيان را گرد آورد، لا إله إلّا اللّٰه از آنها گرفته می</span>‌<span dir="rtl">شود، مگر از كسانى كه معتقد به اين امر (ولايت) باشند».</span>

<span dir="rtl">179.</span> <span dir="rtl">المحاسن عن أبان بن تغلب عن الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ نادیٰ مُنادٍ: مَن شَهِدَ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ، فَليَدخُلِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: فَعَلامَ تَخاصُمُ النّاسِ إذا كانَ مَن شَهِدَ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ دَخَلَ الجَنَّةَ؟!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: إنَّهُ إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ نَسوها.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۱ ص ۲۸۹ ح ۵۷۰، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۱۲ ح ۲۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">179.</span> <span dir="rtl">المحاسن</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابان بن تغلب</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «هر گاه قيامت شود، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى ندا در می</span>‌<span dir="rtl">دهد: هر كس گواهى دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">گفتم: وقتى چنين است كه هر كس گواهى دهد كه معبودى جز خدا نيست، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود، پس ستيز مردم با يكديگر بر سر چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «وقتى قيامت شود، آن را فراموش می</span>‌<span dir="rtl">كنند».</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۳۰ (الفصل التاسع: غراس الجنة / التهلیل).</span>

<span dir="rtl">ر.ک: ص ۳۳۱ (فصل نهم: نهال‌های بهشت / لا إله إلّا اللّٰه).</span>

<span id="شروط-التوحید"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / ۴ - ۲: شرُوطُ التَّوحیدِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۴ - ۲: شروط توحید</span>

<span id="أ---الصدق"></span>
==== <span dir="rtl">أ - الصِّدقُ</span>‌ ====

<span dir="rtl">الف - صداقت</span>

<span dir="rtl">180.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن ماتَ و هُوَ يَشهَدُ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ، و أَنَّ مُحَمَّداً رَسولُ اللّٰهِ، صادِقاً مِن قَلبِهِ؛ دَخَلَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۸ ص ۲۳۳ ح ۲۲۰۶۴ عن معاذ</span>.</ref>

<span dir="rtl">180.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس در حالى بميرد كه صادقانه و از قلبش گواهى دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست و محمّد، فرستادۀ خداست، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">181.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن شَهِدَ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ يُصَدِّقُ قَلبُهُ لِسانَهُ، دَخَلَ مِن أيِّ أبوابِ الجَنَّةِ شاءَ.</span><ref><span dir="rtl">مسند أبي یعلي‏: ج ۱ ص ۶۸ ح ۶۷ عن أبي بکر، المطالب العالیة: ج ۳ ص ۴۸ ح ۲۸۴۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">181.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس شهادت دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست و دلش هم زبان او را تصديق كند (به آنچه می</span>‌<span dir="rtl">گويد، قلباً باور داشته باشد)، از هر در بهشت كه بخواهد، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="ب---الإخلاص"></span>
==== <span dir="rtl">ب - الإِخلاصُ</span> ====

<span dir="rtl">ب - اخلاص</span>

<span dir="rtl">182.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنّي لَأَرجو ألّا يَموتَ أحَدٌ يَشهَدُ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ مُخلِصاً مِن قَلبِهِ، فَيُعَذِّبَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">تاریخ بغداد: ج ۵ ص ۲۵۰ الرقم ۲۷۳۶ عن عبد اللّٰه بن عمر</span>.</ref>

<span dir="rtl">182.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس بميرد، در حالى كه با خلوص دل، گواهى دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست، اميدوارم كه خداوند عزّ و جلّ او را عذاب نكند.</span>

<span dir="rtl">183.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله عن جبرئيل علیه السلام: قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ: إنّي أنَا اللّٰهُ لا إلٰهَ إلّا أنَا فَاعبُدوني، مَن جاءَني مِنكُم بِشَهادَةِ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ بِالإِخلاصِ دَخَلَ في حِصني، و مَن دَخَلَ في حِصني أمِنَ مِن عَذابي.</span><ref><span dir="rtl">حلیة الأولیاء: ج ۳ ص ۱۹۲ الرقم ۲۴۱، تاریخ دمشق: ج ۴۸ ص ۳۶۷ نحوه و کلاهما عن أبي الصلت الهروي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام؛ کشف الغمّة: ج ۳ ص ۱۱۷ عن أبي الصلت الهروي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله</span>.</ref>

<span dir="rtl">183.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به نقل از جبرئيل علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: خداى عزّ و جلّ فرمود: «منم من، خدا. معبودى جز من نيست. پس مرا بندگى كنيد. هر يک از شما كه با گواهىِ خالصانه به اين كه معبودى جز خداى يكتا نيست، نزد من آيد، به دژ من وارد شده است و هر كس به دژ من وارد شود، از عذابم در امان است».</span>

<span dir="rtl">184.</span> <span dir="rtl">التوحيد عن عبد السلام بن صالح أبي الصَّلت الهرويّ: كُنتُ مَعَ عَلِيِّ بنِ مُوسَى الرِّضا علیه السلام حينَ رَحَلَ مِن نَيسابورَ و هُوَ راكِبٌ بَغلَةً شَهباءَ، فَإِذا مُحَمَّدُ بنُ رافِعٍ و أَحمَدُ بنُ حَربٍ و يَحيَى</span>‌ <span dir="rtl">بنُ يَحيىٰ و إِسحاقُ بنُ راهَوَيهِ و عِدَّةٌ مِن أهلِ العِلمِ قَد تَعَلَّقوا بِلِجامِ بَغلَتِهِ في المَرْبَعَةِ</span><ref><span dir="rtl">المَرْبَع: الموضع الذي یُنزَل فیه أیّام الربیع (لسان العرب: ج ۸ ص ۱۰۴ «ربع»). و المربعة کذلك</span>.</ref><span dir="rtl">، فَقالوا: بِحَقِّ آبائِكَ المُطَهَّرينَ، حَدِّثنا بِحَديثٍ قَد سَمِعتَهُ مِن</span>‌ <span dir="rtl">أبيكَ.</span>

<span dir="rtl">فَأَخرَجَ رَأسَهُ مِنَ العَمّارِيَّةِ</span><ref><span dir="rtl">العمّاریّة: المحمل أو الهودج أو ما یشبههما</span>.</ref> <span dir="rtl">و عَلَيهِ مِطرَفُ</span>‌<ref><span dir="rtl">المِطْرَفُ: الثوب الذي في طرفیه عَلَمان (النهایة: ج ۳ ص ۱۲۱ «طرف</span>»).</ref> <span dir="rtl">خَزٍّ ذو وَجهَينِ، و قالَ: حَدَّثَني أبِي العَبدُ الصّالِحُ موسَى بنُ جَعفَرٍ، قالَ: حَدَّثَني أبِيَ الصّادِقُ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ، قالَ: حَدَّثَني أبي أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ بُن عَلِيٍّ باقِرُ عِلمِ الأَنبِياءِ، قالَ: حَدَّثَني أبي عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ سَيِّدُ العابِدينَ، قالَ: حَدَّثَني أبي سَيِّدُ شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ الحُسَينُ، قالَ: حَدَّثَني أبي عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ علیهم السلام، قالَ: سَمِعتُ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله يَقولُ: قالَ اللّٰهُ جَلَّ جَلالُهُ:</span>

<span dir="rtl">إِنّي أنَا اللّٰهُ لا إلٰهَ إلّا أنَا فَاعبُدوني، مَن جاءَ مِنكُم بِشَهادَةِ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ بِالإِخلاصِ دَخَلَ في حِصني، و مَن دَخَلَ في حِصني أمِنَ مِن عَذابي.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۴ ح ۲۲، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۱۳۴ ح ۱، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۶ ح ۱۵؛ تاریخ دمشق: ج ۴۸ ص ۳۶۶ ح ۱۰۴۵۷ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">184.</span> <span dir="rtl">التوحيد</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد السلام بن صالح، ابو صَلت هَرَوى</span> -<span dir="rtl">: زمانى كه امام رضا علیه السلام از نيشابور كوچ كرد، من همراه ايشان بودم و بر ماده استرى خاكسترى سوار بود. ديدم كه محمّد بن رافع و احمد بن حرب و يحيى بن يحيى و اسحاق بن راهويه و عدّه</span>‌<span dir="rtl">اى از عالمان، در بهارمحلّه، لگام استر ايشان را گرفتند و گفتند: تو را به حقّ پدران پاكت، حديثى از پدر بزرگوارت براى ما باز گوى.</span>

<span dir="rtl">امام علیه السلام سرش را از كجاوه بیرون آورد. رداى دورويى از جنس خز با حاشيه</span>‌<span dir="rtl">هاى نگارين بر تن داشت. فرمود: «پدرم، آن بندۀ نيک، موسى بن جعفر، برايم حديث كرد و گفت: پدرم جعفر بن محمّد صادق برايم حديث كرد و گفت: پدرم ابو جعفر، محمّد بن على، شكافندۀ دانش پيامبران، برايم حديث كرد و گفت: پدرم على بن الحسين، سالار عبادت‌پيشگان، برايم حديث كرد و گفت: پدرم حسين، آقاى جوانان بهشتى، برايم حديث كرد و گفت: پدرم على بن ابى طالب برايم حديث كرد و گفت: از پيامبر صلی الله علیه و آله شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: خداى عزّ و جلّ فرمود: «منم من، خدا. معبودى جز من نيست. پس مرا بندگى كنيد. هر يک از شما خالصانه گواهى دهد كه معبودى جز خداى يكتا نيست، به دژ من وارد شده است و هر كس به دژ من وارد شود، از عذابم ايمن خواهد بود».</span>

<span id="علامات-الإخلاص-فی-التوحید"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / ۴ - ۳: عَلاماتُ الإخلاصِ فی التوحیدِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۴ - ۳: نشانه‌های اخلاص در توحید</span>

<span id="أ---اجتناب-المحارم"></span>
==== <span dir="rtl">أ - اجتِنابُ المَحارِمِ</span>‌ ====

<span dir="rtl">الف - دورى كردن از حرام‌ها</span>

<span dir="rtl">185.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ: «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ» مُخلِصاً، دَخَلَ الجَنَّةَ. وإِخلاصُهُ أن تَحجُزَهُ «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ» عَمّا حَرَّمَ اللّٰهُ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۸ ح ۲۷ عن زید بن أرقم، معاني الأخبار: ص ۳۷۰ ح ۲، بحار الأنوار: ج‏۹۳ ص ۱۹۷ ح ۲۲؛ المعجم الکبیر: ج ۵ ص ۱۹۷ ح ۵۰۷۴، عن زید بن أرقم</span>.</ref>

<span dir="rtl">185.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس با اخلاص «لا إله إلّا اللّٰه» بگويد، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود، و اخلاصش اين است كه «لا إله إلّا اللّٰه»، او را از انجام آنچه خداى عزّ و جلّ حرام كرده است، باز دارد.</span>

<span id="ب---طاعة-الله-و-رسوله-و-ولاية-أهل-البيت-علیهم-السلام"></span>
==== <span dir="rtl">ب - طاعَةُ اللّٰهِ و رَسولِهِ و وَلايَةُ أهلِ البَيتِ علیهم السلام</span>‌ ====

<span dir="rtl">ب - فرمانبرى از خدا و پيامبر او و ولايت اهل بيت علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">186.</span> <span dir="rtl">الأمالي للطوسي عن جابر بن عبد اللّٰه الأنصاريِّ: جاءَ أعرابِيٌّ إلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، هَل لِلجَنَّةِ مِن ثَمَنٍ؟ قالَ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ما ثَمَنُها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ»، يَقولُهَا العَبدُ الصّالِحُ مُخلِصاً بِها.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و ما إخلاصُها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: العَمَلُ بِما بُعِثتُ بِهِ في حَقِّهِ، و حُبُّ أهلِ بَيتي.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و حُبُّ أهلِ بَيتِكَ لَمِن حَقِّها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أجَل، إنَّ حُبَّهُم لَأَعظَمُ حَقِّها.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۵۸۳ ح ۱۲۰۷، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۱۳۳ ح ۱۲۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">186.</span> <span dir="rtl">الأمالى، طوسى</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر بن عبد اللّٰه انصارى</span> -<span dir="rtl">: باديه‌نشينى نزد پيامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! آيا بهشت، بهايى دارد [كه بايد آن را پرداخت]؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى».</span>

<span dir="rtl">گفت: بهايش چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «ذكر لا إله إلّا اللّٰه كه بندۀ درستكار، از سرِ اخلاص بگويد».</span>

<span dir="rtl">گفت: اخلاصش چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «به كار بستن آنچه من برايش فرستاده شده‌ام با شرايطش و دوست داشتن اهل بيت من».</span>

<span dir="rtl">باديه‌نشين گفت: دوست داشتن اهل بيت تو، از شرايط آن است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى؛ دوست داشتن آنان، بزرگ‌ترين شرط آن است».</span>

<span dir="rtl">187.</span> <span dir="rtl">التوحيد عن إسحاق بن راهويه: لَمّا وافىٰ أبُو الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام بِنَيسابورَ و أَرادَ أن يَخرُجَ مِنها إلَى المَأمونِ، اجتَمَعَ إلَيهِ أصحابُ الحَديثِ فَقالوا لَهُ: يَابنَ رَسولِ اللّٰهِ، تَرحَلُ عَنّا و لا تُحَدِّثُنا بِحَديثٍ فَنَستَفيدَهُ مِنكَ؟!</span>

<span dir="rtl">و كانَ قَد قَعَدَ في العَمّارِيَّةِ فَأَطلَعَ رَأسَهُ، و قالَ: سَمِعتُ أبي مُوسَى بنَ جَعفرٍ يَقولُ: سَمِعتُ أبي جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ يَقولُ: سَمِعتُ أبي مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ يَقولُ: سَمِعتُ أبي عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ يَقولُ: سَمِعتُ أبِيَ الحُسَينَ بنَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ يَقولُ: سَمِعتُ أبي أميرَ المُؤمِنينَ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ علیهم السلام يَقولُ: سَمِعتُ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَقولُ: سَمِعتُ جَبرَئيلَ علیه السلام يَقولُ: سَمِعتُ اللّٰهَ جَلَّ جَلالُهُ يَقولُ:</span>

<span dir="rtl">«لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ حِصني، فَمَن دَخَلَ حِصني أمِنَ مِن عَذابي».</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَلَمّا مَرَّتِ الرّاحِلَةُ نادانا: بِشُروطِها، و أَنا مِن شُروطِها.</span><ref><span dir="rtl">التوحید: ص ۲۵ ح ۲۳، معاني الأخبار: ص ۳۷۱ ح ۱، بشارة المصطفى: ص ۲۶۹، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۷ ح ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">187.</span> <span dir="rtl">التوحيد</span> - <span dir="rtl">به نقل از اسحاق بن راهويه</span> -<span dir="rtl">: چون امام رضا علیه السلام به نيشابور رسيد و خواست از آن جا به سوى مأمون روانه شود، اهل حديث، نزد ايشان گرد آمدند و گفتند:</span>‌ <span dir="rtl">اى فرزند پيامبر خدا! از نزد ما می</span>‌<span dir="rtl">رويد و حديثى برايمان نمی</span>‌<span dir="rtl">گوييد كه از شما بهره‌مند شويم؟</span>

<span dir="rtl">امام علیه السلام كه در كجاوه نشسته بود، سرش را بيرون آورد و فرمود: «از پدرم موسى بن جعفر شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از پدرم جعفر بن محمّد شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از پدرم محمّد بن على شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از پدرم على بن الحسين شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از پدرم حسين بن على بن ابى طالب شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از پدرم امير مؤمنان على بن ابى طالب شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از جبرئيل شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: از خداوند عزّ و جلّ شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: &quot;لا إله إلّا اللّٰه، دژ من است. پس هر كه به دژ من وارد شود، از عذابم در امان خواهد بود&quot;».</span>

<span dir="rtl">چون اُشتر حركت كرد، امام علیه السلام صدا زد: «البتّه با شرط‌هايش و من، يكى از شرط</span>‌<span dir="rtl">هاى آن هستم».</span>

<span dir="rtl">188.</span> <span dir="rtl">الأمالي للطوسي عن أبي الصّلت الهرويّ عن الإمام الرّضا عن آبائه علیهم السلام عن رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أخبَرَني جَبرَئيلُ الرّوحُ الأَمينُ، عَنِ اللّٰهِ تَقَدَّسَت أسماؤُهُ و جَلَّ وَجهُهُ، قالَ:</span>

<span dir="rtl">«إِنّي أنَا اللّٰهُ لا إلٰهَ إلّا أنا وَحدي، عِبادي فَاعبُدوني، وَ ليَعلَم مَن لَقِيَني مِنكُم بِشَهادَةِ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ مُخلِصاً بِها أنَّه قَد دَخَلَ حِصني، و مَن دَخَلَ حِصني أمِنَ عَذابي».</span>

<span dir="rtl">قالوا: يَا بنَ رَسولِ اللّٰهِ، و ما إخلاصُ الشَّهادَةِ للّٰهِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: طَاعَةُ اللّٰهِ و رَسولِهِ، و وَلايَةُ أهلِ بَيتِهِ علیهم السلام.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۵۸۹ ح ۱۲۲۰، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۷۵، أعلام الدین: ص ۲۱۴، بحار الأنوار: ج ۳ ص ۱۴ ح ۳۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">188.</span> <span dir="rtl">الأمالى، طوسى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو صَلت هَرَوى، از امام رضا، از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «جبرئيل، روح الأمين، از جانب خداوند - كه نام‌هايش پاک و رويَش بِشكوه است - به من خبر داد كه فرمود: &quot;منم من، خدا. معبودى جز منِ يگانه نيست. بندگانم! پس مرا بندگى كنيد. هر يک از شما بداند كه چنانچه مرا با شهادت خالصانه به لا إله إلّا اللّٰه، ديدار كند، به دژ من وارد شده است و هر كه به دژ من وارد شود، از عذابم در امان خواهد بود&quot;».</span>

<span dir="rtl">گفتند:</span>‌ <span dir="rtl">اى فرزند پيامبر خدا! نشانۀ اخلاص در شهادت دادن به يگانگى خدا چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «فرمان بردن از خدا و پيامبر او و ولايت اهل بيتش».</span>

<span id="الإيمان-و-العمل-الصالح"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۵: الإِيمانُ وَ العَمَلُ الصّالِحُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۷ / ۵: ايمان و كردار نيک</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ مِنْ ذَكَرٍ أوْ اُنْثى</span>‌ <span dir="rtl">وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ</span>‌ <span dir="rtl">نَقِيراً).</span><ref><span dir="rtl">النساء: ۱۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و هر كس، از مرد يا زن، كارهاى نيک كند و مؤمن هم باشد، آنان به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند و به قدر گودى پشتِ هستۀ خرمايى به آنان ستم نخواهد شد).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">189.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">لِعَبدِ اللّٰهِ بنِ سَلامٍ لَمّا قالَ لَهُ: أخبِرني عَن أهلِ الجَنَّةِ، يَدخُلونَ فيها بِالإِسلامِأو بِالإِيمانِ أو بِالعَمَلِ؟</span> -<span dir="rtl">: مِنهُم مَن يَدخُلُ بِالثَّلاثَةِ؛ يَكونُ مُسلِماً مُؤمِناً عامِلاً، فَيَدخُلُ الجَنَّةَ بِثَلاثَةِ أعمالٍ.</span>

<span dir="rtl">أو يَكونُ نَصرانِيّاً أو يَهودِيّاً أو مَجوسِيّاً فَيُسلِمُ بَينَ الصَّلاتَينِ، و يُؤمِنُ بِاللّٰهِ، و يَخلَعُ الكُفرَ مِن قَلبِهِ، فَيَموتُ عَلىٰ مَكانِهِ و لَم يُخَلِّف مِنَ الأَعمالِ شَيئاً، فَيَكونُ مِن أهلِ الجَنَّةِ، فَذٰلِكَ إيمانٌ بِلا عَمَلٍ.</span>

<span dir="rtl">و يَكونُ يَهودِيّاً أو نَصرانِيّاً يَتَصَدَّقُ و يُنفِقُ في غَيرِ ذاتِ اللّٰهِ، فَهُوَ عَلَى الكُفرِ وَ الضَّلالَةِ، يَعبُدُ المَخلوقَ مِن دونِ الخالِقِ، فَإِذا ماتَ عَلىٰ دِينِهِ كانَ فَوقَ عَمَلِهِ في النّارِ يَومَ القِيامَةِ؛ لِأَنَّ اللّٰهَ لا يَتَقَبَّلُ إلّا مِنَ المُتَّقينَ.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۴۳، بحار الأنوار: ج ۹ ص ۳۳۷ ح ۲۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">189.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در پاسخ پرسش عبد اللّٰه بن سلام كه گفت: مرا از اهل بهشت خبر دهيد كه آيا با اسلام، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند، يا با ايمان، يا با عمل</span> -<span dir="rtl">: از آنان، يكى به واسطۀ هر سۀ اينها به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود: هم مسلمان است، هم مؤمن و هم اهل عمل. پس با سه كار، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">يا اين كه نصرانى يا يهودى يا مجوسى است و بين دو نماز، مسلمان می</span>‌<span dir="rtl">شود و به خدا ايمان می</span>‌<span dir="rtl">آورد و كفر را از دلش می</span>‌<span dir="rtl">كَند و در همان جا می</span>‌<span dir="rtl">ميرد، در حالى كه چيزى از اعمال را به جا نياورده است. چنين كسى اهل بهشت است، و اين، ايمان بدون عمل است.</span>

<span dir="rtl">ديگرى، يهودى يا نصرانى است كه صدقه می</span>‌<span dir="rtl">دهد و انفاق می</span>‌<span dir="rtl">كند؛ امّا نه براى خدا. چنين كسى در كفر و گم‌راهى است. او مخلوق را به جاى خالق می</span>‌<span dir="rtl">پرستد. چنين كسى اگر بر همان دينش بميرد، روز قيامت بر فراز عملش در آتش خواهد بود؛ چرا كه خداوند، [اعمال را] تنها از پرهيزگاران می</span>‌<span dir="rtl">پذيرد.</span>

<span dir="rtl">190.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اِعمَلوا لِلجَنَّةِ عَمَلَها؛ فَإِنَّ الدُّنيا لَم تُخلَق لَكُم دارَ مُقامٍ بَل خُلِقَت لَكُم مَجازاً</span><ref><span dir="rtl">مَجَازاً: أي طَریقاً ومسلکاً (الصحاح: ج ۳ ص ۸۷۱ «جوز</span>»).</ref><span dir="rtl">، لِتَزَوَّدُوا مِنهَا الأَعمالَ إلىٰ دارِ قَرارٍ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">190.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">براى بهشت، كار كنيد؛ چرا كه دنيا براى اقامت دائمىِ شما آفريده نشده است؛ بلكه برايتان گذرگاهى آفريده شده تا از آن براى اقامتگاهتان توشۀ عمل برداريد.</span>

<span dir="rtl">191.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن أقرَبُ إلَى الجَنَّةِ مِن عامِلِها؟! و مَن أقرَبُ إلَى النّارِ مِن عامِلِها؟!</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الکتاب ۲۷، الأمالي للمفید: ص ۲۶۳ ح ۳، معاني الأخبار: ص ۲۶۳ ح ۳، بحار الأنوار: ج ۳۳ ص ۵۸۱ ح ۷۲۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">191.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چه كسى به بهشت، نزديک</span>‌<span dir="rtl">تر از عمل كننده براى آن است؟ و چه كسى به دوزخ، نزديک</span>‌<span dir="rtl">تر از عمل كننده براى آن است؟</span>

<span dir="rtl">192.</span> <span dir="rtl">الأمالي للمفيد عن داوود بن فرقد: سَمِعتُ أبا عبدِ اللّٰهِ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ - صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيهِما - يَقولُ: إِنَّ العَمَلَ الصّالِحَ لَيَذهَبُ إلَى الجَنَّةِ فَيُمَهِّدُ لِصاحِبِهِ، كَما يَبعَثُ الرَّجُلُ غُلامَهُ فَيَفرُشُ لَهُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قَرَأَ: «وأَمَّا الَّذينَ آمَنوا وعَمِلُوا الصّالِحاتِ فَلِأَنفُسِهِم يَمهَدُونَ»</span><ref><span dir="rtl">هذا المضمون اقتبسه الإمام علیه السلام من الآیة ۴۴ ـ ۴۵ من سورة الروم</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۱۹۵ ح ۲۶ عن داوود بن فرقد، الزهد للحسین بن سعید: ص ۲۱ ح ۴۶، مجمع البیان: ج ۸ ص ۴۸۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۷ ح ۱۸۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">192.</span> <span dir="rtl">الأمالى، مفيد</span> - <span dir="rtl">به نقل از داوود بن فرقد</span> -<span dir="rtl">: از امام صادق علیه السلام شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «كردار نيک، [پيشاپيش] به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود و براى صاحب خود، تدارک می</span>‌<span dir="rtl">بيند، چنان كه شخص، غلام خود را جلوتر می</span>‌<span dir="rtl">فرستد و او برايش فرش می</span>‌<span dir="rtl">گستراند».</span>

<span dir="rtl">ايشان سپس خواند: «و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى نيک كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، براى خودشان آماده می</span>‌<span dir="rtl">كنند».</span><ref><span dir="rtl">اين عبارت، اقتباس امام علیه السلام از آيۀ ۴۴ و ۴۵ سورۀ روم است</span>.</ref>

<span id="ولاية-أهل-البيت-علیهم-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۶: وَلايَةُ أهلِ البَيتِ علیهم السلام</span> ==

<span dir="rtl">۷ / ۶: ولايت اهل بيت علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">193.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن كانَ آخِرُ كَلامِهِ الصَّلاةَ عَلَيَّ و عَلى</span>‌ <span dir="rtl">عَلِيٍّ، دَخَلَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۶۴ ح ۲۷۳ عن الحسن بن عبد اللّٰه بن محمّد الرازي التمیمي عن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">193.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس آخرين سخنش، صلوات بر من و بر على باشد، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">194.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الحَسَنُ وَ الحُسَينُ ابنايَ، مَن أحَبَّهُما أحَبَّني، و مَن أحَبَّني أحَبَّهُ اللّٰهُ، و مَن أحَبَّهُ اللّٰهُ أدخَلَهُ الجَنَّةَ. و مَن أبغَضَهُما أبغَضَني، و مَن أبغَضَني أبغَضَهُ اللّٰهُ، و مَن أبغَضَهُ اللّٰهُ أدخَلَهُ النّارَ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۱۸۱ ح ۴۷۷۶ عن سلمان؛ إعلام الورى‏: ج ۱ ص ۴۳۲ عن سلمان</span>.</ref>

<span dir="rtl">194.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حسن و حسين، فرزندان من اند. هر كه آن دو را دوست بدارد، مرا دوست داشته است و هر كه مرا دوست بدارد، خدا او را دوست می</span>‌<span dir="rtl">دارد و هر كه خدا دوستش بدارد، او را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برد، و هر كه آن دو را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است و هر كه مرا دشمن بدارد، خدا او را دشمن می</span>‌<span dir="rtl">دارد و هر كه خدا دشمنش بدارد، او را به دوزخ می</span>‌<span dir="rtl">برد.</span>

<span dir="rtl">195.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اِلزَموا مَوَدَّتَنا أهلَ البَيتِ، فَإِنَّهُ مَن لَقِيَ اللّٰهَ عزّ و جلّ و هُوَ يُحِبُّنا دَخَلَ الجَنَّةَ بِشَفاعَتِنا. وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ! لا يَنتَفِعُ عَبدٌ بِعَمَلِهِ إلّا بِمَعرِفَتِهِ بِحَقِّنا.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۱۳ ح ۱، المحاسن: ج ۱ ص ۱۳۵ ح ۱۶۹ کلاهما عن ابن أبي لیلى عن الإمام الحسین علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۱۰۱ ح ۶۳؛ المعجم الأوسط: ج ۲ ص ۳۶۰ ح ۲۲۳۰ عن الإمام الحسن علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله</span>.</ref>

<span dir="rtl">195.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">به دوستى با ما خاندان، چنگ زنيد؛ زيرا هر كس خداى عزّ و جلّ را در حالى ديدار كند كه ما را دوست دارد، با شفاعت ما به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود. سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى از كردار خود بهره‌مند نمی</span>‌<span dir="rtl">شود، مگر با اعتقاد داشتن به حقّانيت ما.</span>

<span dir="rtl">196.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في وَصِيَّتِهِ لِعَبدِ اللّٰهِ بنِ جُندَبٍ</span> -<span dir="rtl">: يَا بنَ جُندَبٍ، لا تَقُل فِي المُذنِبينَ مِن أهلِ دَعوَتِكُم إلّا خَيراً، وَ استَكينوا إلَى اللّٰهِ في تَوفيقِهِم، و سَلُوا التَّوبَةَ لَهُم، فَكُلُّ مَن قَصَدَنا و والانا و لَم يُوالِ عَدُوَّنا، و قالَ ما يَعلَمُ و سَكَتَ عَمّا لا يَعلَمُ أو أشكَلَ عَلَيهِ؛ فَهُوَ فِي الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص ۳۰۲، بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۲۸۰ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">196.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در سفارش به عبد اللّٰه بن جُندَب</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى پسر جُندَب! در بارۀ گنهكاران همكيشتان، جز خوب مگو، و از خدا براى آنان، تقاضاى توفيق كنيد و درخواست توبه نماييد؛ زيرا هر كه به سوى ما بيايد و دوست ما باشد و دوستدار دشمن ما نباشد و چيزى را بگويد كه می</span>‌<span dir="rtl">داند و از آنچه نمی</span>‌<span dir="rtl">داند يا فهميدنش براى او مشكل است، دم فرو بندد، در بهشت است.</span>

<span dir="rtl">197.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن أقامَ فَرائِضَ اللّٰهِ، وَ اجتَنَبَ مَحارِمَ اللّٰهِ، و أَحسَنَ الوَلايَةَ لِأَهلِ بَيتِ نَبِيِّ اللّٰهِ، و تَبَرَّأَ مِن أعداءِ اللّٰهِ عزّ و جلّ ؛ فَليَدخُل مِن أيِّ أبوابِ الجَنَّةِ الثَّمانِيَةِ شاءَ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۵۶۱ ح ۷۵۲ عن أبي بصیر، بشارة المصطفى: ص ۱۷۶، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۸۸ ح ۳۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">197.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كس واجبات خدا را به جا آورَد و از حرام</span>‌<span dir="rtl">هاى خدا دورى كند و ولايت اهل بيت پيامبر خدا را به خوبى داشته باشد و از دشمنان خدا برائت جويد، از هر درى از هشت درِ بهشت كه بخواهد، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="أداء-الفرائض"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۷: أَداءُ الفَرائِضِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۷ / ۷: به جا آوردن واجبات</span>

<span dir="rtl">198.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">عَشرٌ مَن لَقِيَ اللّٰهَ عزّ و جلّ بِهِنَّ دَخَلَ الجَنَّةَ: شَهادَةُ أن لا إلٰه إلَّا اللّٰهُ، و أَنَّ مُحَمَّداً رَسولُ اللّٰهِ، وَ الإِقرارُ بِما جاءَ مِن عِندِ اللّٰهِ عزّ و جلّ، و إِقامُ الصَّلاةِ، و إِيتاءُ الزَّكاةِ، و صَومُ شَهرِ رَمَضانَ، و حِجُّ البَيتِ، وَ الوَلايَةُ لِأَولِياءِ اللّٰهِ، وَ البَراءَةُ مِن أعداءِ اللّٰهِ، وَ اجتِنابُ كُلِّ مُسكِرٍ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۴۳۲ ح ۱۵ عن الفضیل بن یسار، ثواب الأعمال: ص ۳۰ ح ۱، المحاسن: ج ۱ ص ۷۷ ح ۳۸، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۳۷۷ ح ۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">198.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ده چيز است كه هر كس با آنها خداى عزّ و جلّ را ديدار كند، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود: گواهى دادن به اين كه معبودى جز خداى يكتا نيست و اين كه محمّد، فرستادۀ خداست، و اقرار كردن به آنچه او از نزد خداى عزّ و جلّ آورده است، و به جا آوردن نماز، و پرداخت زكات، و گرفتن روزهٔ ماه رمضان، و حجّ خانۀ خدا، و دوستى با دوستان خدا، و بيزارى از دشمنان خدا، و دورى كردن از هر مستى‌آورى.</span>

<span id="اجتناب-المحارم"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۸: اجتِنابُ المَحارِمِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۷ / ۸: دورى از حرام‌ها</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِيًّا).</span><ref><span dir="rtl">مریم: ۶۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(اين، همان بهشتى است كه به هر کس از بندگان ما كه پرهيزگار باشد، به ميراث می</span>‌<span dir="rtl">دهيم).</span>

<span dir="rtl">راجع: القمر: ۵۴ ـ ۵۵، آل عمران: ۱۹۸، الشعراء: ۹۰.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: قمر: آیۀ ۵۴ – ۵۵، آل عمران: آیۀ ۱۹۸، شعرا: آیۀ ۹۰.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">199.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثَرُ ما تَلِجُ بِهِ اُمَّتِيَ الجَنَّةَ: تَقوَى اللّٰهِ، و حُسنُ الخُلُقِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۰۰ ح ۶ عن السکوني عن الإمام الصادق علیه السلام، الخصال: ص ۷۸ ح ۱۲۶ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۲۸۸ ح ۲۰؛ سنن الترمذي: ج ۴ ص ۳۶۳ ح ۲۰۰۴ نحوه، مسند ابن حنبل: ج ۳ ص ۳۴۷ ح ۹۱۰۷ و فیه «الإنسان» بدل «اُمّتي</span>».</ref>

<span dir="rtl">199.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بيشترين چيزى كه امّتم به سبب آن به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند، پروامندى از خدا و اخلاق خوش است.</span>

<span dir="rtl">200.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">عِبادَ اللّٰهِ! اُوصِيكُم بِتَقوَى اللّٰهِ... إنَّ التَّقوىٰ</span>‌ <span dir="rtl">فِي اليَومِ الحِرزُ وَ الجُنَّةُ، و في غَدٍ الطَّريقُ إلَى الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۹۱، غرر الحکم: ح ۳۶۲۲ و لیس فیه صدره</span>.</ref>

<span dir="rtl">200.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>:‌ <span dir="rtl">اى بندگان خدا! شما را به پروا از خدا سفارش می</span>‌<span dir="rtl">كنم.… پروامندى، در امروز، نگه دارنده و سپر است و در فردا راه به سوى بهشت.</span>

<span dir="rtl">201.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ألا و إنَّ التَّقوىٰ مَطايا ذُلُلٌ حُمِلَ عَلَيها أهلُها، واُعطوا أزِمَّتَها، فَأَورَدَتهُمُ الجَنَّةَ، وفَتَحَت لَهُم أبوابَها، و وَجَدوا ريحَها و طيبَها، و قيلَ لَهُم: (اُدخُلوها بِسَلامٍ آمِنينَ)</span><ref><span dir="rtl">الحجر: ۴۶</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۶۷ ح ۲۳ عن یعقوب السرّاج عن الإمام الصادق علیه السلام، نهج البلاغة: الخطبة ۱۶، خصائص الأئمّة علیهم السلام: ص ۱۱۴ و فیهما صدره إلى «فأوردتهم الجنّة»، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۳۷۲ ح ۳۱۶ نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۳ ح ۱۴۵ و راجع مطالب السؤول: ص ۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">201.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بدانيد كه پرهيزگارى، [همچون</span>‌<span dir="rtl">] مركبى رام است كه پرهيزگاران را بر آن نشانده</span>‌<span dir="rtl">اند و افسارش را به دست آنان داده</span>‌<span dir="rtl">اند و اين مركب، آنها را به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">رساند و درهاى بهشت را برايشان مى</span>‌<span dir="rtl">گشايد و باد و بوى خوش بهشت، به مشامشان مى</span>‌<span dir="rtl">خورد و به آنان گفته مى</span>‌<span dir="rtl">شود: (به سلامت و ايمن، وارد شويد).</span>

<span dir="rtl">202.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن تَرَكَ مُسكِراً مَخافَةً مِنَ اللّٰهِ عزّ و جلّ أدخَلَهُ اللّٰهُ الجَنَّةَ، و سَقاهُ مِنَ الرَّحيقِ المَختومِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۶ ص ۴۰۴ ح ۱ عن عجلان أبي صالح</span>.</ref>

<span dir="rtl">202.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كس مست كننده</span>‌<span dir="rtl">اى را از ترس خدا ترک كند، خداوند، او را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">بَرد و از بادۀ نابِ سر به مُهر [بهشتى]، به او می</span>‌<span dir="rtl">نوشاند.</span>

<span dir="rtl">203.</span> <span dir="rtl">تنبيه الخواطر: قالَ رَجُلٌ لِعيسَى بنِ مَريَمَ علیه السلام: يا مُعَلِّمَ الخَيرِ، دُلَّني عَلىٰ عَمَلٍ أنالُ</span>‌ <span dir="rtl">بِهِ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: اتَّقِ اللّٰهَ في سِرِّكِ و عَلانِيَتِكَ، و بَرَّ والِدَيكَ.</span><ref><span dir="rtl">تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۲۴۸، مستدرك الوسائل: ج ۱۵ ص ۱۷۵ ح ۱۷۹۱۱ نقلاً عن کتاب الأخلاق لأبي القاسم الکوفي</span>.</ref>

<span dir="rtl">203.</span> <span dir="rtl">تنبيه الخواطر</span>: <span dir="rtl">مردى به عيسى بن مريم علیه السلام گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى آموزگار خوبى! مرا به كارى راه‌نمايى فرما كه با آن به بهشت برسم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در نهان و آشكارت از خدا بترس و به پدر و مادرت نيكى كن».</span>

<span id="تجشم-المكاره"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۹: تَجَشُّمُ المَكارِهِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۷ / ۹: تحمّل ناملايمات</span>

<span dir="rtl">204.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حُفَّتِ</span>‌<ref><span dir="rtl">هکذا رواه مسلم: «حُفّت». و وقع في البخاري: «حفّت» و وقع فیه أیضاً: «حجبت»[کما في الحدیث اللاحق‏]، وکلاهما صحیح. قال العلماء: هذا من بدیع الکلام و فصیحه و جوامعه التي اُوتیها صلی الله علیه و آله من التمثیل الحسن. و معناه: لا یوصَل إلى الجنّة إلّا بارتکاب</span> <span dir="rtl">المکاره، و النّار إلّا بالشهوات، و کذلك هما محجوبتان بهما، فمن هتك الحجاب وصل إلى المحبوب، فهتك حجاب الجنّة باقتحام المکاره، و هتك حجاب النار بارتکاب الشهوات (شرح صحیح مسلم للنووي:‌ ج۱۷ ص۱۶۵</span>).

<span dir="rtl">قال الشریف الرضیّ رحمه الله: و هذا القول مجاز، و المراد: إنّ</span> <span dir="rtl">جمیع الأفعال التي توصل إلى الجنّة یتجشّم فعلها على الکُره و المشقّة؛ لأنّ طریقها وعر، و مذاقها مرّ. فلمّا کانت الطرق المُفضیة إلى الجنّة کلّها کما ذکرنا شاقّة المسالك، صعبة على السالك، حسن أن یقال: «الجنّة حُفّت بالمکاره» على طریق المجاز و سعة الکلام، و لمّا کانت الأفعال المفضیة إلى دخول النار في الأغلب الأکثر کثیرة الملاذ، ملائمة للطّباع، لا تؤتى من طریق مشقّة، و لا یقرع لها باب کلفة، حسن أن یقال: «إنّ النار حفّت بالشهوات» على طریق الاتّساع و المجاز (المجازات النبویّة: ص ۳۸۷ ح ۳۰۳</span>).</ref> <span dir="rtl">الجَنَّةُ بِالمَكارِهِ، و حُفَّتِ النّارُ بِالشَّهَواتِ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۱۷۴ ح ۱ عن أنس، سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۹۳ ح ۲۵۵۹؛ المجازات النبویّة: ص ۳۴۹ ح ۳۰۵، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۷۸ ح ۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">204.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، با ناملايمات، احاطه شده و دوزخ با شهوات، در ميان گرفته شده است.</span><ref><span dir="rtl">علما می‏گويند: اين جمله، گفتارى بديع و شيوا و از آن سخنان كوتاه و پُرمغزى است كه به پيامبر صلی الله علیه و آله نسبت داده شده و تمثيلى نيكوست و معنايش اين است كه: به بهشت نمی‏توان رسيد، مگر با از سر گذراندن ناخوشى‏ها، و آدمى به دوزخ نمی‏رود، جز با در پيش</span> <span dir="rtl">گرفتن شهوات؛ چرا كه اين چيزها، بهشت و دوزخ را در ميان گرفته‏اند و هر كه پرده را بِدَرد، به محبوب خويش می‏رسد. دريدن پردۀ بهشت، با فرو رفتن در كام سختى‏ها و ناملايمات است و دريدن پردۀ دوزخ، با در پيش گرفتن شهوات و اميال</span>.

<span dir="rtl">شريف رضى رحمه الله می‏گويد: اين سخن، مَجاز است و مراد، اين است كه همۀ افعالى كه به بهشت می‏رسانند، انجام دادن آنها توأم با كراهت و مشقّت است؛ زيرا راه بهشت، راهى دشوار و طعمش طعمى تلخ است. پس وقتى راه‏هاى منتهى به بهشت، چنان كه گفتيم، دشوارند و رونده آنها را به سختى می‏پيمايد، نيكوست كه از باب مَجاز و توسّع در كلام، گفته شود: «بهشت، پيچيده در ناملايمات است» و بر عكس، از آن جا كه راه‏هاى منتهى به دوزخ، غالباً و بيشتر، با لذّت فراوان ‏اند و ملايم با طبع ‏اند و با مشقّت انجام نمی‏گيرند و با زحمت و رنجى همراه نيستند، نيكوست كه از باب اتّساع و</span> <span dir="rtl">مَجاز، گفته شود: «دوزخ، پيچيده در شهوات است</span>».</ref>

<span dir="rtl">205.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حُجِبَتِ النّارُ بِالشَّهَواتِ، و حُجِبَتِ الجَنَّةُ بِالمَكارِهِ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۵ ص ۲۳۸۰ ح ۶۱۲۲ عن أبي هریرة، مشکاة المصابیح: ج ۲ ص ۶۴۹ ح ۵۱۶۰، فتح الباري: ج ۱۱ ص ۳۲۰ ح ۶۴۸۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">205.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">آتش [دوزخ] با پردۀ شهوات، پوشانده شده است و بهشت، با پردۀ ناملايمات، پوشانده شده است.</span>

<span dir="rtl">206.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ألا إنَّ عَمَلَ الجَنَّةِ حَزنٌ بِرَبوَةٍ، ألا إنَّ عَمَلَ النّارِ سَهلٌ بِسَهوَةٍ</span><ref><span dir="rtl">قال الشریف الرضيّ رحمه الله في المجازات النبویّة بعد أن ذکر الحدیث: ... فجعل - علیه الصلاة والسلام - عمل الجنّة کالحزن من الأرض؛ و هو ما غلظ منها، لأنّه یصعب تجشّمه، فکذلك عمل الجنّة یشقّ تکلّفه. و زاد - علیه الصلاة و السلام - الکلام إیضاحاً بقوله: «حزن</span> <span dir="rtl">بربوة»، فلم یرضَ بأن جعله حزناً حتّى جعله بربوة؛ و هي الأکمة العالیة؛ لیکون تجشّمه أشقّ، و تکلّفه أصعب، و لم یرضَ - علیه الصلاة و السلام - بأن جعل عمل النار سهلاً، و هو ضدّ الحزن، حتّى جعله بسهوة؛ لیکون أخفّ على فاعله و أهون على عامله</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">المجازات النبویّة: ص ۳۶۴ ح ۲۸۲؛ مسند ابن حنبل: ج ۱ ص ۷۰۰ ح ۳۰۱۷ عن ابن عبّاس نحوه؛ شعب الإیمان: ج ۲ ص ۱۷۰ ح ۴۶۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">206.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">آگاه باشيد كه كارِ بهشت [همچون] زمين درشت و ناهموار است. آگاه باشيد كه كارِ دوزخ [همچون] زمين نرم و هموار است.</span><ref><span dir="rtl">سيّد رضى رحمه الله در المجازات النبويّة، پس از ذكر حديث، نوشته است: «اين كه پيامبر صلی الله علیه و آله كار بهشت را همانند زمين حَزن (سخت و ناملايم) معرّفى كرده، از آن روست كه همان گونه كه زمين ناملايم، سخت است، كار براى بهشت هم سخت و دشوار است و ايشان</span> - <span dir="rtl">كه درود و سلام بر او باد - براى توضيح، افزوده: «حَزنٌ بِرَبوَةٍ (ناملايم ناهموار)» و به ناملايم تنها اكتفا نكرده و ناهموار را هم افزوده است و ناهموار، تپّۀ بلند است و از اين روست كه تحمّل آن، سخت‏تر است و پيمودنش دشوارتر. در مقابل، در كار جهنّم نيز به «سَهل (آسانى)» اكتفا نكرده و «سَهوَة (هموار)» را هم اضافه كرده تا روشن كند كه راه آن، آسان است و براى انجام دهندۀ آن، سبُک</span>.</ref>

<span dir="rtl">207.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يا قَومِ! اطلُبُوا الجَنَّةَ جَهدَكُم، وَ اهرُبُوا مِنَ النّارِ جَهدَكُم؛ فَإِنَّ الجَنَّةَ لا يَنامُ طالِبُها، وإِنَّ النّارَ لا يَنامُ هارِبُها. ألا إنَّ الآخِرَةَ اليَومَ مُحَفَّفَةٌ بِالمَكارِهِ. ألا و إِنَّ الدُّنيا مُحَفَّفَةٌ بِالشَّهَواتِ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الکبیر: ج ۱۹ ص ۲۰۰ ح ۴۹۹ عن کلیب بن حزن، المعجم الأوسط: ج ۴ ص ۷۳ ح ۳۶۴۳ و لیس فیه ذیله من «ألا إنّ الآخرة ...»، اُسد الغابة: ج ۴ ص ۴۷۰ الرقم ۴۴۹۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">207.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl"></span>‌<span dir="rtl">اى قوم من! تا می</span>‌<span dir="rtl">توانيد در طلب بهشت بر آييد و با تمام توان، از آتش بگريزيد، كه جويندۀ بهشت و گريزنده از آتش، خواب ندارند. بدانيد كه آخرت، امروز، پوشيده در ناملايمات است. بدانيد كه دنيا احاطه شده در شهوات است.</span>

<span dir="rtl">208.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">مِن كَلامٍ لَهُ خاطَبَ بِهِ أهلَ البَصرَةِ</span> -<span dir="rtl">: فَمَنِ استَطاعَ عِندَ ذٰلِكَ أن يَعتَقِلَ نَفسَهُ عَلَى اللّٰهِ عزّ و جلّ فَليَفعَل، فَإِن أطَعتُمُوني فَإِنّي حامِلُكُم إن شاءَ اللّٰهُ عَلىٰ سَبيلِ الجَنَّةِ، و إِن كانَ ذا مَشَقَّةٍ شَديدَةٍ و مَذاقَةٍ</span><ref><span dir="rtl">المَذاق: طعمُ الشي‏ء (لسان العرب: ج ۱۰ ص ۱۱۱ «ذوق</span>»).</ref> <span dir="rtl">مَريرَةٍ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۵۶، بحار الأنوار: ج ۳۲ ص ۲۴۰ ح ۱۹۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">208.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">از سخنان ايشان به مردم بصره</span> -<span dir="rtl">: پس در آن هنگام (وقوع فتنه‌ها)، هر كس كه می</span>‌<span dir="rtl">تواند خويشتن را بر طاعت خداى عزّ و جلّ بِدارد، چنان كند. اگر شما از من فرمان بريد، هر آينه من، شما را به خواست خدا، به راه بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برم، هر چند كه راهى سراسر دشوارى و تلخكامى است.</span>

<span dir="rtl">209.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">مِن خُطبَةٍ لَهُ يُبَيِّنُ فيها فَضلَ القُرآنِ</span> -<span dir="rtl">: اِنتَفِعوا بِبَيانِ اللّٰهِ، وَ اتَّعِظوا بِمَواعِظِ اللّٰهِ، وَ اقبَلوا نَصِيحَةَ اللّٰهِ، فَإِنَّ اللّٰهَ قَد أعذَرَ إلَيكُم بِالجَلِيَّةِ، وَ اتَّخَذَ عَلَيكُمُ الحُجَّةَ، و بَيَّنَ لَكُم مَحابَّهُ مِنَ الأَعمالِ، و مَكارِهَهُ مِنها، لِتَتَّبِعوا هٰذِهِ، و تَجتَنِبُوا هٰذِهِ، فَإِنَّ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله كانَ يَقولُ: «إِنَّ الجَنَّةَ حُفَّت بِالمَكارِهِ، و إِنَّ النّارَ حُفَّت بِالشَّهَواتِ».</span>

<span dir="rtl">وَ اعلَمُوا أنَّهُ ما مِن طاعَةِ اللّٰهِ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٌ إلّا يَأتي في كُرهٍ، و ما مِن مَعصِيَةِ اللّٰهِ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٌ إلّا يَأتي في شَهوَةٍ. فَرَحِمَ اللّٰهُ امرَءاً نَزَعَ عَن شَهوَتِهِ، و قَمَعَ هَوىٰ</span>‌ <span dir="rtl">نَفسِهِ، فَإِنَّ هٰذِهِ النَّفسَ أبعَدُ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ مَنزَعاً، و إِنَّها لا تَزالُ تَنزِعُ إلىٰ مَعصِيَةٍ في هَوىً.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۷۶، أعلام الدین: ص ۱۰۵، بحار الأنوار: ج ۲ ص ۱۸۰ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">209.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">از سخنرانى ايشان در بيان ارزش قرآن</span> -<span dir="rtl">: از گفتار خدا سود بريد، و اندرزهاى خدا را به گوش گيريد، و پند خدا را پذيرا شويد؛ زيرا خداوند با دلايل آشكار، حجّت را بر شما تمام كرده و هر گونه بهانه</span>‌<span dir="rtl">اى را از شما گرفته و كارهايى را كه خوشايند و ناخوشايند اوست، برايتان بيان كرده است تا از آنها پيروى كنيد و از اينها دورى ورزيد؛ چرا که پيامبر خدا صلی الله علیه و آله می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «بهشت را ناخوشايندها در ميان گرفته</span>‌<span dir="rtl">اند و دوزخ را خوشايندها احاطه كرده‌اند».</span>

<span dir="rtl">بدانيد كه چيزى از طاعت خدا نيست، مگر آن كه با بى‌ميلى انجام می</span>‌<span dir="rtl">پذيرد، و چيزى از معصيت خدا نيست، مگر آن كه با ميل صورت می</span>‌<span dir="rtl">پذيرد. پس، خداوند رحمت كند آن كسى را كه از اميال خويش دست بردارد و هواى نفْس خود را سركوب كند؛ زيرا اين نفْس، به سختى، دست بر می</span>‌<span dir="rtl">دارد و پيوسته به نافرمانى و هوس، شوق دارد!</span>

<span id="مكارم-الأخلاق-و-محاسن-الأعمال"></span>
== <span dir="rtl">۷ / ۱۰: مَكارِمُ الأَخلاقِ و مَحاسِنُ الأَعمالِ</span> ==

<span dir="rtl">۷ / ۱۰: خوى</span>‌<span dir="rtl">هاى والا و كردارهاى نيكو</span>

<span id="الصبر"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱: الصَّبرُ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱: شكيبايى</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ الَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أقامُوا الصَّلاةَ وَ أنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً وَ يَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ اُولٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ* جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ الْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ* سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ).</span><ref><span dir="rtl">الرعد: ۲۲ ـ ۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه براى طلب خشنودى پروردگارشان شكيبايى كردند و نماز گزاردند و از آنچه روزى‌شان نموديم، نهان و آشكارا انفاق كردند و بدى را با نيكى دور می</span>‌<span dir="rtl">كنند، ايشان</span> ‌<span dir="rtl">اند كه فرجامِ خوشِ آن سراى، از آنِ ايشان خواهد بود * همان بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاودانى كه آنان با پدرانشان و همسرانشان و فرزندانشان كه درستكارند، به آنها وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند * [و به آنان می</span>‌<span dir="rtl">گويند:] «درود بر شما كه شكيبايى كرديد!». راستى چه نيكوست فرجام آن سراى!).</span>

<span dir="rtl">راجع: البقرة: ۲۱۴.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: بقره: آیۀ ۲۱۴.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">210.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (أُوْلٰئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا)</span><ref><span dir="rtl">الفرقان: ۷۵</span>.</ref> -<span dir="rtl">: الغُرفَةُ: الجَنَّةُ. بِما صَبَرُوا: عَلَى الفَقرِ في دارِ الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">کشف الغمّة: ج ۳ ص ۱۰۹ عن ثابت بن دینار، بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۱۸۶ ح ۱۹؛ البدایة و النهایة: ج ۹ ص ۳۱۰ عن ثابت</span>.</ref>

<span dir="rtl">210.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى بلندمرتبه: (آنان به پاس آن كه شكيبايى كردند، غرفه پاداش خواهند يافت</span>) -<span dir="rtl">: «غرفه» يعنى بهشت، كه به پاس آن كه در دنيا در برابر فقر، شكيبايى ورزيدند، پاداش خواهند گرفت.</span>

<span dir="rtl">211.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ مَحفوفَةٌ بِالمَكارِهِ وَ الصَّبرِ، فَمَن صَبَرَ عَلَى المَكارِهِ فِي الدُّنيا دَخَلَ الجَنَّةَ. و جَهَنَّمُ مَحفوفَةٌ بِاللَّذّاتِ وَ الشَّهَواتِ، فَمَن أعطىٰ</span>‌ <span dir="rtl">نَفسَهُ لَذَّتَها و شَهوَتَها دَخَلَ النّارَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۸۹ ح ۷ عن حمزة بن حمران، مسکّن الفؤاد: ص ۵۱، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۷۲ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">211.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت، پيچيده در ناملايمات و شكيبايى [بر آنها] است. پس هر كه در دنيا بر ناملايمات بشكيبد، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود. دوزخ نيز پيچيده در خوشى</span>‌<span dir="rtl">ها و خواهش</span>‌<span dir="rtl">هاى نفسانى است. پس هر كه خوشى و خواهش نفْس را برآورده سازد، به دوزخ می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">212.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن سَأَلَ اللّٰهَ الجَنَّةَ و لَم يَصبِر عَلَى الشَّدائِدِ، فَقَدِ استَهزَأَ بِنَفسِهِ.</span><ref><span dir="rtl">کنز الفوائد: ج ۱ ص ۳۳۰، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۱۱۰، بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۳۵۶ ح ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">212.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كسى كه از خدا بهشت بخواهد، ولى بر سختى</span>‌<span dir="rtl">ها نشكيبد، خود را ريشخند كرده است.</span>

<span id="مخالفة-الهوی"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۲: مُخالَفَةُ الهَویٰ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۲: مخالفت با هوس</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ أمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى</span>‌<span dir="rtl">* فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى).</span><ref><span dir="rtl">النازعات: ۴۰ ـ ۴۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و امّا آن كه از مقام پروردگارش بترسد و نفْس را از هوس باز دارد * بهشت، جايگاه اوست).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">213.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَنِ اشتاقَ إلَى الجَنَّةِ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ، و مَن أشفَقَ مِنَ النّارِ رَجَعَ عَنِ المُحَرَّماتِ.</span><ref><span dir="rtl">حلیة الأولیاء: ج ۱ ص ۷۴ الرقم ۴ عن خلاس بن عمرو عن الإمام عليّ علیه السلام؛ الکافي: ج ۲ ص ۱۳۲ ح ۱۵ عن أبي حمزة عن الإمام الباقر عن الإمام زین العابدین علیهما السلام، نهج البلاغة: الحکمة ۳۱ عن الإمام عليّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۷۲ ص ۸۹ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">213.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">كسى كه مشتاق بهشت است، از خواهش</span>‌<span dir="rtl">هاى نفسانى دست بر می</span>‌<span dir="rtl">دارد و كسى كه از دوزخ بترسد، از حرام</span>‌<span dir="rtl">ها روى می</span>‌<span dir="rtl">گرداند.</span>

<span dir="rtl">214.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ألا و إِنَّ المِضمارَ</span><ref><span dir="rtl">أي الیوم العمل في الدنیا للاستباق في الجنّة، والمضمار: الموضع الذي تُضمّر فیه الخیل (النهایة: ج ۳ ص ۹۹ «ضمر</span>»).</ref> <span dir="rtl">اليَومَ، وَ السِّباقَ غَداً. ألا و إِنَّ السُّبقَةَ الجَنَّةُ، وَ الغايَةَ النّارُ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۵۱۶ ح ۱۴۸۲، نهج البلاغة: الخطبة ۲۸، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۲۹۴ ح ۲؛ تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۴۹۷ عن أوفى بن دلهم نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">214.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">آگاه باشيد كه امروز، گاهِ آماده شدن است و فردا، گاهِ مسابقه. آگاه باشيد كه جايزه، بهشت است و خطّ پايان، دوزخ.</span>

<span dir="rtl">215.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما كانَ عَبدٌ لِيَحبِسَ نَفسَهُ عَلَى اللّٰهِ، إلّا أدخَلَهُ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۳۵۰ ح ۵ عن أبي الحسن العبدي، الأمالي للطوسي: ص ۱۲۲ ح ۱۸۹، مشکاة الأنوار: ص ۴۴۹ ح ۱۵۰۷، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۷۱ ح ۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">215.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست كه نفْس خويش را فقط در [راه] خدا به کار بگمارد، مگر اين كه خداوند، او را به بهشت درمى‌آورد.</span>

<span dir="rtl">216.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن سَلِمَ مِن اُمَّتي مِن أربَعِ خِصالٍ فَلَهُ الجَنَّةُ: مِنَ الدُّخولِ فِي الدُّنيا، وَ اتِّباعِ الهَوىٰ</span>‌<span dir="rtl">، و شَهوَةِ البَطنِ، و شَهوَةِ الفَرجِ.</span>

<span dir="rtl">و مَن سَلِمَ مِن نِساءِ اُمَّتِي مِن أَربَعِ خِصالٍ فَلَها الجَنَّةُ: إِذا حَفِظَت (ما) بَينَ رِجلَيها، و أَطاعَت زَوجَها، و صَلَّت خَمسَها، و صامَت شَهرَها.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۲۲۳ ح ۵۴ عن الحسین بن زید بن عليّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۱۰۴ ص ۱۰۷ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">216.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر يک از [مَردان</span>‌<span dir="rtl">] امّت من كه از چهار چيز به سلامت ماند، بهشت از آنِ اوست: وارد شدن به دنيا، پيروى از هوس، شهوت شكم و شهوت جنسى.</span>

<span dir="rtl">و هر يک از زنان امّت من كه از چهار چيز به سلامت ماند، بهشت دارد: هر گاه دامن خود را حفظ كند، از شوهرش فرمان بَرَد، نمازهاى پنجگانه</span>‌<span dir="rtl">اش را بخواند و ماهش را روزه بگيرد.</span>

<span id="الجهاد-بالمال-و-النفس"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۳: الجِهادُ بِالمالِ وَ النَّفسِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۳: جهاد مالى و جانى</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(يا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أدُلُّكُمْ عَلیٰ تِجارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذابٍ ألِيمٍ* تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ في سَبِيلِ اللهِ بِأَمْوالِكُمْ وَ أنْفُسِكُمْ ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ* يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ يُدْخِلْكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً في جَنَّاتِ عَدْنٍ ذٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ).</span><ref><span dir="rtl">الصفّ: ۱۰ ـ ۱۲و راجع التوبة: ۱۱۱ و آل عمران: ۱۴۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">(اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! آيا شما را به تجارتى راه بنمايم كه شما را از عذابى دردناک می</span>‌<span dir="rtl">رهاند؟ * به خدا و فرستادۀ او می</span>‌<span dir="rtl">گرويد و در راه خدا با مال و جانتان جهاد می</span>‌<span dir="rtl">كنيد. اين، براى شما بهتر است، اگر بدانيد * [اگر چنين كنيد، خداوند] گناهانتان را بر شما می</span>‌<span dir="rtl">بخشايد و شما را در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هايى كه در آنها جويبارها روان است و در سراهايى خوش، در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى هميشگى در می</span>‌<span dir="rtl">آورد. اين است كاميابى بزرگ).</span>

<span dir="rtl">راجع: آل عمران: ۱۴۲، التوبة: ۱۱۱.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: آل عمران: آیۀ ‍۱۴۲، توبه: آیۀ ۱۱۱.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">217.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الخَيرُ كُلُّهُ فِي السَّيفِ و تَحتَ ظِلِّ السَّيفِ، و لا يُقيمُ النّاسَ إلَّا السَّيفُ، وَ السُّيُوفُ مَقاليدُ الجَنَّةِ وَ النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۲ ح ۱، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۱۲۲ ح ۲۱۱، ثواب الأعمال: ص ۲۲۵ ح ۵ کلّها عن عمر بن أبان عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۹ ح ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">217.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خوبى، سراسر در شمشير و زير سايۀ شمشير است و مردم را چيزى جز شمشير، راست نمی</span>‌<span dir="rtl">كند. شمشيرها كليدهاى بهشت و دوزخ اند.</span>

<span dir="rtl">218.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ تَحتَ أطرافِ العَوالي</span><ref><span dir="rtl">العَالِیَة: أعْلى القَناةِ، و أسْفَلُها السافِلةُ، و جمعها العَوَالِي. و قیل: العالِیَة: القَناة المستقیمة. و قیل: هو النصفُ الذي یَلي السِّنانَ. و قیل: عالِیَة الرُّمْح رأْسُه‏ (لسان العرب: ج ‏۱۵ ص ۸۷ «علد</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۲۴، الاختصاص: ص ۱۳ عن عمّار بن یاسر من دون إسنادٍ إلی أحد من أهل البیت علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۴۱ ح ۴۶؛ الطبقات الکبرى: ج ۳ ص ۲۵۸ عن عمّار بن یاسر من دون إسنادٍ إلی أحد من أهل البیت علیهم السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">218.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت، زير نوک نيزه‌هاست.</span>

<span id="الزهد"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۴: الزُّهدُ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۴: زُهدوَرزى</span>

<span dir="rtl">219.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لا يَجمَعُ اللّٰهُ لِمُؤمِنٍ الوَرَعَ وَ الزُّهدَ في الدُّنيا، إلّا رَجَوتُ لَهُ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۱۴۹ ح ۷ عن إبراهیم الکرخي، ثواب الأعمال: ص ۱۶۳ ح ۱، أعلام الدین: ص ۳۹۰ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۳۰۷ ح ۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">219.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند، پارسايى و زهدورزى در دنيا را در هيچ مؤمنى گرد نمی</span>‌<span dir="rtl">آورد، مگر آن كه برايش اميد بهشت دارم.</span>

<span id="حسن-السريرة-و-صنائع-المعروف"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۵: حُسنُ السَّرِيرَةِ و صَنائِعُ المَعروفِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۵: پاکیزگی درونی و انجام دادن كارهاى شايسته</span>

<span dir="rtl">220.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">لِبَعضِ أصحابِهِ في عِلَّةٍ اعتَلَّها</span> -<span dir="rtl">: جَعَلَ اللّٰهُ ما كانَ مِن شَكواكَ حَطّاً لِسَيِّئاتِكَ؛ فَإِنَّ المَرَضَ لا أجرَ فيهِ، و لٰكِنَّهُ</span>‌ <span dir="rtl">يَحُطُّ السَّيِّئاتِ، و يَحِتُّها</span><ref><span dir="rtl">الحَتّ: سقوط الورق عن الغصن (لسان العرب: ج ۲ ص ۲۲ «حتت</span>»).</ref> <span dir="rtl">حَتَّ الأوراقِ. و إنَّمَا الأَجرُ فِي القَولِ بِاللِّسانِ، وَ العَمَلِ بِالأَيدي وَ الأَقدامِ، و إنّ اللّٰهَ سُبحانَهُ يُدخِلُ بِصِدقِ النِّيَّةِ وَ السَّريرَةِ الصّالِحَةِ مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الحکمة ۴۲، وقعة صفّین: ص ۵۲۹ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۳۶۷ ح ۱۶؛ تاریخ الطبري: ج ۵ ص ۶۰ عن عبد الرحمٰن بن جندب عن أبیه نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">220.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به يكى از ياران خويش كه به بيمارى</span>‌<span dir="rtl">اى گرفتار شده بود</span> -<span dir="rtl">: خداوند، آن درد و رنجى را كه داشته‌اى، مايۀ ريختن گناهانت قرار دهد؛ چرا كه در بيمارى، پاداشى نيست؛ امّا گناهان را فرو می</span>‌<span dir="rtl">كاهد و چنان كه برگ از درخت می</span>‌<span dir="rtl">ريزد، بیماری، گناه را از انسان فرو می</span>‌<span dir="rtl">ريزد. پاداش، تنها در گفتن به زبان و عمل كردن به دست و پاى است و خداوند سبحان، هر يک از بندگان خويش را كه بخواهد، با دُرستىِ نيّت و پاکیزگی باطن، به بهشت در مى‌آورد.</span>

<span dir="rtl">221.</span> <span dir="rtl">الكافي عن فضيل: قالَ</span>‌<ref><span dir="rtl">الظاهر أنّه مضمر، و الضمیر في «قال» راجع إلى الباقر أو الصادق علیهما السلام، و کأنّه سقط من النسّاخ أو الرواة. و صنایع المعروف: الإحسان إلى الغیر بما یُعرف حسنه شرعاً و عقلاً، و کأنّ الإضافة للبیان (مرآة العقول: ج ۸ ص ۱۷۹</span>).</ref><span dir="rtl">: صَنائِعُ المَعروفِ و حُسنُ البِشرِ يُكسِبانِ المَحَبَّةَ و يُدخِلانِ الجَنَّةَ، وَ البُخلُ و عُبوسُ الوَجهِ يُبعِدانِ مِنَ اللّٰهِ و يُدخِلانِ النّارَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۰۳ ح ۵، مستدرك الوسائل: ج ۱۲ ص ۳۴۴ ح ۲۲ نقلاً عن کتاب الأخلاق لأبي القاسم الکوفي نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۱۷۲ ح ۴۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">221.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از فضيل</span> -<span dir="rtl">: فرمود:</span><ref><span dir="rtl">مقصود، امام باقر علیه السلام يا امام صادق علیه السلام است</span>.</ref> <span dir="rtl">«نيكوكارى و خوش‌رويى، محبّت می</span>‌<span dir="rtl">آورند و به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برند، و بخل و ترش‌رويى، از خدا دور می</span>‌<span dir="rtl">گردانند و به دوزخ می</span>‌<span dir="rtl">برند».</span>

<span id="حسن-الظن-بالله"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۶: حُسنُ الظَّنِّ بِاللهِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۶: گمان نيک داشتن به خدا</span>

<span dir="rtl">222.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لا يَموتَنَّ أحَدُكُم حَتّىٰ يُحسِنَ ظَنَّهُ بِاللّٰهِ عزّ و جلّ، فَإِنَّ حُسنَ الظَّنِّ بِاللّٰهِ ثَمَنُ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۳۷۹ ح ۸۱۴ عن أنس، مشکاة الأنوار: ص ۷۸ ح ۱۵۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۳۸۵ ح ۴۶؛ تاریخ بغداد: ج ۱ ص ۳۹۶ الرقم ۳۶۶ عن أنس</span>.</ref>

<span dir="rtl">222.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر يک از شما بكوشد تا با گمان نيک به خداوند عزّ و جلّ از دنيا برود؛ چرا كه گمان نيک داشتن به خداوند، بهاى بهشت است.</span>

<span dir="rtl">223.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">يُؤتىٰ بِعَبدٍ يَومَ القِيامَةِ ظالِمٍ لِنَفسِهِ، فَيَقولُ اللّٰهُ تَعالىٰ لَهُ: أ لَم آمُركَ بِطاعَتي؟ أ لَم أنهَكَ عَن مَعصِيَتي؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: بَلىٰ يا رَبِّ، و لٰكِن غَلَبَت عَلَيَّ شَهوَتي، فَإِن تُعَذِّبني فَبِذَنبي، لَم تَظلِمني.</span>

<span dir="rtl">فَيَأمُرُ اللّٰهُ بِهِ إلَى النّارِ. فَيَقولُ: ما كانَ هٰذا ظَنِّي بِكَ!</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: ما كانَ ظَنُّكَ بي؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: كانَ ظَنّي بِكَ أحسَنَ الظَّنِّ.</span>

<span dir="rtl">فَيَأمُرُ اللّٰهُ بِهِ إلَى الجَنَّةِ. فَيَقولُ اللّٰهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ: لَقَد نَفَعَكَ حُسنُ ظَنِّكَ بِيَ السّاعَةَ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۱ ص ۹۴ ح ۵۵ عن عليّ بن رئاب، نوادر الأخبار: ص ۳۵۰ ح ۳ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۸۸ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">223.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">روز قيامت، بنده</span>‌<span dir="rtl">اى را كه به خويشتن ستم كرده است، می</span>‌<span dir="rtl">آورند و خداى بلندمرتبه به او می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «آيا فرمانت ندادم كه از من اطاعت كنى؟ آيا تو را از نافرمانى‌ام نهى نكردم؟».</span>

<span dir="rtl">او می</span>‌<span dir="rtl">گويد: چرا،</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار من؛ امّا شهوتم بر من چيره آمد. پس اگر مرا عذاب كنى، به سبب گناه خود من است و تو به من ستم نكرده‌اى.</span>

<span dir="rtl">خداوند، دستور می‌دهد كه او را به دوزخ برند. بنده می</span>‌<span dir="rtl">گويد: گمان من به تو، اين نبود!</span>

<span dir="rtl">خداوند می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «گمان تو به من، چه بود؟».</span>

<span dir="rtl">بنده می</span>‌<span dir="rtl">گويد: نيكوترين گمان را به تو داشتم.</span>

<span dir="rtl">پس خداوند، دستور می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه او را به بهشت ببرند و می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «گمان نيک تو به من، اكنون به دادت رسيد».</span>

<span dir="rtl">224.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: إنَّ آخِرَ عَبدٍ يُؤمَرُ بِهِ إلَى النّارِ، فَإِذا اُمِرَ بِهِ التَفَتَ، فَيَقولُ الجَبّارُ: رُدّوهُ، فَيَرُدّونَهُ، فَيَقولُ لَهُ: لِمَ التَفَتَّ إلَيَّ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: يا رَبِّ، لَم يَكُن ظَنّي بِكَ هٰذا!</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: و ما كانَ ظَنُّكَ بي؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولُ: يا رَبِّ، كانَ ظَنّي بِكَ أن تَغفِرَ لي خَطِيئَتي، و تُسكِنَني جَنَّتَكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَقولُ الجَبّارُ: يا مَلائِكَتي، لا و عِزَّتي وَ جَلالي و آلائي و عُلُوّي وَ ارتِفاعِ مَكاني! ما ظَنَّ بي عَبدي ساعَةً مِن خَيرٍ قَطُّ، و لَو ظَنَّ بي ساعَةً مِن خَيرٍ ما رَوَّعتُهُ بِالنّارِ. أجيزوا لَهُ كَذِبَهُ، فَأَدخِلوهُ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: لَيسَ مِن عَبدٍ يَظُنُّ بِاللّٰهِ خَيراً إلّا كانَ عِندَ ظَنِّهِ بِهِ، و ذَلِكَ قَولُهُ: (وَ ذٰلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُمْ بِرَبِّكُمْ أرْداكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ)</span><ref><span dir="rtl">فصّلت: ۲۳</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۲۶۴ عن عبد الرحمٰن بن الحجّاج، ثواب الأعمال: ص ۲۰۶ ح ۱ من دون إسنادٍ إلیه صلی الله علیه و آله، الزهد للحسین بن سعید: ص ۹۷ ح ۲۶۲ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۳۸۴ ح ۴۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">224.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «آخرين بنده</span>‌<span dir="rtl">اى را كه دستور داده می</span>‌<span dir="rtl">شود به دوزخ ببرند، صورتش را به طرف خدا بر می</span>‌<span dir="rtl">گرداند.</span>

<span dir="rtl">پادشاه عالم می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: او را برگردانيد.</span>

<span dir="rtl">او را بر می</span>‌<span dir="rtl">گردانند. به او می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: چرا صورتت را به سوى من گرداندى؟</span>

<span dir="rtl">می</span>‌<span dir="rtl">گويد: خداوندا! گمانم به تو، چنين نبود!</span>

<span dir="rtl">خداوند می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: گمانت به من، چه بود؟</span>

<span dir="rtl">می</span>‌<span dir="rtl">گويد: خداوندا! گمانم به تو، اين بود كه گناهم را می</span>‌<span dir="rtl">آمرزى و مرا در بهشت جاى می</span>‌<span dir="rtl">دهى.</span>

<span dir="rtl">پادشاه عالم می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد:</span> ‌<span dir="rtl">اى فرشتگان من! نه! به عزّت و جلالم و به نعمت‌هايم و به والايىِ مقام و بلندىِ جايگاهم سوگند كه اين بنده‌ام هرگز لحظه</span>‌<span dir="rtl">اى به من گمان نيک نداشته است و اگر لحظه</span>‌<span dir="rtl">اى گمان نيک می</span>‌<span dir="rtl">داشت، او را به آتش نمی</span>‌<span dir="rtl">ترساندم. دروغش را راست پنداريد و او را به بهشت ببريد».</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله سپس فرمود: «هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست كه به خدا گمان نيک بَرَد، مگر آن كه مطابق گمانش به او، با وى رفتار می</span>‌<span dir="rtl">شود. اين، سخن خود اوست كه: (و همين گمانتان كه به پروردگارتان برديد، شما را هلاک كرد و از زيانكاران شديد)».</span>

<span id="الإنصاف-في-معاشرة-الناس"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۷: الإِنصافُ في مُعاشَرَةِ النّاسِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۷: انصاف داشتن در معاشرت با مردم</span>

<span dir="rtl">225.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي البلاد رفعه: جاءَ أعرابِيٌّ إلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و هُوَ يُريدُ بَعضَ غَزَواتِهِ، فَأَخَذَ بِغَرزِ راحِلَتِهِ، فَقالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، عَلِّمني عَمَلاً أدخُلُ بِهِ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: ما أحبَبتَ أن يَأتِيَهُ النّاسُ إلَيكَ فَأْتِهِ إلَيهِم، و ما كَرِهتَ أن يَأتِيَهُ النّاسُ إلَيكَ فَلا تَأْتِهِ إلَيهِم. خَلِّ سَبيلَ الرّاحِلَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۴۶ ح ۱۰، الزهد للحسین بن سعید: ص ۲۱ ح ۴۵، مشکاة الأنوار: ص ۳۱۹ ح ۱۰۰۹، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۳۶ ح ۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">225.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو البلاد، در حديثى كه سند آن را به پيامبر صلی الله علیه و آله رسانده است</span> -<span dir="rtl">: پيامبر صلی الله علیه و آله آمادۀ رفتن به يكى از جنگ</span>‌<span dir="rtl">ها بود كه باديه‌نشينى آمد و ركاب اشتر ايشان را گرفت و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! به من كارى بياموز كه با انجام دادن آن به بهشت بروم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «هر رفتارى كه دوست دارى مردم با تو بكنند، تو با آنان همان كن و هر رفتارى كه خوش ندارى مردم با تو انجام دهند، تو نيز با آنان چنان مكن. راه را بر شتر بگشاى».</span>

<span id="خدمة-العيال"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۸: خِدمَةُ العِيالِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۸: خدمت به خانواده</span>

<span dir="rtl">226.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: يا عَلِيُّ، مَن لَم يَأنَف مِن خِدمَةِ العِيالِ دَخَلَ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ.</span>

<span dir="rtl">يا عَلِيُّ، خِدمَةُ العِيالِ كَفّارَةٌ لِلكَبائِرِ، و تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، و مُهورُ حورِ العينِ، و تَزيدُ فِي الحَسَناتِ وَ الدَّرَجاتِ.</span>

<span dir="rtl">يا عَلِيُّ، لا يَخدُمُ العِيالَ إلّا صِدّيقٌ أو شَهِيدٌ، أو رَجُلٌ يُرِيدُ اللّٰهُ بِهِ خَيرَ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">جامع الأخبار: ص ۲۷۵ ح ۷۵۱ عن الإمام عليّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۱۰۴ ص ۱۳۲ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">226.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى على! كسى كه از خدمت كردن به خانواده عارش نيايد، بدون حسابرسى به بهشت وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">اى على! خدمت به خانواده، زدايندۀ گناهان بزرگ است، خشم پروردگار را فرو می</span>‌<span dir="rtl">نشاند، كابين سيه‌چشمان بهشتى است و بر حَسَنات و درجات می</span>‌<span dir="rtl">افزايد.</span>

<span dir="rtl">اى على! به خانواده خدمت نمی</span>‌<span dir="rtl">كند، مگر صدّيق يا شهيد يا مردى كه خدا برايش خير دنيا و آخرت را می</span>‌<span dir="rtl">خواهد.</span>

<span id="تكفل-الأيتام"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۹: تَكَفُّلُ الأَيتامِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۹: سرپرستى يتيمان</span>

<span dir="rtl">227.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن كَفىٰ يَتيماً في نَفَقَتِهِ بِمالِهِ حَتّىٰ يَستَغنِيَ، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ البَتَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۳۷۲ ح ۵۷۶۲، تهذیب الأحکام: ج ۹ ص ۱۷۷ ح ۷۱۴ عن سلیم بن قیس عن الإمام عليّ علیه السلام، تحف العقول: ص ۱۹۸ عن الإمام عليّ علیه السلام و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۵۸ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">227.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس مخارج يتيمى را از مال خود به عهده گيرد تا او بى‌نياز شود، البتّه بهشت بر او واجب می</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span id="إطعام-المساكين"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - 10: إطعامُ المَساكينِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۰: اِطعام مستمندان</span>

<span dir="rtl">228.</span> <span dir="rtl">المحاسن عن معمَّر بن خلّاد: كانَ أبُو الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام إذا أكَلَ اُتِيَ بِصَحفَةٍ، فَتوضَعُ قُربَ مائِدَتِهِ، فَيَعمِدُ إلىٰ أطيَبِ الطَّعامِ مِمّا يُؤتىٰ بِهِ، فَيَأخُذُ مِن كُلِّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ شَيئاً، فَيوضَعُ في تِلكَ الصَّحفَةِ، ثُمَّ يَأمُرُ بِها لِلمَساكِينِ، ثُمَّ يَتلو هٰذِهِ الآيَةَ: (فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ)</span><ref><span dir="rtl">البلد: ۱۱</span>.</ref><span dir="rtl">، ثُمَّ يَقولُ: عَلِمَ اللّٰهُ عزّ و جلّ أن لَيسَ كُلُّ إنسانٍ يَقدِرُ عَلىٰ عِتقِ رَقَبَةٍ، فَجَعَلَ لَهُم سَبيلاً إلَى الجَنَّةِ بِإِطعامِ الطَّعامِ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۲ ص ۱۵۱ ح ۱۴۰۴، الکافي: ج ۴ ص ۵۲ ح ۱۲ و لیس فیه «بإطعام الطعام»، بحار الأنوار: ج ۴۹ ص ۹۷ ح ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">228.</span> <span dir="rtl">المحاسن</span> - <span dir="rtl">به نقل از معمّر بن خلّاد</span> -<span dir="rtl">: امام رضا علیه السلام هر گاه غذا می</span>‌<span dir="rtl">خورد، سينى</span>‌<span dir="rtl">اى می</span>‌<span dir="rtl">آوردند و كنار سفره</span>‌<span dir="rtl">اش می</span>‌<span dir="rtl">نهادند. ايشان به طرف لذيذترين غذاهايى كه آورده شده بود، دست می</span>‌<span dir="rtl">برد و از هر چيزى مقدارى بر می</span>‌<span dir="rtl">داشت و در آن سينى می</span>‌<span dir="rtl">گذاشت و سپس دستور می</span>‌<span dir="rtl">داد كه آنها را به مستمندان بدهند و آن گاه، اين آيه را می</span>‌<span dir="rtl">خواند: (و نخواست از گردنه بالا رود). سپس می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «خداوند عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">دانست كه هر انسانى قادر نيست برده</span>‌<span dir="rtl">اى آزاد كند. از اين رو با [امر به] اطعام كردن، راهى به سوى بهشت براى آنان قرار داد».</span>

<span id="إطعام-المؤمن"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۱: إطعامُ المُؤمِنِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۱: اطعام مسلمان</span>

<span dir="rtl">229.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن أطعَمَ مُؤمِناً مِن جوعٍ أطعَمَهُ اللّٰهُ تَعالىٰ مِن ثِمارِ الجَنَّةِ. و مَن سَقاهُ مِن ظَمَأٍ سَقاهُ اللّٰهُ مِنَ الرَّحيقِ المَختومِ.</span><ref><span dir="rtl">مصادقة الإخوان: ص ۱۴۵ ح ۱ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، الکافي: ج ۲ ص ۲۰۱ ح ۵، الأمالي للمفید: ص ۹ ح ۵ کلاهما عن الإمام زین العابدین علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۳۸۲ ح ۴۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">229.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس مسلمان گرسنه</span>‌<span dir="rtl">اى را غذا دهد، خداى بلندمرتبه از ميوه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت به او می</span>‌<span dir="rtl">خوراند و هر كس مسلمان تشنه</span>‌<span dir="rtl">اى را آب دهد، خداوند از شراب ناب و سر به مُهر [بهشتى]، به او می</span>‌<span dir="rtl">نوشاند.</span>

<span dir="rtl">230.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما أرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">شَيئاً يَعدِلُ زِيارَةَ المُؤمِنِ إلّا إطعامَهُ، و حَقٌّ عَلَى اللّٰهِ</span>‌ <span dir="rtl">أن يُطعِمَ مَن أطعَمَ مُؤمِناً مِن طَعامِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۲۰۳ ح ۱۷ عن أبي شبل، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۷۸ ح ۷۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">230.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">من كارى را نمی‌شناسم كه با ديدار با مسلمان برابرى كند، مگر اطعام كردنش، و بر خداست كه به كسى كه مسلمانی را اطعام كند، از خوراک بهشت بخوراند.</span>

<span dir="rtl">231.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما مِن مُؤمِنٍ يُطعِمُ مُؤمِناً شُبعَةً مِن طَعامٍ إلّا أطعَمَهُ اللّٰهُ مِن طَعامِ الجَنَّةِ، و لا سَقاهُ رَيَّهُ إلّا سَقاهُ اللّٰهُ مِنَ الرَّحيقِ المَختومِ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۲ ص ۱۵۲ ح ۱۴۰۷ عن أبي حمزة الثمالي، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۶۶ ح ۴۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">231.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر مسلمانی كه مسلمان گرسنه‌ای را یک وعده غذا دهد، خداوند از خوراک بهشت به او می</span>‌<span dir="rtl">خوراند، و هر گاه به مسلمان تشنه</span>‌<span dir="rtl">اى یک بار آب دهد، خداوند از شراب ناب و سر به مُهر [بهشتى]، به او می</span>‌<span dir="rtl">نوشاند.</span>

<span id="قضاء-حاجة-المؤمن-و-إدخال-السرور-عليه"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۲: قَضاءُ حاجَةِ المُؤمِنِ و إِدخالُ السُّرورِ عَلَيهِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۲: بر آوردن نياز مسلمان و شاد كردن او</span>

<span dir="rtl">232.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلهِ عِباداً يَفزَعُ إلَيهِمُ النّاسُ في حَوائِجِهِم، اُولٰئِكَ هُمُ الآمِنونَ مِن</span>‌ <span dir="rtl">عَذابِ اللّٰهِ يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص ۵۲، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۱۵۷ ح ۱۳۴؛ المعجم الکبیر: ج ۱۲ ص ۲۷۴ ح ۱۳۳۳۴ عن ابن عمر نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">232.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند، بندگانى دارد كه مردم در حاجت‌هايشان به آنها پناه می</span>‌<span dir="rtl">برند. اينان در روز قيامت، از عذاب خدا ايمن اند.</span>

<span dir="rtl">233.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن شَفَعَ لِأَخيهِ شَفاعَةً طَلَبَها إلَيهِ، نَظَرَ اللّٰهُ عزّ و جلّ إلَيهِ، و كانَ حَقّاً عَلَى اللّٰهِ ألّا يُعَذِّبَهُ أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص ۳۴۴ ح ۱ عن أبي هریرة و عبد اللّٰه بن عبّاس، بحار الأنوار: ج ۷۶ ص ۳۷۱ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">233.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس براى برادرش وساطتى كند كه آن را از او خواسته است، خداوند عزّ و جلّ به او نظر می</span>‌<span dir="rtl">كند و بر خداست كه هرگز عذابش نكند.</span>

<span dir="rtl">234.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ المُؤمِنَ لَتَرِدُ عَلَيهِ الحاجَةُ لِأَخيهِ فَلا تَكونُ عِندَهُ، فَيَهتَمُّ بِها قَلبُهُ، فَيُدخِلُهُ اللّٰهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِهَمِّهِ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۹۶ ح ۱۴ عن عبد اللّٰه بن محمّد الجعفي، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۳۱ ح ۱۰۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">234.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مسلمان، حاجتى از برادرش به نزدش آورده می</span>‌<span dir="rtl">شود و او چيزى ندارد تا آن را برآورده سازد؛ ولى دلش بِدان اهتمام می</span>‌<span dir="rtl">ورزد. خداى بزرگ و بلندمرتبه، به خاطر همين اهتمامش، او را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برد.</span>

<span dir="rtl">235.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما مِن مُؤمِنٍ بَذَلَ جاهَهُ لِأَخيهِ المُؤمِنِ، إلّا حَرَّمَ اللّٰهُ وَجهَهُ عَلَى النّارِ، و لَم يَمَسَّهُ قَتَرٌ و لا ذِلَّةٌ يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۶۷۰ ح ۱۴۱۱ عن الحسین بن أبي غندر، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۱۷ ح ۷۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">235.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هيچ مسلمانی نيست كه از موقعيت خود براى [حلّ مشكل] برادر مسلمانش استفاده كند، مگر آن كه خداوند، روى او را بر آتش حرام می</span>‌<span dir="rtl">گرداند و در روز قيامت، گرد خوارى بر او نمی</span>‌<span dir="rtl">نشيند.</span>

<span dir="rtl">236.</span> <span dir="rtl">رجال النجاشي عن محمّد بن إسماعيل بن بزيع عن الإمام الرضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِلهِ تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِأَبوابِ الظّالِمينَ مَن نَوَّرَ اللّٰهُ لَهُ البُرهانَ، و مَكَّنَ لَهُ في البِلادِ؛ لِيَدفَعَ بِهِم عَن أولِيائِهِ، و يُصلِحَ اللّٰهُ بِهِم اُمورَ المُسلِمينَ، إلَيهِم مَلجَأُ المُؤمِنِ مِنَ الضُّرِّ، و إلَيهِم يَفزَعُ ذُو الحاجَةِ مِن شيعَتِنا، و بِهِم يُؤَمِّنُ اللّٰهُ رَوعَةَ المُؤمِنِ في دارِ الظَّلَمَةِ. اُولٰئِكَ المُؤمِنونَ حَقّاً، اُولٰئِكَ اُمَناءُ اللّٰهِ في أرضِهِ، اُولٰئِكَ نورٌ في رَعِيَّتِهِم يَومَ القِيامَةِ، و يَزهَرُ نورُهُم لِأَهلِ السَّماواتِ كَما تَزهَرُ الكَواكِبُ الدُّرِّيَّةُ لِأَهلِ الأَرضِ، اُولٰئِكَ مِن نورِهِم يَومَ القِيامَةِ تُضي</span>‌<span dir="rtl">ءُ مِنهُمُ القِيامَةُ، خُلِقوا - وَاللّٰهِ - لِلجَنَّةِ، و خُلِقَتِ الجَنَّةُ لَهُم، فَهَنيئاً لَهُم، ما عَلىٰ أحَدِكُم أن لَو شاءَ لَنالَ هٰذا كُلَّهُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: بِماذا جَعَلَنِيَ اللّٰهُ فِداكَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ علیه السلام: يَكونُ مَعَهُم فَيَسُرُّنا بِإِدخالِ السُّرورِ عَلَى المُؤمِنينَ مِن شيعَتِنا، فَكُن مِنهُم يا مُحَمَّدُ.</span><ref><span dir="rtl">رجال النجاشي: ج ۲ ص ۲۱۵ الرقم ۸۹۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">236.</span> <span dir="rtl">رجال النجاشى</span> - <span dir="rtl">به نقل از محمّد بن اسماعيل بن بزيع</span> -<span dir="rtl">: امام رضا علیه السلام فرمود: «خداى بلندمرتبه، در دستگاه ستمگران، كسانى را دارد كه برهانش را براى آنها روشن و در شهرها برايشان جايگاهى فراهم كرده است تا به وسيلۀ آنها از دوستانش دفاع كند و امور مسلمانان را به وسيلۀ آنها اصلاح نمايد. پناهگاه مؤمن در هر سختى، آنهايند و رويكرد شيعيان نيازمند ما، به سمت آنهاست. خداوند در خانۀ ستمگران، به وسيلۀ آنان، وحشت مؤمن را بر طرف می</span>‌<span dir="rtl">كند. آنان حقيقتاً مؤمن</span>‌ <span dir="rtl">اند و امينان خدا در زمينش هستند. آنان، در قيامت، نورى در ميان مردمشان هستند و نورشان براى آسمانيان می</span>‌<span dir="rtl">درخشد، همان گونه كه ستارگان درخشان براى زمينيان می</span>‌<span dir="rtl">درخشند. روز قيامت، از نور آنان، قيامت روشن می</span>‌<span dir="rtl">شود. به خدا، آنها براى بهشت آفريده شدند و بهشت براى آنان آفريده شد. گوارايشان باد! هر يک از شما می</span>‌<span dir="rtl">تواند، اگر بخواهد، همۀ اين [ثواب‌ها] را به دست آورد».</span>

<span dir="rtl">گفتم: چگونه، فدايت گردم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «با آنها (ستمگران) باشد و [در عين حال] ما را با خوش‌حال كردن شيعيان مؤمن، خوش‌حال كند. پس از آنان باش،</span>‌ <span dir="rtl">اى محمّد!».</span>

<span id="زيارة-الإخوان"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۳: زِيارَةُ الإِخوانِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۳: ديدار برادران</span>

<span dir="rtl">237.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر و الإمام الصّادق علیهما السلام: أيُّما مُؤمِنٍ خَرَجَ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أخيهِ يَزورُهُ عارِفاً بِحَقِّهِ، كَتَبَ اللّٰهُ لَهُ بِكُلِّ خُطوَةٍ حَسَنَةً، و مُحِيَت عَنهُ سَيِّئَةٌ، و رُفِعَت لَهُ دَرَجَةٌ. و إِذا طَرَقَ البابَ فُتِحَت لَهُ أبوابُ السَّماءِ. فَإِذَا التَقَيا و تَصافَحا و تَعانَقا، أقبَلَ اللّٰهُ عَلَيهِما بِوَجهِهِ، ثُمَّ باهىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِهِمَا المَلائِكَةَ، فَيَقولُ: «اُنظُرُوا إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَبدَيَّ؛ تَزاوَرا و تَحابّا فِيَّ! حَقٌّ عَلَيَّ ألّا اُعَذِّبَهُما بِالنّارِ بَعدَ هٰذَا المَوقِفِ».</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۸۴ ح ۱ عن عبد اللّٰه بن محمّد الجعفي، بحار الأنوار: ج ۷۶ ص ۳۴ ح ۳۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">237.</span> <span dir="rtl">امام باقر و امام صادق علیهما السلام: هر مسلمانی كه براى ديدار برادرش بيرون رود، در حالى كه حقّ او را می</span>‌<span dir="rtl">شناسد، خداوند در برابر هر قدمى، يک ثواب برايش می</span>‌<span dir="rtl">نويسد و يک گناه از او می</span>‌<span dir="rtl">زدايد، و چون درِ خانه</span>‌<span dir="rtl">اش را بكوبد، درهاى آسمان برايش باز می</span>‌<span dir="rtl">شوند، و چون به هم رسند و دست دهند و معانقه كنند، خداوند به آنها روى می</span>‌<span dir="rtl">آورد. سپس به آن دو، بر فرشتگان می</span>‌<span dir="rtl">بالد و می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «دو بندۀ مرا كه به خاطر من با يكديگر ديدار و مهربانى كردند، تماشا كنيد! بر من است كه پس از اين صحنه، آن دو را به آتش، عذاب نكنم».</span>

<span dir="rtl">238.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن زارَ أخاهُ فِي اللّٰهِ، قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ : إيّايَ زُرتَ و ثَوابُكَ عَلَيَّ، و لَستُ أرضىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لَكَ ثَواباً دونَ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۷۶ ح ۴ عن الحصین، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۴۵ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">238.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كس براى خدا؛ با برادرش ديدار كند، خداى عزّ و جلّ مى</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «تو از من ديدار كردى و پاداش تو بر عهدۀ من است و من به پاداش كمتر از بهشت، برايت رضايت نمى</span>‌<span dir="rtl">دهم».</span>

<span id="قيام-الليل"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۴: قِيامُ اللَّيلِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۴: شب‌زنده‌دارى</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>

<span dir="rtl">(تَتَجافىٰ</span>‌ <span dir="rtl">جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ * فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ).</span><ref><span dir="rtl">السجدة: ۱۶ ـ ۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">(پهلوهايشان [در دل شب] از بسترهاى خواب تهى مى</span>‌<span dir="rtl">شود، پروردگارشان را در حال بيم و طمع مى</span>‌<span dir="rtl">خوانند و از آنچه روزىِ آنها كرده</span>‌<span dir="rtl">ايم، انفاق مى</span>‌<span dir="rtl">كنند. * پس هيچ كس نمى</span>‌<span dir="rtl">داند چه چيزهايى از مايه</span>‌<span dir="rtl">هاى روشنى</span>‌<span dir="rtl">بخش ديدگان، به پاداش كارهايى كه مى</span>‌<span dir="rtl">كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، براى آنها پنهان داشته شده است).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الْمُتَّقينَ في</span>‌ <span dir="rtl">جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ * آخِذينَ ما آتاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذٰلِكَ مُحْسِنينَ * كانُوا قَليلاً مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ * وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ).</span><ref><span dir="rtl">الذاریات: ۱۵ ـ ۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به يقين، پرهيزگاران در باغ</span>‌<span dir="rtl">ها و چشمه</span>‌<span dir="rtl">سارهايى هستند * در حالى كه آنچه را پروردگارشان [از نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى آخرت] به آنان عطا كرده، دريافت مى</span>‌<span dir="rtl">كنند؛ زيرا آنان پيش از آن [در دنيا] نيكو و نيكوكار بودند * آنها اندكى از شب را مى</span>‌<span dir="rtl">خوابيدند * و سحرگاهان [از خداوند] طلب آمرزش مى</span>‌<span dir="rtl">كردند).</span>

<span dir="rtl">الحدیث</span>

<span dir="rtl">239.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في وَصِيَّتِهِ لِأَبي ذَرٍّ</span> -<span dir="rtl">: يا أبا ذَرٍّ، احفَظ وَصِيَّةَ نَبِيِّكَ: مَن خُتِمَ لَهُ بِقِيامِ اللَّيلِ ثُمَّ ماتَ فَلَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۲ ص ۱۲۲ ح ۴۶۵، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۴۷۴ ح ۱۳۷۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">239.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در سفارش به ابو ذر</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى ابو ذر! سفارش پيامبرت را نگه دار: كسى كه عمرش به شب‌زنده‌دارى ختم شود و بميرد، بهشتى است.</span>

<span id="الصيام-تطوعا"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۵: الصِّيامُ تَطَوُّعاً</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۵: روزۀ مستحبّى</span>

<span dir="rtl">240.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صامَ يَوماً تَطَوُّعاً، أدخَلَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۸۶ ح ۱۸۰۱ عن الإمام عليّ علیه السلام، ثواب الأعمال: ص ۷۷ ح ۱ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۹۶ ص ۲۵۳ ح ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">240.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس يک روز، داوطلبانه روزه بگيرد، خداوند عزّ و جلّ او را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برد.</span>

<span id="رد-عادية-ماء-أو-نار"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۶: رَدُّ عادِيةِ ماءٍ أو نارٍ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۶: دفع گزند آب يا آتش</span>

<span dir="rtl">241.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن رَدَّ عَن قَومٍ مِنَ المُسلِمينَ عادِيَةَ</span><ref><span dir="rtl">عادیةُ الشيء: شرُّه (اُنظر: الصحاح: ج ۶ ص ۲۴۲۲ «عدا</span>»).</ref> <span dir="rtl">ماءٍ أو ناراً، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۶۴ ح ۸ عن عمر بن عليّ بن الحسین عن أبیه الإمام زین العابدین علیه السلام و ج ۵ ص ۵۵ ح ۳ عن الإمام الباقر عن أبیه عن الإمام عليّ علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، مشکاة الأنوار: ص ۳۱۹ ح ۱۰۱۲، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۴۰ ح ۱۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">241.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس گزند آب يا آتشى را از عدّه</span>‌<span dir="rtl">اى مسلمان دور سازد، بهشت بر او واجب می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="الاسترجاع-عند-المصيبة"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۷: الاِستِرجاعُ عِندَ المُصيبَةِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۷: «إنّا للّٰه» گفتن به هنگام مصيبت</span>

<span dir="rtl">242.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن اُلهِمَ الاِستِرجاعَ عِندَ المُصيبَةِ، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص ۲۳۵ ح ۲ عن سیف بن عمیرة، بحار الأنوار: ج ۸۲ ص ۱۲۸ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">242.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كه در هنگام مصيبت، گفتن استرجاع (إنّا للّٰه و إنّا إليه راجعون) به او الهام شود، بهشت بر او واجب می</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span id="زيارة-قبر-النبي-و-قبور-أهل-بیته-علیهم-السلام"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۸: زِيارَةُ قَبرِ النَّبيِّ و قُبُورِ أهلِ بَیتِهِ علیهم السلام</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۸: زيارت قبر پیامبر صلی الله علیه و آله و قبور اهل بيت او علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">243.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن أتاني زائِراً وَجَبَت لَهُ شَفاعَتي، و مَن وَجَبَت لَهُ شَفاعَتي وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۵۴۸ ح ۵ عن أبي حجر الأسلمي عن الإمام الصادق علیه السلام، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۴ ح ۵، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۵۶۵ ح ۳۱۵۷ کلاهما عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۱۴۰ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">243.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس به زيارت من بيايد، سزاوار شفاعتم می</span>‌<span dir="rtl">شود و كسى كه سزاوار شفاعت من شود، سزاوار بهشت می</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span dir="rtl">244.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بَينَا الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ علیه السلام ذاتَ يَومٍ في حَجرِ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، إذ رَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ: يا أبَه، ما لِمَن زارَكَ بَعدَ مَوتِكَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: يا بُنَيَّ، مَن أتاني زائِراً بَعدَ مَوتي فَلَهُ الجَنَّةُ، و مَن أتىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أباكَ زائِراً بَعدَ مَوتِهِ فَلَهُ الجَنَّةُ، و مَن أتىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أخاكَ زائِراً بَعدَ مَوتِهِ فَلَهُ الجَنَّةُ، و مَن أتاكَ زائِراً بَعدَ مَوتِكَ فَلَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۲۰ ح ۴۴ عن عبد اللّٰه بن سنان، المقنعة: ص ۴۶۵ ح ۱۰ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، کامل الزیارات: ص ۳۹ ح ۱ وفیه «الحسین بن عليّ علیه السلام» بدل «الحسن بن عليّ علیه السلام»، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۱۴۲ ح ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">244.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">روزى حسن بن على علیه السلام بر زانوى پيامبر خدا صلی الله علیه و آله نشسته بود كه سرش را بلند كرد و گفت: پدر جان! پاداش كسى كه پس از وفات شما به زيارتتان بيايد، چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پسرم! هر كس پس از وفاتم به زيارت من بيايد، پاداشش بهشت است، و هر كس پدر تو را پس از وفاتش زيارت كند، پاداشش بهشت است، و هر كس برادرت را پس از وفاتش زيارت كند، پاداشش بهشت است، و هر كس تو را پس از وفاتت زيارت كند، پاداشش بهشت است».</span>

<span id="طلب-الجنة"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - ۱۹: طَلَبُ الجَنَّةِ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۱۹: جوياى بهشت بودن</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ اجْعَلْ لِي لِسانَ صِدْقٍ في الْآخِرِينَ* وَ اجْعَلْنِي مِنْ وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ).</span><ref><span dir="rtl">الشعراء: ۸۴ ـ ۸۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و برايم در ميان آيندگان، نامى نيک قرار ده * و مرا از وارثان بهشتِ پرنعمت گردان).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">245.</span> <span dir="rtl">الكافي عن زرارة: قالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام: لا تَنسَوُا المُوجِبَتَينِ - أو قالَ: عَلَيكُم بِالمُوجِبَتَينِ - في دُبُرِ كُلِّ صَلاةٍ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: و مَا المُوجِبَتانِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: تَسأَلُ اللّٰهَ الجَنَّةَ، و تَعَوَّذُ بِاللّٰهِ مِن النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۳۴۳ ح ۱۹، تهذیب الأحکام: ج ۲ ص ۱۰۸ ح ۴۰۸، معاني الأخبار: ص ۱۸۳ ح ۱، بحار الأنوار: ج ۸۶ ص ۲۶ ح ۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">245.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از زراره</span> -<span dir="rtl">: امام باقر علیه السلام فرمود: «دو موجِب را در پى هر نماز، فراموش نكنيد» يا فرمود: «بر شما باد دو موجِب».</span>

<span dir="rtl">گفتم: دو موجِب چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «درخواست بهشت از خدا و پناه بردن به خدا از آتش».</span>

<span dir="rtl">246.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">فِي الدُّعاءِ</span> -<span dir="rtl">: يا ذَا الجَلالِ وَ الإِكرامِ، أوجِب لِيَ الجَنَّةَ الَّتي حَشوُها رَحمَتُكَ، و سُكّانُها مَلائِكَتُكَ.</span><ref><span dir="rtl">مُهج الدعوات: ص ۲۶۴، بحار الأنوار: ج ۹۴ ص ۳۸۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">246.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعا</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار بِشكوه و گرامى! بهشت را كه درونش رحمت توست و ساكنانش فرشتگانت</span>‌ <span dir="rtl">هستند، برايم واجب گردان.</span>

<span id="هذه-الخصال"></span>
=== <span dir="rtl">۷ / 10 - 20: هٰذِهِ الخِصالُ</span> ===

<span dir="rtl">۷ / ۱۰ - ۲۰: و اين چند ویژگی</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(قَدْ أفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ* الَّذِينَ هُمْ في صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ* إلَّا عَلىٰ أزْواجِهِمْ أوْ ما مَلَكَتْ أيْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ* فَمَنِ ابْتَغى</span>‌ <span dir="rtl">وَراءَ ذٰلِكَ فَأُولٰئِكَ هُمُ العادُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ عَلىٰ صَلَواتِهِمْ يُحافِظُونَ* اُولٰئِكَ هُمُ الْوارِثُونَ* الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيها خالِدُونَ).</span><ref><span dir="rtl">المؤمنون: ۱ ـ ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به راستى كه مؤمنان، رستگار شدند * همانان كه در نمازشان خاشع</span>‌ <span dir="rtl">اند * و آنان كه از بيهوده، روى‌گردان</span> ‌<span dir="rtl">اند * و آنان كه زكات می</span>‌<span dir="rtl">پردازند * و كسانى كه دامن خويش نگه می</span>‌<span dir="rtl">دارند * مگر از همسرانشان يا كنيزانى كه به دست آورده</span>‌<span dir="rtl">اند، كه در اين صورت، بر آنان نكوهشى نيست. * پس هر كه فراتر از اين بجويد، آنان از حد در گذرندگان</span>‌ <span dir="rtl">اند * و آنان كه امانت</span>‌<span dir="rtl">ها و پيمان خود را رعايت می</span>‌<span dir="rtl">كنند * و آنان كه بر نمازهايشان مواظبت می</span>‌<span dir="rtl">نمايند * آنان وارثان</span> ‌<span dir="rtl">اند * همانان كه بهشت را به ارث می</span>‌<span dir="rtl">برند و در آن جاويدان اند).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">247.</span> <span dir="rtl">الأمالي للطوسي عن أبي ذرٍّ: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: يا أبا ذَرٍّ، ألا اُخبِرُكَ بِأَهلِ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: بَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">يا رَسولَ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: كُلُّ أشعَثَ أغبَرَ ذي طِمرَينِ</span><ref><span dir="rtl">الطِّمر: الثوبُ الخَلَق (النهایة: ج ۳ ص ۱۳۸ «طمر</span>»).</ref> <span dir="rtl">لا يُؤبَهُ بِهِ، لَو أقسَمَ عَلَى اللّٰهِ لَأَبَرَّهُ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۵۳۹ ح ۱۱۶۲، مکارم الأخلاق: ج ۲ ص ۳۸۱ ح ۲۶۶۱، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۶۶، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۹۱ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">247.</span> <span dir="rtl">الأمالى، طوسى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو ذر</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اى ابو ذر! آيا تو را از اهل بهشت خبر ندهم؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: چرا،</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «هر ژوليدۀ گرد گرفتۀ ژنده‌پوشى كه كسى به او بها نمی</span>‌<span dir="rtl">دهد؛ امّا اگر خدا را سوگند دهد، خداوند، دعايش را مستجاب می</span>‌<span dir="rtl">كند».</span>

<span dir="rtl">248.</span> <span dir="rtl">الأمالي للطوسي عن أبي ذرٍّ: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: يا أبا ذَرٍّ، أتُحِبُّ أن تَدخُلَ الجَنَّةَ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: نَعَم، فِداكَ أبي.</span>

<span dir="rtl">قالَ صلی الله علیه و آله: فَاقصُر مِنَ الأَمَلِ، وَ اجعَلِ المَوتَ نُصبَ عَينَيكَ، وَ استَحِ مِنَ اللّٰهِ حَقَّ الحَياءِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: يا رَسولَ اللّٰهِ، كُلُّنا نَستَحي مِنَ اللّٰهِ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: لَيسَ كَذٰلِكَ الحَياءُ، و لٰكِنَّ الحياءَ مِنَ اللّٰهِ أن لا تَنسَى المَقابِرَ وَ البِلىٰ</span>‌<span dir="rtl">، وَ الجَوفَ و ما وَعىٰ</span>‌<span dir="rtl">، وَ الرَّأسَ و ما حَوىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۵۳۴ ح ۱۱۶۲، مکارم الأخلاق: ج ۲ ص ۳۷۲ ح ۲۶۶۱، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۵۹، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۸۳ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">248.</span> <span dir="rtl">الأمالى، طوسى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو ذر</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اى ابو ذر! آيا دوست دارى به بهشت بروى؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آرى، پدرم به فدايت!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پس، آرزو كوتاه كن و مرگ را فرا چشم خود بدار و از خدا چنان كه بايد، شرم كن».</span>

<span dir="rtl">گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! همۀ ما از خدا شرم داريم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «نه اين شرم؛ بلكه شرم از خدا، آن است كه گورستان و پوسيده شدن را، و شكم و آنچه را در خود جاى می</span>‌<span dir="rtl">دهد، و سر و آنچه را در بر می</span>‌<span dir="rtl">گيرد، از ياد نبرى».</span>

<span dir="rtl">249.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ، جَمَعَ اللّٰهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ الأَوَّلينَ وَ الآخِرينَ في صَعيدٍ واحِدٍ، ثُمَّ يُنادي مُنادٍ: أينَ أهلُ الفَضلِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَقومُ عُنُقٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">عُنُقٌ: جَمَاعَة (النهایة: ج ۳ ص ۳۱۰ «عنق</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ النّاسِ، فَتَلَقّاهُمُ المَلائِكَةُ، فَيَقولونَ: و ما كانَ فَضلُكُم؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقولونَ: كُنَّا نَصِلُ مَن قَطَعَنا، و نُعطي مَن حَرَمَنا، و نَعفُو عَمَّن ظَلَمَنا.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُقالُ لَهُم: صَدَقتُمُ، اُدخُلُوا الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۰۷ ح ۴ عن أبي حمزة الثمالي، الزهد للحسین بن سعید: ص ۹۳ ح ۲۵۰، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۴۰۰ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">249.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چون روز قيامت شود، خداى بزرگ و بلندمرتبه، اوّلين و آخرين انسان</span>‌<span dir="rtl">ها را در يک بيابان، گرد می</span>‌<span dir="rtl">آورد. سپس آواز دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى آواز می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه: اهل فضیلت كجايند؟</span>

<span dir="rtl">پس، گروهى از مردم بر می</span>‌<span dir="rtl">خيزند. فرشتگان به استقبالشان می</span>‌<span dir="rtl">روند و می</span>‌<span dir="rtl">گويند: فضیلت شما، چه بوده است؟</span>

<span dir="rtl">می</span>‌<span dir="rtl">گويند: ما با كسى كه از ما می</span>‌<span dir="rtl">بُريد، پيوند بر قرار می</span>‌<span dir="rtl">كرديم و به كسى كه از ما دريغ می</span>‌<span dir="rtl">ورزيد، عطا می</span>‌<span dir="rtl">كرديم و از كسى كه به ما ستم می</span>‌<span dir="rtl">كرد، گذشت می</span>‌<span dir="rtl">كرديم.</span>

<span dir="rtl">پس به ايشان گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود: راست گفتيد. به بهشت وارد شويد.</span>

<span dir="rtl">250.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جَمَعَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله بَني عَبدِ المُطَّلِبِ، فَقالَ: يا بَني عَبدِ المُطَّلِبِ، أفشُوا السَّلامَ، و صِلُوا الأَرحامَ، و تَهَجَّدوا وَ النّاسُ نِيامٌ، و أَطعِمُوا الطَّعامَ، و أَطِيبُوا الكَلامَ؛ تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسلامٍ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۲ ص ۱۴۲ ح ۱۳۶۷ عن سماعة بن مهران، تاریخ الیعقوبي: ج ۲ ص ۹۲، دعائم الإسلام: ج ۱ ص ۲۱۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۶۰ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">250.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرزندان عبد المطّلب را جمع كرد و سپس فرمود: «اى فرزندان عبد المطّلب! صلح (مُسالمت) را رواج دهيد و صلۀ رحم به جا آوريد و شب كه مردم خفته</span>‌<span dir="rtl">اند، به عبادت بپردازيد و اطعام كنيد و سخن خوش بگوييد تا به سلامت، وارد بهشت شويد».</span>

<span dir="rtl">251.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كانَ عَلِيٌّ علیه السلام يَقولُ: لا تَغضَبوا و لا تُغضِبوا، أَفشُوا السَّلامَ، و أَطِيبُوا الكَلامَ، و صَلّوا بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ؛ تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلامٍ.</span> <ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۶۴۵ ح ۷ عن ابن القدّاح، مشکاة الأنوار: ص ۳۴۵ ح ۱۱۰۵ عن الإمام الباقر علیه السلام، تحف العقول: ص ۲۰۴ و لیس فیه ذیله من «وصلّوا</span>...».</ref>

<span dir="rtl">251.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">على علیه السلام می‌فرمود: «خشمگين نشويد و خشمگين مسازيد، صلح (مُسالمت) را رواج دهيد، سخن خوش بگوييد و شب، هنگامى كه مردم خفته</span>‌<span dir="rtl">اند، نماز بخوانيد تا به سلامت به بهشت وارد شويد».</span>

<span dir="rtl">252.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله لِرَجُلٍ أتاهُ: ألا أدُلُّكَ عَلىٰ أمرٍ يُدخِلُكَ اللّٰهُ بِهِ الجَنَّةَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: بَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">يا رَسولَ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: أنِل مِمّا أنالَكَ اللّٰهُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَإِن كُنتُ أحوَجَ مِمَّن اُنِيلُهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَانصُرِ المَظلومَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و إِن كُنتُ أضعَفَ مِمَّن أنصُرُهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَاصنَع لِلأَخرَقِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الأخرق: الجاهل بما یجب أن یعمله، و لم یکن في یدیه صنعة یکتسب بها (النهایة: ج ۲ ص ۲۶ «خرق</span>»).</ref> <span dir="rtl">- يَعني: أشِر عَلَيهِ -.</span><ref><span dir="rtl">وردت هذه الدعوة (أي إلی الصَّنعة للأخرق) من النَّبيّ صلی الله علیه و آله في مصادر السنّة بألفاظ اُخری مشابهة، منها:‌صَنِّع/یصنع/تصنع/الصنعة للأخرقِ أو لأخرقَ (راجع: صحیح البخاري: ج ۲ ص ۳۰۲ ح ۲۵۱۸، صحیح مسلم: ج ۱ ص ۸۹ ح ۸۴، صحیح ابن حبّان: ج ۴ ص ۱۹ ح ۴۵۹۶</span> <span dir="rtl">کلّها عن أبي ذرٍّ</span>).</ref>

<span dir="rtl">قالَ: فَإِن كُنتُ أخرَقَ مِمَّن أصنَعُ لَهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأَصمِت لِسانَكَ إلّا مِن خَيرٍ؛ أما يَسُرُّكَ أن تَكونَ فيكَ خَصلَةٌ مِن هٰذِهِ الخِصالِ تَجُرُّكَ إلَى الجَنَّةِ؟</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۱۳ ح ۵ عن هشام بن سالم، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۱۸۹، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۲۹۶ ح ۶۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">252.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به مردى كه نزد ايشان آمد، فرمود: «آيا تو را به كارى راه‌نمايى نكنم كه خداوند به سبب آن، تو را به بهشت بَرَد؟».</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: چرا،</span>‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «از آنچه خدا به تو بخشيده است، ببخش».</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: اگر خودم از كسى كه به او می</span>‌<span dir="rtl">بخشم، محتاج</span>‌<span dir="rtl">تر بودم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «ستم‌ديده</span>‌<span dir="rtl">اى را يارى رسان».</span>

<span dir="rtl">گفت: اگر خودم از كسى كه يارى</span>‌<span dir="rtl">اش می</span>‌<span dir="rtl">رسانم، ناتوان</span>‌<span dir="rtl">تر بودم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «به آن كه حرفه</span>‌<span dir="rtl">اى نمی</span>‌<span dir="rtl">داند، مهارتى بياموز؛ يعنى كارى يادش بده [كه بتواند نان در بياورد]».</span>

<span dir="rtl">گفت: اگر خودم از او ناآشناتر بودم؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «زبانت را جز از خوبى فرو بند. آيا دوست ندارى كه يكى از اين خصلت</span>‌<span dir="rtl">ها در تو باشد و تو را به بهشت بكشاند؟».</span>

<span dir="rtl">253.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ رَجُلٌ لِلنَّبِيِّ صلی الله علیه و آله: يا رَسولَ اللّٰهِ، عَلِّمني عَمَلاً لا يُحالُ بَينَهُ و بَينَ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: لا تَغضَب، و لا تَسأَلِ النّاسَ شَيئاً، وَ ارضَ لِلنّاسِ ما تَرضیٰ لِنَفسِكَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ زِدني.</span>

<span dir="rtl">قالَ: إذا صَلَّيتَ العَصرَ فَاستَغفِرِ اللّٰهَ سَبعاً و سَبعِينَ مَرَّةً، يَحُطَّ عَنكَ عَمَلَ سَبعٍ و سَبعينَ سَنَةً.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ما لي سَبعٌ و سَبعونَ سَنَةً!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ: اِعمَلها لَكَ و لِأَبيكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ما لي و لِأَبي سَبعٌ و سَبعونَ سَنَةً!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: اِجعَلها لَكَ و لِأَبيكَ و لِأُمِّكَ و لِقَرابَتِكَ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۵۰۷ ح ۱۱۱۰ عن محمّد بن فضیل الصیرفي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۱۲۳ ح ۲۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">253.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مردى به پيامبر صلی الله علیه و آله گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! به من عملى بياموز كه ميان آن و بهشت، چيزى مانع نشود.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «خشم مگير و از مردم، چيزى مخواه و براى مردم، چيزى را پسند كه براى خودت می</span>‌<span dir="rtl">پسندى».</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: برایم بيشتر بفرما،</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «چون نماز عصر را گزاردى، هفتاد و هفت مرتبه از خدا طلب آمرزش كن، كه گناه هفتاد و هفت سال از تو می</span>‌<span dir="rtl">ريزد».</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: من، هفتاد و هفت سال [گناه] ندارم!</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «[آن استغفارها را] براى خودت و پدرت قرار ده».</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: من و پدرم نيز هفتاد و هفت سال [گناه] نداريم!</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «آنها را براى خودت و پدر و مادرت و خويشاوندانت قرار بده».</span>

<span dir="rtl">254.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>:<span dir="rtl">مَن أَرادَ أَن يُدخِلَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ في رَحمَتِهِ، و يُسكِنَهُ جَنَّتَهُ؛ فَليُحَسِّن</span>‌ <span dir="rtl">خُلُقَهُ، وَ ليُعطِ النَّصَفَةَ مِن نَفسِهِ، وَ ليَرحَمِ اليَتيمَ، وَ ليُعِنِ الضَّعيفَ، وَ ليَتَواضَع لِلهِ الَّذي خَلَقَهُ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۴۷۳ ح ۶۳۶، الأمالي للطوسي: ص ۴۳۲ ح ۹۶۸ نحوه و کلاهما عن عليّ بن میمون الصائغ، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۳۷۰ ح ۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">254.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كه مى</span>‌<span dir="rtl">خواهد خداوند عزّ و جلّ او را در رحمت خويش وارد كند و در بهشتِ خود جاى دهد، بايد اخلاقش را نيكو گرداند و انصاف، پيشه كند و بر يتيم، رحم آورد و به ناتوان، يارى رساند و در برابر خدايى كه او را آفريده است، فروتن باشد.</span>

<span dir="rtl">255.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لا تَجتَمِعُ الرَّغبَةُ وَ الرَّهبَةُ في قَلبٍ إلّا وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ. فَإِذا صَلَّيتَ فَأَقبِل بِقَلبِكَ عَلَى اللّٰهِ عزّ و جلّ؛ فَإِنَّهُ لَيسَ مِن عَبدٍ مُؤمِنٍ يُقبِلُ بِقَلبِهِ عَلَى اللّٰهِ عزّ و جلّ في صَلاتِهِ و دُعائِهِ إِلّا أَقبَلَ اللّٰهُ عزّ و جلّ عَلَيهِ بِقُلوبِ المُؤمِنينَ إِلَيهِ، و أَيَّدَهُ مَعَ مَوَدَّتِهِم إِيّاهُ بِالجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۲۰۹ ح ۶۳۲، بحار الأنوار: ج ۸۴ ص ۲۶۰ ح ۵۹ نقلًا عن أسرار الصلاة للشهید الثاني</span>.</ref>

<span dir="rtl">255.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اميد و بيم، در هيچ دلى جمع نمى</span>‌<span dir="rtl">شوند، مگر آن كه بهشت برايش واجب مى</span>‌<span dir="rtl">گردد. هر گاه نماز مى</span>‌<span dir="rtl">خوانى، با دلت به خداى عزّ و جلّ رو كن؛ زيرا هيچ بندۀ مؤمنى نيست كه در نماز و دعاى خود، با دلش به خداوند عزّ و جلّ رو كند، مگر آن كه خداوند، دل</span>‌<span dir="rtl">هاى مؤمنان را متوجّه او مى</span>‌<span dir="rtl">سازد و علاوه بر محبّت آنان به او، بهشت را نيز پشتوانه</span>‌<span dir="rtl">اش مى</span>‌<span dir="rtl">گرداند.</span>

<span dir="rtl">256.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إِيّاكُم وَ الكَسَلَ! إِنَّ رَبَّكُم رَحيمٌ، يَشكُرُ القَليلَ؛ إِنَّ الرَّجُلَ لَيُصَلِّي الرَّكعَتَينِ تَطَوُّعاً يُريدُ بِهِما وَجهَ اللّٰهِ فَيُدخِلُهُ اللّٰهُ بِهِمَا الجَنَّةَ، و إنَّهُ لَيَتَصَدَّقُ بِالدِّرهَمِ تَطَوُّعاً يُريدُ بِهِ وَجهَ اللّٰهِ فَيُدخِلُهُ اللّٰهُ بِهِ الجَنَّةَ، و إنَّهُ لَيَصومُ اليَومَ تَطَوُّعاً يُريدُ بِهِ وَجهَ اللّٰهِ فَيُدخِلُهُ اللّٰهُ بِهِ الجَنَّةَ.</span> <ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۲ ص ۲۳۸ ح ۹۴۱، ثواب الأعمال: ص ۶۲ ح ۱ کلاهما عن إسماعیل بن یسار، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۲۰۹ ح ۶۳۱، بحار الأنوار: ج ۸۲ ص ۲۱۶ ح ۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">256.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از تنبلى بپرهيزيد! پروردگار شما، مهربان است و از اندک، سپاس</span>‌<span dir="rtl">گزارى مى</span>‌<span dir="rtl">كند. آدمى، دو ركعت نماز مستحبّى براى رضاى خدا مى</span>‌<span dir="rtl">خواند و خداوند به واسطۀ همان دو ركعت، او را به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">برد، و يک درهم صدقۀ مستحبّى براى رضاى خدا مى</span>‌<span dir="rtl">دهد و خداوند به سبب همان يک درهم، او را به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">برد، و يک روز روزۀ مستحبّى براى رضاى خدا مى</span>‌<span dir="rtl">گيرد و خداوند به خاطر همان يک روز، او را به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">برد.</span>

<span dir="rtl">257.</span> <span dir="rtl">تاريخ اليعقوبي</span> - <span dir="rtl">في ذِكرِ المَأثورِ عَنِ الإِمامِ الصّادِقِ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: قالَ: خَلَّتانِ مَن لَزِمَهُما دَخَلَ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">فَقيلَ: و ما هُما؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: احتِمالُ ما تَكرَهُ إذا أحَبَّهُ اللّٰهُ، و تَركُ ما تُحِبُّ إذا كَرِهَهُ اللّٰهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقيلَ لَهُ: مَن يُطيقُ ذٰلِكَ؟!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: مَن هَرَبَ مِنَ النّارِ إلَى الجَنَّةِ.</span> <ref><span dir="rtl">تاریخ الیعقوبی: ج ۲ ص ۳۸۲، معدن الجواهر: ص ۲۷، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۱۰۹ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">257.</span> <span dir="rtl">تاريخ اليعقوبى: امام صادق علیه السلام فرمود: «دو خصلت است كه هر كس به آنها چنگ زند، به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">رود».</span>

<span dir="rtl">پرسيدند: آن دو چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «تحمّل (/ انجام دادن) آنچه تو خوش ندارى؛ امّا خداوند، آن را خوش مى</span>‌<span dir="rtl">دارد، و ترک آنچه تو خوش مى</span>‌<span dir="rtl">دارى؛ امّا خداوند، آن را خوش نمى</span>‌<span dir="rtl">دارد».</span>

<span dir="rtl">به ايشان گفته شد: چه كسى طاقت اين كار را دارد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسى كه از دوزخ به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">گريزد».</span>

<span dir="rtl">258.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ثَلاثٌ مَن لَقِيَ اللّٰهَ عزّ و جلّ بِهِنَّ دَخَلَ الجَنَّةَ مِن أيِّ بابٍ شاءَ: مَن حَسُنَ خُلُقُهُ</span><ref><span dir="rtl">ویمکن قراءتها أیضاً: «مَن حَسَّنَ خُلُقَهُ</span>».</ref><span dir="rtl">، و خَشِيَ اللّٰهَ في المَغيبِ وَ المَحضَرِ، و تَرَكَ المِراءَ</span><ref><span dir="rtl">المِراء: الجِدال (النهایة: ج ۴ ص ۳۲۲ «مرا</span>»).</ref> <span dir="rtl">وَ إِن كانَ مُحِقّاً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۳۰۰ ح ۲ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق علیه السلام، منیة المرید: ص ۳۱۶، بحار الأنوار: ج ۷۳ ص ۳۹۹ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">258.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سه چيز است كه هر كس با آنها خداوند عزّ و جلّ را ديدار كند، از هر درِ بهشت كه می</span>‌<span dir="rtl">خواهد، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود: كسى كه اخلاقش نيكو باشد، و در نهان و آشكار از خدا بترسد، و بگو مگو كردن [در بحث] را رها كند، اگرچه حق با او باشد.</span>

<span dir="rtl">259.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خَمسٌ لا يَجتَمِعنَ إلّا في مُؤمِنٍ حَقّاً يوجِبُ اللّٰهُ لَهُ بِهِنَّ الجَنَّةَ: النّورُ فِي القَلبِ، وَ الفِقهُ فِي الإِسلامِ، وَ الوَرَعُ فِي الدّينِ، وَ المَوَدَّةُ فِي النّاسِ، و حُسنُ السَّمتِ</span><ref><span dir="rtl">السَّمْتُ: أي الهیئة الحَسنة (النهایة: ج ۲ ص ۳۹۷ «سمت</span>»).</ref> <span dir="rtl">فِي الوَجهِ</span><ref><span dir="rtl">کنز الفوائد: ج ۲ ص ۱۰، أعلام الدین: ص ۱۴۴، معدن الجواهر: ص ۴۹، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۲۱۹ ح ۴۹</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">259.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">پنج چيزند كه جز در مؤمن حقيقى جمع نمى</span>‌<span dir="rtl">شوند و خداوند به سبب آنها بهشت را بر او واجب مى</span>‌<span dir="rtl">گرداند: نورانيت دل، فهم اسلام، پارسايى در دين، دوستى با مردم، و سيماى خوش.</span>

<span id="الفصل-الثامن-رياض-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثامن: رِياضُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل هشتم: باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span id="مجالس-العلم"></span>
== <span dir="rtl">۸ / ۱: مَجالِسُ العِلمِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۸ / ۱: مجالس علم</span>

<span dir="rtl">260.</span> <span dir="rtl">الأمالي للشجري عن ابن عبّاس</span>: <span dir="rtl">قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: إذا مَرَرتُم بِرِياضِ الجَنَّةِ فَارتَعُوا.</span>

<span dir="rtl">قيلَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، و ما رِياضُ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَجالِسُ العِلمِ</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للشجري: ج ۱ ص ۶۱؛ المعجم الکبیر: ج ۱۱ ص ۷۸ ح ۱۱۱۵۸، کنز العمّال: ج ۱۰ ص ۱۳۸ ح ۲۸۶۹۵</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">260.</span> <span dir="rtl">الأمالی، شجری</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابن عبّاس</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «هر گاه بر باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت گذشتيد، بچريد».</span>

<span dir="rtl">گفته شد: اى پيامبر خدا! باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت چيستند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «مجالس علم».</span>

<span dir="rtl">261.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ألا فَاغتَنِمُوا مَجالِسَ العُلَماءِ؛ فَإِنَّها رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">جامع الأخبار: ص ۱۱۱ ح ۱۹۶ عن أبي هریرة</span>.</ref>

<span dir="rtl">261.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هان! مجلس</span>‌<span dir="rtl">هاى دانشمندان را مغتنم شماريد؛ چرا كه باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت اند.</span>

<span id="مجالس-الذكر"></span>
== <span dir="rtl">۸ / ۲: مَجالِسُ الذِّكرِ</span> ==

<span dir="rtl">۸ / ۲: مجالس ذكر خدا</span>

<span dir="rtl">262.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه: قالَ نَبِيُّ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: بادِروا إلىٰ رِياضِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالوا: يا رَسولَ اللّٰهِ، و ما رِياضُ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: حَلَقُ الذِّكرِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۴۰۹ ح ۵۸۸۸، معاني الأخبار: ص ۳۲۱ ح ۱ عن عليّ بن الحسن عن أبیه الإمام الحسن علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، مکارم الأخلاق: ج ۲ ص ۸۵ ح ۲۲۲۹ عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۱۵۶ ح</span> <span dir="rtl">۲۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">262.</span> <span dir="rtl">كتاب من لايحضره الفقيه: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «به سوى باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت بشتابيد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت چيستند،</span>‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «انجمن</span>‌<span dir="rtl">هاى ذكر».</span>

<span dir="rtl">263.</span> <span dir="rtl">سنن الترمذي عن أنس بن مالك عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا مَرَرتُم بِرِياضِ الجَنَّةِ فَارتَعوا.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و ما رِياضُ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: حَلَقُ الذِّكرِ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۵ ص ۵۳۲ ح ۳۵۱۰، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۳۰۲ ح ۱۲۵۲۵؛ مشکاة الأنوار: ص ۱۱۴ ح ۲۶۴، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۲۳۴ و فیهما «مجالس» بدل «حَلَق»، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۲۰۵ ح ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">263.</span> <span dir="rtl">سنن الترمذى</span> - <span dir="rtl">به نقل از اَنَس بن مالک</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «هر گاه بر باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت گذر كرديد، به چَرا بپردازيد».</span>

<span dir="rtl">گفت[م</span>‌<span dir="rtl">]: باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت چيستند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «انجمن</span>‌<span dir="rtl">هاى ذكر».</span>

<span dir="rtl">264.</span> <span dir="rtl">المستدرك على الصحيحين عن جابر بن عبد اللّٰه</span>: <span dir="rtl">خَرَجَ عَلَينَا النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله فَقالَ: يا أيُّهَا النّاسُ! إنَّ لِلهِ سَرايا</span><ref><span dir="rtl">السَّرایا: جمع سَرِیّة؛ و هي طائفة من الجیش یبلغ أقصاها أربعمئة (النهایة: ج ۲ ص ۳۶۳ «سرى</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ المَلائِكَةِ، تَحِلُّ و تَقِفُ عَلىٰ مَجالِسِ الذِّكرِ فِي الأَرضِ، فَارتَعوا في رِياضِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالوا: و أينَ رِياضُ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَجالِسُ الذِّكرِ، فَاغدوا و رُوحُوا في ذِكرِ اللّٰهِ و ذَكِّروهُ أنفُسَكُم.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۱ ص ۶۷۲ ح ۱۸۲۰، مسند أبي یعلى: ج ۲ ص ۳۴۵ ح ۱۸۶۰؛ عدّة الداعي: ص ۲۳۸، أعلام الدین: ص ۲۷۵کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۱۶۳ ح ۴۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">264.</span> <span dir="rtl">المستدرک على الصحيحين</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر بن عبد اللّٰه</span> -<span dir="rtl">: پيامبر صلی الله علیه و آله به ميان ما آمد و فرمود: «اى مردم! خداوند، گردان</span>‌<span dir="rtl">هايى از فرشتگان دارد كه در مجالس ذكر زمينيان، فرود مى</span>‌<span dir="rtl">آيند و مى</span>‌<span dir="rtl">مانند. پس در باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت بچريد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت، كدام</span> ‌<span dir="rtl">اند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «مجالس ذكر. پس، صبح و شام، به ياد خدا بپردازيد و آن [ذکر خدا] را به خويشتن يادآورى كنيد».</span>

<span id="ما-بين-منبر-النبي-و-بيته"></span>
== <span dir="rtl">۸ / ۳: ما بَينَ مِنبَرِ النَّبِيِّ و بَيتِهِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۸ / ۳: ميان منبر و خانۀ پيامبر صلی الله علیه و آله</span>

<span dir="rtl">265.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما بَينَ مِنبَري و بُيوتي رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و مِنبَري عَلىٰ تُرعَةٍ</span><ref><span dir="rtl">التُّرعة: الباب. کأنّه قال: منبري على باب من أبواب الجنّة. و قیل: التُّرعة في الحدیث: الدَّرَجة. و قیل: الرَّوضة (لسان العرب: ج ۸ ص ۳۳ «ترع</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن تُرَعِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۵۵۶ ح ۱۰، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۷ ح ۱۳ کلاهما عن جمیل بن درّاج عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۱۴۶ ح ۴؛ مسند ابن حنبل: ج ۵ ص ۲۰۰ ح ۱۵۱۸۹ عن جابر بن عبد اللّٰه نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">265.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بين منبر و خانۀ من، باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و منبرم بر يكى از درهاى بهشت قرار دارد.</span>

<span dir="rtl">266.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي بكر الحضرميّ: قالَ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السلام: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: «ما بَينَ بَيتي و مِنبَري رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و مِنبَري عَلىٰ تُرعَةٍ مِن تُرَعِ الجَنَّةِ، و قَوائِمُ مِنبَري رُبَّت</span>‌<ref><span dir="rtl">قال العلّامة المجلسی قدس سره: رُبّت - بالتشدید -: من التربیة على بناء المفعول، أو بالتخفیف من الربو؛ بمعنى النموّ والارتفاع، والأوّل أظهر (مرآة العقول: ج ۱۸ ص ۲۶۶). و في بعض النسخ: «رتب</span>».</ref> <span dir="rtl">فِي الجَنَّةِ».</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: هِيَ رَوضَةٌ اليَومَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، إنَّهُ لَو كُشِفَ الغِطاءُ لَرَأَيتُم.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۵۵۴ ح ۳، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۵۶۸ ح ۳۱۵۸، کامل الزیارات: ص ۵۱ ح ۲۸ کلاهما نحوه و لیس فیهما ذیله، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۱۴۶ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">266.</span> <span dir="rtl">الكافى: ابو بكر حضرمى می‌گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: «پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: ميان خانه‌ام و منبرم، باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و منبرم بر روى دريچه</span>‌<span dir="rtl">اى از دريچه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و پايه</span>‌<span dir="rtl">هاى منبرم، در بهشت جاى دارند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آن باغ، اکنون وجود دارد؟</span>

<span dir="rtl">[امام علیه السلام] فرمود: «آرى. اگر پرده كنار رود، آن را می</span>‌<span dir="rtl">بينيد».</span>

<span dir="rtl">267.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما بَينَ بَيتي و مِنبَري رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و مِنبَري عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">حَوضي.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۲ ص ۶۶۷ ح ۱۷۸۹ عن أبي هریرة، صحیح مسلم: ج ۲ ص ۱۰۱۱ ح ۵۰۲، مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۹ ح ۱۱۰۰۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">267.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ميان خانه‌ام و منبرم، باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و منبرم بر روى حوضم [در بهشت] قرار گرفته است.</span>

<span id="موضع-قبر-الإمام-الحسين-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۸ / ۴: مَوضِعُ قَبرِ الإِمامِ الحُسَينِ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۸ / ۴: جايگاه قبر امام حسين علیه السلام</span>

<span dir="rtl">268.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَوضِعُ قَبرِ الحُسَينِ علیه السلام مُنذُ يَومَ دُفِنَ فيهِ، رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۶۰۰ ح ۳۲۰۷ عن إسحاق بن عمّار، ثواب الأعمال: ص ۱۲۰ ح ۴۳، کامل الزیارات: ص ۴۵۶ ح ۶۹۱، بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص ۱۱۱ ح ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">268.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جايگاه قبر حسين علیه السلام از زمانى كه در آن به خاک سپرده شد، به باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت تبديل شد.</span>

<span dir="rtl">269.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَوضِعُ قَبرِ الحُسَينِ علیه السلام تُرعَةٌ مِن تُرَعِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۶۰۰ ح ۳۲۰۸، ثواب الأعمال: ص ۱۲۰ ح ۴۳، کامل الزیارات: ص ۴۵۶ ح ۶۹۱، بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص ۱۱۱ ح ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">269.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جايگاه قبر حسين علیه السلام، دريچه</span>‌<span dir="rtl">اى از دريچه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است.</span>

<span id="مسجد-الکوفة"></span>
== <span dir="rtl">۸ / ۵: مَسجِدُ الکوفَةِ</span> ==

<span dir="rtl">۸ / ۵: مسجد کوفه</span>

<span dir="rtl">270.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَسجِدُ كوفانَ رَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۴۹۳ ح ۹ عن هارون بن خارجة، تهذیب الأحکام: ج ۳ ص ۲۵۲ ح ۶۹۱، المزار للمشهدي: ص ۱۲۵ ح ۶، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۳۸۹ ح ۱۳</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">270.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مسجد كوفان (كوفه)، باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است.</span>

<span dir="rtl">271.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">في فَضلِ مَسجِدِ الکوفَةِ</span> -<span dir="rtl">: إنَّ مَيمَنَتَهُ لَرَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و إنَّ وَسَطَهُ لَرَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و إنَ</span>‌ <span dir="rtl">مُؤَخَّرَهُ لَرَوضَةٌ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، و إنَّ الصَّلاةَ المَكتوبَةَ فيهِ لَتَعدِلُ أَلفَ صَلاةٍ، و إنَّ النّافِلَةَ فيهِ لَتَعدِلُ خَمسَمِئَةِ صَلاةٍ، و إنَّ الجُلوسَ فيهِ بِغَيرِ تِلاوَةٍ و لا ذِكرٍ لَعِبادَةٌ، و لَو عَلِمَ النّاسُ ما فيهِ لَأَتَوهُ و لَو حَبْواً</span><ref><span dir="rtl">الحَبْو: أن یمشي على یدیه و رکبتیه أو اسْته (النهایة: ج ۱ ص ۳۳۶ «حبا</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۴۹۰ ح ۱، تهذیب الأحکام: ج ۳ ص ۲۵۰ ح ۶۸۸، کامل الزیارات: ص ۷۲ ح ۶۳، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۳۹۸ ح ۳۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">271.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بیان فضیلت مسجد کوفه</span> -<span dir="rtl">: سمت راست آن، باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است، وسطش باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و عقب آن نيز باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است. يک نماز واجب در آن، با هزار نماز، برابرى مى</span>‌<span dir="rtl">كند و يک نماز مستحبّى در آن، با پانصد نماز، همسنگ است. نشستن در آن [حتّى</span>‌<span dir="rtl">] بدون تلاوت [قرآن</span>‌<span dir="rtl">] و گفتن ذكر، خود، عبادت است. اگر مردم مى</span>‌<span dir="rtl">دانستند كه چه ثواب</span>‌<span dir="rtl">هايى در اين مسجد است، خود را به آن مى</span>‌<span dir="rtl">رساندند، حتّى با خزيدن».</span>

<span id="مرض-المؤمن"></span>
== <span dir="rtl">۸ / ۶: مَرَضُ المُؤمِنِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۸ / ۶: بيمارى مؤمن</span>

<span dir="rtl">272.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">وُعِكَ</span>‌<ref><span dir="rtl">الوَعْك: الحُمّى،‏ و قیل: ألَمُها. وقد وَعَکَهُ المَرَضُ وَعکاً (لسان العرب: ج ۱۰ ص ۵۱۴ «وعك</span>»).</ref> <span dir="rtl">أبو ذَرٍّ، فَأَتَيتُ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنَّ أبا ذَرٍّ قَد وُعِكَ. فَقالَ: امضِ بِنا إلَيهِ نَعُودُهُ.</span>

<span dir="rtl">فَمَضَينا إلَيهِ جَميعاً. فَلَمّا جَلَسنا، قالَ لَه</span>‌ <span dir="rtl">رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: كَيفَ أصبَحتَ يا أبا ذَرٍّ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أصبَحتُ وَعِكاً يا رَسولَ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: أَصبَحتَ في رَوضَةٍ مِن رِياضِ الجَنَّةِ، قَدِ انغَمَستَ في ماءِ الحَيَوانِ، و قَد غَفَرَ اللّٰهُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ، فَأَبشِر يا أبا ذَرٍّ.</span><ref><span dir="rtl">الدعوات: ص ۱۶۷ ح ۴۶۷، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۴۳۴ ح ۴۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">272.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ابو ذر، ناخوش‌احوال شد. نزد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله رفتم و گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! ابو ذر، ناخوش شده است. فرمود: «ما را نزد او ببر تا عيادتش كنيم».</span>

<span dir="rtl">همگى نزد ابو ذر رفتيم. چون نشستيم، پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: «حالت چگونه است،</span>‌ <span dir="rtl">اى ابو ذر؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: ناخوش‌احوالم،</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در باغى از باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت، قرار گرفته</span>‌<span dir="rtl">اى و در آب زندگانى، فرو رفته</span>‌<span dir="rtl">اى و خداوند، گناهان گذشتۀ تو را آمرزيده است. پس خوش باش،</span>‌ <span dir="rtl">اى ابو ذر!».</span>

<span id="الفصل-التاسع-غراس-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل التاسع: غِراسُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل نهم: نهال</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span id="التهليل"></span>
== <span dir="rtl">۹ / ۱: التَّهلِيلُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۹ / ۱: لا إله إلّا اللّٰهُ</span>

<span dir="rtl">273.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ: «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ»، غُرِسَت لَهُ شَجَرَةٌ فِي الجَنَّةِ مِن ياقوتَةٍ حَمراءَ، مَنبِتُها في مِسكٍ أبيَضَ، أحلىٰ مِنَ العَسَلِ، و أَشَدُّ بَياضاً مِنَ الثَّلجِ، و أَطيَبُ ريحاً مِنَ المِسكِ، فيها أمثالُ ثُدِيِّ الأَبكارِ، تَعلو عَن سَبعينَ حُلَّةً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۵۱۷ ح ۲، ثواب الأعمال: ص ۱۶ ح ۵، المحاسن: ج ۱ ص ۹۸ ح ۶۷، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۳ ح ۱۴۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">273.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس «لا إله إلّا اللّٰه» بگويد، درختى از ياقوت سرخ در بهشت برايش نشانده می</span>‌<span dir="rtl">شود كه ريشه</span>‌<span dir="rtl">اش در مُشک سفيد است و [ميوه</span>‌<span dir="rtl">اش] از شهد، شيرين</span>‌<span dir="rtl">تر و از برف، سفيدتر و از مُشک، خوش‌بوتر است، و در آن، مانند نارپستان</span>‌<span dir="rtl">هاى دوشيزگان است كه از زير هفتاد پيراهن، بر آمده‌اند.</span>

<span id="التسبيح"></span>
== <span dir="rtl">۹ / ۲: التَّسبِيحُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۹ / ۲: سبحان اللّه</span>

<span dir="rtl">274.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ قيعانٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">القاع: أرض واسعة سهلة مطمئنّة، لا حزونة فیها و لا ارتفاع (لسان العرب: ج ۸ ص ۳۰۴ «قوع</span>»).</ref><span dir="rtl">، و غِراسُها: سُبحانَ رَبِّيَ العَظيمِ و بِحَمدِهِ.</span><ref><span dir="rtl">عوالي اللآلي: ج ۴ ص ۸ ح ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">274.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، سراسر، دشت است و نهال</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، «سبحان ربّى العظيم و بحمده» است.</span>

<span dir="rtl">275.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ: «سُبحانَ اللّٰهِ العَظيمِ»، نَبَتَ لَهُ غَرسٌ فِي الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۵ ص ۳۱۴ ح ۱۵۶۴۵ عن سهل عن أبیه، المعجم الکبیر: ج ۲۰ ص ۱۹۸ ح ۴۴۵ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">275.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس «سبحان اللّٰه العظيم» بگويد، برايش يک نهال در بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رويد.</span>

<span dir="rtl">276.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما مِن مُؤمِنٍ و لا مُؤمِنَةٍ إلّا و لَهُ وَكيلٌ فِي الجَنَّةِ؛ إن قَرَأَ القُرآنَ بَنىٰ لَهُ القُصورَ، و إِن سَبَّحَ غَرَسَ لَهُ الأَشجارَ، و إِن كَفَّ كَفَّ.</span><ref><span dir="rtl">الفردوس: ج ۴ ص ۲۷ ح ۶۰۸۰ عن أنس</span>.</ref>

<span dir="rtl">276.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هيچ مرد يا زن مؤمنى نيست، مگر آن كه در بهشت، كارگزارى دارد. اگر قرآن بخواند، آن كارگزار برايش كاخ می</span>‌<span dir="rtl">سازد و اگر تسبيح بگويد، برايش درخت می</span>‌<span dir="rtl">كارد و اگر باز ايستد، او نيز باز می</span>‌<span dir="rtl">ايستد.</span>

<span id="التسبيحات-الأربعة"></span>
== <span dir="rtl">۹ / ۳: التَّسبيحاتُ الأَربَعَةُ</span> ==

<span dir="rtl">۹ / ۳: تسبيحات چهارگانه</span>

<span dir="rtl">277.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَرَّ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله بِرَجُلٍ يَغرِسُ غَرساً في حائِطٍ</span><ref><span dir="rtl">الحَائِط: البستان من النخیل إذا کان علیه حائط (النهایة: ج ۱ ص ۴۶۲ «حوط</span>»).</ref> <span dir="rtl">لَهُ، فَوَقَفَ لَهُ و قالَ: ألا أدُلُّكَ عَلىٰ غَرسٍ أثبَتُ أصلاً، و أسرَعُ إيناعاً، و أطيَبُ ثَمَراً و أَبقىٰ</span>‌<span dir="rtl">؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: بَلىٰ،</span>‌ <span dir="rtl">فَدُلَّني يا رَسولَ اللّٰهِ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: إذا أصبَحتَ و أَمسَيتَ، فَقُل: «سُبحانَ اللّٰهِ وَ الحَمدُ للّٰهِ و لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَ اللَّهُ أكبَرُ»؛ فَإِنَّ لَكَ إن قُلتَهُ بِكُلِّ تَسبيحَةٍ عَشرَ شَجَراتٍ فِي الجَنَّةِ مِن أنواعِ الفاكِهَةِ، و هُنَّ مِنَ الباقِياتِ الصّالِحاتِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الرَّجُلُ: فَإِنّي اُشهِدُكَ يا رَسولَ اللّٰهِ، أنَّ حائِطي هٰذا صَدَقَةٌ مَقبوضَةٌ عَلىٰ فُقَراءِ المُسلِمينَ أهلِ الصَّدَقَةِ.</span>

<span dir="rtl">فَأَنزَلَ اللّٰهُ عزّ و جلّ آياتٍ مِنَ القُرآنِ:</span>‌ <span dir="rtl">(فَأَمَّا مَنْ أعْطى</span>‌ <span dir="rtl">وَ اتَّقى</span>‌<span dir="rtl">* وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى</span> ‌<span dir="rtl">* فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى</span>‌<span dir="rtl">)</span><ref><span dir="rtl">اللیل: ۵ ـ ۷</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۵۰۶ ح ۴عن ضریس الکناسی، المحاسن: ج ۱ ص ۱۰۷ ح ۹۲، الأمالي للصدوق: ص ۲۷۰ ح ۲۹۸ عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله و کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۱۶۷ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">277.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بر مردى گذر كرد كه در باغش نهال می</span>‌<span dir="rtl">كاشت. نزد او ايستاد و فرمود: «آيا تو را به نهال</span>‌<span dir="rtl">هايى راه‌نمايى نكنم كه ريشه‌هايشان استوارترند و زودتر به بار می</span>‌<span dir="rtl">نشينند و ميوه‌هايشان لذيذتر و ماندگارترند؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: چرا، راه‌نمايى‌ام كنيد،</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «هر بام و شام بگو: &quot;سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا إله إلّا اللّٰه و اللّٰه أكبر&quot;؛ زيرا به ازاى هر تسبيحى كه بگويى، ده درخت از انواع ميوه</span>‌<span dir="rtl">ها در بهشت برايت خواهد بود، و اينهايند ماندگاران نيک».</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: پس من، شما را گواه می</span>‌<span dir="rtl">گيرم ـ</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا - كه اين باغم را وقف مسلمانان تهى‌دست كه مستحقّ صدقه</span> ‌<span dir="rtl">اند، قرار دادم.</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، خداوند عزّ و جلّ آياتى از قرآن را فرو فرستاد: (امّا آن كه بخشيد و پرهيزگارى كرد * و [پاداش] نيكوتر را تصديق نمود * زودا كه او را به سوى گشايش، ره‌نمون شويم).</span>

<span dir="rtl">278.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: مَن قالَ: «سُبحانَ اللّٰهِ»، غَرَسَ اللّٰهُ لَهُ بِها شَجَرَةً فِي الجَنَّةِ، و مَن قالَ: «الحَمدُ للّٰهِ»، غَرَسَ اللّٰهُ لَهُ بِها شَجَرَةً فِي الجَنَّةِ، و مَن قالَ: «لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ»، غَرَسَ اللّٰهُ لَهُ بِها شَجَرَةً فِي الجَنَّةِ، و مَن قالَ: «اللّٰهُ أكبَرُ»، غَرَسَ اللّٰهُ لَهُ بِها شَجَرَةً فِي الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَجُلٌ مِن قُرَيشٍ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنَّ شَجَرَنا فِي الجَنَّةِ لَكَثيرٌ !</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، و لٰكِن إيّاكُم أن تُرسِلوا عَلَيها نيراناً فَتُحرِقوها، و ذٰلِكَ أنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ يَقولُ: (يا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أطِيعُوا اللّٰهَ وَ أطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أعْمالَكُمْ)</span><ref><span dir="rtl">محمّد: ۳۳</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص ۲۶ ح ۳ عن أبي الجارود، الأمالي للصدوق: ص ۷۰۵ ح ۹۶۸، عدّة الداعي: ص ۲۴۸ کلاهما عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۶ ح ۱۵۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">278.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «هر كس &quot;سبحان اللّٰه&quot; بگويد، خداوند در برابر آن، يک درخت در بهشت برايش می</span>‌<span dir="rtl">كارد، و هر كس &quot;الحمد للّٰه&quot; بگويد، خداوند به ازاى آن، يک درخت در بهشت برايش می</span>‌<span dir="rtl">كارد، و هر كس &quot;لا إله إلّا اللّٰه&quot; بگويد، خداوند به ازاى آن، يک درخت در بهشت برايش می</span>‌<span dir="rtl">كارد، و هر كس &quot;اللّٰه أكبر&quot; بگويد، خداوند به ازاى آن، يک درخت در بهشت برايش می</span>‌<span dir="rtl">كارد».</span>

<span dir="rtl">مردى قريشى گفت:</span>‌ <span dir="rtl">پس اى پيامبر خدا! درخت</span>‌<span dir="rtl">هاى ما در بهشت، فراوان اند!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى؛ امّا مواظب باشيد كه آتشى نفرستيد و همۀ آنها را بسوزانيد؛ چرا كه خداى عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از خدا فرمان برید و از پيامبر، فرمان بريد و اعمالتان را از بين نبريد)».</span>

<span id="الفصل-العاشر-نفقة-بناء-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل العاشر: نَفَقَةُ بِناءِ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل دهم: هزينۀ ساخت بهشت</span>

<span id="التسبيحات-الأربعة-1"></span>
== <span dir="rtl">۱۰ / ۱: التَّسبيحاتُ الأَربَعَةُ</span> ==

<span dir="rtl">۱۰/ ۱: تسبيحات چهارگانه</span>

<span dir="rtl">279.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ دَخَلتُ الجَنَّةُ، فَرَأَيتُ فيها قيعاناً يَقَقاً</span><ref><span dir="rtl">الیَقَقُ: شَدیدُ البَیاض، ناصِعُهُ (لسان العرب: ج ۱۰ ص ۳۸۷ «یقق</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن مِسكٍ، و رَأَيتُ فيها مَلائِكَةً يَبنونَ لَبِنَةً مِن ذَهَبٍ و لَبِنَةً مِن فِضَّةٍ، و رُبَّما أمسَكوا. فَقُلتُ لَهُم: ما لَكُم رُبَّما بَنَيتُم و رُبَّما أمسَكتُم؟</span>

<span dir="rtl">قالوا: حَتّىٰ تَأتِيَنَا النَّفَقَةُ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: و ما نَفَقَتُكُم؟</span>

<span dir="rtl">قالوا: قَولُ المُؤمِنِ: «سُبحانَ [اللّٰهِ</span>‌<span dir="rtl">]</span><ref><span dir="rtl">سقط ما بین المعقوفین من المصدر و أثبتناه من المصادر الاُخری و بحار الأنوار نقلاً عن المصدر</span>.</ref> <span dir="rtl">وَ الحَمدُ للّٰهِ و لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أكبَرُ»، فَإِذا قالَهُنَّ بَنَينا، و إِذا سَكَتَ و أمسَكَ أمسَكنا.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۴۷۴ ح ۱۰۳۵، عدّة الداعي: ص ۲۴۹ کلاهما عن حمّاد بن عثمان عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، تفسیر القمّي: ج ۲ ص ۵۳ عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۲۳ ح ۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">279.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">شبى كه به آسمان برده شدم، به بهشت وارد شدم. در آن جا سرزمينى مُشكين ديدم و در آن جا ديدم كه فرشتگانى، خشتى از زر و خشتى از سيم بر هم می</span>‌<span dir="rtl">گذارند و گاه، دست از كار می</span>‌<span dir="rtl">كشند. به آنان گفتم: چرا گاهى می</span>‌<span dir="rtl">سازيد و گاهى باز می</span>‌<span dir="rtl">ايستيد؟</span>

<span dir="rtl">گفتند: تا خرجى به ما برسد.</span>

<span dir="rtl">گفتم: خرجى‌تان چيست؟</span>

<span dir="rtl">گفتند: اين سخن مؤمن: «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا إله إلّا اللّٰه و اللّٰه أكبر». هر گاه اين را بگويد، ما شروع به ساختن می</span>‌<span dir="rtl">كنيم و هر گاه ساكت شود و نگويد، ما دست نگه می</span>‌<span dir="rtl">داريم.</span>

<span id="ملازمة-المسجد"></span>
== <span dir="rtl">۱۰ / ۲: مُلازَمَةُ المَسجِدِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۰ / ۲: رفيق مسجد بودن</span>

<span dir="rtl">280.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن كانَ القُرآنُ حَديثَهُ وَ المَسجِدُ بَيتَهُ، بَنَى اللّٰهُ لَهُ بَيتاً فِي</span>‌ <span dir="rtl">الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۳ ص ۲۵۵ ح ۷۰۷ عن السکوني عن الإمام الصادق عن أبیه علیهما السلام، ثواب الأعمال: ص ۴۷ ح ۱، الأمالي للصدوق: ص ۵۹۱ ح ۸۱۹ کلاهما عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۸۳ ص ۳۸۵ ح ۶۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">280.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">كسى كه قرآن، سخن او و مسجد، خانه</span>‌<span dir="rtl">اش باشد، خداوند برايش خانه</span>‌<span dir="rtl">اى در بهشت می</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span>

<span id="الإخاء-في-الله"></span>
== <span dir="rtl">۱۰ / ۳: الإِخاءُ في اللهِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱۰ / ۳: برادرى كردن براى خدا</span>

<span dir="rtl">281.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن جَدَّدَ أخاً فِي الإِسلامِ، بَنَى اللّٰهُ لَهُ بُرجاً فِي الجَنَّةِ مِن جَوهَرَةٍ.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۲۲۸، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۲۶۰ ح ۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">281.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس برادرى جديد در اسلام بگيرد، خداوند برايش در بهشت، برجى از جواهر بنا می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span dir="rtl">282.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَنِ استَفادَ أخاً فِي اللّٰهِ، فَقَدِ استَفادَ بَيتاً فِي الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۳۱۶ ح ۸ عن داوود بن سلیمان الغازي، ثواب الأعمال: ص ۱۸۲ ح ۱، الأمالي للطوسي: ص ۸۴ ح ۱۲۴، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۲۷۶ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">282.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كس براى خدا برادرى بگيرد، خانه</span>‌<span dir="rtl">اى در بهشت گرفته است.</span>

<span id="إنشاء-الشعر-في-أهل-البيت-علیهم-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۰ / ۴: إِنشاءُ الشِّعرِ في أهلِ البَيتِ علیهم السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۰ / ۴: شعرسُرايى در بارهٔ اهل بيت علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">283.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن قالَ فينا بَيتَ شِعرٍ، بَنَى اللّٰهُ تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لَهُ بَيتاً فِي الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۷ ح ۱ عن عبد اللّٰه بن الفضل الهاشمي، بشارة المصطفى: ص ۲۰۸، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص ۲۳۱ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">283.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كس در بارۀ ما يک بيت شعر بگويد، خداى بلندمرتبه برايش يک خانه در بهشت می</span>‌<span dir="rtl">سازد.</span>

<span id="أربع-خصال"></span>
== <span dir="rtl">۱۰ / ۵: أَربَعُ خِصالٍ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱۰ / ۵: چهار خصلت</span>

<span dir="rtl">284.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في وَصِيَّتِهِ لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: أربَعٌ مَن كُنَّ فيهِ بَنَى اللّٰهُ تَعالىٰ لَهُ بَيتاً فِي الجَنَّةِ: مَن آوَى اليَتيمَ، و رَحِمَ الضَّعيفَ، و أَشفَقَ عَلىٰ والِدَيهِ، و رَفَقَ بِمَملوكِهِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۳۵۸ ح ۵۷۶۲ عن حمّاد بن عمرو و أنس بن محمّد عن أبیه جمیعاً عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، الخصال: ص ۲۲۳ ح ۵۳، ثواب الأعمال: ص ۱۶۱ ح ۱ کلاهما عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۷۱ ح ۵۱ و راجع الأمالي</span> <span dir="rtl">للمفید: ص ۱۶۷ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">284.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در سفارش به امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: چهار خصلت است كه در هر كس باشد، خداى بلندمرتبه برايش خانه</span>‌<span dir="rtl">اى در بهشت می</span>‌<span dir="rtl">سازد: كسى كه يتيم را پناه دهد، و به ناتوان رحم آورد، و با پدر و مادرش مهربان باشد و با غلامش نرمى كند.</span>

<span id="الفصل-الحادي-عشر-كنوز-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الحادي عشر: كُنوزُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل یازدهم: گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت</span>

<span id="الحوقلة"></span>
== <span dir="rtl">۱۱ / ۱: الحَوقَلَةُ</span> ==

<span dir="rtl">۱۱ / ۱: لا حَولَ و لا قُوّةَ إلّا باللّه</span>

<span dir="rtl">285.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن تَظاهَرَت عَلَيهِ النِّعَمُ فَليَقُل: «الحَمدُ لِلهِ رَبِّ العالَمينِ»، و مَن ألَحَّ عَلَيهِ الفَقرُ فَليُكثِر مِن قَولِ: «لا حَولَ و لا قُوَّةَ إلّا بِاللّٰهِ العَلِيِّ العَظيمِ»؛ فَإِنَّه كَنزٌ مِن كُنوزِ الجَنَّةِ، و فيهِ شِفاءٌ مِنِ اثنَينِ و سَبعينَ داءً أدناهَا الهَمُّ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۶۵۱ ح ۸۸۵ عن محمّد بن جعفر عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۴۷۳ ح ۱۶۴۹، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۱۸۶ ح ۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">285.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس پياپى به او نعمت رسيد، «الحمدُ لله ربّ العالمين» بگويد و هر كس فقر بر او فشار آورد، جملۀ «لا حَولَ و لا قُوّةَ إلّا باللّٰه العلىّ العظيم» را زياد بگويد؛ چرا كه گنجى از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و هفتاد و دو درد را شفا می</span>‌<span dir="rtl">بخشد كه كمترين آنها، اندوه است.</span>

<span dir="rtl">286.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قَولُ: «لا حَولَ و لا قُوَّةَ إلّا بِاللّٰهِ العَلِيِّ العَظيمِ» كَنزٌ مِن كُنوزِ الجَنَّةِ، و هِيَ شِفاءٌ مِن تِسعَةٍ و تِسعينَ داءً، أدناهُ الهَمُّ.</span><ref><span dir="rtl">الجعفریّات: ص ۱۸۸، النوادر للراوندي: ص ۹۴ ح ۳۸ کلاهما عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۲۷۴ ح ۱؛ المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۲۸۹ ح ۹۴۳ عن بهز بن حکیم عن أبیه عن جدّه</span>.</ref>

<span dir="rtl">286.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">جملۀ «لا حَولَ و لا قُوّةَ إلّا باللّٰه العلىّ العظيم»، گنجى از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است و نود و نُه درد را شفا می</span>‌<span dir="rtl">بخشد كه كمترين آنها، اندوه است.</span>

<span dir="rtl">287.</span> <span dir="rtl">المحاسن عن الحسن البصري: كُنتُ مَعَ أبي جَعفَرٍ علیه السلام بِمِنىً</span>‌ <span dir="rtl">و قَد ماتَ رَجُلٌ مِن قُرَيشٍ، فَقالَ: يا أبا سَعيدٍ، قُم بِنا إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">جَنازَتِهِ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا دَخَلنَا المَقابِرَ، قالَ: ألا اُخبِرُكُم بِخَمسِ خِصالٍ هِيَ مِنَ البِرِّ، وَ البِرُّ يَدعو إلَى الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: بَلىٰ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: إخفاءُ المُصيبَةِ و كِتمانُها، وَ الصَّدَقَةُ تُعطيها بِيَمينِكَ لا تَعلَمُ بِها شِمالُكَ، و بِرُّ الوالِدَينِ؛ فَإِنَّ بِرَّهُما لِلهِ رِضیً، وَ الإِكثارُ مِن قَولِ: «لا حَولَ و لا قُوَّةَ إلّا بِاللّٰهِ العَلِيِّ العَظيمِ»؛ فَإِنَّه مِن كُنوزِ الجَنَّةِ، وَ الحُبُّ لِمُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيهِ و عَلَيهِم أجمَعينَ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۱ ص ۷۲ ح ۲۷، بحار الأنوار: ج ۹۳ ص ۱۸۸ ح ۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">287.</span> <span dir="rtl">المحاسن</span> - <span dir="rtl">به نقل از حسن بصرى</span> -<span dir="rtl">: با امام باقر علیه السلام در مِنا بودم كه مردى از قريش درگذشت. فرمود: «اى ابو سعيد! برخيز كه نزد جنازۀ او برويم».</span>

<span dir="rtl">چون به گورستان وارد شديم، فرمود: «آيا شما را به پنج كارى خبر ندهم كه از شمار طاعت</span>‌ <span dir="rtl">اند - و طاعت، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">كشاند -؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: چرا.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پنهان داشتن و كتمان مصيبت؛ صدقه دادن با دست راست، چنان كه دست چپت از آن آگاه نشود؛ اطاعت از پدر و مادر، كه اطاعت از آنان، مورد پسند خداوند است؛ بسيار گفتن جملۀ &quot;لا حَولَ و لا قُوّةَ إلّا باللّٰه العلىّ العظيم&quot;؛ چرا كه [اين جمله] از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت است؛ و دوست داشتن محمّد و خاندان محمّد - كه درود خدا بر او و بر ايشان، همگى، باد - ».</span>

<span id="هذه-الخصال-1"></span>
== <span dir="rtl">۱۱ / ۲: هذه الخِصالُ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱۱ / ۲: این چند خصلت</span>

<span dir="rtl">288.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أربَعَةٌ مِن كَنزِ الجَنَّةِ: إخفاءُ الصَّدَقَةِ، و كِتمانُ المُصيبَةِ، و صِلَةُ الرَّحِمِ، و قَولُ: لاحَولَ و لا قُوَّةَ إلّا بِاللّٰهِ.</span><ref><span dir="rtl">تاریخ بغداد: ج ۳ ص ۱۸۶ الرقم ۱۲۲۵ عن الحارث بن عليّ</span>.</ref>

<span dir="rtl">288.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چهار چيز، از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت اند: پنهانى دادن صدقه، پنهان داشتن مصيبت، صلۀ رحم و ذكر «لا حَولَ و لا قُوّةَ إلّا باللّٰه».</span>

<span dir="rtl">289.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أربَعٌ مِن كُنوزِ الجَنَّةِ: كِتمانُ الفاقَةِ، و كِتمانُ الصَّدَقَةِ، و كِتمانُ المُصيبَةِ، و كِتمانُ الوَجَعِ.</span><ref><span dir="rtl">الدعوات: ص ۱۶۴ ح ۴۵۲، بحار الأنوار: ج ۸۱ ص ۲۰۸ ح ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">289.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چهار چيز، از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت اند: نهان داشتن نادارى، نهانى دادن صدقه، نهان داشتن مصيبت و نهان داشتن بيمارى.</span>

<span dir="rtl">290.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مِن كُنوزِ الجَنَّةِ: البِرُّ، و إِخفاءُ العَمَلِ، وَ الصَّبرُ عَلَى الرَّزايا، و كِتمانُ المَصائِبِ.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص ۲۰۰، التمحیص: ص ۶۶ ح ۱۵۳ عن جابر، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۹۵ ح ۵۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">290.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">نيكوكارى، پنهان كردن عمل، شكيبايى در برابر مصيبت</span>‌<span dir="rtl">ها و پوشيده داشتن گرفتارى</span>‌<span dir="rtl">ها، از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت اند.</span>

<span dir="rtl">291.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ثَلاثٌ مِن كُنوزِ الجَنَّةِ: كِتمانُ الصَّدَقَةِ، و كِتمانُ المُصيبَةِ، و كِتمانُ المَرَضِ.</span><ref><span dir="rtl">الإرشاد: ج ۱ ص ۳۰۳، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۴۲۱ ح ۴۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">291.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">سه چيز، از گنج</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت اند: پنهانى دادن صدقه، پنهان داشتن مصيبت و پنهان داشتن بيمارى.</span>

<span id="الفصل-الثاني-عشر-من-ضمنت-له-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثاني عشر: مَن ضُمِنَت لَهُ الجَنَّةُ</span> =

<span dir="rtl">فصل دوازدهم: كسانى كه بهشت برايشان ضمانت شده است</span>

<span id="من-ضمن-الله-له-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۲ / ۱: مَن ضَمِنَ اللهُ لَهُ الجَنَّةَ</span> ==

<span dir="rtl">۱۲ / ۱: كسانى كه خدا بهشت را برايشان ضمانت كرده است</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِيًّا).</span><ref><span dir="rtl">مریم: ۶۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(اين، همان بهشتى است كه به هر کس از بندگان ما كه پرهيزگار باشد، به ميراث می‏دهيم).</span>

<span dir="rtl">(وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ مِنْ ذَكَرٍ أوْ اُنْثى</span>‌ <span dir="rtl">وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ نَقِيراً).</span><ref><span dir="rtl">النساء: ۱۲۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و هر كس، از مرد يا زن، كار نيک كند و مؤمن هم باشد، اينان به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند و به قدر ارزنى ستم نمی</span>‌<span dir="rtl">بينند).</span>

<span dir="rtl">راجع: التوبة: ۱۱۱.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: توبه: آیۀ ۱۱۱.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">292.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في ذِكرِ حَديثِ مِعراجِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: قالَ اللّٰهُ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">:... يا أحمَدُ، و عِزَّتي و جَلالي! ما مِن عَبدٍ ضَمِنَ لي بِأَربَعِ خِصالٍ إلّا أدخَلتُهُ الجَنَّةَ: يَطوي لِسانَهُ</span>‌ <span dir="rtl">فَلا يَفتَحُهُ إلّا بِما یَعنیهِ، و يَحفَظُ قَلبَهُ مِنَ الوَسواسِ، و يَحفَظُ عِلمي و نَظَري إلَيهِ، و يَكونُ قُرَّةُ عَينَيهِ الجوعَ.</span>

<span dir="rtl">يا أحمَدُ، لَو ذُقتَ حَلاوَةَ الجوعِ وَ الصَّمتِ وَ الخَلَوةِ، و ما وَرِثوا مِنها!</span>

<span dir="rtl">قالَ: يا رَبِّ، ما ميراثُ الجوعِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: الحِكمَةُ، و حِفظُ القَلبِ، وَ التَّقَرُّبُ إلَيَّ، وَ الحُزنُ الدّائِمُ، و خِفَّةُ المَؤونَةِ بَينَ النّاسِ، و قَولُ الحَقِّ، و لا يُبالي عاشَ بِيُسرٍ أو بِعُسرٍ.</span>

<span dir="rtl">يا أحمَدُ، هَل تَدري بِأَيِّ وَقتٍ يَتَقَرَّبُ العَبدُ إلَيَّ؟</span>

<span dir="rtl">[قالَ: لا يا رَبِّ</span>‌<span dir="rtl">]</span><ref><span dir="rtl">ما بین المعقوفین سقط من الطبعة المعتمدة، و أثبتناه من بحار الأنوار نقلاً عن المصدر</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ: إذا كانَ جائِعاً، أو ساجِداً... يا أحمَدُ، إنَّ العَبدَ إذا جاعَ بَطنُهُ و حَفِظَ لِسانَهُ، عَلَّمتُهُ الحِكمَةَ، و إن كانَ كافِراً تَكونُ حِكمَتُهُ حُجَّةً عَلَيهِ و وَبالاً.</span><ref><span dir="rtl">إرشاد القلوب: ص ۱۹۹ ـ ۲۰۵، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۲۲ ح ۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">292.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در يادكرد از حديث معراج پيامبر صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: خداى بلندمرتبه فرمود: «اى احمد! به عزّت و جلالم سوگند، هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى نيست كه چهار كار را به من تعهّد دهد، مگر آن كه او را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برم: زبانش را فرو بندد و آن را جز به آنچه برايش مهم است، نگشايد؛ دلش را از وسوسه نگه دارد؛ مراقب علم من به [احوال] او و نگاه من به خودش باشد؛ و نور چشمش، گرسنگى كشيدن (روزه‌دارى) باشد.</span>

‌<span dir="rtl">اى احمد! کاش شيرينىِ گرسنگى و خاموشى و تنهايى و آنچه را از اينها به ارث برده</span>‌<span dir="rtl">اند، می</span>‌<span dir="rtl">چشيدى!».</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله گفت: پروردگارا! ميراث گرسنگى چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «فرزانگى و نگهداشت دل و نزديک شدن به من و اندوه هميشگى و سبُک‌بار بودن در ميان مردم و گفتن حق، و [این که] باكى ندارد در آسانى به سر بَرد يا در دشوارى.</span>

<span dir="rtl">اى احمد! آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى كه چه هنگام، بنده به من نزديک می</span>‌<span dir="rtl">شود؟».</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله گفت: نه،</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار من!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آن گاه كه گرسنه باشد، يا در سجده باشد.…</span> ‌<span dir="rtl">اى احمد! بنده، هر گاه شكمش گرسنه باشد و زبانش را نگه دارد، به او حكمت می</span>‌<span dir="rtl">آموزم و اگر كافر بود، حكمتش حجّت بر ضدّ او و وبالش خواهد بود».</span>

<span id="من-ضمن-له-النبي-صلی-الله-علیه-و-آله-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۲ / ۲: مَن ضَمِنَ لَهُ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله الجَنَّةَ</span> ==

<span dir="rtl">۱۲ / ۲: كسانى كه پيامبر صلی الله علیه و آله بهشت را برايشان ضمانت كرده است</span>

<span dir="rtl">293.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جاءَت فَخِذٌ مِنَ الأَنصارِ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، فَسَلَّمُوا عَلَيهِ، فَرَدَّ عَلَیهِمُ السَّلامُ، فَقالوا: يا رَسولَ اللّٰهِ، لَنا إلَيكَ حاجَةٌ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: هاتوا حاجَتَكَم.</span>

<span dir="rtl">قالوا: إِنَّها حاجَةٌ عَظيمَةٌ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: هاتوها، ما هِيَ؟</span>

<span dir="rtl">قالوا: تَضمَنُ لَنا عَلىٰ رَبِّكَ الجَنَّةَ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَنَكَسَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله رَأسَهُ ثُمَّ نَكَتَ فِي الأَرضِ، ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ: أفعَلُ ذٰلِكَ بِكُم عَلىٰ ألّا تَسأَلوا أحَداً شَيئاً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۲۱ ح ۵ عن أبي بصیر، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۷۱ ح ۱۷۵۸ من دون إسنادٍ إلى الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۱۲۹ ح ۱۰۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">293.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">طايفه</span>‌<span dir="rtl">اى از انصار، نزد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله آمدند و بر ايشان سلام گفتند و ايشان پاسخ سلامشان را داد. آنها گفتند:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! با شما حاجتى داريم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «حاجتتان را بگوييد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: حاجت بزرگى است!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آن را بگوييد. آن چيست؟».</span>

<span dir="rtl">گفتند: بهشت را نزد پروردگارت براى ما ضمانت كن.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله سرش را پايين انداخت و لختى [متفكّرانه] به زمين، خيره شد. سپس سرش را بلند كرد و فرمود: «اين كار را برايتان می</span>‌<span dir="rtl">كنم، به شرط آن كه شما نيز از هيچ كس چيزى نخواهيد».</span>

<span dir="rtl">294.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ قَوماً أتَوا رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَقالوا: يا رَسولَ اللّٰهِ، اِضمَن لَنا عَلىٰ رَبِّكَ الجَنَّةَ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَقالَ: عَلىٰ أن تُعِينوني بِطولِ السُّجودِ.</span>

<span dir="rtl">قالوا: نَعَم يا رَسولَ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">فَضَمِنَ لَهُمُ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَبَلَغَ ذٰلِكَ قَوماً مِنَ الأَنصارِ، فَأَتَوهُ فَقالوا: يا رَسولَ اللّٰهِ، اِضمَن لَنَا الجَنَّةَ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: عَلىٰ ألّا تَسأَلوا أحَداً شيئاً.</span>

<span dir="rtl">قالوا: نَعَم يا رَسولَ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَضَمِنَ لَهُمُ الجَنَّةَ. فَكانَ الرَّجُلُ مِنهُم يَسقُطُ سَوطُهُ و هُوَ عَلىٰ دابَّتِهِ، فَيَنزِلُ حَتّىٰ يَتَناوَلَهُ؛ كَراهِيَةَ أن يَسأَلَ أحَداً شيئاً، و إِن كانَ الرَجُلُ لَيَنَقطِعُ شِسعُهُ</span>‌<ref><span dir="rtl">الشِّسْع: أحد سیور النعل؛ و هو الذي یدخل بین الإصبعین (لسان العرب: ج ۸ ص ۱۸۰ «شسع</span>»).</ref><span dir="rtl">، فَيَكرَهُ أن يَطلُبَ مِن أحَدٍ شِسعاً.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۶۶۴ ح ۱۳۸۹ عن هشام، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۷۹، بحار الأنوار: ج ۹۶ ص ۱۵۷ ح ۳۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">294.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">گروهى نزد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله آمدند و گفتند: «اى پيامبر خدا! بهشت را برايمان نزد پروردگارت ضمانت كن».</span>

<span dir="rtl">فرمود: «به شرط آن كه شما نيز با سجدۀ طولانى، مرا كمک كنيد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: قبول است،</span>‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله نيز بهشت را برايشان ضمانت كرد.</span>

<span dir="rtl">اين خبر به گوش گروهى از انصار رسيد. آنها نيز نزد پيامبر صلی الله علیه و آله آمدند و گفتند:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! بهشت را براى ما ضمانت كن.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «به شرط آن كه از كسى چيزى نخواهيد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: قبول است،</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا!</span>

<span dir="rtl">آن گاه پيامبر صلی الله علیه و آله بهشت را برايشان ضمانت كرد. از آن پس، هر گاه مردى از آنان بر چارپايش سوار بود و شلّاقش می</span>‌<span dir="rtl">افتاد، خودش پياده می</span>‌<span dir="rtl">شد و آن را بر می</span>‌<span dir="rtl">داشت؛ چون دوست نداشت از كسى چيزى بخواهد، و اگر بند كفش يكى از آنان پاره می</span>‌<span dir="rtl">شد، دوست نداشت از كسى، بند كفشى بخواهد.</span>

<span dir="rtl">295.</span> <span dir="rtl">كنز الفوائد</span> - <span dir="rtl">في ذِكرِ غَزوَةِ الخَندَقِ</span> -<span dir="rtl">: رُوِيَ فِي الحَديثِ أنَّهُ لَمّا أتَتِ الأَحزابُ و حاصَرَتِ المَدينَةَ بِضعاً و عِشرينَ لَيلَةً، طافَ المُشرِكونَ بِالخَندَقِ، فَلَم يَكُن مِنهُم مَن يَقدَمُ عَلَيهِ غَيرَ عَمرِو بنِ عَبدِ وَدٍّ، فَإِنَّهُ ضَرَبَ فَرَسَهُ فَعَبَرَ بِهِ عَرضَهُ، و حَصَلَ في حَيِّزِ المَدينَةِ، فَأَخَذَ يَرتَجِزُ في مَمَرِّهِ و مَجيئِهِ عَلىٰ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و يُنادي بِالبِرازِ، و لا يُجيبُهُ أحَدٌ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله لِأَصحابِهِ و هُم مُطيفونَ بِهِ: أيُّكُم يَبرُزُ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَمرٍو، أضمَنُ لَهُ عَلَى اللّٰهِ الجَنَّةَ؟</span>

<span dir="rtl">فَلَم يُجِبهُ مِنهُم أحَدٌ؛ هَيبَةً لِعَمروٍ وَ استعظاماً لِأَمرِهِ. فَقامَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ علیه السلام. فَقالَ لَهُ: اِجلِس.</span>

<span dir="rtl">و نادىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أصحابَهُ دَفعَةً اُخرىٰ، فَلَم يَقُم مِنهُم أحَدٌ، وَ القَومُ ناكِسوا رُؤوسِهِم. فَقامَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ علیه السلام. فَأَمَرَهُ بِالجُلوسِ.</span>

<span dir="rtl">و نادَى</span>‌ <span dir="rtl">الثّالِثَةَ، فَلَمّا لَم يُجِبهُ أحَدٌ سِواهُ، استَدناهُ و عَمَّمَهُ بِيَدِهِ، و أَمَرَهُ بِالبُروزِ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَدُوِّهِ. فَتَقَدَّمَ إلَيهِ، ورَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَقولُ: بَرَزَ الإيمانُ كُلُّهُ إلَى</span>‌ <span dir="rtl">الشِّركِ كُلِّهِ.</span><ref><span dir="rtl">کنز الفوائد: ج ۱ ص ۲۹۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">295.</span> <span dir="rtl">كنز الفوائد: در حدیثی روایت شده است که [در جنگ خندق،] مشركان، بيست و چند شب، خندق را در ميان گرفته بودند و كسى از آنان از خندق عبور نكرد، بجز عمرو بن عبدِ وَد كه اسبش را هى زد و از خندق گذشت و در طرف مدينه قرار گرفت. او به سوى پيامبر خدا صلی الله علیه و آله می</span>‌<span dir="rtl">رفت و می</span>‌<span dir="rtl">آمد و رجز می</span>‌<span dir="rtl">خواند و مبارز می</span>‌<span dir="rtl">طلبيد؛ امّا كسى جوابش را نمی</span>‌<span dir="rtl">داد. پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به يارانش كه گرداگردش را گرفته بودند، فرمود: «كدام يک از شما به جنگ عمرو می</span>‌<span dir="rtl">رود و من در نزد خداوند، بهشت را برايش ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم؟».</span>

<span dir="rtl">هيچ يک از آنان از ترس عمرو، جواب پيامبر صلی الله علیه و آله را نداد. على بن ابى طالب علیه السلام برخاست. پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «بنشين».</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله بار ديگر از يارانش خواست؛ امّا اين بار نيز كسى بر نخاست و همگى سرهايشان را به زير انداخته بودند. دوباره على بن ابى طالب علیه السلام برخاست و باز پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود كه بنشيند.</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله بار سوم به يارانش فرمود و اين بار نيز جز على علیه السلام، كسى اجابت نكرد. پس، پيامبر صلی الله علیه و آله او را به نزديک خود، فرا خواند و با دست خويش، دستار بر سرش نهاد و فرمود كه به جنگ دشمنش برود و على علیه السلام به سوى او رفت، و پيامبر خدا صلی الله علیه و آله پیوسته می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «همۀ ايمان به مبارزه با همۀ شرک رفت».</span>

<span dir="rtl">296.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اِضمَنوا لي سِتَّةً أضمَن لَكُمُ الجَنَّةَ: لاتَظلِموا عِندَ قِسمَةِ مَواريثِكُم، و لا تُغِلّوا غَنائِمَكُم، و لا تَجتَنِبوا عَن قِتالِ عَدُوِّكُم، وَ امنَعُوا ظالِمَكُم مِن مَظلومِكُم، و أَنصِفُوا النّاسَ مِن أنفُسِكُم، و لا تَحمِلوا عَلَى اللّٰهِ ذُنوبَكُم.</span><ref><span dir="rtl">تیسیر المطالب: ص ۳۹۵ عن أبي أمامة، المعجم الکبیر: ج ۸ ص ۲۸۲ ح ۸۰۸۲ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">296.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">شش كار را برايم تعهّد كنيد، من بهشت را برايتان متعهّد می</span>‌<span dir="rtl">شوم: در هنگام تقسيم ميراثتان، ستم روا مداريد، به غنايمتان دستبرد نزنيد، از جنگيدن با دشمنتان دورى نكنيد، ستمگرتان را از ستم‌ديده‌تان باز داريد، با مردم، انصاف بورزيد و گناهانتان را به گردن خدا نيندازيد.</span>

<span id="من-ضمن-له-أمیر-المؤمنین-علیه-السلام-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۲ / ۳: مَن ضَمِنَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام الجَنَّةَ</span> ==

<span dir="rtl">۱۲ / ۳: كسانى كه امیر مؤمنان علیه السلام بهشت را برايشان ضمانت كرده است</span>

<span dir="rtl">297.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ضَمِنتُ لِسِتَّةٍ الجَنَّةَ: رَجُلٌ خَرَجَ بِصَدَقَةٍ فَماتَ؛ فَلَهُ الجَنَّةُ، و رَجُلٌ خَرَجَ يَعودُ مَريضاً فَماتَ؛ فَلَهُ الجَنَّةُ، و رَجُلٌ خَرَجَ مُجاهِداً في سَبِيلِ اللّٰهِ فَماتَ؛ فَلَهُ الجَنَّةُ، و رَجُلٌ خَرَجَ حاجّاً فَماتَ؛ فَلَهُ الجَنَّةُ، و رَجُلٌ خَرَجَ إلَى الجُمُعَةِ فَماتَ؛ فَلَهُ الجَنَّةُ، و رَجُلٌ خَرَجَ في جَنازَةٍ رَجُلٍ مُسلِمٍ فَماتَ؛ فَلَهُ الجَنَّةُ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۴۰ ح ۳۸۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">297.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">من بهشت را براى شش كس ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم: مردى كه براى دادن صدقه</span>‌<span dir="rtl">اى [واجب يا مستحبّى] بيرون رود [تا آن را به اهلش برساند] و [در راه] بميرد، بهشتى است؛ مردى كه براى عيادت بيمارى بيرون رود و بميرد، بهشتى است؛ مردى كه براى جهاد در راه خدا بيرون رود و بميرد، بهشتى است؛ مردى كه براى حج بيرون رود و بميرد، بهشتى است؛ مردى كه براى شركت در نماز جمعه بيرون رود و بميرد، بهشتى است؛ و مردى كه براى تشييع جنازۀ مرد مسلمانى بيرون رود و بميرد، بهشتى است.</span>

<span id="من-ضمن-له-الإمام-الباقر-علیه-السلام-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۲ / ۴: مَن ضَمِنَ لَهُ الإمامُ الباقِرُ علیه السلام الجَنَّةَ</span> ==

<span dir="rtl">۱۲ / ۴: كسانى كه امام باقر علیه السلام بهشت را برايشان ضمانت كرده است</span>

<span dir="rtl">298.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خَرَجتُ أنا و أبي ذاتَ يَومٍ إلَى المَسجِدِ، فَإِذا هُوَ بِأُناسٍ مِن أصحابِهِ بَينَ القَبرِ وَ المِنبَرِ، فَدَنا مِنهُم و سَلَّمَ عَلَيهِم و قالَ:</span>

<span dir="rtl">إنّي وَ اللّٰهِ لَأُحِبُّ ريحَكُم و أرواحَكُم، فَأَعينونا عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">ذٰلِكَ بِوَرَعٍ وَ اجتِهادٍ، وَ اعلَموا أنَّ وَلايَتَنا لا تُنالُ إلّا بِالوَرَعِ وَ الاجتِهادِ. مَنِ ائتَمَّ مِنكُم بِقَومٍ فَليَعمَل بِعَمَلِهِم.</span>

<span dir="rtl">أنتُم شيعَةُ اللّٰهِ، و أَنتُم أنصارُ اللّٰهِ، و أَنتُمُ السّابقونَ الأَوَّلونَ، وَ السّابِقونَ الآخِرونَ، وَ السّابِقونَ فِي الدُّنيا إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مَحَبَّتِنا، وَ السّابِقونَ فِي الآخِرَةِ إلَى الجَنَّةِ، ضَمِنتُ لَكُمُ الجَنَّةَ بِضَمانِ اللّٰهِ عزّ و جلّ و ضَمانِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله، و أَنتُمُ الطَّيِّبونَ و نِساؤُكُمُ الطَّيِّباتُ، كُلُّ مُؤمِنَةٍ حَوراءُ، و كُلُّ مُؤمِنٍ صِدّيقٌ</span><ref><span dir="rtl">فضائل الشیعة: ص ۵۱ ح ۸ عن محمّد بن حمران، الکافي: ج ۸ ص ۲۱۲ ح ۲۵۹ نحوه، الأمالي للصدوق: ص ۷۲۵ ح ۹۹۲، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۶۵ ح ۱۱۸</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">298.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">روزى، من و پدرم به مسجد رفتيم. در این هنگام، او گروهى از يارانش را ديد كه ميان قبر و منبر [پيامبر صلی الله علیه و آله</span>‌<span dir="rtl">]، گرد آمده</span>‌<span dir="rtl">اند. به نزديکشان رفت و سلام گفت و فرمود: «به خدا سوگند كه من بوى شما و جان‌هاى شما را دوست مى</span>‌<span dir="rtl">دارم. پس با پارسايى و كوشايى، ما را در [ادامۀ</span>‌<span dir="rtl">] اين امر، كمک رسانيد و بدانيد كه ولايت ما، جز با پارسايى و كوشايى [در طاعت و عبادت</span>‌<span dir="rtl">] به دست نمى</span>‌<span dir="rtl">آيد. هر يک از شما به قومى اقتدا كند، بايد به كردار آنها عمل نمايد. شما شيعۀ خدا هستيد. شما ياران خدا هستيد.</span>

<span dir="rtl">شما اوّلين پيشتازان و آخرين پيشتازان هستيد. در دنيا به سوى محبّت ما و در آخرت به سوى بهشت، پيشى گرفته</span>‌<span dir="rtl">ايد. من با ضمانت خداوند عزّ و جلّ و ضمانت پيامبر صلی الله علیه و آله، بهشت را براى شما ضمانت مى</span>‌<span dir="rtl">كنم.</span><ref><span dir="rtl">يعنى: به سبب آن كه خداوند و پيامبر صلی الله علیه و آله بهشت را براى شما ضمانت كرده‏اند، يا از جانب خدا و به ‏فرمان او، بهشت را برايتان ضمانت مى‏كنم. احتمال هم دارد كه «باء» در متن عربى حديث به معناى «مَعَ» باشد، يعنى: همراه با ضمانت خدا و پيامبر صلی الله علیه و آله، من نيز برايتان ضمانت مى‏كنم</span>.</ref> <span dir="rtl">شما پاک هستيد و زنانتان نيز پاک</span>‌ <span dir="rtl">اند. هر زن مؤمنى، يک حورالعين است و هر مرد مؤمنى، صدّيق</span><ref><span dir="rtl">صدّيق: موحّد راستين. كسى كه كردارش، گفتارش را تصديق مى‏كند و كسى كه در همۀ كارهايش، ظاهر و باطنش يكسان است</span>.</ref> <span dir="rtl">است».</span>

<span dir="rtl">299.</span> <span dir="rtl">الخرائج و الجرائح عن أبي بصير: حَدَّثَني عَلِيُّ بنُ دَرّاجٍ عِندَ المَوتِ أنَّهُ دَخَلَ عَلىٰ أبي جَعفَرٍ علیه السلام و قالَ: إنَّ المُختارَ استَعمَلَني عَلىٰ بَعضِ أعمالِهِ و أصبَتُ مالاً، فَذَهَبَ بَعضُهُ و أكَلتُ و أعطَيتُ بَعضاً، فَأَنا اُحِبُّ أن تَجعَلَني في حِلٍّ مِن ذٰلِكَ. قالَ: أنتَ مِنهُ في حِلٍّ.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ: و إنَّ فُلاناً حَدَّثَني أنَّهُ سَأَلَ الحَسَنَ بنَ عَلِيِّ علیه السلام أن يُقطِعَنا أرضاً في الرَّجعَةِ، فَقالَ لَهُ الحَسَنُ علیه السلام: «أنا أصنَعُ بِكَ ما هُوَ خَيرٌ مِن ذٰلِكَ: أضمَنُ لَكَ الجَنَّةَ عَلَيَّ و عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">آبائي»؛ فَهَل كانَ هٰذا؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ لِأَبي جَعفَرٍ علیه السلام عِندَ ذٰلِكَ: اِضمَن لِيَ الجَنَّةَ - عَلَيكَ و عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">آبائِكَ السَّلامُ - كَما ضَمِنَ الحَسَنُ علیه السلام لِفُلانٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ أبو بَصيرٍ: حَدَّثَني هُوَ بِهٰذا ثُمَّ ماتَ، و ما حَدَّثتُ بِهٰذا أحَداً. ثُمَّ خَرَجتُ و دَخَلتُ المَدينَةَ، فَدَخَلتُ عَلىٰ أبي جَعفَرٍ علیه السلام، فَلَمّا نَظَرَ إلَيَّ قالَ: ماتَ عَلِيٌّ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: نَعَم، و رَحِمَهُ اللّٰهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: حَدَّثَكَ كَذا و كَذا - فَلَم يَدَع شَيئاً مِمّا حَدَّثَني عَلِيّاً إلّاحَدَّثَني بِهِ -.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ: وَ اللّٰهِ ما كانَ عِندي حينَ حَدَّثَني هُوَ بِهٰذا أحَدٌ و لا خَرَجَ مِنّي إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أحَدٍ، فَمِن أينَ عَلِمتَ هٰذا؟!</span>

<span dir="rtl">فَغَمَزَ فَخِذي بِيَدِهِ فَقالَ: هيه، هيه! اُسكُتِ الآنَ.</span><ref><span dir="rtl">الخرائج و الجرائح: ج ۲ ص ۷۲۹ ح ۳ و راجع بصائر الدرجات: ص ۲۴۸ ح ۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">299.</span> <span dir="rtl">الخرائج و الجرائح</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: على بن دَرّاج در حال احتضار برايم نقل كرد كه بر امام باقر علیه السلام وارد شده و گفته: مختار، مرا براى انجام دادن برخى كارهايش گماشت و من مالى را به دست آوردم. مقدارى از آن از دست رفت، مقدارى را خودم برداشتم و مصرف كردم و مقدارى را هم بخشيدم. مايلم كه آن را برايم حلال كنيد.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «حلالت باشد».</span>

<span dir="rtl">[ابن درّاج گفت:] گفتم: فلانى برايم روايت كرد كه از امام حسن علیه السلام خواسته كه زمينى را در رَجعه به ما واگذار نمايد و امام حسن علیه السلام به او فرموده: «من برايت بهتر از اين را انجام می</span>‌<span dir="rtl">دهم. بهشت را برايت ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم. بر عهدۀ من و پدرانم باشد!». آيا چنين چيزى بوده؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى».</span>

<span dir="rtl">[ابن درّاج ادامه داد:] به امام باقر علیه السلام گفتم: آيا شما هم براى من، بهشت را تضمين می</span>‌<span dir="rtl">كنى ـ سلام بر تو و بر پدرانت ـ، همان طور كه امام حسن علیه السلام براى فلانى تضمين كرد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى».</span>

<span dir="rtl">على بن درّاج اين را به من گفت و مُرد و من هم اين خبر را به كسى نگفتم. سپس رفتم و وارد مدينه شدم و خدمت امام باقر علیه السلام رسيدم. وقتى به من نگاه انداخت، فرمود: «على در گذشت؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آرى. خدا رحمتش كند!</span>

<span dir="rtl">فرمود: «فلان و بهمان مطلب را به تو گفت» و از آنچه على بن درّاج به من گفته بود، چيزى را فروگذار نكرد، مگر اين كه به من فرمود.</span>

<span dir="rtl">گفتم: به خدا سوگند، آن هنگام كه على اين حرف</span>‌<span dir="rtl">ها را به من گفت، هيچ كس نزد من نبود و از ناحيۀ من هم به كسى گفته نشده است. پس شما از كجا اينها را فهميدید؟</span>

<span dir="rtl">ايشان ران مرا با دستش فشار داد و فرمود: «خاموش، خاموش! اكنون ساكت باش».</span>

<span id="من-ضمن-له-الإمام-الصادق-علیه-السلام-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۲ / ۵: مَن ضَمِنَ لَهُ الإمامُ الصّادِقُ علیه السلام الجَنَّةَ</span> ==

<span dir="rtl">۱۲ / ۵: كسانى كه امام صادق علیه السلام بهشت را برايشان ضمانت كرده است</span>

<span dir="rtl">300.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن يَضمَنُ لي أربَعَةً بِأَربَعَةِ أبياتٍ فِي الجَنَّةِ؟ أنفِق و لا تَخَف فَقراً، و أفشِ السَّلامَ فِي العالَمِ، وَ اترُكِ المِراءَ و إن كُنتَ مُحِقّاً، و أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۴۴ ح ۲ و ج ۴ ص ۴۴ ح ۱۰ کلاهما عن معاویة بن وهب، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۶۲ ح ۱۷۱۱، الخصال: ص ۲۲۳ ح ۵۲، بحار الأنوار: ج ۹۶ ص ۱۲۰ ح ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">300.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چه كسى چهار چيز را به من تضمين می</span>‌<span dir="rtl">دهد تا من چهار خانه در بهشت را براى او تضمين كنم؟ انفاق كن و از تنگ‌دستى مترس؛ به همه در هر كجا سلام كن؛ مجادله كردن را رها كن، اگر چه حق به جانب تو باشد؛ و با مردم، انصاف داشته باش.</span>

<span dir="rtl">301.</span> <span dir="rtl">مشكاة الأنوار عن عبد الملك النوفلي: دَخَلتُ عَلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام قالَ: أبلِغ مَوالِيَّ عَنِّي السَّلامَ و أخبِرهُم أنّي أضمَنُ لَهُمُ الجَنَّةَ ما خَلا سَبعاً: مُدمِنُ خَمرٍ أو مَيسِرٍ، أو رادٌّ عَلىٰ مُؤمِنٍ، أو مُستَكبِرٌ عَلىٰ مُؤمِنٍ، أو مَنَعَ مُؤمِناً مِن حاجَةٍ، أو مَن أتاهُ مُؤمِنٌ في حاجَةٍ فَلَم يَقضِها لَهُ، أو مَن خَطَبَ إلَيهِ مُؤمِنٌ فَلَم يُزَوِّجهُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: لا وَاللّٰهِ، لا يَرِدُ عَلَيَّ أحَدٌ مِمَّن وَحَّدَ اللّٰهَ بِكَمالِهِ كائِناً مَن كانَ فَاُخَلّي بَينَهُ و بَينَ مالي. فَقالَ: صَدَقتَ، إنَّكَ صِدّيقٌ قَدِ امتَحَنَ اللّٰهُ قَلبَكَ لِلتَّسليمِ وَ الإيمانِ.</span><ref><span dir="rtl">مشکاة الأنوار: ص ۱۸۲ ح ۴۶۸، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۲۰۰ ح ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">301.</span> <span dir="rtl">مشكاة الأنوار</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد الملک نَوفلى</span> -<span dir="rtl">: خدمت امام صادق علیه السلام رسيدم. فرمود: «از من به دوستدارانم سلام برسان و به آنان بگو كه: من بهشت را برايشان ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم، مگر براى هفت نفر: شرابخوار، يا قمارباز، يا آن كه مؤمنى را رد كند، يا آن كه بر مؤمنى بزرگى فروشد، يا آن كه مؤمنى را از حاجتى محروم سازد، يا آن كه مؤمنى حاجتى نزد او آورَد و او حاجتش را برآورده نسازد، يا آن كه مؤمنى دخترش را از او خواستگارى كند و او موافقت نكند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: به خدا سوگند، هر مؤمنى كه موحّد كامل باشد و [براى حاجتى] نزد من آيد، هر كس كه باشد، دست او را در اموالم كاملاً باز می</span>‌<span dir="rtl">گذارم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «درست می</span>‌<span dir="rtl">گويى. تو، مؤمن راستينى هستى كه خداوند، دلت را براى تسليم و ايمان، خالص گردانيده است».</span>

<span id="الفصل-الثالث-عشر-موانع-دخول-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الثالث عشر: مَوانِعُ دُخولِ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل سیزدهم: موانع ورود به بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قالُوا إنَّ اللّٰهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَ قالَ الْمَسِيحُ يا بَنِي إسْرائِيلَ اعْبُدُوا اللّٰهَ رَبِّي وَ رَبَّكُمْ إنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللّٰهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَ مَأْواهُ النَّارُ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ أنْصارٍ).</span><ref><span dir="rtl">المائدة: ۷۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">(كسانى كه گفتند: «خدا همان مسيح پسر مريم است»، قطعاً كافر شدند، حال آن كه مسيح، خود، می</span>‌<span dir="rtl">گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى بنى اسرائيل! خدا را كه پروردگار من و شماست، بندگى كنيد، كه هر كس به خدا شرک آورد، قطعاً خدا بهشت را بر او حرام ساخته و جايگاهش آتش است و ستمكاران، ياورانى ندارند).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أبْوابُ السَّماءِ وَ لا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتّیٰ يَلِجَ الْجَمَلُ في سَمِّ الْخِياطِ وَ كَذٰلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمينَ).</span><ref><span dir="rtl">الأعراف: ۴۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(كسانى كه آيات ما را دروغ شمردند و در [پذيرفتن] آنها تكبّر ورزيدند، درهاى آسمان را برايشان نمی</span>‌<span dir="rtl">گشايند و در بهشت وارد نمی</span>‌<span dir="rtl">شوند، مگر آن كه شتر</span><ref><span dir="rtl">«جَمَل» كه در اصل عربىِ آيه به كار رفته، هم به معناى شتر و هم به معناى طناب كِشتى است. در هر دو صورت، اشاره به اين است كه كسانى كه آيات الهى را تكذيب می‏كنند و از پذيرفتن ايمان كبر می‏ورزند، امكان ندارد به بهشت داخل شوند</span>.</ref> <span dir="rtl">در سوراخ سوزنْ داخل شود، و بدين سان، بزهكاران را سزا می</span>‌<span dir="rtl">دهيم).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">302.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ألا كُلُّكُم يَدخُلُ الجَنَّةَ، إلّا مَن شَرَدَ عَلَى اللّٰهِ شِرادَ البَعيرِ</span><ref><span dir="rtl">شَرَد البعیر شِراداً: إذا نَفَر و ذهب في الأرض (النهایة: ج ۲ ص ۴۵۷ «شرد</span>»).</ref> <span dir="rtl">عَلىٰ أهلِهِ.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۸ ص ۲۸۸ ح ۲۲۲۸۹ عن أبي أمامة الباهلي، المستدرك على الصحیحین: ج ۱ ص ۱۲۳ ح ۱۸۴؛ المجازات النبویّة: ص ۴۲۵ ح ۳۴۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">302.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هان! همۀ شما به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رويد، بجز كسى كه از خدا فرارى باشد، آن سان كه اشتر از صاحبش فرارى می</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span dir="rtl">303.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ حَرَّمَ الجَنَّةَ عَلىٰ كُلِّ فَحّاشٍ بَذِيٍّ، قَليلِ الحَياءِ، لا يُبالي ما قالَ و لا ما قيلَ لَهُ، فَإِنَّكَ إن فَتَّشتَهُ لَم تَجِدهُ إلّا لِغَيَّةٍ</span><ref><span dir="rtl">لِغَیَّةٍ: هو نقیض قولك: لِرَشدَةٍ (لسان العرب: ج ۱۵ ص ۱۴۴ «غیا»). و قال الجوهري: یقال: هو وَلَدُ غَیَّةٍ: أي وَلَدُ زَنیَةٍ، کما یُقال في نقیضه: وَلَدُ رَشدَةٍ (تاج العروس: ج ۲۰ ص ۳۳ «غوو</span>»).</ref> <span dir="rtl">أو شِركِ شَيطانٍ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۳۲۳ ح ۳، الزهد للحسین بن سعید: ص ۷ ح ۱۲ کلاهما عن سلیم بن قیس عن الإمام عليّ علیه السلام، تحف العقول: ص ۴۴ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۹ ص ۱۱۲ ح ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">303.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداوند، بهشت را بر هر زشتگوى بدزبانِ بى‌حيايى كه باكى ندارد چه می</span>‌<span dir="rtl">گويد و چه به او گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود، حرام [و ممنوع] كرده است؛ زيرا اگر در بارۀ چنين كسى بررسى كنى، خواهى ديد كه يا سرِ راهى [با نطفۀ حرام] است و يا شيطان در نطفه</span>‌<span dir="rtl">اش شريک شده است.</span>

<span dir="rtl">304.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لا يَدخُلُ الجَنَّةَ قَتّاتٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">القَتّات: هو النمّام. و قیل: النمّام: الذي یکون مع القوم یتحدّثون فیَنُمّ علیهم، و القَتّات: الذي یتسمّع على القوم و هم لا یعلمون، ثمّ یَنِمّ (النهایة: ج ۴ ص ۱۱ «قتت</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۷ ح ۴۹۶۸ عن حسین بن زید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، الأمالي للطوسي: ص ۳۸۳ ح ۸۲۵، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۲۶۵ ح ۸؛ صحیح البخاري: ج ۵ ص ۲۲۵۰ ح ۵۷۰۹ عن حذیفة</span>.</ref>

<span dir="rtl">304.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خبرچين، به بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">305.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في ذِكرِ ما خَصَّ اللّٰهُ تَعالىٰ بِهِ أهلَ البَيتِ علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ، أوحىٰ</span>‌ <span dir="rtl">إلَيَّ رَبّي جَلَّ جَلالُهُ فَقالَ:... يا مُحَمَّدُ، لَو أنَّ عَبداً عَبَدَني حَتّىٰ يَنقَطِعَ و يَصيرَ كَالشَّنِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الشِّنَان: الأسقِیَة الخَلِقَة، واحدها شَنّ (النهایة: ج ۲ ص ۵۰۶ «شنن</span>»).</ref> <span dir="rtl">البالي، ثُمَّ أتاني جاحِداً لِوَلايَتِهِم، فَما أسكَنتُهُ جَنَّتي، و لا أظلَلتُهُ تَحتَ عَرشي.</span><ref><span dir="rtl">کمال الدین: ص ۲۵۲ ح ۲، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۵۸ ح ۲۷ کلاهما عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص ۲۴۵ ح ۵۸ و راجع مئة منقبة: ص ۶۳ و تفسیر فرات:ص ۷۴ ح ۴۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">305.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بيان امتيازاتى كه خداى بلندمرتبه به اهل بيت علیهم السلام اختصاص داده است</span> -<span dir="rtl">: شبى كه به آسمان (معراج) برده شدم، پروردگارم عزّ و جلّ به من وحى كرد و فرمود: «...</span>‌<span dir="rtl">اى محمّد! اگر بنده‌اى چندان مرا عبادت كند كه از هم بگسلد و مانند مَشکِ پوسيده شود، امّا با انكار ولايت ايشان (اهل بيت) نزد من آيد، هرگز او را در بهشتم جاى نمی</span>‌<span dir="rtl">دهم و در زير سايۀ عرشم در نمی</span>‌<span dir="rtl">آورم».</span>

<span dir="rtl">306.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حُرِّمَتِ الجَنَّةُ عَلىٰ مَن ظَلَمَ أهلَ بَيتي، و عَلىٰ مَن قاتَلَهُم، و عَلَى المُعينِ عَلَيهِم، و عَلىٰ مَن سَبَّهُم،</span>‌ <span dir="rtl">(أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللّٰهُ وَ لا يَنْظُرُ إلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ ألِيمٌ)</span><ref><span dir="rtl">آل عمران: ۷۷</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۳۴ ح ۶۵ عن داوود بن سلیمان الفرا عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام‏، صحیفة الإمام الرضا علیه السلام: ص ۹۹ ح ۳۹، الأمالي للطوسي: ص ۱۶۴ ح ۲۷۲ کلاهما عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۲۲۲ ح ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">306.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، حرام شده است بر كسى كه به اهل بيتم ستم كند، يا كسى كه با آنان بجنگد، يا بر ضدّ آنان كمک رساند و يا كسى كه به ايشان ناسزا گويد. (چنين كسانى را در آخرت، بهره</span>‌<span dir="rtl">اى نيست و خدا روز قيامت با آنان سخن نمی</span>‌<span dir="rtl">گويد و به ايشان نمی</span>‌<span dir="rtl">نگرد و پاكشان نمی</span>‌<span dir="rtl">گرداند، و عذابى دردناک خواهند داشت).</span>

<span dir="rtl">307.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن صَلّىٰ عَلَيَّ و لَم يُصَلِّ عَلىٰ آلي، لَم يَجِد رِيحَ الجَنَّةِ، و إِنَّ رِيحَها لَيوجَدُ مِن مَسيرَةِ خَمسِمِئَةِ عامٍ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۲۶۷ ح ۲۹۱ عن أبان بن تغلب عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام، الأمالي للطوسي: ص ۴۲۴ ح ۹۴۸ عن عبد اللّٰه بن الحسن عن أبیه عن جدّه عنه صلی الله علیه و آله، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۱۴۸ ح ۸۲۵، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۶ ح ۱۵۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">307.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كه بر من صلوات فرستد و بر خاندان من صلوات نفرستد، بوى بهشت را نخواهد يافت، در حالى كه بوى آن از فاصلۀ پانصد سال [راه]، احساس می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">308.</span> <span dir="rtl">كتاب من لا يحضره الفقيه: قالَ [رَسولُ اللّٰهِ</span>‌<span dir="rtl">] صلی الله علیه و آله: إنَّ الجَنَّةَ لَتوجَدُ ريحُها مِن مَسيرَةِ خَمسِمِئَةِ عامٍ، و لا يَجِدُها عاقٌّ و لا دَيّوثٌ.</span>

<span dir="rtl">قيلَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، و مَا الدَّيّوثُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: الَّذي تَزني امرَأَتُهُ و هُوَ يَعلَمُ بِها.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۴۴ ح ۴۵۴۲، الخصال: ص ۳۷ ح ۱۵، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۲۴۰ ح ۱۰۲۸ کلاهما عن الإمام الباقر علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۷۹ ص ۱۱۴ ح ۱ و راجع مسند ابن حنبل: ج ۲ ص ۳۵۱ ح ۵۳۷۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">308.</span> <span dir="rtl">كتاب من لايحضره الفقيه: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «بوى بهشت، از مسافت پانصد سال راه، به مشام می</span>‌<span dir="rtl">رسد؛ امّا چنين بويى را نافرمان‌بردار از پدر و مادر و دَيّوث، استشمام نمی</span>‌<span dir="rtl">كنند».</span>

<span dir="rtl">گفته شد:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! ديّوث كيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «مردى است كه همسرش زنا می</span>‌<span dir="rtl">دهد و او از آن آگاه است [و اهمّيت نمی</span>‌<span dir="rtl">دهد]».</span>

<span dir="rtl">309.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أربَعَةٌ حَقٌّ عَلَى اللّٰهِ ألّا يُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ و لا يُذيقَهُم نَعيمَها: مُدمِنُ الخَمرِ، و آكِلُ الرِّبا، و آكِلُ مالِ اليَتيمِ بِغَيرِ حَقٍّ، وَ العاقُّ لِوالِدَيهِ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۲ ص ۴۳ ح ۲۲۶۰ عن أبي هریرة، شعب الإیمان: ج ۴ ص ۳۹۷ ح ۵۵۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">309.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چهار كس</span>‌ <span dir="rtl">اند كه بر خداست آنان را به بهشت، داخل نمی‌گرداند و نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى آن را به آنان نمی‌چشاند: باده‌گسار، رباخوار، به ناحق خورندۀ مال يتيم، و نافرمان‌بردار از پدر و مادر خويش.</span>

<span dir="rtl">310.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ طَيِّبَةٌ، طَيَّبَهَا اللّٰهُ و طَيَّبَ ريحَها، يوجَدُ ريحُها مِن مَسيرَةِ ألفَي عامٍ، و لا يَجِدُ ريحَ الجَنَّةِ عاقٌّ، و لا قاطِعُ رَحِمٍ، و لا مُرخِي الإِزارِ خُيَلاءَ</span><ref><span dir="rtl">الخُیَلاء ـ بالضمّ و الکسر ـ : الکِبْر و العُجب (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۲۲۸ «خیل</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۶ ص ۵۰ ح ۶، تهذیب الأحکام: ج ۸ ص ۱۱۳ ح ۳۹۰، مستطرفات السرائر (کتاب الحسن بن محبوب): ص ۸۵ ح ۳۰ کلّها عن یونس بن رباط عن الإمام الصادق علیه السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">310.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت، جای پاکی است! خداوند، آن را پاکیزه و خوش‌بو قرار داده است و بويش از مسافت دو هزار سال راه، به مشام می</span>‌<span dir="rtl">رسد؛ امّا كسى كه از پدر و مادرش نافرمانى كند و كسى كه با خويشاوندش قطع رابطه كند و كسى كه از روى تكبّر، دامن‌كشان راه رود، بوى بهشت را استشمام نمی</span>‌<span dir="rtl">كنند.</span>

<span dir="rtl">311.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>:<span dir="rtl">إيّاكُم و عُقوقَ الوالِدَينِ؛ فَإِنَّ رِيحَ الجَنَّةِ توجَدُ مِن مَسيرَةِ ألفِ عامٍ و لا يَجِدُها عاقٌّ، و لا قاطِعُ رَحِمٍ، و لا شَيخٌ زانٍ، و لا جارٌّ إزارَهُ خُيَلاءَ، إنَّما الكِبرِياءُ لِلهِ رَبِّ العالَمينَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۳۴۹ ح ۶ عن محمّد بن فرات عن الإمام الباقر علیه السلام، مشکاة الأنوار: ج ۲۸۱ ح ۸۴۴ عن الإمام الباقر علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۶۲ ح ۲۷؛ المعجم الأوسط: ج ۶ ص ۱۸ ح ۵۶۶۴ عن جابر بن عبد اللّٰه</span>.</ref>

<span dir="rtl">311.</span> <span dir="rtl">پیامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">از نافرمانى پدر و مادر بپرهیزید؛ زیرا فرزند نافرمان از پدر و مادر، و کسى که از خویشاوندان ببُرد و پیرمرد زناکار و کسى که متکبّرانه راه رود، بوى بهشت را - که از هزار سال راه به مشام مى</span>‌<span dir="rtl">رسد - استشمام نمى</span>‌<span dir="rtl">کنند. کبریا تنها از آنِ خداست که پروردگار جهانیان است.</span>

<span dir="rtl">312.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">معاني الأخبار عن جابر: قال]أبو جَعفَرٍ الباقِرُ[: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: «أَخبَرَني جَبرَئيلُ علیه السلام أنَّ ريحَ الجَنَّةِ يوجَدُ مِن مَسيرَةِ ألفِ عامٍ، ما يَجِدُها عاقٌّ، و لا قاطِعُ رَحِمٍ، و لا شَيخٌ زانٍ، و لا جارٌّ إزارَهُ خُيَلاءَ، و لا فَتّانٌ، و لا مَنّانٌ، و لا جَعظَرِيٌّ».</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: فَمَا الجَعظَرِيُّ؟ قالَ علیه السلام: الَّذي لا يَشبَعُ مِنَ الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۳۳۰ ح ۱، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۳ ح ۱۷۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">312.</span> <span dir="rtl">معانى الأخبار</span> - <span dir="rtl">به نقل از جابر</span> -<span dir="rtl">: از امام باقر علیه السلام فرمود: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «جبرئيل علیه السلام به من خبر داد كه بوى بهشت از فاصلۀ هزار سال راه به مشام می</span>‌<span dir="rtl">رسد؛ ولى فرزندِ ناخلف و كسى كه از خويشاوند بِبُرد و پيرمرد زناكار و كسى كه متكبّرانه راه رود و فتنه‌انگيز و منّت‌گذار و جَعظَرى، آن را نمی</span>‌<span dir="rtl">يابند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: جَعظَرى چيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسى كه از دنيا سير نمی</span>‌<span dir="rtl">شود».</span>

<span dir="rtl">313.</span> <span dir="rtl">الإمام الصّادق عن آبائه علیهم السلام: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: لَمّا خَلَقَ اللّٰهُ جَنَّةَ عَدنٍ خَلَقَ لَبِنَها مِن ذَهَبٍ يَتَلَألَأُ، و مِسكٍ مَدوفٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">مَدُوف: أي مخلوط و ممزوج (مجمع البحرین: ج ۱ ص ۶۲۰ «دوف</span>»).</ref><span dir="rtl">، ثُمَّ أمَرَها فَاهتَزَّت و نَطَقَت، فَقالَت: أنتَ اللّٰهُ، لا إلٰهَ إلّا أنتَ الحَيُّ القَيّومُ، فَطوبىٰ لِمَن قُدِّرَ لَهُ دُخولي.</span>

<span dir="rtl">قالَ اللّٰهُ تَعالىٰ: و عِزَّتي و جَلالي وَ ارتِفاعِ مَكاني! لا يَدخُلُكِ مُدمِنُ خَمرٍ، و لا مُصِرٌّ عَلىٰ رِباً، و لا فَتّانٌ؛ و هُوَ النَّمّامُ، و لا دَيّوثٌ؛ و هُوَ الَّذي لا يَغارُ و يُجتَمَعُ في بَيتِهِ عَلَى الفُجورِ، ولا قَلّاعٌ؛ وهُوَ الَّذي يَسعىٰ بِالنّاسِ عِندَ السُّلطانِ لِيُهلِكَهُم، و لا جَيّوفٌ؛ و هُوَ النَّبّاشُ، و لا خَتّارٌ؛ و هُوَ الَّذي لا يوفي بِالعَهدِ.</span><ref><span dir="rtl">النوادر للراوندي: ص ۱۲۹ ح ۱۵۸ عن الإمام الکاظم علیه السلام، دعائم الإسلام: ج ۲ ص ۹۴ عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۹ ح ۲۰۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">313.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «چون خداوند، بهشت عَدْن را آفريد، خشت آن را از طلاى درخشان و مُشکِ آميخته خلق كرد. سپس به آن فرمان داد و بهشت عدن، تكان خورد و به سخن آمد و گفت: تويى خدا. معبودى نيست جز تو زندۀ جاويدان. خوشا به حال كسى كه وارد شدن به من برايش مقدّر شده باشد!</span>

<span dir="rtl">خداى بلندمرتبه فرمود: به عزّت و جلالم و بلندى جايگاهم، سوگند كه باده‌گسار و رباخوار و فتنه‌انگيز - که همان سخن‌چين است - و ديّوث - که آن كسى است كه در خانه</span>‌<span dir="rtl">اش زنا می</span>‌<span dir="rtl">شود و او غيرت به خرج نمی</span>‌<span dir="rtl">دهد - و قَلّاع - که آن كسى است كه نزد سلطان از مردم، سعايت می</span>‌<span dir="rtl">كند تا آنها را از بين ببرد - و جَيّوف - که همان كفن‌دزد است - و خَتّار - که آن كسى است كه به پيمان، وفا نمی</span>‌<span dir="rtl">كند - ‌، به تو قدم نخواهند گذاشت».</span>

<span dir="rtl">314.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مُحَرَّمَةٌ الجَنَّةُ عَلَى القَتّاتينَ المَشّائينَ بِالنَّميمَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۳۶۹ ح ۲ عن محمّد بن قیس، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۲۰۹ و فیه «الفتّانین» بدل «القتّاتین»، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۲۶۷ ح ۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">314.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت بر خبركشان</span><ref><span dir="rtl">واژۀ «قَتّات» در متن عربى، به معناى سخن‌چين يا كسى است كه دزدكى به صحبت‏هاى مردم گوش می‏دهد، خواه آن را به ديگران منتقل كند يا نكند و يا كسى است كه سخنان مردم را گوش می‏كند و آن را به دشمنشان اطّلاع می‏دهد (ر.ک: لسان العرب: ذیل «قتت</span>»).</ref> <span dir="rtl">سخن‌چين، حرام شده است.</span>

<span dir="rtl">315.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">حُرِّمَتِ الجَنَّةُ عَلَى الدَّيّوثِ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۵۳۷ ح ۸ عن عبد اللّٰه بن میمون القدّاح، ثواب الأعمال: ص ۲۶۲ ح ۳، مسائل عليّ بن جعفر: ص ۳۴۹ ح ۸۶۳ کلاهما عن الإمام الکاظم علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۹ ص ۱۱۴ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">315.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت بر دیّوث، حرام است.</span>

<span dir="rtl">316.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لا يَدخُلُ الجَنَّةَ سافِكُ الدَّمِ، و لا شارِبُ الخَمرِ، و لا مَشّاءٌ بِنَميمٍ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۷ ص ۲۷۳ ح ۱۱، الخصال: ص ۱۸۰ ح ۲۴۴، ثواب الأعمال: ص ۲۶۲ ح ۱ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۲۶۵ ح ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">316.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خونريز و شرابخوار و سخن‌چين، به بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">روند.</span>

<span dir="rtl">317.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ تَباركَ و تَعالىٰ آلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَلىٰ نَفسِهِ ألّا يُسكِنَ جَنَّتَهُ أصنافاً ثَلاثَةً: رادٌّ عَلَى اللّٰهِ عزّ و جلّ، أو رادٌّ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">إمامِ هُدىً، أو مَن حَبَسَ حَقَّ امرِئٍ مُؤمِنٍ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۱۵۱ ح ۱۸۵ عن أبي هارون المکفوف، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳۵۷ ح ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">317.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداى بزرگ و والا، با خويش عهد كرده است كه سه گروه را در بهشت خود، جاى ندهد: انكار كنندۀ خدا، انكار كنندۀ پيشواى هدايت، و كسى كه حقّ انسان مؤمنى را از وى باز دارد.</span>

<span id="الفصل-الرابع-عشر-نظام-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الرابع عشر: نِظامُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل چهاردهم: نظام بهشت</span>

<span id="جواز-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۱: جَوازُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۱: اجازه‌نامۀ ورود به بهشت</span>

<span dir="rtl">318.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">في أحوالِ المُؤمِنِ يَومَ القِيامَةِ</span> -<span dir="rtl">: فَإِذَا انتَهىٰ</span>‌ <span dir="rtl">إلىٰ بابِ الجَنَّةِ قيلَ لَهُ: هاتِ الجَوازَ، قالَ: هٰذا جَوازي مَكتوبٌ فيهِ: «بِسمِ اللّٰهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ، هٰذا جَوازٌ جائِزٌ مِنَ اللّٰهِ العَزيزِ الحَكيمِ لِفُلانِ بنِ فُلانٍ مِن رَبِّ العالَمينَ».</span>

<span dir="rtl">فَيُنادي مُنادٍ يُسمِعُ أهلَ الجَمعِ كُلَّهُم: ألا إنَّ فُلانَ بنَ فُلانٍ قَد سَعِدَ سَعادَةً لا يَشقىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بَعدَها أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۳۵۰ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۲۱۲ ح ۲۰۵ و راجع المعجم الکبیر: ج ۶ ص ۲۷۲ ح ۶۱۹۱ و مجمع البیان: ج ۱۰ ص ۵۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">318.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بیان احوال مؤمن در روز رستاخيز</span> -<span dir="rtl">: چون بر درِ بهشت رسد، به او گفته می</span>‌<span dir="rtl">شود: اجازه‌نامه‌ات (جَواز ورودت) را نشان بده.</span>

<span dir="rtl">او می</span>‌<span dir="rtl">گويد: اين، اجازه‌نامه‌ام است و در آن، نوشته است: «به نام خداى مهرگستر مهربان. اين، اجازه‌نامۀ عبور تأييد شده از سوى خداوند توانا و داناست، براى فلان پسر فلان، از جانب پروردگار جهانيان».</span>

<span dir="rtl">پس آواز دهنده‌اى، چنان كه همۀ جمعيت بشنوند، آواز می</span>‌<span dir="rtl">دهد كه: بدانيد فلان پسر فلان، به چنان سعادتى دست يافته است كه از اين پس، هرگز دچار نگون‌بختى نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">319.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">عَلِيٌّ يَومَ القِيامَةِ عَلَى الحَوضِ، لا يَدخُلُ الجَنَّةَ إلّا مَن جاءَ بِجَوازٍ مِن عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام.</span><ref><span dir="rtl">المناقب لابن المغازلي: ص ۱۱۹ ح ۱۵۶ عن ابن عبّاس، کشف الیقین: ص ۳۲۰ ح ۳۷۸، العمدة: ص ۳۷۳ ح ۷۳۴، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۱۴۲ ح ۱۵۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">319.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در روز قيامت، على، نگهبان حوض است و كسى وارد بهشت نمی</span>‌<span dir="rtl">شود، مگر اين كه اجازه‌نامۀ عبور از جانب على بن ابى طالب بياورد.</span>

<span id="تحية-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۲: تَحِيَّةُ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۲: درود بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ يَهْديهِمْ رَبُّهُمْ بِإيمانِهِمْ تَجْري مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ في</span>‌ <span dir="rtl">جَنَّاتِ النَّعيمِ * دَعْواهُمْ فيها سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِيَّتُهُمْ فيها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمينَ).</span><ref><span dir="rtl">یونس: ۹ ـ ۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به يقين، كسانى كه ايمان آورده</span>‌<span dir="rtl">اند و عمل</span>‌<span dir="rtl">هاى شايسته كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، آنها را پروردگارشان به سبب ايمانشان، [به قرب خويش] هدايت مى</span>‌<span dir="rtl">كند [و در آخرت] در باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى پرنعمت از زير [درختان و قصر] آنها نهرها روان</span>‌ <span dir="rtl">اند. * دعایشان در آن جا [اين است كه]: «منزّهى تو، ای خدا!» و درودشان در آن جا [از جانب خدا و با فرشتگان و يكديگر] سلام است و پايان دعايشان، اين است كه: ستایش، خدای را که پروردگار جهانيان است).</span>

<span dir="rtl">(وَ اُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ).</span><ref><span dir="rtl">إبراهیم: ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، وارد بهشت</span>‌<span dir="rtl">هايى گرديده می</span>‌<span dir="rtl">شوند كه در آنها جويبارها روان اند كه به اذن پروردگارشان در آن جا جاودانه به سر می</span>‌<span dir="rtl">برند و درودشان در آن جا سلام است).</span>

<span dir="rtl">(تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أعَدَّ لَهُمْ أجْراً كَرِيماً).</span><ref><span dir="rtl">الأحزاب: ۴۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(درودشان، در روزى كه ديدارش می</span>‌<span dir="rtl">كنند، سلام است و براى آنان، پاداشى نيكو آماده كرده است).</span>

<span dir="rtl">راجع: الحجر: ۴۶، یس: ۵۵ – ۵۸، الزمر: ۷۳.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: حجر: آیۀ ۴۶، یس: آیۀ ۵۵ - ۵۸، زمر: آیۀ ۷۳.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">320.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا قالَ العَبدُ: «سُبحانَ اللّٰهِ»، سَبَّحَ مَعَهُ ما دونَ العَرشِ، فَيُعطیٰ قائِلُها عَشرَ أمثالِها. و إِذا قالَ: «الحَمدُ لِلهِ»، أنعَمَ اللّٰهُ عَلَيهِ بِنِعَمِ الدُّنيا مَوصولاً بِنِعَمِ الآخِرَةِ، و هِيَ الكَلِمَةُ الَّتي يَقولُها أهلُ الجَنَّةِ إذا دَخَلوها، و يَنقَطِعُ الكَلامُ الَّذي يَقولونَهُ فِي الدُّنيا ما خَلا «الحَمدُ لِلهِ»، و ذٰلِكَ قَولُهُ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">: (دَعْواهُمْ فِيها سُبْحانَكَ اللّٰهُمَّ وَ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أنِ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِينَ).</span><ref><span dir="rtl">علل الشرائع: ص ۲۵۱ ح ۸ عن الحسن بن عبد اللّٰه عن آبائه عن الإمام الحسن علیه السلام، الأمالي للصدوق: ص ۲۵۵ ح ۲۷۹ عن الإمام الحسن علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، الاختصاص: ص ۳۴ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۹ ص ۲۹۵ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">320.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر گاه بنده «سبحان اللّٰه» بگويد، هر آنچه زير عرش است، هم‌صدا با او تسبيح می</span>‌<span dir="rtl">گويد و به گوينده‌اش ده برابر پاداش داده می</span>‌<span dir="rtl">شود و هر گاه «الحمد للّٰه» بگويد، خداوند، نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى دنيا را به او ارزانى می</span>‌<span dir="rtl">دارد و آنها را به نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى آخرت وصل می</span>‌<span dir="rtl">كند. «الحمد للّٰه»، گفته</span>‌<span dir="rtl">اى است كه اهل بهشت، هر گاه وارد آن شدند، می</span>‌<span dir="rtl">گويند و هر گونه سخنى كه در دنيا می</span>‌<span dir="rtl">گويند، قطع می</span>‌<span dir="rtl">شود، بجز «الحمد للّٰه» و اين، همان سخن خداى بلندمرتبه است كه: (دعايشان در آن جا «منزّهى تو،</span> ‌<span dir="rtl">اى خدا!» و درودشان در آن جا سلام است و پايان دعايشان، اين است كه: «ستايش، خداى را كه پروردگار جهانيان است»).</span>

<span dir="rtl">321.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خَطَبَ أميرُ المُؤمِنينَ علیه السلام فَقالَ:... جَعَلَ اللّٰهُ العاقِبَةَ لِلتَّقوىٰ</span>‌<span dir="rtl">، وَ الجَنَّةَ لِأَهلِها مَأوىً، دُعاؤُهُم فيها أحسَنُ الدُّعاءِ: «سُبحانَكَ اللّٰهُمَّ»، دَعاهُمُ المَولیٰ عَلىٰ ما آتاهُم</span>‌ <span dir="rtl">(وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أنِ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعالَمِينَ).</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۷۳ ح ۱۹۳ عن جابر الجعفي، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۳۵۰ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">321.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">امير مؤمنان علیه السلام به سخنرانى پرداخت و فرمود: «... خدا فرجام را از آنِ پرهيزگارى قرار داد و بهشت را خانۀ پرهيزگاران. دعايشان در آن جا بهترين دعاست: (منزّهى تو،</span> ‌<span dir="rtl">اى خدا!). دعايشان در پيشگاه مولاست، براى آنچه [از نعمت بهشت] به ايشان داده است: (و پايان دعايشان، اين است كه: ستايش، خداى را كه پروردگار جهانيان است)».</span>

<span dir="rtl">322.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في ذِكرِ أحوالِ أهلِ الجَنَّةِ</span> -<span dir="rtl">: يَجِيؤونَ فَيَدخُلونَ، فَإِذا أساسُ</span>‌<ref><span dir="rtl">في المصدر: «أسلس»، و التصویب من بحار الأنوار</span>.</ref> <span dir="rtl">بُيوتِهِم مِن جَندَلِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الجَندَل: الحجارة (لسان العرب: ج ۱۱ ص ۱۲۸ «جندل</span>»).</ref> <span dir="rtl">اللُّؤلُؤِ، و سُرُرٌ مَرفوعَةٌ و أَكوابٌ مَوضوعَةٌ، و نَمارِقُ مَصفوفَةٌ، و زَرابِيُّ مَبثوثَةٌ، و لَولا أنَّ اللّٰهَ تَعالىٰ قَدَّرَها لَهُم لَالتَمَعَت أبصارهُم بِما يَرَونَ، و يُعانِقونَ الأَزواجَ، و یَقعُدونَ عَلَى السُّرُرِ و يَقولونَ: (الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هَدانا لِهٰذا)</span><ref><span dir="rtl">الأعراف: ۴۳</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۱۰ ص ۷۲۷ عن عاصم بن ضمرة، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۱۷۰؛ المصنّف لابن أبي شیبة: ج ۸ ص ۷۵ ح ۵۱ عن الحارث نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">322. امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بيان احوال بهشتيان</span> -<span dir="rtl">: می</span>‌<span dir="rtl">آيند و وارد [بهشت] می</span>‌<span dir="rtl">شوند و خانه</span>‌<span dir="rtl">هاى خود را می</span>‌<span dir="rtl">بينند كه پايه</span>‌<span dir="rtl">هاى آنها از سنگ مرواريد است، و تخت‌هايى بر پا شده، و جام‌هايى نهاده و بالش‌هايى در كنار هم چيده، و فرش</span>‌<span dir="rtl">هايى گسترده شده. [چنان باشُكوه و خيره كننده‌ اند كه] اگر نبود اين كه خداوند بلندمرتبه، آنها را برايشان مقدّر كرده است، چشمانشان از آنچه می</span>‌<span dir="rtl">ديدند، كور می</span>‌<span dir="rtl">شد. با همسران معانقه می</span>‌<span dir="rtl">كنند و بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها می</span>‌<span dir="rtl">نشينند و می</span>‌<span dir="rtl">گويند: (ستايش، خداى را كه ما را به اين ره‌نمون شد).</span>

<span id="أول-من-يدخل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۳: أَوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ</span> ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۳: نخستين كسانى كه به بهشت، وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند</span>

<span id="أ---محمد-و-أهل-بيته-علیهم-السلام"></span>
=== <span dir="rtl">أ - مُحَمَّدٌ و أَهلُ بَيتِهِ علیهم السلام</span>‌ ===

<span dir="rtl">الف - محمّد صلی الله علیه و آله و خاندانش</span>

<span dir="rtl">323.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَى الأَنبِياءِ حَتّىٰ أدخُلَها، و مُحَرَّمَةٌ عَلَى الأُمَمِ كُلِّها حَتّىٰ تَدخُلَها شيعَتُنا أهلَ البَيتِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۷۴ ح ۸ عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر علیه السلام، الخصال: ص ۵۷۴ ح ۱ عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۴۳ ح ۶۵؛ المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۲۸۹ ح ۹۴۲ عن عمر بن الخطّاب نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">323.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت بر پيامبران، حرام است تا آن كه نخست، من داخل شوم، و نيز بر همهٔ امّت</span>‌<span dir="rtl">ها حرام است تا آن كه نخست، پيروان ما اهل بیت، به آن داخل شوند.</span>

<span dir="rtl">324.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أخبَرَني رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله أنَّ أوَّلَ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ أنا و فاطِمَةُ وَ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يا رَسولَ اللّٰهِ، فَمُحِبّونا؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: مِن وَرائِكُم.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۱۶۴ ح ۴۷۲۳ عن عاصم بن ضمرة، ذخائر العقبى: ص ۲۱۴؛ بشارة المصطفى: ص ۴۶ عن عاصم بن ضمرة نحوه، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۱۲۷ ح ۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">324.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به من خبر داد كه نخستين كسانى كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند، من هستم و فاطمه و حسن و حسين.</span>

<span dir="rtl">گفتم: پس دوستداران ما چه،</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پشت سر شما [وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند]».</span>

<span dir="rtl">325.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يا عَلِيُّ، إنَّ أوَّلَ أربَعَةٍ يَدخُلونَ الجَنَّةَ: أنا و أَنتَ وَ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ، و ذُرِّيَّتُنا خَلفَ ظُهورِنا، و أَحِبّاؤُنا خَلفَ ذُرِّيَّتِنا، و أَشياعُنا عَن أيمانِنا و شَمائِلِنا.</span><ref><span dir="rtl">الإرشاد: ج ۱ ص ۴۳، الخصال: ص ۲۵۴ ح ۱۲۸ نحوه و کلاهما عن زید بن عليّ عن آبائه عن الإمام عليّ علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۳۲ ح ۶۷؛ المعجم الکبیر: ج ۱ ص ۳۱۹ ح ۹۵۰ و فیه «أزواجنا» بدل «أحبّاؤنا» و راجع بشارة المصطفى: ص ۲۴۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">325.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>:‌ <span dir="rtl">اى على! نخستين چهار نفرى كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند، من هستم و تو و حسن و حسين، و فرزندان ما در پى ما و دوستدارانمان در پى فرزندان ما، و شيعيانمان از سمت راست و چپ ما [وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوند].</span>

<span dir="rtl">326.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: أنتَ أوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ، و بِيَدِكَ لِوائي؛ و هُوَ لِواءُ الحَمدِ، و هُوَ سَبعونَ شِقَّةً، الشِّقَّةُ مِنهُ أوسَعُ مِنَ الشَّمسِ وَ القَمَرِ.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۳۰۴ ح ۶۳ عن إبراهیم بن أبي محمود عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بشارة المصطفى: ص ۱۲۶ عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۴ ح ۴ و راجع الخصال: ص ۵۸۳ ح ۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">326.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: تو نخستين كسى هستى كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود، در حالى كه پرچم من - يعنى پرچم حمد - در دست توست. آن پرچم، هفتاد تكّه دارد و هر تكّۀ آن، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر از خورشيد و ماه است.</span>

<span dir="rtl">327.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ لَصاحِبُ لِوائي فِي الآخِرَةِ كَما كانَ صاحِبَ لِوائي في الدُّنيا، و إِنَّهُ أوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ؛ لِأَنَّهُ يَقدُمُني و بِيَدِهِ لِوائي، تَحتَهُ آدَمُ و مَن دونَهُ مِنَ الأَنبِياءِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۳۵۴ ح ۴۳۲ عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، علل الشرائع: ص ۱۷۳ ح ۱ عن الإمام زین العابدین عن آبائه علیهم السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۸ ص ۹۹ ح ۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">327.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">على بن ابى طالب، پرچمدار من در آخرت است، چنان كه پرچمدار من در دنيا بوده است. او نخستين كسى است كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود؛ چون پيش‌قراول و پرچمدار من است و آدم و ديگر پيامبران، در زير پرچم او هستند.</span>

<span id="ب---أهل-المعروف"></span>
=== <span dir="rtl">ب - أَهلُ المَعرُوفِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">ب - اهل نيكى</span>

<span dir="rtl">328.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ المَعروفُ و أَهلُهُ، و أَوَّلُ مَن يَرِدُ عَلَيَّ الحَوضَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۲۸ ح ۱۱ عن عبد اللّٰه بن الولید عن الإمام الباقر علیه السلام، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۵۴ ح ۱۶۸۰؛ کنز العمّال: ج ۶ ص ۴۳۹ ح ۱۶۴۴۲ نقلاً عن أبي الشیخ في الثواب نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">328.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">نخستين كسى كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود، نيكى و اهل آن است و آن، نخستين كسى است كه در كنار حوض بر من وارد می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="من-يدخل-الجنة-بغير-حساب"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۴: مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۴: كسانى كه بدون حسابرسى، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند</span>

<span dir="rtl">329.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ، جَمَعَ اللّٰهُ الخَلائِقَ في صَعِيدٍ</span><ref><span dir="rtl">الصَّعیدُ: المَوضِعُ العریض الواسع (لسان العرب: ج ۳ ص ۲۵۵ «صعد</span>»).</ref> <span dir="rtl">واحِدٍ، و يُنادي مُنادٍ مِن عِندِ اللّٰهِ، يُسمِعُ آخِرَهُم كَما يُسمِعُ أوَّلَهم، يَقولُ: أينَ أهلُ الصَّبرِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقومُ عُنُقٌ مِنَ النّاسِ، فَتَستَقبِلُهُم زُمرَةٌ مِنَ المَلائِكَةِ فَيَقولونَ لَهُم: ما كانَ صَبرُكُم هٰذَا الَّذي صَبَرتُم؟ فَيَقولونَ: صَبَّرنا أنفُسَنا عَلىٰ طاعَةِ اللّٰهِ، و صَبَّرناها عَن مَعصِيَةِ اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُنادي مُنادٍ مِن عِندِ اللّٰهِ: صَدَقَ عِبادي، خَلّوا سَبيلَهُم لِيَدخُلُوا الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ثُمَّ يُنادي مُنادٍ آخَرُ، يُسمِعُ آخِرَهُم كَما يُسمِعُ أوَّلَهُم، فَيَقولُ: أينَ أهلُ الفَضلِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقومُ عُنُقٌ مِنَ النّاسِ، فَتَستَقبِلُهُم زُمرَةٌ مِنَ المَلائِكَةِ فَيَقولونَ: ما فَضلُكُم هٰذَا الَّذي نوديتُم بِهِ؟ فَيَقولونَ: كُنّا يُجهَلُ عَلَينا فِي الدُّنيا فَنَحتَمِلُ، و يُساءُ إلَينا فَنَعفُو.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيُنادي مُنادٍ مِن عِندِ اللّٰهِ تَعالىٰ: صَدَقَ عِبادي، خَلّوا سَبيلَهُم لِيَدخُلُوا الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ثُمَّ يُنادي مُنادٍ مِن عِندِ اللّٰهِ عزّ و جلّ، يُسمِعُ آخِرَهُم كَما يُسمِعُ أوَّلَهُم، فَيَقولُ: أينَ جيرانُ اللّٰهِ جَلَّ جَلالُهُ في دارِهِ؟</span>

<span dir="rtl">فَيَقومُ عُنُقٌ مِنَ النّاسِ، فَتَستَقبِلُهُم زُمرَةٌ مِنَ المَلائِكَةِ، فَيَقولونَ لَهُم: ماذا كانَ عَمَلُكُم في دارِ الدُّنيا فَصِرتُم بِهِ اليَومَ جيرانَ اللّٰهِ تَعالىٰ في دارِهِ؟ فَيَقولونَ: كُنّا نَتَحابُّ فِي اللّٰهِ عزّ و جلّ، و نَتَباذَلُ فِي اللّٰهِ، و نَتَوازَرُ فِي اللّٰهِ.</span>

<span dir="rtl">فَيُنادي مُنادٍ مِن عِندِ اللّٰهِ: صَدَقَ عِبادي، خَلّوا سَبيلَهُم لِيَنطَلِقوا إلىٰ جِوارِ اللّٰهِ فِي الجَنَّةِ بِغَيرِ حِسابٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَيَنطَلِقونَ إلَى الجَنَّةِ بِغَيرِ حِسابٍ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۱۰۳ ح ۱۵۸ عن أبي حمزة الثمالي عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۹۳ ح ۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">329.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">چون روز قيامت شود، خداوند، خلايق را در صحرايى واحد، گرد مى</span>‌<span dir="rtl">آورد و ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى از جانب خدا با صدايى كه آن را به همگان مى</span>‌<span dir="rtl">رساند، صدا مى</span>‌<span dir="rtl">زند: «كجايند اهل شكيبايى؟».</span>

<span dir="rtl">پس، شمارى از مردم بر مى</span>‌<span dir="rtl">خيزند. گروهى از فرشتگان، جلوی آنان مى</span>‌<span dir="rtl">روند و مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: اين، شكيبايى كه شما كرده</span>‌<span dir="rtl">ايد، چه بوده است؟ آنان مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: ما خويشتن را بر طاعت خدا و خوددارى از معصيت او، به شكيبايى وا داشتيم.</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى از جانب خدا صدا مى</span>‌<span dir="rtl">زند: «بندگانم، راست مى</span>‌<span dir="rtl">گويند. راه را بر آنان بگشاييد تا بدون حسابرسى، وارد بهشت شوند».</span>

<span dir="rtl">سپس ندا دهندهٔ ديگرى از جانب خدا با صدايى كه آن را به همگان می‌رساند، بانگ مى</span>‌<span dir="rtl">زند: «كجايند اهل فضیلت؟».</span>

<span dir="rtl">پس، شمارى از مردم بر مى</span>‌<span dir="rtl">خيزند. گروهى از فرشتگان، جلوی آنها مى</span>‌<span dir="rtl">روند و مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: اين فضيلت شما كه در بارۀ آن بانگ زده شديد، چه بوده است؟</span>

<span dir="rtl">مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: ما در دنيا چنان بوديم كه هر گاه به ما حماقتى [و اهانتى] مى</span>‌<span dir="rtl">شد، تحمّل مى</span>‌<span dir="rtl">كرديم و هر گاه به ما بدى مى</span>‌<span dir="rtl">شد، گذشت مى</span>‌<span dir="rtl">كرديم.</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى از جانب خداى بلندمرتبه، بانگ مى</span>‌<span dir="rtl">زند: «بندگانم راست مى</span>‌<span dir="rtl">گويند. راه را بر آنان بگشاييد تا بدون حسابرسى، وارد بهشت شوند».</span>

<span dir="rtl">باز، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى از جانب خداى عزّ و جلّ با صدايى كه آن را به همگان يكسان مى</span>‌<span dir="rtl">رساند، بانگ مى</span>‌<span dir="rtl">زند: «كجايند همسايگان خداوند بزرگ در خانه‌اش؟».</span>

<span dir="rtl">پس، شمارى از مردم بر مى</span>‌<span dir="rtl">خيزند. گروهى از فرشتگان، راه را بر ايشان مى</span>‌<span dir="rtl">گيرند و مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: عمل شما در سراى دنيا چه بوده كه به سبب آن، امروز، همسايگان خانۀ خداى بلندمرتبه شده</span>‌<span dir="rtl">ايد؟ آنان مى</span>‌<span dir="rtl">گويند: ما براى خداوند عزّ و جلّ، يكديگر را دوست مى</span>‌<span dir="rtl">داشتيم، براى خدا به يكديگر بخشش مى</span>‌<span dir="rtl">كرديم و براى خدا به همديگر كمک مى</span>‌<span dir="rtl">نموديم.</span>

<span dir="rtl">در اين هنگام، ندا دهنده</span>‌<span dir="rtl">اى از جانب خدا بانگ مى</span>‌<span dir="rtl">زند كه: «بندگانم راست مى</span>‌<span dir="rtl">گويند. راه را بر آنان بگشاييد تا بدون حسابرسى، به همسايگى خدا در بهشت روند» و آنان بدون حسابرسى، به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">روند.</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۷۸ (الفصل الخامس عشر: درجات الجنّة / أصناف درجات الجنّة).</span>

<span dir="rtl">ر. ک: ص ۳۷۹ (فصل پانزدهم: درجات بهشت / انواع درجات بهشت).</span>

<span id="من-يدخل-الجنة-سرا"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۵: مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ سِرّاً</span> ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۵: كسانى كه پنهانى، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند</span>

<span dir="rtl">330.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ، نَظَرَ رِضوانُ خازِنُ الجِنانِ إلىٰ قَومٍ لَم يَمُرّوا بِهِ، فَيَقولُ: مَن أنتُم؟ و مِن أينَ دَخَلتُم؟</span>

<span dir="rtl">يَقولونَ: إيّاكَ عَنّا، فَإِنّا قَومٌ عَبَدنَا اللّٰهَ سِرّاً؛ فَأَدخَلَنَا اللّٰهُ الجَنَّةَ سِرّاً.</span><ref><span dir="rtl">فلاح السائل: ص ۹۲ ح ۲۷ عن صفوان الجمّال، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۴۱۱ ح ۶۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">330.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چون روز قيامت شود، رضوان، نگهبان باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشت، شمارى را می</span>‌<span dir="rtl">بيند كه از برابر او نگذشته‌اند. می</span>‌<span dir="rtl">گويد: شما كيستيد؟ و از كجا آمده‌ايد؟</span>

<span dir="rtl">مى‌گويند: با ما كارى نداشته باش. ما گروهى هستيم كه خدا را نهانى عبادت كرديم و خدا هم ما را نهانى به بهشت در آورْد.</span>

<span id="آخر-من-يدخل-الجنة-من-الأنبياء"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۶: آخِرُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ مِنَ الأَنبِياءِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۶: آخرين پيامبرى كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود</span>

<span dir="rtl">331.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَدخُلُ سُلَيمانُ الجَنَّةَ بَعدَ دُخولِ الأَنبِياءِ بِأَربَعينَ عاماً؛ لِلسَّبَبِ الَّذي أعطاهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ.</span><ref><span dir="rtl">الفردوس: ج ۵ ص ۵۰۷ ح ۸۹۰۸ عن أنس و ص ۵۰۸ ح ۸۹۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">331.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">سليمان، چهل سال بعد از ورود پيامبران، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود و اين به سبب سلطنتى است كه خداوند عزّ و جلّ [در دنيا] به او عطا كرد.</span>

<span dir="rtl">332.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">آخِرُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ مِنَ النَّبِيّينَ سُلَيمانُ بنُ داوود علیه السلام؛ و ذٰلِكَ لِما اُعطِيَ فِي الدُّنيا.</span><ref><span dir="rtl">مستطرفات السرائر (کتاب أبان بن تغلب‏): ص ۴۱ ح ۷ عن زرارة، التمحیص: ص ۴۹ ح ۸۰، بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۷۴ ح ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">332.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">آخرين كس از پيامبران كه وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود، سليمان بن داوود علیه السلام است و اين، به سبب چيزى است كه در دنيا به او داده شد.</span>

<span id="خلود-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۴ / ۷: خُلُودُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۴ / ۷: جاودانگى بهشتيان</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتّیٰ إذا جاءُوها وَ فُتِحَتْ أبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ* وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ فَنِعْمَ أجْرُ الْعامِلِينَ).</span><ref><span dir="rtl">الزمر: ۷۳ ـ ۷۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و كسانى كه از پروردگارشان پروا داشته</span>‌<span dir="rtl">اند، گروه گروه به سوى بهشت، سوق داده می</span>‌<span dir="rtl">شوند، تا بِدان رسند و درهاى آن، گشوده می‌گردند و نگهبانان آن، به ايشان می‌گويند: «سلام بر شما! خوش آمديد! به آن، جاودانه وارد شويد» * و [آنان] می‌گويند: ستايش، خدايى را كه وعده</span>‌<span dir="rtl">اش را بر ما راست گردانيد و سرزمين [بهشت] را به ما ميراث داد. از هر جاى آن باغ كه بخواهيم، جاى بر می</span>‌<span dir="rtl">گزينيم. چه نيک است پاداش عمل كنندگان!).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلاً * خالِدِينَ فِيها لا يَبْغُونَ عَنْها حِوَلاً).</span><ref><span dir="rtl">الکهف: ۱۰۷ ـ ۱۰۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى فردوس، جايگاه پذيرايى آنان است. * جاودانه در آن خواهند بود و در آن جا درخواست انتقال نمی</span>‌<span dir="rtl">كنند).</span>

<span dir="rtl">راجع: التوبة: ۲۱ – ۲۲.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: توبه: آیۀ ۲۱ - ۲۲.</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">333.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">لَو قيلَ لِأَهلِ النّارِ: «إنَّكُم ماكِثونَ فِي النّارِ عَدَدَ كُلِّ حَصاةٍ فِي الدُّنيا» لَفَرِحوا بِها، و لَو قيلَ لِأَهلِ الجَنَّةِ: «إنَّكُم ماكِثونَ فِي الجَنَّةِ عَدَدَ كُلِّ حَصاةٍ فِي الدُّنيا» لَحَزِنوا؛ و لٰكِن جُعِلَ لَهُم الأَبَدُ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الکبیر: ج ۱۰ ص ۱۸۰ ح ۱۰۳۸۴ عن عبد اللّٰه بن مسعود، حلیة الأولیاء: ج ۴ ص ۱۶۸ الرقم ۲۶۹؛ الأمالي للشجري: ج ۲ ص ۳۰۷ عن عبد اللّٰه بن مسعود</span>.</ref>

<span dir="rtl">333.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اگر به اهل دوزخ گفته شود: شما به شمار ريگ</span>‌<span dir="rtl">هاى دنيا در آتش خواهيد ماند، از آن خوش‌حال می</span>‌<span dir="rtl">شوند، و اگر به اهل بهشت گفته شود: شما به شمار ريگ</span>‌<span dir="rtl">هاى دنيا در بهشت، ماندگار خواهيد بود، اندوهگين می</span>‌<span dir="rtl">شوند؛ امّا جاودانگى براى آنها رقم خورده است.</span>

<span dir="rtl">334.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في قَولِهِ تَعالىٰ: (وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إلَى الْجَنَّةِ زُمَراً)</span><ref><span dir="rtl">الزمر: ۷۳</span>.</ref> -<span dir="rtl">: قَد اُمِنَ العَذابُ، وَ انقَطَعَ العِتابُ، و زُحزِحوا عَنِ النّارِ، وَ اطمَأَنَّت بِهِمُ الدّارُ، و رَضُوا المَثوىٰ وَ القَرارَ.</span>

<span dir="rtl">الَّذينَ كانَت أعمالُهُم فِي الدُّنيا زاكِيَةً، و أَعيُنُهُم باكِيَةً، و كانَ لَيلُهُم في دُنياهُم نَهاراً ؛ تَخَشُّعاً وَ استِغفاراً، و كانَ نَهارُهُم لَيلاً؛ تَوَحَّشاً وَ انقِطاعاً، فَجَعَلَ اللّٰهُ لَهُمُ الجَنَّةَ مَآباً، وَ الجَزاءَ ثَواباً، و كانوا أحَقَّ بِها و أَهلَها، في مُلكٍ دائِمٍ، و نَعيمٍ قائِمٍ.</span><ref><span dir="rtl">نهج البلاغة: الخطبة ۱۹۰، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۰۷ ح ۹۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">334.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى متعال: (و كسانى كه از پروردگارشان پروا داشته‌اند، گروه گروه به سوى بهشت، سوق داده می</span>‌<span dir="rtl">شوند</span>) -<span dir="rtl">: نه عذابى در كار است و نه عتابى. از آتش، دور داشته شده‌اند و در سراى بهشت، آرام گرفته</span>‌<span dir="rtl">اند و به اين خانه و كاشانه خرسندند.</span>

<span dir="rtl">اينان، كسانى هستند كه كردارهايشان در دنيا، پاک و چشمانشان گريان بوده و شب‌هايشان از خاكسارى نمودن و آمرزش‌خواهى [در پيشگاه خدا]، روز بوده و روزهايشان از تنهايى و بريدن [از خلق]، شب بوده است. از اين روى، خداوند، بهشت را كاشانۀ آنان و جزاى اعمالشان را پاداش [خود]، قرار داد و بدينها سزاوارترين بودند و شايستۀ آن بودند، در مُلكى مانا و نعمتى پايا.</span>

<span dir="rtl">335.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي هاشم عن الإمام الصّادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّما خُلِّدَ أهلُ النّارِ فِي النّارِ؛ لِأَنَّ نِيّاتِهِم كانَت فِي الدُّنيا أن لَو خُلِّدُوا فيها أن يَعصُوا اللّٰهَ أبَداً، و إِنَّما خُلِّدَ أهلُ الجَنَّةِ فِي الجَنَّةِ؛ لِأَنَّ نِيّاتِهِم كانَت فِي الدُّنيا أن لَو بَقُوا فيها أن يُطيعُوا اللّٰهَ أبَداً. فَبِالنِّيّاتِ خُلِّدَ هٰؤُلاءِ و هٰؤُلاءِ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ تَلا قَولَهُ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">: (قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلىٰ شاكِلَتِهِ)</span><ref><span dir="rtl">الإسراء: ۸۴</span>.</ref><span dir="rtl">، قالَ: عَلىٰ نِيَّتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۸۵ ح ۵، علل الشرائع: ص ۵۲۳ ح ۱، المحاسن: ج ۲ ص ۵۶ ح ۱۱۶۵، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۳۴۷ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">335.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو هاشم</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «دوزخيان از آن روى در دوزخ، جاويدان</span> ‌<span dir="rtl">اند كه در دنيا نيّتشان آن بود كه اگر در دنيا جاويدان بمانند، تا ابد، خدا را نافرمانى كنند و بهشتيان نيز از آن روى در بهشت، جاويدان</span>‌ <span dir="rtl">اند كه در دنيا نيّتشان آن بود كه اگر در دنيا جاويدان بمانند، تا ابد، خدا را فرمان برند. پس به سبب نيّت‌هاست كه آنان و اينان جاويدان‌ اند».</span>

<span dir="rtl">ايشان سپس اين سخن خداى متعال را تلاوت نمود: (بگو: هر كس بر حسب شاكلهٔ خويش عمل می</span>‌<span dir="rtl">كند) و فرمود: «يعنى بر حسب نيّت خويش».</span>

<span dir="rtl">336.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين</span>‌ <span dir="rtl">- فِي الدُّعاءِ -: اللّٰهُمَّ... اجعَلنا مِن عِبادِكَ الصّالِحينَ، (الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيها خالِدُونَ)</span><ref><span dir="rtl">المؤمنون: ۱۱</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الصحیفة السجّادیة: ص ۱۶۹ الدعاء ۴۴، مصباح المتهجّد: ص ۶۱۰ ح ۶۹۵، المصباح للکفعمي: ص ۸۱۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">336.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعا</span> -<span dir="rtl">: بار خدايا!... ما را از بندگان شايسته‌ات قرار ده؛ (همانان كه فردوس را به ارث می</span>‌<span dir="rtl">برند و در آن، جاويدان اند).</span>

<span id="الفصل-الخامس-عشر-درجات-الجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل الخامس عشر: دَرَجاتُ الجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل پانزدهم: درجات بهشت</span>

<span id="تفاضل-درجات-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۱: تَفاضُلُ دَرَجاتِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۱: تفاوت درجات بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ مَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحاتِ فَأُولٰئِكَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى</span>‌<span dir="rtl">* جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ ذٰلِكَ جَزاءُ مَنْ تَزَكَّى).</span><ref><span dir="rtl">طه: ۷۵ ـ ۷۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و هر كه با ايمان به نزد او رود، در حالى كه كارهاى شايسته انجام داده باشد، براى آنان درجات بالا خواهد بود * بهشت</span>‌<span dir="rtl">هايى جاويدان كه در آنها جويبارها روان است. جاودانه در آن می</span>‌<span dir="rtl">مانند و اين، پاداش كسى است كه به پاكى گرايد).</span>

<span dir="rtl">(انْظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلىٰ بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أكْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أكْبَرُ تَفْضِيلاً).</span><ref><span dir="rtl">الإسراء: ۲۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">(بنگر كه چگونه ما برخى از ايشان را بر برخى ديگر، برترى داديم و قطعاً درجات آخرت و برترى آن، بزرگ</span>‌<span dir="rtl">تر است).</span>

<span dir="rtl">الحديث</span>‌

<span dir="rtl">337.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فِي الجَنَّةِ مِئَةُ دَرَجَةٍ، ما بَينَ كُلِّ دَرَجَتَينِ كَما بَينَ السَّماءِ وَ الأَرضِ، وَ الفِردَوسُ أعلاها دَرَجَةً، و مِنها تَفَجَّرُ أنهارُ الجَنَّةِ الأَربَعَةُ، و مِن فَوقِها يَكونُ العَرشُ. فَإِذا سَأَلتُمُ اللّٰهَ فَسَلوهُ الفِردَوسَ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۴ ص ۶۷۵ ح ۲۵۳۱ عن عبادة بن الصامت، مسند ابن حنبل: ج ۸ ص ۴۰۸ ح ۲۲۸۰۲، المستدرك على الصحیحین: ج ۱ ص ۱۵۳ ح ۲۶۹ نحوه؛ بحار الأنوار: ج ‏۸ ص ۸۹ و راجع شرح الأخبار: ج ۱ ص ۳۲۷ ح ۲۹۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">337.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در بهشت، صد درجه است كه فاصلۀ هر درجه با ديگرى، به اندازۀ فاصلۀ آسمان و زمين است، و فردوس، بالاترينِ آنهاست كه چهار نهر بهشت، از آن جا سرچشمه می</span>‌<span dir="rtl">گيرد و بالاى آن، عرش است. پس هر گاه از خدا درخواستى كرديد، فردوس را از او بخواهيد.</span>

<span id="أصناف-درجات-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۲: أصنافُ دَرَجاتِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۲: انواع درجات بهشت</span>

<span dir="rtl">الكتاب</span>‌

<span dir="rtl">(وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ* اُولٰئِكَ الْمُقَرَّبُونَ* في جَنَّاتِ النَّعِيمِ* ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ* وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ* عَلىٰ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ* مُتَّكِئِينَ عَلَيْها مُتَقابِلِينَ* يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ* بِأَكْوابٍ وَ أبارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ* لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُونَ* وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ</span>‌<span dir="rtl">* وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ* وَ حُورٌ عِينٌ* كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ* جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ</span>‌<span dir="rtl">* لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِيماً* إلَّا قِيلاً سَلاماً سَلاماً* وَ أصْحابُ الْيَمِينِ ما أصْحابُ الْيَمِينِ* في سِدْرٍ مَخْضُودٍ* وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ* وَ ظِلٍّ مَمْدُودٍ* وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ</span>‌<span dir="rtl">* وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ* لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَةٍ* وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ* إنَّا أنْشَأْناهُنَّ إنْشاءً* فَجَعَلْناهُنَّ أبْكاراً* عُرُباً أتْراباً* لِأَصْحابِ الْيَمِينِ* ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ* وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ).</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۱۰ ـ ۴۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">(و پيشى گيرندگانِ پيش‌گام * آنان</span> ‌<span dir="rtl">اند مقرّبان [خدا] * در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى پُر ناز و نعمت * گروهى از پيشينيان * و اندكى از پسينيان * بر تخت</span>‌<span dir="rtl">هايى جواهرنشان * كه رو به روى هم، بر آنها تكيه داده‌اند * بر گِردشان، پسرانى جاويدان [به خدمت] مى‌گردند * با جام</span>‌<span dir="rtl">ها و آبريزها و پياله</span>‌<span dir="rtl">هايى از بادۀ ناب روان * كه نه از آن، سردرد می</span>‌<span dir="rtl">گيرند و نه بى‌خرد می</span>‌<span dir="rtl">گردند * و ميوه، از هر چه اختيار كنند * و از گوشت پرنده، هر چه بخواهند * و حوريان چشم‌درشت * مِثل لؤلؤ نهان شده [در ميان صدف]اند * پاداشى است براى آنچه به جاى می</span>‌<span dir="rtl">آوردند. * در آن جا نه بيهوده</span>‌<span dir="rtl">اى می</span>‌<span dir="rtl">شنوند و نه [سخنى] گناه‌آلود * سخنى جز سلام و درود نيست * و يارانِ راست، چه ياران راستى! * در [زير] درختان كُنار بى‌خار * و درختان موز كه ميوه‌شان خوشه خوشه چيده شده‌اند * و سايه</span>‌<span dir="rtl">اى كشيده * و آبى ريزان * و ميوه</span>‌<span dir="rtl">اى فراوان * كه نه تمام شدنى است و نه قدغن * و [با] همخوابگانى بلندبالا * ما آنان را پديد آورده‌ايم، چه پديد آوردنى * و ايشان را دوشيزگانى قرار داديم * شوى‌دوستِ همسال * براى يارانِ راست * كه گروهى از پيشينيان</span>‌ <span dir="rtl">اند * و گروهى از پسينيان).</span>

<span dir="rtl">(إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ* عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ * تَعْرِفُ في وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ * يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ * خِتامُهُ مِسْكٌ وَ في ذٰلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ * وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ * عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ).</span><ref><span dir="rtl">المطفّفین: ۲۲ ـ ۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">(به راستى كه نيكان، در ناز و نعمت‌ اند * بر تخت</span>‌<span dir="rtl">ها [نشسته‌اند و] می</span>‌<span dir="rtl">نگرند * در چهره‌هايشان طراوت نعمت را در می</span>‌<span dir="rtl">يابى * از باده</span>‌<span dir="rtl">اى مُهر شده، نوشانيده می</span>‌<span dir="rtl">شوند * كه مُهر آن، مُشک است و در اين [نعمت‌ها]، رقابت كنندگان بايد بر يكديگر پيشى بگيرند * و تركيبش از [چشمۀ] تسنيم است * چشمه</span>‌<span dir="rtl">اى كه مقرّبان، از آن می</span>‌<span dir="rtl">نوشند).</span>

<span dir="rtl">راجع: فاطر: ۳۲ – ۳۵.</span>

<span dir="rtl">ر. ک: فاطر: آیۀ ۳۲ - ۳۵.</span>

<span dir="rtl">338.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">في قَولِهِ عزّ و جلّ: (فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ)</span><ref><span dir="rtl">فاطر: ۳۲</span>.</ref> -<span dir="rtl">: السّابِقُ وَ المُقتَصِدُ يَدخُلانِ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ، وَ الظّالِمُ لِنَفسِهِ يُحاسَبُ حِساباً يَسيراً ثُمَّ يَدخُلُ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۲ ص ۴۶۲ ح ۳۵۹۲ عن أبي الدرداء، البعث و النشور: ص ۸۳ ح ۵۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">338.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">در بارۀ اين سخن خداى عزّ و جلّ: (پس برخى از ايشان بر خود، ستمكارند و برخى از ايشان، ميانه‌رو و برخى از ايشان، در كارهاى نيک، پيش‌گام اند</span>) -<span dir="rtl">: پيش‌گام و ميانه‌رو، بدون حسابرسى به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند؛ ولى ستمكار بر خويش، مختصرى حسابرسى می</span>‌<span dir="rtl">شود و سپس به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">رود.</span>

<span dir="rtl">339.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل عن أبي الدَّرداء: سَمِعتُ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَقولُ: قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ: (ثُمَّ أوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ)، فَأَمَّا الَّذِينَ سَبَقوا بِالخَيراتِ فَأُولٰئِكَ الَّذينَ يَدخُلونَ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ، و أَمَّا الَّذينَ اقتَصَدوا فَأُولٰئِكَ يُحاسَبونَ حِساباً يَسيراً، و أَمّا الَّذينَ ظَلَموا أنفُسَهُم فَأُولٰئِكَ الَّذينَ يُحبَسونَ في طولِ المَحشَرِ، ثُمَّ هُمُ الَّذينَ تَلافاهُمُ اللّٰهُ بِرَحمَتِهِ، فَهُمُ الَّذينَ يَقولونَ: (الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي أذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ)</span><ref><span dir="rtl">فاطر: ۳۴</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۸ ص ۱۷۰ ح ۲۱۷۸۶، تفسیر ابن کثیر: ج ۶ ص ۵۳۳؛ مجمع البیان: ج ۸ ص ۶۳۸ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص ۲۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">339.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو دَردا</span> -<span dir="rtl">: از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «خداى عزّ و جلّ فرموده است: (سپس اين كتاب را به آن بندگان خود كه برگزيده بوديم، به ميراث داديم. پس برخى از ايشان بر خود، ستمكارند و برخى از ايشان، ميانه‌روند و برخى از ايشان، در كارهاى نيک، به خواست خدا پيش‌گام اند). كسانى كه در كارهاى نيک پيشى گرفته</span>‌<span dir="rtl">اند، بدون حسابرسى وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند. كسانى كه ميانه‌رو بوده</span>‌<span dir="rtl">اند، مختصرى حسابرسى می</span>‌<span dir="rtl">شوند و كسانى كه به خود ستم كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، در تمام مدّت محشر، نگه داشته می</span>‌<span dir="rtl">شوند و سپس خداوند به لطف خويش با آنان رفتار می</span>‌<span dir="rtl">كند [و آنان را به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">برد]. اينان هستند كه می</span>‌<span dir="rtl">گويند: (ستايش، خدايى را كه اندوه از ما زدود. به راستى كه پروردگار ما، آمرزگار و حق‌شناس است).</span>

<span id="ما-يوجب-تفاضل-الدرجات"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۳: ما يوجِبُ تَفاضُلَ الدَّرَجاتِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۳: آنچه موجب تفاوت درجات می</span>‌<span dir="rtl">شود</span>

<span id="أ---المعرفة"></span>
=== <span dir="rtl">أ - المَعرِفَةُ</span> ===

<span dir="rtl">الف - شناخت</span>

<span dir="rtl">340.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّما يَرتَفِعُ العِبادُ غَداً فِي الدَّرَجاتِ و يَنالونَ الزُّلفىٰ</span>‌<ref><span dir="rtl">الزُّلْفى‏: الحَظْوَة (مفردات ألفاظ القرآن: ص ۳۸۲ «زلف</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن رَبِّهِم، عَلىٰ قَدرِ عُقولِهِم.</span><ref><span dir="rtl">تحف العقول: ص ۵۴، بحار الأنوار: ج ۷۷ ص ۱۵۸ ح ۱۴۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">340.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فرداى قيامت، بندگان بر حسب اندازۀ خردهايشان، به درجات دست می</span>‌<span dir="rtl">يابند و به مقام قرب پروردگارشان نايل می</span>‌<span dir="rtl">شوند.</span>

<span id="ب---العمل"></span>
=== <span dir="rtl">ب - العَمَلُ</span>‌ ===

<span dir="rtl">ب - كردار</span>

<span dir="rtl">341.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ رَجُلاً اُدخِلَ الجَنَّةَ فَرَأىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَبدَهُ فَوقَ دَرَجَتِهِ، فَقالَ: يا رَبِّ، هٰذا عَبدي فَوقَ دَرَجَتي فِي الجَنَّةِ! فَقالَ لَهُ: نَعَم، جَزَيتُهُ بِعَمَلِهِ و جَزَيتُكَ بِعَمَلِكَ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الأوسط: ج ۷ ص ۲۳۱ ح ۷۳۵۶ عن أبي هریرة، تاریخ بغداد: ج ۷ ص ۱۲۹ الرقم ۳۵۶۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">341.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مردى را به بهشت آوردند. بنده</span>‌<span dir="rtl">اش را ديد كه درجه</span>‌<span dir="rtl">اش از او بالاتر است. گفت: پروردگارا! اين بندۀ من، درجه</span>‌<span dir="rtl">اش در بهشت، از من بالاتر است!</span>

<span dir="rtl">خداوند به او فرمود: «آرى. او را به كردارش پاداش داده‌ام و تو را هم به كردارت پاداش داده‌ام».</span>

<span dir="rtl">342.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لا نَقولُ: دَرَجَةٌ واحِدَةٌ؛ إنَّ اللّٰهَ يَقولُ: «دَرَجاتٌ بَعضُها فَوقَ بَعضٍ»</span><ref><span dir="rtl">إشارة إلى الآیة ۱۶۵ من سورة الأنعام</span>.</ref><span dir="rtl">، إنَّما تَفاضَلَ القَومُ بِالأَعمالِ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر العیّاشي: ج ۲ ص ۱۳۳ ح ۱۵۴۲ عن أبي بصیر، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۱۷۲ ح ۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">342.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما نمی</span>‌<span dir="rtl">گوييم كه [بهشت] فقط يک درجه دارد. خدا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: درجاتى دارد، يكى بالاى ديگرى.</span><ref><span dir="rtl">اشاره است به آيهٔ ۱۶۵ از سورهٔ انعام</span>.</ref> <span dir="rtl">تفاوت [درجات] بهشتيان، به سبب اعمال آنهاست.</span>

<span dir="rtl">343.</span> <span dir="rtl">مجمع البيان عن أبي بصير: قالَ الصّادِقُ علیه السلام: لا تَقولُنَّ: الجَنَّةُ واحِدَةٌ؛ إنَّ اللّٰهَ يَقولُ: (وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ)</span><ref><span dir="rtl">الرحمٰن: ۶۲</span>.</ref><span dir="rtl">. و لا تَقولُنَّ: دَرَجَةٌ واحِدَةٌ؛ إنَّ اللّٰهَ يَقولُ: «دَرَجاتٌ بَعضُها فَوقَ بَعضٍ»، إنَّما تَفاضَلَ القَومُ بِالأَعمالِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و قُلتُ لَهُ: إنَّ المُؤمِنَينِ يَدخُلانِ الجَنَّةَ، فَيَكونُ أحَدُهُما أرفَعَ مَكاناً مِنَ الآخَرِ، فَيَشتَهي أن يَلقىٰ صاحِبَهُ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَن كانَ فَوقَهُ فَلَهُ أن يَهبِطَ، و مَن كانَ تَحَتُه لَم يَكُن لَهُ أن يَصعَدَ، لِأَنَّهُ لا يَبلُغُ ذٰلِكَ المَكانَ، ولٰكِنَّهُم إذا أحَبّوا ذٰلِكَ وَ اشتَهَوهُ التَقَوا عَلَى الأَسِرَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">مجمع البیان: ج ۹ ص ۳۱۸، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۰۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">343.</span> <span dir="rtl">مجمع البيان</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام فرمود: «هرگز نگوييد: بهشت، يكى است. خدا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (و پايين</span>‌<span dir="rtl">تر از آن دو، دو بهشت ديگر است) و هرگز نگوييد: يک درجه است. خدا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد كه درجاتى دارد، يكى بالاى ديگرى. تفاوت بهشتيان، در واقع، به سبب اعمال آنهاست».</span>

<span dir="rtl">به ايشان گفتم: دو مؤمن، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند و يكى از آنها، جايگاهى بالاتر از ديگرى دارد و او می</span>‌<span dir="rtl">خواهد اين ديگرى را ديدار كند! [ديدارشان، چگونه انجام می</span>‌<span dir="rtl">شود؟]</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آن كه بالاتر است، می</span>‌<span dir="rtl">تواند پايين بيايد؛ امّا آن كه پايين</span>‌<span dir="rtl">تر است، نمی</span>‌<span dir="rtl">تواند بالا برود؛ زيرا به آن مكان نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد. البتّه اگر دوست داشتند و خواستند همديگر را ملاقات كنند، روى تخت</span>‌<span dir="rtl">ها ديدار می</span>‌<span dir="rtl">كنند».</span>

<span id="درجة-أهل-القول-و-درجة-أهل-الفعل"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۴: دَرَجَةُ أهلِ القَولِ وَ دَرَجَةُ أهلِ الفِعلِ</span>‌ ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۴: درجۀ اهل گفتار و درجۀ اهل كردار</span>

<span dir="rtl">344.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ الجَنَّةَ دَرَجاتٌ: فَدَرَجَةُ أهلِ الفِعلِ لا يُدرِكُها أحَدٌ مِن أهلِ القَولِ، و دَرَجَةُ أهلِ القَولِ لا يُدرِكُها غَيرُهُم.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۵ ص ۶۵۶ ح ۲۷۶۸ عن أبي سعید الخدري، سنن ابن ماجة: ج ۱ ص ۴۴ ح ۱۱۸؛ الأمالي للطوسي: ص ۳۱۲ ح ۶۳۴، بحار الأنوار: ج ۴۳ ص ۳۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">344.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بهشت، درجاتى دارد. هيچ يک از اهل گفتار، به درجۀ اهل كردار نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد و ديگران به درجۀ اهل گفتار نيز نمی</span>‌<span dir="rtl">رسند.</span>

<span id="سادة-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۵: سادَةُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۵: سَروران اهل بهشت</span>

<span dir="rtl">345.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الحَسَنُ وَ الحُسَینُ سَیَّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۵۶۲ ح ۷۵۷ عن أنس، الغیبة للطوسي: ص ۱۸۳ ح ۱۴۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۱۴۹ ح ۱۴۲؛ سنن ابن ماجة: ج ۲ ص ۱۳۶۸ ح ۴۰۸۷، المستدرك علی الصحیحین: ج ۳ ص ۲۳۳ ح ۴۹۴۰ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">345.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حسن و حسین، سَرور جوانان اهل بهشت اند.</span>

<span dir="rtl">346.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">نَحنُ بَنو عَبدِ المُطَّلِبِ سادَةُ أهلِ الجَنّةِ: رَسولُ اللّٰهِ، و حَمزَةُ سَيِّدُ الشُّهَداءِ، و جَعفَرٌ ذُو الجَناحَينِ، و عَلِيٌّ و فاطِمَةُ وَ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ وَ المَهدِيُّ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۵۶۲ ح ۷۵۷ عن أنس، الغیبة للطوسي: ص ۱۸۳ ح ۱۴۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۱۴۹ ح ۱۴۲؛ سنن ابن ماجة: ج ۲ ص ۱۳۶۸ ح ۴۰۸۷، المستدرك علی الصحیحین: ج ۳ ص ۲۳۳ ح ۴۹۴۰ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">346.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما فرزندان عبد المطّلب، سَروران اهل بهشتيم: [منِ] پيامبر خدا و حمزه سيّد الشهدا و جعفرِ صاحبِ دو بال و على و فاطمه و حسن و حسين و مهدى.</span>

<span dir="rtl">347.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ كَفَّلَ إبراهيمَ و سارَةَ أطفالَ المُؤمِنينَ، يَغذُوانِهِم بِشَجَرَةٍ فِي الجَنَّةِ، لَها أخلافٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">الأخلاف: جمع خِلْف - بالکسر - : و هو الضَّرْع ]الثدي[ لکلّ ذات خُفٍّ و ظِلف (النهایة: ج ۲ ص ۶۸ «خلف</span>»).</ref> <span dir="rtl">كَأَخلافِ البَقَرِ، في قَصرٍ مِن دُرَّةٍ، فَإِذا كانَ يَومُ القِيامَةِ اُلبِسُوا و طُيِّبُوا و أُهدُوا إلىٰ آبائِهِم، فَهُم مُلوكٌ فِي الجَنَّةِ مَعَ آبائِهِم، و هُو قَولُ اللّٰهِ عزّ و جلّ: (وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ ألْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ)</span><ref><span dir="rtl">الطور: ۲۱</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۹۰ ح ۴۷۳۲ عن الحلبي، التوحید: ص ۳۹۳ ح ۶ و لیس فیه الآیة، عوالي اللآلي: ج ۳ ص ۲۸۷ ح ۳۳، بحار الأنوار: ج ۵ ص ۲۹۳ ح ۱۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">347.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند بزرگ و بلندمرتبه، ابراهيم و ساره را سرپرست كودكان اهل ايمان، قرار داده است و آن دو، آنها را با درختى در بهشت كه پستان</span>‌<span dir="rtl">هايى مانند پستان گاو دارد، در قصرى از دُر، تغذيه می</span>‌<span dir="rtl">كنند و چون روز قيامت شود، بر آنان لباس می</span>‌<span dir="rtl">پوشانند و خوش‌بويشان می</span>‌<span dir="rtl">سازند و آنان را به پدرانشان هديه می</span>‌<span dir="rtl">كنند. اينان در بهشت با پدرانشان پادشاهى می</span>‌<span dir="rtl">كنند. اين، سخن خداى عزّ و جلّ است، آن جا كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: (و كسانى كه ايمان آورده</span>‌<span dir="rtl">اند و فرزندانشان آنان را در ايمان پيروى كرده</span>‌<span dir="rtl">اند، فرزندانشان را به ايشان ملحق خواهيم كرد).</span>

<span id="عرفاء-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۶: عُرَفاءُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۶: سردارانِ اهل بهشت</span>

<span dir="rtl">348.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حَمَلَةُ القُرآنِ عُرَفاءُ أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">معاني ‏الأخبار: ص ۳۲۳ ح ۱ عن أبي سعید الخدري، مجمع البیان: ج ۱ ص ۸۵ نحوه، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص ۱۷۷ ح ۳؛ المعجم الکبیر: ج ۳ ص ۱۳۲ ح ۲۸۹۹ عن سکینة عن ‏أبیها الإمام الحسین علیه السلام نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">348.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حاملان قرآن، سرداران</span><ref><span dir="rtl">در متن عربى، «عُرَفاء» آمده كه جمع «عَريف» به معناى پايين‏تر از رئيس در قبيله، كارگزار قوم، نقيب، سردار، سالار، خليفه يا مُبصر در مكتب‌خانه و مدرسه است. از ابن عبّاس در بارۀ معناى «عرفاء» در همين حديث پرسيدند. گفت: يعنى آنان رؤساى اهل بهشت‏ اند (ر.ک: النهاية: ج ۳ ص ۲۱۸</span>).</ref> <span dir="rtl">اهل بهشت اند.</span>

<span dir="rtl">349.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حَمَلَةُ القُرآنِ عُرَفاءُ أهلِ الجَنَّةِ، وَ المُجتَهِدونَ قُوّادُ أهلِ الجَنَّةِ، وَ الرُّسُلُ سادَةُ أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۶۰۶ ح ۱۱ عن السکوني عن الإمام الصادق علیه السلام، النوادر للراوندي: ص ۱۳۷ ح ۱۸۰ عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۹ ح ۲۰۲؛ کنز العمّال: ج ۱ ص ۵۵۰ ح ۲۴۶۴ نقلاً عن ابن النجّار عن أبي هریرة</span>.</ref>

<span dir="rtl">349.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">حاملان قرآن، سرداران اهل بهشت</span>‌ <span dir="rtl">اند و كوشندگان،</span><ref><span dir="rtl">يعنى كوشندگان در راه قرآن، يا كوشندگان در عمل صالح و اطاعت از خداوند</span>.</ref> <span dir="rtl">هدايتگران اهل بهشت</span>‌ <span dir="rtl">اند و پيامبران، سَروران اهل بهشت اند.</span>

<span dir="rtl">350.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">النَّبِيّونَ وَ المُرسَلونَ سادَةُ أهلِ الجَنَّةِ، وَ الشُّهَداءُ قُوّادُ أهلِ الجَنَّةِ، و حَمَلَةُ القُرآنِ عُرَفاءُ أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">حلیة الأولیاء: ج ۶ ص ۶۵ الرقم ۳۳۶ عن أبي هریرة، تاریخ أصبهان: ج ۲ ص ۲۹۷ الرقم ۱۷۸۵ نحوه؛ الأمالي للشجري: ج ۱ ص ۸۴ عن أبي هریرة</span>.</ref>

<span dir="rtl">350.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">پيامبران و فرستادگان، سَروران اهل بهشت</span> ‌<span dir="rtl">اند و شهيدان، هدايتگران اهل بهشت</span> ‌<span dir="rtl">اند و حاملان قرآن، سرداران اهل بهشت اند.</span>

<span id="درجة-النبي-و-أهل-بيته-علیهم-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۷: دَرَجَةُ النَّبِيِّ وَ أَهلِ بَيتِهِ علیهم السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۷: درجهٔ پيامبر صلی الله علیه و آله و اهل بيت او</span>

<span dir="rtl">351.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">الوَسيلَةُ دَرَجَةٌ عِندَ اللّٰهِ لَيسَ فَوقَها دَرَجَةٌ، فَسَلُوا اللّٰهَ أن يُؤتِيَنِي الوَسيلَةَ.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۱۶۵ ح ۱۱۷۸۳ عن أبي سعید الخدري، کنز العمّال: ج ۷ ص ۶۹۸ ح ۲۰۹۸۴ نقلاً عن ابن مردویه</span>.</ref>

<span dir="rtl">351.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">وسيله، درجه</span>‌<span dir="rtl">اى است در نزد خدا كه بالاتر از آن، درجه</span>‌<span dir="rtl">اى نيست. پس، از خدا بخواهيد كه وسيله را به من عطا فرمايد.</span>

<span dir="rtl">352.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ لِهٰذِهِ الأُمَّةِ اثنَي عَشَرَ إمامَ هُدىً مِن ذُرِيَّةِ نَبِيِّها، و هُم مِنّي. و أَمّا مَنزِلُ نَبِيِّنا فِي الجَنَّةِ فَفي أفضَلِها و أَشرَفِها؛ جَنَّةِ عَدنٍ، و أَمّا مَن مَعَهُ في مَنزِلِهِ فيها فَهٰؤُلاءِ الاِثنا عَشَرَ مِن ذُرِّيَّتِهِ، و أُمُّهُم وجَدَّتُهُم و أُمُّ اُمِّهِم و ذَرارِيُّهُم؛ لا يَشرَكُهُم فيها أحَدٌ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۱ ص ۵۳۲ ح ۸ عن أبي سعید الخدري، الغیبة للطوسي: ص ۱۵۳ ح ۱۱۳، إعلام الورى‏: ج ۲ ص ۱۶۸، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص ۳۸۱ ح ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">352.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">اين امّت را دوازده راهبر از نسل پيامبرشان است و آنان از نژاد من اند. منزل پيامبرِ ما در بهشت، در بهترين و برترين جاى آن - يعنى بهشت عَدْن - است و همراهان او در آن منزل نيز همين دوازده امام از نسل او هستند و مادرشان و مادربزرگشان و مادر مادرشان و فرزندانشان. هيچ كس ديگر در آن منزل با ايشان همراه نيست.</span>

<span dir="rtl">353.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في خَبَرِ اليَهودِيِّ الَّذي سَأَلَ أميرَ المُؤمِنينَ علیه السلام عَن بَعضِ المَسائِلِ</span> -<span dir="rtl">: قالَ [اليَهودِيُّ</span>‌<span dir="rtl">]: و أَينَ يَسكُنُ نَبِيُّكُم مِنَ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ علیه السلام: في أعلاها دَرَجَةً، و أَشرَفِها مَكاناً؛ في جَنّاتِ عَدنٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: صَدَقتَ وَاللّٰهِ! إنَّهُ لَبِخَطِّ هارونَ وإِملاءِ موسىٰ</span>‌ <span dir="rtl">علیهما السلام.</span><ref><span dir="rtl">کمال الدین: ص ۳۰۱ ح ۸، الخصال: ص ۴۷۷ ح ۴۰، الاحتجاج: ج ۱ ص ۵۳۹ ح ۱۲۸ کلّها عن صالح بن عقبة عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۵ ح ۱۷۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">353.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در داستان آن مرد يهودى كه از امير مؤمنان علیه السلام سؤال‌هایی پرسید</span> -<span dir="rtl">: يهودى گفت: پيامبرِ شما در كجاى بهشت، ساكن می</span>‌<span dir="rtl">شود؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در بالاترين درجه و ارجمندترين مكان آن، در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى عَدن».</span>

<span dir="rtl">يهودى گفت: به خدا سوگند كه درست گفتى! اين مطلب با خطّ هارون و املاى موسى علیه السلام آمده است.</span>

<span dir="rtl">354.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في جَوابِهِ لِليَهودِيِّ لَمّا سَأَلَهُ عَن مَنزِلِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله: أينَ هُوَ مِنَ الجَنَّةِ؟</span> -<span dir="rtl">: أمّا مَنزِلُ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مِنَ الجَنَّةِ في جَنَّةِ عَدنٍ، و هِيَ وَسَطُ الجِنانِ، و أَقرَبُها مِن عَرشِ الرَّحمٰنِ جَلَّ جَلالُهُ... وَ الَّذينَ يَسكُنونَ مَعَهُ فِي الجَنَّةِ هٰؤُلاءِ الأَئِمَّةُ الاِثنا عَشَرَ.</span><ref><span dir="rtl">کمال الدین: ص ۲۹۶ ح ۳ عن أبي الطفیل عامر بن واثلة، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۹ ح ۱۶۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">354.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در پاسخ به سؤال آن مرد يهودى كه در بارۀ منزل پيامبر صلی الله علیه و آله پرسيد: در كجاى بهشت است؟</span> -<span dir="rtl">: منزل محمّد در بهشت، در بهشتِ عدن است، كه وسط (/ بهترين جاى) بهشت</span>‌<span dir="rtl">ها و نزديک‌ترينِ آنها به عرش خداى رحمان عزّ و جلّ است... و كسانى كه با او در بهشت ساكن</span>‌ <span dir="rtl">اند، همين امامان دوازدهگانه‌ اند.</span>

<span dir="rtl">355.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في خُطبَةِ الوَسيلَةِ</span> -<span dir="rtl">: أيُّهَا النّاسُ! إنَّ اللّٰهَ تَعالىٰ وَعَدَ نَبِيَّهُ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله الوَسيلَةَ، و وَعدُهُ الحَقُّ، و لَن يُخلِفَ اللّٰهُ وَعدَهُ.</span>

<span dir="rtl">ألا و إِنَّ الوَسيلَةَ عَلىٰ دَرَجِ الجَنَّةِ، و ذِروَةِ ذَوائِبِ الزُّلفَةِ، و نِهايَةِ غايَةِ الاُمنِيَّةِ... قَد أنافَت عَلىٰ كُلِّ الجِنانِ، و رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَومَئِذٍ قاعِدٌ عَلَيها، مُرتَدٍ بِرَيطَتَينِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الرَّیطَة: کُلّ ثوب رقیق لیّن (النهایة: ج ۲ ص ۲۸۹ «ریط</span>»).</ref><span dir="rtl">: رَيطَةٍ مِن رحمَةِ اللّٰهِ، و رَيطَةٍ مِن نورِ اللّٰهِ، عَلَيهِ تاجُ النُّبُوَّةِ وإِكليلُ</span>‌<ref><span dir="rtl">الإکلیل: شِبْه عِصابةٍ مُزَیّنة بالجوهر (النهایة: ج ۴ ص ۱۹۷ «کلل</span>»).</ref> <span dir="rtl">الرِّسالَةِ، قَد أشرَقَ بِنورِهِ المَوقِفُ، و أَنا يَومَئِذٍ عَلَى الدَّرَجَةِ الرَّفيعَةِ، و هِيَ دونَ دَرَجَتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۲۴ ح ۴ عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر علیه السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">355.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در خطبۀ وسيله</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى مردم! خداى متعال به پيامبرش محمّد صلی الله علیه و آله، وسيله را وعده داده است و وعدۀ او راست است و خدا هرگز خلف وعده نمی</span>‌<span dir="rtl">كند. بدانيد كه وسيله، بالاترين درجۀ بهشت و نوک كاكُل قرب به خدا و نقطۀ نهايى آرزوست... و بالاتر از همۀ بهشت‌هاست.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در آن روز، در آن می</span>‌<span dir="rtl">نشيند، در حالى كه دو جامۀ نرم و نازک بر تن دارد: جامه</span>‌<span dir="rtl">اى از رحمت خدا و جامه</span>‌<span dir="rtl">اى از نور خدا. تاج پيامبرى و پيشانى‌بند جواهرنشان رسالت، بر سر اوست و نورش محشر را روشن كرده است. در آن روز، من نيز بر درجۀ بلندى هستم؛ ولى از درجۀ او پايين</span>‌<span dir="rtl">تر است.</span>

<span dir="rtl">356.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">فِي الدُّعاءِ عِندَ زِيارَةِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: اللّٰهُمَّ فَاجعَل صَلَواتِكَ و صَلَواتِ مَلائِكَتِكَ المُقَرَّبينَ، و عِبادِكَ الصّالِحينَ و أَنبِيائِكَ المُرسَلينَ، و أَهلِ</span>‌ <span dir="rtl">السَّماواتِ وَالأَرَضينَ، و مَن سَبَّحَ لَكَ يا رَبَّ العالَمينَ مِن الأَوَّلينَ وَالآخِرينَ، عَلىٰ مُحَمَّدٍ عَبدِكَ و رَسولِكَ و نَبِيِّكَ و أَمينِكَ وَ نَجيبِكَ و حَبيبِكَ و صَفِيِّكَ و خاصَّتِكَ و صَفوَتِكَ و خِيَرَتِكَ مِن خَلقِكَ، اللّٰهُمَّ أعطِهِ الدَّرَجَةَ وَ الوَسيلَةَ مِنَ الجَنَّةِ، وَ ابعَثهُ مَقاماً مَحموداً، يَغبِطُهُ بِهِ الأَوَّلونَ وَ الآخِرونَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۵۵۱ ح ۱ عن معاویة بن عمّار، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۵ ح ۸ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۱۶۱ ح ۴۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">356.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در دعا به هنگام زيارت پيامبر صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: بار خدايا! درودهايت را و درودهاى فرشتگان مقرّبت و بندگان شايسته‌ات و پيامبران فرستاده شده است و اهل آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها و زمين را و درودهاى همۀ كسانى را كه تو را -</span> ‌<span dir="rtl">اى پروردگار جهانيان - تسبيح گفته</span>‌<span dir="rtl">اند، از اوّلين و آخرين مخلوقات، بر محمّد، بنده‌ات و فرستاده‌ات و پيامبرت و امينت و گزيده‌ات و محبوبت و دوست خالصت و بندۀ ويژه‌ات و منتخبت و برگزيده‌ات از ميان آفريدگانت، قرار ده. بار خدايا! درجه و وسيلۀ بهشت را به او عطا فرما و او را به چنان مقام پسنديده</span>‌<span dir="rtl">اى برسان كه اوّلين و آخرين (همۀ جهانيان) بر او غبطه خورند.</span>

<span dir="rtl">357.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كانَ فيما وَعَظَ اللّٰهُ عزّ و جلّ بِهِ عيسَى بنَ مَريَمَ علیه السلام:... ثُمَّ إنّي اُوصيكَ يَا بنَ مَريَمَ البِكرِ البَتولِ بِسَيِّدِ المُرسَلينَ وَ حَبيبي مِنهُم، أحمَدَ، صاحِبِ الجَمَلِ الأَحمَرِ، وَ الوَجهِ الأَقمَرِ... لَهُ الكَوثَرُ وَ المَقامُ الأَكبَرُ مِن جَنّاتِ عَدنٍ، يَعيشُ أكرَمَ مَعاشٍ، و يُقبَضُ شَهيداً، لَهُ حَوضٌ أبعَدُ مِن مَكَّةَ إلى مَطلَعِ الشَّمسِ، مِن رَحيقٍ مَختومٍ، فيهِ آنِيَةٌ مِثلُ نُجومِ السَّماءِ، ماؤُهُ عَذبٌ، فيهِ مِن كُلِّ شَرابٍ و طَعمُ كُلِّ ثِمارٍ فِي الجَنَّةِ، مَن شَرِبَ مِنهُ شَربةً لَم يَظمَأ بَعدَها أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۶۱۰ - ۶۱۲ ح ۸۴۲ عن أبي بصیر، الکافي: ج ۸ ص ۱۳۱ - ۱۳۹ ح ۱۰۳ عن عليّ بن أسباط، عنهم علیهم السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۲۹۷ ح ۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">357.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از اندرزهاى خداى عزّ و جلّ به عيسى بن مريم علیه السلام اين بود كه: «... و نيز تو را -</span> ‌<span dir="rtl">اى پسر مريمِ باكرهٔ پارسا - سفارش می</span>‌<span dir="rtl">كنم در بارۀ سَرور پيامبران و محبوبم از ميان آنان، يعنى احمد؛ همان صاحب آن اُشتر سرخ‌موى و چهرۀ نورانى... كه كوثر و بزرگ‌ترين جايگاه را در بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى عدن دارد و در كمال ارجمندى زندگى می</span>‌<span dir="rtl">كند و شهيد از دنيا می</span>‌<span dir="rtl">رود. حوضى دارد كه وسيع</span>‌<span dir="rtl">تر از مكّه تا طلوعگاه خورشيد است. آب آن، از بادۀ سر به مُهر است و در آن، ظرف</span>‌<span dir="rtl">هايى بلورين همانند ستارگان آسمان است. آبش شيرين و گواراست و در آن، از هر نوشيدنى و مزۀ هر ميوۀ بهشتى هست. هر كس جرعه</span>‌<span dir="rtl">اى را از آن بنوشد، تا ابد تشنه نمی</span>‌<span dir="rtl">گردد.</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۶۶ (الفصل الرابع عشر: نظام الجنة / أوّل من یدخل الجنة / محمّد و أهل بیته علیهم السلام).</span>

<span dir="rtl">ر. ک: ص ۳۶۷ (فصل چهاردهم: نظام بهشت / نخستین کسانی که به بهشت، وارد می‌شوند / محمّد صلی الله علیه و آله و خاندانش).</span>

<span id="أقرب-الناس-درجة-إلى-النبي-صلی-الله-علیه-و-آله"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۸: أَقرَبُ النّاسِ دَرَجَةً إلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۸: نزديک‌ترين مردم به پيامبر صلی الله علیه و آله از نظر درجه</span>

<span id="شيعة-أهل-البيت-علیهم-السلام"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۸ - ۱: شيعَةُ أهلِ البَيتِ علیهم السلام</span> ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۸ - ۱: شيعيان اهل بيت علیهم السلام</span>

<span dir="rtl">358.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله أخَذَ بِيَدِ حَسَنٍ و حُسَينٍ فَقالَ: مَن أحَبَّني و أَحَبَ</span>‌ <span dir="rtl">هٰذَينِ و أَباهُما و أُمَّهُما، كانَ مَعي في دَرَجَتي يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۵ ص ۶۴۱ ح ۳۷۳۳، مسند ابن حنبل: ج ۱ ص ۱۶۸ ح ۵۷۶ کلاهما عن عليّ بن جعفر عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام؛ العمدة: ص ۲۷۴ ح ۴۳۶ عن عليّ بن جعفر عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۴۳ ص ۲۸۰ ح ۴۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">358.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله دست حسن و حسين را گرفت و فرمود: «هر كه مرا و اين دو و پدر و مادر اين دو را دوست داشته باشد، روز قيامت در كنارم هم‌درجۀ من خواهد بود».</span>

<span dir="rtl">359.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فِي الجَنَّةِ ثَلاثُ دَرَجاتٍ، و فِي النّارِ ثَلاثُ دَرَكاتٍ؛ فَأَعلىٰ دَرَجاتِ الجَنَّةِ لِمَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ و نَصَرَنا بِلِسانِهِ و يَدِهِ، و فِي الدَّرَجَةِ الثّانِيَةِ مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ و نَصَرَنا بِلِسانِهِ، و فِي الدَّرَجَةِ الثّالِثَةِ مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ.</span>

<span dir="rtl">و في أسفَلِ دَركٍ مِنَ النّارِ مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ و أَعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ و يَدِهِ، و فِي الدَّركِ الثّانِيَةِ مِنَ النّارِ مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ و أَعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ، و فِي الدَّركِ الثّالِثَةِ مِنَ النّارِ مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ.</span><ref><span dir="rtl">المحاسن: ج ۱ ص ۲۵۱ ح ۴۷۲ عن أبي حمزة الثمالي عن الإمام زین العابدین علیه السلام، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۹۳ ح ۵۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">359.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در بهشت، سه درجه است و در دوزخ، سه دَرَک. بالاترين درجۀ بهشت، براى كسى است كه ما را با قلبش دوست بدارد و با زبان و دستش يارى‌مان رساند. در درجۀ دوم، كسى است كه با قلبش ما را دوست بدارد و با زبانش يارى‌مان رساند و در درجۀ سوم، كسى جاى دارد كه با قلبش ما را دوست بدارد.</span>

<span dir="rtl">در پايين‌ترين دَرَک دوزخ نيز كسى جاى دارد كه با قلبش ما را دشمن بدارد و با زبان و دستش بر ضدّ ما كمک كند. در دَرَک دوم دوزخ، كسى است كه با قلبش ما را دشمن بدارد و با زبانش بر ضدّ ما كمک كند و در دَرَک سوم دوزخ، كسى است كه با قلبش ما را دشمن بدارد.</span>

<span dir="rtl">360.</span> <span dir="rtl">الإمام الحسن علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ و نَصَرَنا بِيَدِهِ و لِسانِهِ، فَهُوَ مَعَنا فِي الغُرفَةِ الَّتي نَحنُ فيها. و مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ و نَصَرَنا بِلِسانِهِ فَهُو دُونَ ذٰلِكَ بِدَرَجَةٍ. و مَن أحَبَّنا بِقَلبِهِ و كَفَّ بِيَدِهِ و لِسانِهِ، فَهُوَ فِي الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۳۳ ح ۸ عن أبي المقدام، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۱۰۱ ح ۶۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">360.</span> <span dir="rtl">امام حسن علیه السلام</span>: <span dir="rtl">هر كه ما را با قلبش دوست بدارد و با دست و زبانش يارى‌مان رساند، [در بهشت] با ما در يک غرفه است و هر كه ما را با قلبش دوست بدارد و [تنها] با زبانش يارى‌مان رساند، يک درجه پايين</span>‌<span dir="rtl">تر از آن خواهد بود و هر كه ما را با قلبش دوست بدارد و دست و زبانش را از ما دريغ بدارد، در بهشت خواهد بود.</span>

<span dir="rtl">361.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌ - <span dir="rtl">لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: يا عَلِيُّ، مَن زارَني في حَياتي أو بَعدَ مَوتي، أو زارَكَ في حَياتِكَ أو بَعدَ مَوتِكَ، أو زارَ ابنَيكَ في حَياتِهِما أو بَعدَ مَوتِهِما؛ ضَمِنتُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ أن اُخَلِّصَهُ مِن أهوالِها و شَدائِدِها حَتّىٰ اُصَيِّرَهُ مَعي في دَرَجَتي.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۴ ص ۵۷۹ ح ۲، کامل الزیارات: ص ۴۰ ح ۳، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۲ ص ۵۷۸ ح ۳۱۶۴، بحار الأنوار: ج ۱۰۰ ص ۱۲۳ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">361.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى على! هر كه مرا در زندگى‌ام يا پس از مرگم زيارت كند، يا تو را در زندگى‌ات يا پس از مرگت زيارت كند، يا دو پسرت را در زمان حياتشان يا پس از مرگشان زيارت كند، برايش ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم كه در روز قيامت، او را از هراس</span>‌<span dir="rtl">ها و سختى</span>‌<span dir="rtl">هاى آن، نجات دهم و با خودم هم‌درجه</span>‌<span dir="rtl">اش گردانم.</span>

<span id="من-له-هذه-الخصال"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۸ - ۲: مَن لَهُ هٰذِهِ الخِصالُ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۸ - ۲: دارندۀ این ویژگی‌ها</span>

<span dir="rtl">362.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن قَلَّ مالُهُ، و كَثُرَ عِيالُهُ، و حَسُنَت صَلاتُهُ، و لَم يَغتَبِ المُسلِمينَ؛ جاءَ يَومَ القِيامَةِ و هُوَ مَعي كَهاتَينِ.</span><ref><span dir="rtl">مسند أبي یعلى: ج ۱ ص ۴۶۳ ح ۹۸۶ عن أبي سعید الخدري، المطالب العالیة: ج ۳ ص ۱۶۷ ح ۳۱۵۵، تاریخ بغداد: ج ۱۱ ص ۲۵۹ الرقم ۶۰۱۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">362.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كه دارايى</span>‌<span dir="rtl">اش اندک و نانخورش بسيار و نمازش نيكو باشد و از مسلمانان، غيبت نكند، روز قيامت با من، همانند اين دو [انگشت، در كنار هم] است.</span>

<span dir="rtl">363.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن وَلِيَ شَيئاً مِن اُمورِ اُمَّتي فَحَسُنَت سَريرَتُهُ لَهُم؛ رَزَقَهُ اللّٰهُ تَعالَى</span>‌ <span dir="rtl">الهَيبَةَ في قُلُوبِهِم، و مَن بَسَطَ كَفَّهُ لَهُم بِالمَعرُوفِ؛ رُزِقَ المَحَبَّةَ مِنهُم، و مَن كَفَّ يَدَهُ عَن أموالِهِم؛ وَقَى اللّٰهُ عزّ و جلّ مالَهُ، و مَن أخَذَ لِلمَظلومِ مِنَ الظّالِمِ؛ كانَ مَعي في الجَنَّةِ مُصاحِباً، و مَن كَثُرَ عَفوُهُ؛ مُدَّ في عُمُرِهِ، و مَن عَمَّ عَدلُهُ؛ نُصِرَ عَلىٰ عَدُوِّهِ، و مَن خَرَجَ مِن ذُلِّ المَعصِيَةِ إلىٰ عِزِّ الطّاعَةِ؛ آنَسَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ بِغَيرِ أنِيسٍ، و أَعانَهُ بِغَيرِ مالٍ.</span><ref><span dir="rtl">کنز الفوائد: ج ۱ ص ۱۳۵، أعلام الدین: ص ۳۱۵ عن الإمام العسکري علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۳۵۹ ح ۷۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">363.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس عهده‌دار امرى از امور امّت من شود و باطنش نسبت به آنان نيكو باشد، خداوند متعال، هيبت او را در دل‌هايشان قرار می</span>‌<span dir="rtl">دهد، و هر كس دست نيكى به سوى آنان بگشايد، محبّت آنان [به او]، روزى</span>‌<span dir="rtl">اش می</span>‌<span dir="rtl">شود، و هر كس از تعدّى به اموال آنان، دست نگه دارد، خداوند عزّ و جلّ اموال او را نگه می</span>‌<span dir="rtl">دارد، و هر كس دادِ ستم‌ديده را از ستمگر بستاند، در بهشت، هم‌نشين من خواهد بود، و كسى كه گذشتش زياد باشد، عمرش دراز می</span>‌<span dir="rtl">شود، و هر كس دادگرى</span>‌<span dir="rtl">اش فراگير باشد، بر دشمنش يارى داده می‌شود، و هر كس از خوارى گناه به عزّت طاعت در آيد، خداوند عزّ و جلّ او را بی</span>‌ <span dir="rtl">هيچ انيسى، اُنس می</span>‌<span dir="rtl">دهد و بی</span> ‌<span dir="rtl">هيچ مالى كمک می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span dir="rtl">364.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جاءَ رَجُلٌ مِنَ الأَنصارِ إلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، ما أستَطيعُ فِراقَكَ، و إِنّي لَأَدخُلُ مَنزِلي فَأَذكُرُكَ فَأَترُكُ ضَيعَتي، و اُقبِلُ حَتّىٰ أنظُرَ إلَيكَ حُبّاً لَكَ. فَذَكَرتُ إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ و اُدخِلتَ الجَنَّةَ فَرُفِعتَ في أعلىٰ عِلِّيِّينَ، فَكَيفَ لي بِكَ يا نَبِيَّ اللّٰهِ؟!</span>

<span dir="rtl">فَنَزَلَت: (وَ مَنْ يُطِعِ اللّٰهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أنْعَمَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ اُولئِكَ رَفِيقاً)</span><ref><span dir="rtl">النساء: ۶۹</span>.</ref><span dir="rtl">، فَدَعَا النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله الرَّجُلَ، فَقَرَأَها عَلَيهِ و بَشَّرَهُ بِذٰلِكَ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۶۲۱ ح ۱۲۸۰ عن عبد اللّٰه بن حسن عن أبیه و خاله عليّ بن الحسین عن الإمام الحسن و الإمام الحسین علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۸۸ ح ۱۵۹ و راجع المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۱۵۳ ح ۴۷۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">364.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">مردى از انصار، خدمت پيامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! من تاب جدايى از شما را ندارم، چنان كه وقتى به منزلم می</span>‌<span dir="rtl">روم، به ياد شما می</span>‌<span dir="rtl">افتم و خانه‌ام را رها می</span>‌<span dir="rtl">كنم و می</span>‌<span dir="rtl">آيم تا شما را ببينم؛ چون دوستتان دارم. با خود گفتم: آن گاه كه روز قيامت شود و مرا به بهشت برند و شما را به اعلى علّيّين بالا برند، چگونه با شما باشم،</span>‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا؟</span>

<span dir="rtl">پس، اين آيه نازل شد: (و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند، با كسانى خواهند بود كه خدا ايشان را گرامى داشته است، [يعنى] پيامبران و صدّيقان و شهيدان و شايستگان، و آنان، چه نيكو همدمانى اند!).</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله آن مرد را فرا خواند و اين آيه را برايش خواند و بِدان نويدش داد.</span>

<span dir="rtl">365.</span> <span dir="rtl">الأمالي للطوسي عن إبراهيم المخارقي: وَصَفتُ لِأَبي عَبدِ اللّٰهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام ديني، فَقُلتُ: أشهَدُ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، و أَنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله رَسولُ اللّٰهِ، و أَنَّ عَلِيّاً إمامُ عَدلٍ بَعدَهُ، ثُمَّ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ، ثُمَّ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ، ثُمَّ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ، ثُمَّ أنتَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: رَحِمَكَ اللّٰهُ. ثُمَّ قالَ: اِتَّقُوا اللّٰهَ، اِتَّقُوا اللّٰهَ، اِتَّقُوا اللّٰهَ ! عَلَيكُم بِالوَرَعِ، و صِدقِ الحَديثِ، و أَداءِ الأَمانَةِ، و عِفَّةِ البَطنِ وَ الفَرجِ؛ تَكونوا مَعَنا بِالرَّفيقِ الأَعلىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۲۲۲ ح ۳۸۴، بشارة المصطفى: ص ۱۰۹، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۳ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">365.</span> <span dir="rtl">الأمالى، طوسى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابراهيم مخارقى</span> -<span dir="rtl">: دينم را براى امام صادق علیه السلام بيان داشتم و چنين گفتم: گواهى می</span>‌<span dir="rtl">دهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست و يگانه و بى‌انباز است، و گواهى می</span>‌<span dir="rtl">دهم كه محمّد صلی الله علیه و آله، فرستادۀ خداست و على، پيشواى عادلِ پس از اوست و سپس حسن و حسين و سپس على بن حسين و سپس محمّد بن على و سپس شما [پيشواى حقّيد].</span>

<span dir="rtl">فرمود: «رحمت خدا بر تو باد!» و سپس فرمود: «از خدا بترسيد، از خدا بترسيد، از خدا بترسيد! پارسايى و راستگويى و امانتدارى و پاكى شكم و دامن را پيشه كنيد، تا در جايگاه برين، با ما باشيد».</span>

<span dir="rtl">366.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لِلرَّيّانِ بنَ شَبيبٍ</span> -<span dir="rtl">: يَابنَ شَبيبٍ، إن سَرَّكَ أن تَكونَ مَعَنا فِي الدَّرَجاتِ العُلىٰ مِنَ الجِنانِ، فَاحزَن لِحُزنِنا وَ افرَح لِفَرَحِنا، و عَلَيكَ بِوَلايَتِنا؛ فَلَو أنَّ رَجُلاً أحَبَّ حَجَراً لَحَشَرَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ مَعَهُ يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۳۰۰ ح ۵۸ عن الریّان بن شبیب، الأمالي للصدوق: ص ۱۹۳ ح ۲۰۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۸۶ ح ۲۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">366.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به ريّان بن شبيب ـ:</span>‌ <span dir="rtl">اى پسر شبيب! اگر اين، تو را خوش‌حال می</span>‌<span dir="rtl">كند كه در درجات بالاى بهشت با ما باشى، با اندوه ما، اندوهگين شو و با شادى‌مان شاد شو و دست از ولايت ما بر مدار؛ زيرا اگر مردى [حتّى] سنگى را دوست داشته باشد، خداوند در روز قيامت، او را با آن سنگ، محشور می</span>‌<span dir="rtl">نمايد.</span>

<span id="من-له-درجة-خاصة-في-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۵ / ۹: مَن لَهُ دَرَجَةٌ خاصَّةٌ فِي الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۵ / ۹: كسانى كه در بهشت، درجۀ ويژه دارند</span>

<span id="المجاهد"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۱: المُجاهِدُ</span> ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۱: مجاهد</span>

<span dir="rtl">367.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ فِي الجَنَّةِ مِئَةَ دَرَجَةٍ أعَدَّهَا اللّٰهُ لِلمُجاهِدينَ في سَبيلِهِ، کُلُّ دَرَجَتَینِ ما بَینَهُما كَما بَينَ السَّماءِ وَ الأَرضِ. فَإِذا سَأَلتُمُ اللّٰهَ فَسَلوهُ الفِردَوسَ، فَإِنَّه أوسَطُ الجَنَّةِ، و أَعلَى الجَنَّةِ، و فَوقَهُ عَرشُ الرَّحمٰنِ، و مِنهُ تَفَجَّرُ أنهارُ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۶ ص ۲۷۰۰ ح ۶۹۸۵ و ج ۳ ص ۱۰۲۸ ح ۲۶۳۷ کلاهما عن أبي هریرة، مسند ابن حنبل: ج ۳ ص ۲۳۳ ح ۸۴۲۷، السنن الکبرى: ج ۹ ص ۲۷ ح ۱۷۷۶۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">367.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در بهشت، صد درجه است كه خداوند، آنها را براى مجاهدان در راه خدا، آماده ساخته است و فاصلۀ هر درجه با ديگرى، به اندازۀ آسمان تا زمين است. پس هر گاه از خدا درخواست كرديد، فردوس را از او بخواهيد؛ چرا كه آن، ميان بهشت و بالاترين نقطۀ بهشت است. [تنها] عرش خداى مهربان، بالاتر از آن است و نهرهاى بهشت از آن جا سرچشمه می</span>‌<span dir="rtl">گيرند.</span>

<span id="أهل-البلاء-و-المصیبة"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۲: أهلُ البَلاءِ وَ المُصیبَةِ</span> ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۲: اهل بلا و مصیبت</span>

<span dir="rtl">368.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">قالَ اللّٰهُ عزّ و جلّ : ما مِن عَبدٍ اُريدُ أن اُدخِلَهُ الجَنَّةَ إلَّا ابتَلَيتُهُ في جَسَدِهِ، فَإِن كانَ ذٰلِكَ كَفّارَةً لِذُنوبِهِ و إلّا شَدَّدتُ عَلَيهِ عِندَ مَوتِه، حَتّىٰ يَأتِيَني و لا ذَنبَ لَهُ، ثُمَّ اُدخِلُهُ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۴۴۶ ح ۱۰ عن معاویة بن وهب عن الإمام الصادق علیه السلام، مشکاة الأنوار: ص ۵۰۴ ح ۱۶۸۹، جامع الأخبار: ص ۳۱۱ ح ۸۶۲، بحار الأنوار: ج ۶ ص ۱۷۲ ح ۴۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">368.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">خداى متعال فرمود: «هيچ بنده‌ای نيست كه بخواهم او را به بهشت ببرم، مگر آن كه او را دچار رنج و گرفتارى جسمى مى</span>‌<span dir="rtl">كنم. اگر اين، كفّارۀ گناهانش شد كه شد، و گرنه هنگام مُردن بر او سخت مى</span>‌<span dir="rtl">گيرم تا آن كه بدون گناه، نزد من آيد. سپس او را به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">برم».</span>

<span dir="rtl">369.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">دَخَلَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله عَلىٰ خَديجَةَ حينَ ماتَ القاسِمُ ابنُها و هِيَ تَبكي، فَقالَ لَها: ما يُبكيكِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَت: دَرَّت دُرَيرَةٌ فَبَكَيتُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: يا خَديجَةُ، أما تَرضَينَ إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ أن تَجيئي إلىٰ بابِ الجَنَّةِ و هُو قائِمٌ، فَيَأخُذَ بِيَدِكِ فَيُدخِلَكِ الجَنَّةَ وَ يُنزِلَكِ أفضَلَها؟ و ذٰلِكَ لِكُلِّ مُؤمِنٍ. إنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ أحكَمُ و أَكرَمُ أن يَسلُبَ المُؤمِنَ ثَمَرَةَ فُؤادِهِ، ثُمَّ يُعَذِّبَهُ بَعدَها أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۳ ص ۲۱۸ ح ۲ عن جابر الجعفي، مشکاة الأنوار: ص ۵۹ ح ۷۳ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۶ ص ۱۵ ح ۱۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">369.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چون قاسم پسر خديجه از دنيا رفت، پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به نزد خديجه رفت و ديد او گريه مى</span>‌<span dir="rtl">كند. فرمود: «چرا گريه مى</span>‌<span dir="rtl">كنى؟».</span>

<span dir="rtl">خديجه گفت: اشكم بى‌اختيار، جارى شد و گريه</span>‌<span dir="rtl">ام گرفت.</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «اى خديجه! آيا حاضر نيستى كه چون روز قيامت مى</span>‌<span dir="rtl">شود، به درِ بهشت بيايى و او آن جا ايستاده باشد و دستت را بگيرد و تو را به بهشت بَرَد و تو را در بهترين مكان آن جاى دهد؟ اين، براى هر مؤمنى هست. خداى عزّ و جلّ حكيم</span>‌<span dir="rtl">تر و كريم</span>‌<span dir="rtl">تر از آن است كه از مؤمن، ميوۀ دلش را بگيرد و سپس با اين حال، او را براى هميشه عذاب كند».</span>

<span dir="rtl">370.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ فِي الجَنَّةِ مَنزِلَةً، لا يَبلُغُها عَبدٌ إلّا بِالاِبتِلاءِ في جَسَدِهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۲۵۵ ح ۱۴ عن فضیل بن عثمان، جامع الأخبار: ص ۳۱۲ ح ۸۶۶، بحار الأنوار: ج ۶۷ ص ۲۱۲ ح ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">370.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">در بهشت، منزلتى است كه هيچ بنده</span>‌<span dir="rtl">اى به آن نمی</span>‌<span dir="rtl">رسد، مگر با رنجورى در جسمش.</span>

<span id="أهل-الورع"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۳: أهلُ الوَرَعِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۳: پارسايان</span>

<span dir="rtl">371.</span> <span dir="rtl">الإمام الصّادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">فيما ناجَى اللّٰهُ عزّ و جلّ بِهِ موسىٰ علیه السلام: يا موسىٰ، ما تَقَرَّبَ إلَيَّ المُتَقَرِّبونَ بِمِثلِ الوَرَعِ عَن مَحارِمي، فَإِنّي اُبيحُهُم جَنّاتِ عَدنٍ، لا اُشرِكُ مَعَهم أحَداً.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۸۰ ح ۳، مشکاة الأنوار: ص ۹۵ ح ۲۰۸، بحار الأنوار: ج ۷۱ ص ۲۰۴ ح ۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">371.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از جمله نجواهاى خداوند عزّ و جلّ با موسى علیه السلام، اين بود كه: «اى موسى! تقرّبجويان به من، به چيزى چون پرهيز از حرام‌هايم، به من نزديک نشده‌اند. من، بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى ماندگار خود را بر آنان روا می</span>‌<span dir="rtl">دارم و هيچ كس را شريكشان قرار نمی</span>‌<span dir="rtl">دهم».</span>

<span id="معلم-القرآن"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۴: مُعَلِّمُ القُرآنِ</span>‌ ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۴: آموزگار قرآن</span>

<span dir="rtl">372.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن تَعَلَّمَ القُرآنَ، و تَواضَعَ فِي العِلمِ، و عَلَّمَ عِبادَ اللّٰهِ و هُوَ يُريدُ ما عِندَ اللّٰهِ؛ لَم يَكُن فِي الجَنَّةِ أحَدٌ أعظَمَ ثَواباً مِنهُ و لا أعظَمَ مَنزِلَةً مِنهُ، و لَم يَكُن فِي الجَنَّةِ مَنزِلٌ و لا دَرَجَةٌ رَفيعَةٌ و لا نَفيسَةٌ إلّا كانَ لَهُ فيها أوفَرُ النَّصيبِ، أو أشرَفُ المَنازِلِ.</span><ref><span dir="rtl">ثواب الأعمال: ص ۳۴۶ ح ۱ عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج ۷۶ ص ۳۷۳ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">372.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كس قرآن را بياموزد و در [آموختن] علم، فروتنى كند و براى رسيدن به پاداش الهى، به بندگان خدا بياموزد، در بهشت، هيچ كس ثوابش از او بيشتر و منزلتش از او والاتر نخواهد بود و هيچ منزلت و درجۀ بالا و پُرارجى در بهشت نيست، مگر اين كه او از آن، بيشترين بهره يا ارجمندترين منزلت را دارد.</span>

<span id="أصحاب-هذه-الخصال"></span>
=== <span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۵: أصحابُ هٰذِهِ الخِصالِ</span> ===

<span dir="rtl">۱۵ / ۹ - ۵: صاحبان اين صفات</span>

<span dir="rtl">373.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن أطعَمَ ثَلاثَةَ نَفَرٍ مِنَ المُسلِمينَ، أطعَمَهُ اللّٰهُ مِن ثَلاثِ جِنانٍ في مَلَكوتِ السَّماواتِ: الفِردَوسِ، و جَنَّةِ عَدنٍ، و طوبىٰ، (و) شَجَرَةٍ تَخرُجُ مِن جَنَّةِ عَدنٍ غَرَسَها رَبُّنا بِيَدِهِ</span>‌<ref><span dir="rtl">قال الفیض الکاشاني قدس سره: عدّ طوبى من الجنان لأنّ فیه من أنواع الثمار، «و شجرة» عطف على «ثلاث»؛ یعني: أطعمه اللّٰه من ثلاث جنان و من شجرة في إحداها غرسها اللّٰه بیده (الوافي: ج ۵ ص ۶۷۳</span>).</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۲۰۰ ح ۳ عن أبي حمزة عن الإمام الباقر علیه السلام، ثواب الأعمال: ص ۱۶۵ ح ۱ عن الإمام الصادق علیه السلام، المحاسن: ج ۲ ص ۱۵۲ ح ۱۴۰۸ عن الإمام الباقر علیه السلام وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۷۱ ح ۶۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">373.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كه سه نفر مسلمان را غذا دهد، خداوند، او را از سه بهشت در ملكوت آسمان</span>‌<span dir="rtl">ها غذا می</span>‌<span dir="rtl">دهد: فردوس، بهشت عَدْن و طوبا؛ و نيز از درختى كه در بهشت عَدن می</span>‌<span dir="rtl">رويد و پروردگارمان آن را با دست خود نشانده است.</span><ref><span dir="rtl">فيض كاشانى رحمه الله می‏گويد: طوبا، از جمله بهشت‏ها شمرده شده است؛ چون در آن، انواع ميوه‌ها هست</span>.</ref>

<span dir="rtl">374.</span> <span dir="rtl">الإمام الصّادق عن آبائه علیهم السلام عن الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ دَخَلتُ الجَنَّةَ، فَرَأَيتُ فيها قَصراً مِن ياقوتٍ أحمَرَ، يُرىٰ باطِنُهُ مِن ظاهِرِهِ لِضِيائِهِ و نورِهِ، و فيهِ قُبَّتانِ مِن دُرٍّ و زَبَرجَدٍ، فَقُلتُ: يا جَبرَئيلُ، لِمَن هٰذَا القَصرُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: هٰذا لِمَن أطابَ الكَلامَ، و أَدامَ الصِّيامَ، و أَطعَمَ الطَّعامَ، و تَهَجَّدَ بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ.</span>

<span dir="rtl">قالَ عَلِيٌّ علیه السلام: فَقُلتُ: يا رَسولَ اللّٰهِ، و في اُمَّتِكَ مَن يُطيقُ هٰذا؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أتَدري ما إطابَةُ الكَلامِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ: اللّٰهُ و رَسولُهُ أعلَمُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَن قالَ: «سُبحانَ اللّٰهِ وَ الحَمدُ للّٰهِ و لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أكبَرُ». أَتَدري ما إدامَةُ الصِّيامِ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: اللّٰهُ و رَسولُهُ أعلَمُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَن صامَ شَهرَ رَمَضانَ، و لَم يُفطِر مِنهُ يَوماً. أَتَدري ما إطعامُ الطَّعامِ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: اللّٰهُ و رَسولُهُ أعلَمُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَن طَلَبَ لِعِيالِهِ ما يَكُفُّ بِهِ وُجوهَهُم عَنِ النّاسِ. أَتَدري ما التَّهَجُّدُ بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: اللّٰهُ و رَسولُهُ أعلَمُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: مَن لَم يَنَم حَتّىٰ يُصَلِّيَ العِشاءَ الآخِرَةَ، وَ النّاسُ مِنَ اليَهودِ وَالنَّصارىٰ و غَيرِهِم مِنَ المُشرِكينَ نِيامٌ بَينَهُما.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للطوسي: ص ۴۵۸ ح ۱۰۲۴ عن حمّاد بن عثمان عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، تفسیر القمّي: ج ۱ ص ۲۱ عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۹۰ ح ۱۶۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">374.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش، از امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «شبى كه به آسمان (معراج) برده شدم، وارد بهشت گرديدم. در آن جا كاخى از ياقوت سرخ ديدم كه از فرط روشنايى و نورانيتش، درون آن از بيرونش ديده می</span>‌<span dir="rtl">شد و در آن، دو سراپرده از دُر و زبرجد بود. گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى جبرئيل! اين كاخ براى كيست؟</span>

<span dir="rtl">گفت: اين براى كسى است كه سخن خوش بگويد و پيوسته روزه بدارد و اطعام كند و شب كه مردم خفته</span>‌<span dir="rtl">اند، به عبادت بپردازد».</span>

<span dir="rtl">گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! در ميان امّتت كيست كه از عهدۀ اين كارها بر آيد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى سخن خوش چيست؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: خدا و پيامبرش داناترند.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «گفتنِ &quot;سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا إله إلّا اللّٰه و اللّٰه أكبر&quot;. آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى پيوسته روزه داشتن چيست؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: خدا و پيامبرش داناترند.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسى كه ماه رمضان را روزه بگيرد و [حتّى] يک روز از آن را نخورد. آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى اطعام چيست؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: خدا و پيامبرش داناترند.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسى كه براى خانواده</span>‌<span dir="rtl">اش روزى كسب كند تا مانع رو انداختن آنان به مردم شود. آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى عبادت در شب، آن گاه كه مردم خفته</span>‌<span dir="rtl">اند، چيست؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: خدا و پيامبرش داناترند.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسى كه نخوابد تا آن كه وقتى مردمان - يعنى يهود و نصارا و مشركان - می</span>‌<span dir="rtl">خوابند، او نماز خفتن را بخواند».</span>

<span dir="rtl">375.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام: قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: إنَّ في الجَنَّةِ غُرَفاً يُریٰ ظاهِرُها مِن باطِنِها و باطِنُها مِن ظاهِرِها، يَسكُنُها مِن اُمَّتي مَن أطابَ الكَلامَ، و أَطعَمَ الطَّعامَ، و أَفشَى السَّلامَ، و أَدامَ الصِّيامَ، و صَلّىٰ بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ عَلِيٌّ علیه السلام: يا رَسولَ اللّٰهِ، و مَن يُطيقُ هٰذا مِن اُمَّتِكَ؟!</span>

<span dir="rtl">فقال صلی الله علیه و آله: يا عَلِيُّ، أوَما تَدري ما إطابَةُ الكَلامِ؟ مَن قالَ إذا أصبَحَ و أَمسىٰ: «سُبحانَ اللّٰهِ وَ الحَمدُ للّٰهِ و لا إلٰهَ إلَّا اللّٰهُ وَ اللّٰهُ أكبَرُ» عَشرَ مَرّاتٍ.</span>

<span dir="rtl">و إِطعامُ الطَّعامِ: نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلىٰ عِيالِهِ.</span>

<span dir="rtl">و أَمّا إدامَةُ الصِّيامِ: فَهُوَ أن يَصُومَ الرَّجُلُ شَهرَ رَمَضَانَ و ثَلاثَةَ أيّامٍ في كُلِّ شَهرٍ، يُكتَبُ لَه صَومُ الدَّهرِ.</span>

<span dir="rtl">و أَمَّا الصَّلاةُ بِاللَّيلِ وَ النّاسُ نِيامٌ: فَمَن صَلَّى المَغرِبَ و صَلاةَ العِشاءِ الآخِرَةِ و صَلاةَ الغَداةِ فِي المَسجِدِ في جَماعَةٍ، فَكَأَنَّما أحيَا اللَّيلَ كُلَّهُ.</span>

<span dir="rtl">و إِفشاءُ السَّلامِ: ألّا يَبخَلَ بِالسَّلامِ عَلىٰ أحَدٍ مِنَ المُسلِمينَ.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۲۵۱ ح ۱ عن أبي بصیر، الأمالي للصدوق: ص ۴۰۷ ح ۵۲۵، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۲۵۰ ح ۱۰۶۱ و لیس فیهما مِن «و أمّا إدامة الصیام» إلى «صوم الدهر»، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۱۹ ح ۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">375.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش علیهم السلام، از امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «در بهشت، غرفه</span>‌<span dir="rtl">هايى هستند كه بيرون آنها از درونشان و درون آنها از بيرونشان ديده می</span>‌<span dir="rtl">شود. در اين غرفه</span>‌<span dir="rtl">ها آن كس از امّتم ساكن می</span>‌<span dir="rtl">شود كه سخن خوش بگويد و اطعام كند و سلام را رواج دهد و پيوسته روزه بدارد و شب كه مردم خواب اند، نماز بخواند».</span>

<span dir="rtl">امیر مؤمنان گفت:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! در ميان امّتت كيست كه از عهدۀ اين كارها بر آيد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اى على! آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى سخن خوش چيست؟ كسى كه هر صبح و عصر، ده مرتبه بگويد: &quot;سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا إله إلّا اللّٰه و اللّٰه أكبر&quot;. اطعام كردن نيز خرجى دادن مرد به عائله</span>‌<span dir="rtl">اش است، و پيوسته روزه داشتن، اين است كه انسان، ماه رمضان و سه روز از هر ماه را روزه بگيرد كه برايش روزۀ مادام العمر نوشته می</span>‌<span dir="rtl">شود، و نماز خواندن در شب در حالى كه مردم خفته‌ اند، اين است كه كسى نماز مغرب و نماز عشا و نماز صبح را در مسجد با جماعت بخواند و در اين صورت، چنان است كه سراسر شب را به عبادت گذرانده است، و رواج دادن سلام، اين است كه از سلام كردن بر هيچ مسلمانى بخل نورزد».</span>

<span dir="rtl">376.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ موسَى بنُ عِمرانَ:... إلهٰي! فَمَن يَنزِلُ دارَ القُدسِ عِندَكَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: الَّذينَ لا يَنظُرُ أعيُنُهُم إلَى الدُّنيا، و لا يُذيعونَ أسرارَهُم فِي الدّينِ، و لا يَأخُذونَ عَلَى الحُكومَةِ الرِّشا. الحَقُّ في قُلوبِهِم، وَ الصِّدقُ عَلىٰ ألسِنَتِهِم. فَاُولٰئِكَ في سَتري فِي الدُّنيا، و فِي دارِ القُدسِ عِندي فِي الآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للمفید: ص ۸۵ ح ۱ عن أبي حمزة الثمالي، بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۲۷۸ ح ۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">376.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">موسى بن عمران گفت:... معبود من! چه كسى در دار القدس تو، ساكن خواهد شد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسانى كه به دنيا چشم ندوخته</span>‌<span dir="rtl">اند و اسرار دينى خود را فاش نمى</span>‌<span dir="rtl">سازند و در داورى، رشوه نمى</span>‌<span dir="rtl">ستانند. حق در دل</span>‌<span dir="rtl">هايشان است و راستگويى بر زبان</span>‌<span dir="rtl">هايشان. اينان در دنيا، در پناه من</span>‌‌ <span dir="rtl">اند و در آخرت، در دار القدس من اند».</span>

<span dir="rtl">377.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ للّٰهِ عزّ و جلّ جَنَّةً لا يَدخُلُها إلّا ثَلاثَةٌ: رَجُلٌ حَكَمَ عَلىٰ نَفسِهِ بِالحَقِّ، و رَجُلٌ زارَ أخاهُ المُؤمِنَ فِي اللهِ، و رَجُلٌ آثَرَ أخاهُ المُؤمِنَ فِي اللهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۲ ص ۱۷۸ ح ۱۱، الخصال: ص ۱۳۱ ح ۱۳۶، تنبیه الخواطر: ج ۲ ص ۱۹۸ کلّها عن محمّد بن قیس، مشکاة الأنوار: ص ۳۶۴ ح ۱۱۹۱، بحار الأنوار: ج ۷۴ ص ۳۴۸ ح ۱۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">377.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ بهشتى دارد كه به آن، جز سه كس وارد نمى</span>‌<span dir="rtl">شود: مردى كه به ضرر خود، حق را بگويد، مردى كه براى خدا به ديدار برادر مؤمن خود برود و مردى كه براى خدا برادر مؤمنش را بر خود ترجيح دهد.</span>

<span id="الفصل-السادس-عشر-المبشرون-بالجنة"></span>
= <span dir="rtl">الفصل السادس عشر: المُبَشَّرونَ بِالجَنَّةِ</span> =

<span dir="rtl">فصل شانزدهم: نويد داده ‌‌شدگان به بهشت</span>

<span id="أهل-بيت-النبي-صلی-الله-علیه-و-آله"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۱: أَهلُ بَيتِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۱: اهل بيت پيامبر صلی الله علیه و آله</span>

<span dir="rtl">378.</span> <span dir="rtl">رسول اللَّه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">وَسَطُ الجَنَّةِ لي وَ لِأَهلِ بَيتي.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۶۸ ح ۳۱۴ عن الحسن بن عبد اللّٰه التمیمي عن أبیه عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۷۸ ح ۱۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">378.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">وسط بهشت، از آنِ من و اهل بيت من است.</span>

<span dir="rtl">379.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ فاطِمَةَ و عَلِيّاً وَ الحَسَنَ وَ الحُسَينَ في حَظيرَةِ القُدسِ، في قُبَّةٍ بَيضاءَ، سَقفُها عَرشُ الرَّحمٰنِ.</span><ref><span dir="rtl">تاریخ دمشق: ج ۱۳ ص ۲۲۹ ح ۳۲۳۹ عن عمر بن الخطّاب؛ بشارة المصطفى: ص ۴۸ نحوه، کشف الغمّة: ج ۲ ص ۳۱۲ عن عمر، بحار الأنوار: ج ۴۳ ص ۳۰۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">379.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فاطمه و على و حسن و حسين، [در بهشت،] در پَرچينِ پاكى، در سراپرده</span>‌<span dir="rtl">اى سپيد كه سقف آن، عرش خداى مهربان است، جاى دارند.</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۳۶۶ (الفصل الرابع عشر: نظام الجنّة/ أوّل من يدخل الجنة)</span>

<span dir="rtl">ر. ک: ص ۳۶۷ (فصل چهاردهم: نظام بهشت / نخستین کسانی که به بهشت وارد می‌شوند)</span>

<span dir="rtl">و ص ۳۸۴ (الفصل الخامس عشر: درجات الجنّة/ درجة النبيّ صلی الله علیه و آله وأهل بيته علیهم السلام).</span>

<span dir="rtl">و ص ۳۸۵ (فصل پانزدهم: درجات بهشت / درجۀ پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او).</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-النبي-صلی-الله-علیه-و-آله"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۲: عِدَّةٌ مِن أصحابِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۲: شمارى از ياران پيامبر صلی الله علیه و آله</span>

<span id="أبو-الدحداح722"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱: أَبُو الدَّحداحِ</span>‌<ref><span dir="rtl">أبو الدَّحداحِ، و یُقالُ: أبوالدَّحداحَةِ، فُلانُ بنُ الدَّحداحَةِ، مَذکورٌ في الصَّحابَةِ، لا أقِفُ عَلىٰ اسمٍ و لا نَسَبٍ أکَثرَ مِن أنَّهُ مِنَ الأنصارِ؛ حَلیفٌ لَهُم. و قَد قیلَ: إنَّ أبا الدَّحداحِ هذا اسمُهُ ثابِتُ بنُ الدَّحداحِ (الاستیعاب: ج ۴ ص</span> <span dir="rtl">۲۱۰</span> <span dir="rtl">الرقم ۲۹۶۹ و راجع اُسد الغابة: ج ۵ ص ۱۸۵ و الإصابة: ج ۷ ص ۱۰۱</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱: ابو دحداح</span><ref><span dir="rtl">گفته می‏شود: ابو دحداحه، فلان بن دحداحه، نامش جزء صحابه آمده؛ ولى اطّلاعاتى بيش از اين كه او از انصار يا هم‌پيمان آنها بوده، نيافتم. گفته شده كه نام ابو دحداح، ثابت بن دحداح است (الاستيعاب: ج ۴ ص ۲۱۰</span>).</ref>

<span dir="rtl">380.</span> <span dir="rtl">تفسير القرطبي عن زيد بن أسلم: لَمّا نَزَلَ: (مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللّٰهَ قَرْضاً حَسَناً)</span><ref><span dir="rtl">البقرة: ۲۴۵</span>.</ref><span dir="rtl">، قالَ أبُو الدَّحداحِ: فِداكَ أبي واُمّي يا رَسولَ اللّٰهِ، إنَّ اللّٰهَ يَستَقرِضُنا و هُوَ غَنِيٌّ عَنِ القَرضِ؟!</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم، يُريدُ أن يُدخِلَكُمُ الجَنَّةَ بِهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَإِنّي إن أقرَضتُ رَبّي قَرضاً، يَضمَن لي بِهِ و لِصَبِيَّتِي الدَّحداحَةِ</span><ref><span dir="rtl">کذا في المصدر، و جاء في تفسیر الثعلبي(ج ۲ ص ۲۰۷): «قالَ: فَزَوجي اُمُّ الدَّحداحِ مَعي؟ قالَ: نَعَم. قال: الدَّحداحُ مَعي؟ قالَ: نَعَم»، و هو الأصحّ</span>.</ref> <span dir="rtl">مَعِيَ الجَنَّةَ؟ قالَ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَناوِلني يَدَكَ. فَناوَلَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَدَهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: إنَّ لي حَديقَتَينِ؛ إحداهُما بِالسّافِلَةِ وَ الاُخریٰ بِالعالِيَةِ، وَاللّٰهِ! لا أملِكُ غَيرَهُما، قَد جَعَلتُهُما قَرضاً لِلهِ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: اِجعَل إحداهُما لِلهِ، وَ الاُخرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">دَعها مَعيشَةً لَكَ و لِعِيالِكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأُشهِدُكَ يا رَسولَ اللّٰهِ، أنّي قَد جَعَلتُ خَيرَهُما لِلهِ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">، و هُوَ حائِطٌ فيهِ سِتُّمِئَةِ نَخلَةٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: إذاً يَجزيكَ اللّٰهُ بِهِ الجَنَّةَ.…</span>

<span dir="rtl">فَقالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: كَم مِن عِذقٍ</span><ref><span dir="rtl">العَذقُ: بالفتح: النخلة، وبالکسر: العرجون بما فیه من الشماریخ (النهایة: ج ۳ ص ۱۹۹ «عذق</span>»).</ref> <span dir="rtl">رَداحٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">رَداح: أي ثقیل (اُنظر: النهایة: ج ۲ ص ۲۱۳ «ردح</span>»).</ref><span dir="rtl">، و دارٍ فَيّاحٍ، لِأَبِي الدَّحداحِ.</span><ref><span dir="rtl">تفسیر القرطبي: ج ۳ ص ۲۳۸، تفسیر الطبري: ج ۲ الجزء الثاني ص ۵۹۳ نحوه؛ مجمع البیان: ج ۲ ص ۶۰۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">380.</span> <span dir="rtl">تفسير القرطبى</span> - <span dir="rtl">به نقل از زيد بن اسلم</span> -<span dir="rtl">: چون آيۀ (كيست كه به خدا قرضى نيكو دهد؟) نازل شد، ابو دحداح گفت: پدر و مادرم به فدايت،</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! خدا از ما تقاضاى قرض می</span>‌<span dir="rtl">كند، در صورتى كه او از قرض كردن، بى‌نياز است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى. می</span>‌<span dir="rtl">خواهد بدین وسیله، شما را به بهشت ببرد».</span>

<span dir="rtl">ابو دحداح گفت: پس اگر من به پروردگارم قرض بدهم، در ازاى آن، بهشت را براى من و دخترم دحداحه</span><ref><span dir="rtl">در این منبع، چنین آمده؛ ولی در منابع دیگر، به جای «دخترم دحداحه»، «همسرم اُمّ دحداح» آمده است که صحیح همان است که در مصادر دیگر آمده است</span>.</ref><span dir="rtl">، ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى».</span>

<span dir="rtl">ابو دحداح گفت: پس دستت را به من بده.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله دست خود را به او داد. ابو دحداح گفت: من دو باغ دارم: يكى در سافله (پايين‌دست مدينه) و ديگرى در عاليه (بالادست مدينه) و به خدا سوگند كه جز اين دو، چيزى ندارم. اينها را هم به خداوند متعال، قرض دادم.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «يكى را براى خدا قرار بده و ديگرى را براى گذرانِ زندگى خودت و عائله‌ات بگذار».</span>

<span dir="rtl">ابو دحداح گفت: پس گواه باش -</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا - كه من بهترينِ آن دو را براى خداوند متعال قرار دادم، كه باغى است با ششصد خرمابُن.</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «خدا نيز به پاداش آن، بهشت را به تو عطا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد».…</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «بسا خرمابُنان [پُربار و] سنگين و [نيز] سرايى وسيع كه [در بهشت] براى ابو دحداح است».</span>

<span id="أبو-ذر-الغفاري730"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۲: أَبُو ذَرٍّ الغِفارِيُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">هُوَ جُندَبُ بنُ جُنادَةَ، و هُوَ مَشهورٌ بِکُنیَتِهِ، أحَدُ أجِلّاءِ الصَّحابَةِ وَ السّابِقینَ إلَى الإیمانِ، جاءَ إلىٰ مَکَةَ قادِماً مِنَ البادِیَةِ، و کانَ مُوَحِّداً قَبلَ الإِسلامِ، و کانَ فَریداً فَذّاً في صِدقِهِ و صراحَةِ لَهجَتِهِ کَما قالَ النَّبِیُ صلی الله علیه و آله، کانَ شَدیدَ الذَّبِّ عَن مَوقِعِ الوَلایَةِ العَلَوِیَةِ، وَ هُوَ أحَدُ الثَّلاثَةِ الذينَ لَم یُفارِقُوا عليّاً علیه السلام قَطُّ</span>.

<span dir="rtl">وَ صَرَخاتُهُ بِوَجهِ الظُّلمِ مَلَأَتِ الآفاقَ وَ اشتَهَرَت في التّاریخِ، وَ لَم یُطِقهُ مُعاوِیةُ في الشّامِ فَرُدَّ إلَى المَدینَةِ بِأَمرٍ مِن عُثمانَ، و لٰکِن لَم یَتَغَیَر مَوقِفُ أبي ذَرٍّ مِنَ الخَلیفَةِ، وَ لَم یُجدِ التَّرغیبُ وَ التَّرهیبُ مَعَهُ، و أَبعَدَهُ الخَلیفَةُ إلَى الرَّبَذَةِ حَتّیٰ ماتَ سَنَةَ ۳۲ه‍ (راجع: موسوعة الإمام عليّ</span> <span dir="rtl">بن أبي طالب علیه السلام: ج ۱۲ ص ۲۱ - ۲۴ و سیر أعلام النبلاء: ج ۲ ص ۴۶ الرقم ۱۰ و الطبقات الکبرى: ج ۴ ص ۲۲۲ و أنساب الأشراف: ج ۶ ص ۱۶۶ والکافي: ج ۸ ص ۲۰۶ ح ۲۵۱ و رجال الکشّي: ج ۱ ص ۹۸ ح ۴۸</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۲: ابو ذر غِفارى</span><ref><span dir="rtl">جُندَب بن جُناده - كه به كنيه‏اش «ابو ذر» مشهور است - ، يكى از صحابۀ بزرگ و پيش‌گامان در ايمان بود. از باديه به مكّه آمد و پيش از اسلام هم يكتاپرست بود و همچنان كه پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود، در راستگويى و صراحت لهجه، مانند نداشت. مدافع سرسختِ ولايت امام على علیه السلام و يكى از سه نفرى بود كه هرگز از امام على علیه السلام دست بر نداشتند. فريادهاى او در برابر ستم، همه جا طنين‌افكن شد و در تاريخ، مشهور است. معاويه نتوانست وجود او را در شام، تحمّل كند و به فرمان عثمان، او را به مدينه باز گرداندند؛ امّا موضع او در برابر خليفه تغيير نكرد و تطميع و تهديد در او كارگر نيفتاد. از اين رو، خليفه او را به ربذه تبعيد كرد و در همان جا به سال ۳۲ ق، از دنيا رفت</span>.</ref>

<span dir="rtl">381.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما أظَلَّتِ الخَضراءُ و لا أقَلَّتِ الغَبراءُ</span><ref><span dir="rtl">الغَبراء: الأرض، والخضراء: السماء؛ لِلَونِهما (النهایة: ج ۳ ص ۳۳۷ «غبر</span>»).</ref> <span dir="rtl">عَلىٰ ذي لَهجَةٍ أصدَقَ مِن أبي ذَرٍّ، يَعِيشُ وَحدَهُ، وَ يَموتُ وَحدَهُ، و يُبعَثُ وَحدَهُ، و يَدخُلُ الجَنَّةَ وَحدَهُ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۹۸ ح ۴۸، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۶۱ ح ۶۴۶، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۳۹۸ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">381.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">آسمان، بر گوينده</span>‌<span dir="rtl">اى راستگوتر از ابو ذر، سايه نيفكنده و زمين، راستگوتر از او را بر پشت خود، حمل نكرده است. او، تنها زندگى می</span>‌<span dir="rtl">كند و تنها می</span>‌<span dir="rtl">ميرد و تنها برانگيخته می</span>‌<span dir="rtl">شود و تنها وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span id="أبو-طالب734"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۳: أَبو طالِبٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">اسمُهُ «عَبدُمَنافٍ»، و قالَ بَعضٌ: إنَّ اسمَهُ «عِمرانُ»، وقیلَ: «شَیبَةُ». و لَقَبُهُ «شَیخُ الأَبطَحِ» و «سَیِدُ البَطحَاءِ» و «رئیسُ مَکَةَ». و هُوَ ابنُ عَبدِ المُطَلِّبِ بنِ هاشمٍ، و عَمُّ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله، و والِدُ أمیرِ المُؤمِنینَ</span> <span dir="rtl">عليّ علیه السلام. وُلِدَ في مَکَةُ المُکَرَّمَةِ سَنَةُ ۵۳۵ میلادِیَةَ، و قَبلَ ۳۵ عامَاً مِن وِلادَةِ النَّبِيِّ الأعظَمِ صلی الله علیه و آله. کَفِلَ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله بَعدَ رَحیلِ أبیهِ عَبدِ المُطَّلِبِ، و بَذَلَ في رِعایَتِهِ و الحِفاظِ</span> <span dir="rtl">عَلَیهِ الغالي و النَّفیسَ. کانَ عَلىٰ دینِ إبراهیمَ الخَلیلِ علیه السلام، فَلَمّا بَزغَتِ شَمسُ النُّبُوَّةِ في نَبِیِّنا الأعظَمِ صلی الله علیه و آله آمَنَ بِرِسالَتِهِ المَیمونَةِ. و قَضى نَحبَهُ قَبلَ الهِجرَةِ بِسَنَةٍ واحِدَةٍ، فَشَیَعَهُ النَّبِيّ</span> <span dir="rtl">صلی الله علیه و آله، و دُفِنَ في مَقبَرَةِ الحَجُون (راجع: أبو طالب تجلّی إیمان «بالفارسیة»: ص ۱ و ۲ و ۱۵ و ۱۶، وکتاب: إیمان أبي طالب، وکتاب: أبو طالب مؤمن قریش</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۳: ابو طالب</span><ref><span dir="rtl">نام او، عبد مناف است و برخى «عِمران» و عدّه‏اى «شيبه» گفته‌اند. لقب‌های او، «شيخ الأبطح» و «سيّد البطحاء (رئيس مكّه)» هستند. او فرزند عبد المطّلب بن هاشم و عموى بزرگوار پيامبر خدا و پدر بزرگوار امام على علیه السلام است كه در سال ۵۳۵ ميلادى، سی و پنج سال</span> <span dir="rtl">پيش از تولّد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در شهر مكّه به دنيا آمد</span>.

<span dir="rtl">وى پس از وفات عبد المطّلب، كفالت پيامبر خدا صلی الله علیه و آله را به عهده گرفت و نهايت تلاش خود را براى حفاظت ايشان انجام داد. بر آيين پاک ابراهيم علیه السلام بود و با درخشش نبوّت پيامبر صلی الله علیه و آله، به ايشان و محتواى رسالت ايشان ايمان آورد. او يک سال پيش از هجرت، وفات يافت و پيامبر صلی الله علیه و آله در تشييع او شركت نمود و در قبرستان حجون، دفن شد</span>.</ref>

<span dir="rtl">382.</span> <span dir="rtl">إيمان أبي طالب عن عبد الرحمن بن كثير: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام: إنَّ النّاسَ يَزعُمونَ أنَّ أبا طالِبٍ في ضَحضاحٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">الضَّحْضَاح في الأصل: ما رَقّ من الماء على وجه الأرض ما یبلغ الکعبین، فاستعاره للنار (النهایة: ج ۳ ص ۷۵ «ضحضح</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن نارٍ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: كَذَبوا، ما بِهٰذا نَزَلَ جَبرَئيلُ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: و بِما نَزَلَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أتىٰ جَبرَئيلُ في بَعضِ ما كانَ عَلَيهِ، فَقالَ: يا مُحَمَّدُ، إنَّ رَبَّكَ يُقرِئُكَ السَّلامَ و يَقولُ لَكَ: إنَّ أصحابَ الكَهفِ أسَرُّوا الإِيمانَ و أَظهَرُوا الشِّركَ، فَآتاهُمُ اللّٰهُ أجرَهُم مَرَّتَينِ، و إِنَّ أبا طالِبٍ أسَرَّ الإِيمانَ و أَظهَرَ الشِّركَ، فَآتاهُ اللّٰهُ أجرَهُ مَرَّتَينِ، و ما خَرَجَ مِن الدُّنيا حَتّىٰ أتَتهُ البِشارَةُ مِنَ اللّٰهِ تَعالىٰ بِالجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ علیه السلام: كَيفَ يَصِفونَهُ بِهٰذَا المَلاعينُ، و قَد نَزَلَ جَبرَئيلُ لَيلَةَ ماتَ أبو طالِبٍ فَقالَ: يا مُحَمَّدُ، اخرُج مِن مَكَّةَ، فَما لَكَ بِها ناصِرٌ بَعدَ أبي طالِبٍ؟!</span><ref><span dir="rtl">إیمان أبي طالب: ص ۸۳، بحار الأنوار: ج ۳۵ ص ۱۱۱ ح ۴۳ و راجع الکافي: ج ۱ ص ۴۴۸ ح ۲۸ و معاني الأخبار: ص ۲۸۵ ح ۱ و الأمالي للصدوق: ص ۷۱۲ ح ۹۸۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">382.</span> <span dir="rtl">إيمان أبى طالب</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد الرحمان بن كثير</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق علیه السلام گفتم: مردم، مدّعى</span> ‌<span dir="rtl">اند كه ابو طالب در بركه</span>‌<span dir="rtl">اى از آتش است.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «دروغ می</span>‌<span dir="rtl">گويند! جبرئيل، چنين چيزى را بر پيامبر صلی الله علیه و آله نازل نكرده است».</span>

<span dir="rtl">گفتم: پس چه نازل كرده است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «جبرئيل در يكى از نازل شدن‌هايش بر پيامبر صلی الله علیه و آله، گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى محمّد! پروردگارت به تو سلام می</span>‌<span dir="rtl">رساند و می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: اصحاب كهف، ايمان را نهان می</span>‌<span dir="rtl">داشتند و به ظاهر، شرک می</span>‌<span dir="rtl">ورزيدند. پس خداوند به آنان دو بار مزد داد. ابو طالب نيز در باطن، مؤمن بود و به ظاهر، مشرک، و خداوند به او هم دو بار مزد داد. او از دنيا نرفت تا آن كه از جانب خداى متعال برايش بشارت بهشت آمد».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «چگونه اين ملعون</span>‌<span dir="rtl">ها در بارۀ او چنين می</span>‌<span dir="rtl">گويند، حال آن كه در شب وفات ابو طالب، جبرئيل نازل شد و گفت: محمّد! از مكّه برو؛ زيرا بعد از ابو طالب، ديگر در اين جا ياورى ندارى؟!».</span>

<span id="بلال738"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۴: بِلالٌ</span>‌<ref><span dir="rtl">هُوَ بِلالُ بنُ رَباحٍ مَولىٰ أبي بَکرٍ، و یُکَنّىٰ أبا عَبدِ اللهِ، و کانَ مِن مُوَلَّدِی السُّراةِ، و اسمُ اُمِّهِ حَمامَةُ. هُوَ مِنَ الأوائِلِ الذينَ دَخَلوا في الإسلامِ، فَعَذّبَهُ قَومُهُ، فَأَمَرَ النَّبيُّ بِشِرائِهِ و أعتَقَهُ، و عُرِفَ بِمُؤَذِّنِ رَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله. شَهِدَ حُروبَ صَدرِ الإسلامِ، و سافَرَ في عَهدِ عُمَرَ إلَى الشّامِ و تُوُفِّيَ فیها سَنَةَ ۲۰ ه‍ عَن عُمُرٍ یُناهِز الـ ۶۳ عامَاً (راجع: الإصابة: ج ۱ ص ۴۵۵ الرقم ۷۳۶، الاستیعاب: ج ۱ ص ۱۷۸ الرقم ۲۱۳، الطبقات الکبری</span>: <span dir="rtl">ج ۳ ص ۲۳۲</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۴: بِلال</span><ref><span dir="rtl">بلال بن رَباح، غلام آزاد شده ابو بكر، با كنيهٔ ابو عبد اللّٰه و متولّد سُرات است. نام مادرش حَمامه بود. از نخستين كسانى بود كه به اسلام گرويدند؛ ولى قومش او را شكنجه می‏دادند. پيامبر صلی الله علیه و آله دستور داد او را خريدند و آزاد شد. معروف به مؤذّنِ</span> <span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله است. وى در جنگ‏هاى صدر اسلام، شركت داشت و در زمان عمر، به شام رفت و در همان جا در سال بيست هجرى در ۶۳ سالگى، از دنيا رفت و به خاک سپرده شد</span>.</ref>

<span dir="rtl">383.</span> <span dir="rtl">صحيح البخاري عن أبي هريرة: إنَّ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله قالَ لِبِلالٍ عِندَ صَلاةِ الفَجرِ: يا بِلالُ، حَدِّثني بِأَرجىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَمَلٍ عَمِلتَهُ فِي الإِسلامِ؛ فَإنّي سَمِعتُ دَفَّ نَعلَيكَ بَينَ يَدَيَّ فِي الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ما عَمِلتُ عَمَلاً أرجىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عِندي: أنّي لَم أتَطَهَّر طُهُوراً في ساعَةِ لَيلٍ أو نَهارٍ، إلّا صَلَّيتُ بِذٰلِكَ الطُّهُورِ ما كُتِبَ لي أن اُصَلِّيَ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۱ ص ۳۸۶ ح ۱۰۹۸، مسند ابن حنبل: ج ۳ ص ۲۳۰ ح ۸۴۱۱، صحیح ابن حبّان: ج ۱۵ ص ۵۶۰ ح ۷۰۸۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">383.</span> <span dir="rtl">صحيح البخارى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو هريره</span> -<span dir="rtl">: پيامبر صلی الله علیه و آله هنگام نماز صبح، به بلال فرمود: «اى بلال! برايم بگو كه به كدام عملى كه در مسلمانى‌ات كرده‌اى، اميدوارترى؛ زيرا من در بهشت، صداى كفش</span>‌<span dir="rtl">هاى تو را خيلى نزديک به خودم در بهشت شنيدم».</span>

<span dir="rtl">گفت: اميدبخش‌ترين عملى كه از نظر خودم انجام داده‌ام، اين است كه در هيچ ساعتى از شب يا روز، وضو نساختم، مگر اين كه با آن وضو، نمازى را كه بر من واجب شده بود، خواندم.</span>

<span dir="rtl">384.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام عن سليمان بن جعفر عن أبيه: دَخَلَ رَجُلٌ مِن أهلِ الشّامِ عَلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام، فَقالَ لَهُ: إنَّ أوَّلَ مَن سَبَقَ إلَى الجَنَّةِ بِلالٌ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: و لِمَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: لِأَنَّهُ أوَّلُ مَن أذَّنَ.</span><ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۲ ص ۲۸۴ ح ۱۱۳۳، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۱۴۲ ح ۱۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">384.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام</span> - <span dir="rtl">به نقل از سليمان بن جعفر، از پدرش</span> -<span dir="rtl">: مردى از اهالى شام بر امام صادق علیه السلام وارد شد. به او فرمود: «نخستين كسى كه به سوى بهشتْ پيشى گرفت، بلال بود».</span>

<span dir="rtl">مرد شامى پرسيد: چرا؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «زيرا او نخستين كسى بود كه اذان گفت».</span>

<span id="جعفر-بن-أبي-طالب-الطيار742"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۵: جَعفَرُ بنُ أبي طالِبٍ الطَّيّارُ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ جَعفَرُ بنُ أبي طالِبٍ - عَمِّ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله - ، أخُو الإمامِ عليّ علیه السلام. کُنیَتُهُ أبو عَبدِ اللهِ. آمَنَ بِالنَّبِيَّ صلی الله علیه و آله قَبلَ أن یُعلِنَ دَعوَتَهُ في دارِ الأرقَمِ، و عِندَما تَحَمَّلَ المُسلِمونَ العَناءَ</span> <span dir="rtl">و الأذىٰ في مَکَةَ هاجَرَ بَعضُهُم إلَى الحَبَشَةِ بِأَمرِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله، و هاجَرَ مَعَهُم جَعفَرٌ و تَوَلّى قِیادَتَهُم. و بَعدَما فَتَحَ النَّبِيُ صلی الله علیه و آله خَیبَرَ و هاجَرَ إلَى المَدینَةِ، رَجَعَ جَعفَرٌ مِنَ الحَبَشةِ. نَصَبَهُ النَّبِيُ قائِدَاً لِلجَیشِ في وَقعَةِ مُؤتَةَ بَعدَ استشهادِ زَیدِ بنِ حارِثَةِ، فاستُشهِدَ هُوَ أیضَاً و کانَ لَهُ مِنَ العُمُرِ ۴۰ عَامَاً (راجع: الإصابة: ج ۱ ص ۵۹۲ الرقم ۱۱۶۹ والطبقات الکبرى: ج ۴ ص ۳۴ و سیر أعلام النبلاء: ج ۱ ص ۲۰۶ الرقم ۳۴</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۵: جعفر بن ابى طالب (جعفر طيّار)</span><ref><span dir="rtl">جعفر، فرزند ابو طالب (عموى پيامبر صلی الله علیه و آله) و برادر گرامى امام على علیه السلام است و كنيه‏اش ابو عبد اللّٰه است. وى قبل از آن كه پيامبر صلی الله علیه و آله دعوت خود را در خانۀ ارقم آشكار نمايد، اسلام آورد و هنگامى كه زندگى براى مسلمانان در مكّه سخت شد و گروهى از مسلمانان به فرمان پيامبر صلی الله علیه و آله به حبشه هجرت كردند، رهبرى آنها را به عهده داشت. او پس از هجرت پيامبر صلی الله علیه و آله از مكّه به مدينه، هنگام فتح خيبر، از حبشه باز گشت. پيامبر صلی الله علیه و آله او را در جنگ موته به عنوان فرمانده دوم جنگ (بعد از شهادت زيد بن حارثه) تعيين نمود كه در آن جنگ به شهادت رسيد و هنگام شهادت، چهل سال داشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">385.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>‌: <span dir="rtl">لَمَّا استُشهِدَ جَعفُر بنُ أبي طالِبٍ و قُطِعَت يَداهُ في غَزوَةِ مُؤتَةَ -: إِنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ أبدَلَهُ بِيَدَيهِ جَناحَينِ يَطيرُ بِهِما فِي الجَنَّةِ حَيثُ شاءَ.</span><ref><span dir="rtl">الاستیعاب: ج ۱ ص ۳۱۳ الرقم ۳۳۱ عن الزبیر، ذخائر العقبى: ص ۳۶۰، الأنساب: ج ۴ ص ۹۱؛ بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۲۷۶ ح ۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">385.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">پس از به شهادت رسيدن جعفر بن ابى طالب و قطع شدن دو دست او در جنگ موته</span> -<span dir="rtl">: خداوند عزّ و جلّ به جاى دو دستش، دو بال به او عطا فرمود كه با آنها در بهشت، هر كجا كه بخواهد، پرواز می</span>‌<span dir="rtl">كند.</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۴۱۴ (زید بن حارثة).</span>

<span dir="rtl">ر. ک: ص ۴۱۵ (زید بن حارثه).</span>

<span id="حارثة-بن-سراقة745"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۶: حارِثَةُ بنُ سُراقَةَ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ حارِثَةُ بنُ سُراقَةَ بنِ الحارِثِ بنِ عَدِي بنِ مالِک، و أُمُّهُ اُمُّ حارِثَةَ اسمُها الرَّبِیعُ بِنتُ النَّضرِ، و هِيَ عَمَّةُ أنَسِ بنِ مالِكِ بنِ النَّضرِ خادِمِ رَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله، شَهِدَ بَدراً مَعَ رَسولِ اللهِ و قُتِلَ یَومَئِذٍ شَهِیداً، و کانَ أوَّلَ فارِسٍ استُشهِدَ (راجع: الطبقات الکبرى: ج ۳ ص ۵۱۰ و اُسد الغابة: ج ۱ ص ۶۵۰ الرقم ۹۹۳ و موسوعة حیاة الصحابة: ج ۲ ص ۵۹۵ الرقم ۱۴۰۴</span>)</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۶: حارثة بن سُراقه</span><ref><span dir="rtl">حارثة بن سُراقة بن حارث بن عَدى بن مالک، مادرش اُمّ حارثه ربيع دختر نضر، همان عمّۀ اَنَس بن مالک بن نضر، خدمتكار پيامبر خداست. حارثه در جنگ بدر با پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بود و در همان جنگ، به شهادت رسيد. او نخستين سوار اسلام بود كه شهيد شد</span>.</ref>

<span dir="rtl">386.</span> <span dir="rtl">شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید عن الواقديّ: أصابَ حارِثَةَ بنَ سُراقَةَ و هُوَ يَكرَعُ</span>‌<ref><span dir="rtl">یَکرَعُ المَاءَ: إذا تَنَاوَلَهُ بِفیهِ من موضعه من غیر أن یشرب بکفّیه ولا بإناء (الصحاح: ج ۳ ص ۱۲۷۵ «کرع</span>»).</ref> <span dir="rtl">فِي الحَوضِ سَهمُ غَرَبٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">أي لا یُعرَف رامیه. یقال: سَهم غَرب: بفتح الراء وسکونها، و بالإضافة، و غیر الإضافة. و قیل: هو بالسکون إذا أتاه من حیث لا یدري، و بالفتح إذا رماه فأصاب غیره (النهایة: ج ۳ ص ۳۵۱ «غرب</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ المُشرِكِينَ، فَوَقَعَ في نَحرِهِ فَماتَ... فَلَمّا قَدِمَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله مِن بَدرٍ جاءَت اُمُّهُ إلَيهِ، فَقالَت: يا رَسولَ اللّٰهِ، قَد عَرَفتَ مَوضِعَ حارِثَةَ في قَلبي، فَأَرَدتُ أن أبكِيَ عَلَيهِ، ثُمَّ قُلتُ: لا أفعَلُ حَتّىٰ أسأَلَ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله عَنهُ؛ فَإِن كانَ في الجَنَّةِ لَم أبكِهِ، و إِن كانَ فِي النّارِ بَكَيتُهُ فَأَعوَلتُهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: هَبِلتِ</span><ref><span dir="rtl">یقال: هَبِلَتهُ اُمُّه: أي ثکلته ]أي فقدته[. هذا هو الأصل، ثم یستعمل في معنی المدح و الإعجاب (النهایة: ج ۵ ص ۲۴۰ «هبل</span>»).</ref><span dir="rtl">! أجَنَّةٌ واحِدَةٌ؟! إنَّها جِنانٌ كَثيرَةٌ، وَ الَّذي نَفسي بِيَدِهِ! إنَّهُ لَفِي الفِردَوسِ الأَعلىٰ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: فَلا أبكي عَلَيهِ أبَداً.</span><ref><span dir="rtl">شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج ۱۴ ص ۱۴۷؛ بحار الأنوار: ج ۱۹ ص ۳۴۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">386.</span> <span dir="rtl">شرح نهج البلاغة</span> - <span dir="rtl">به نقل از واقدى</span> -<span dir="rtl">: حارثة بن سُراقه مشغول آب خوردن با دهانش از آبگير بود كه تيرى از سوى مشركان آمد و بر گلويش نشست و جان داد.… چون پيامبر خدا صلی الله علیه و آله از بدر باز گشت، مادر حارثه نزد ايشان آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! شما از جايگاه حارثه در قلبم آگاهى. من خواستم بر او گريه كنم؛ ولى با خود گفتم: گريه نكنم تا از پيامبر خدا در باره</span>‌<span dir="rtl">اش بپرسم. اگر در بهشت بود، بر او نگِريم و اگر در آتش بود، بر او بگريم و ناله و فغان سر دهم.</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «اى داغ‌ديده! مگر يک بهشت هست؟! بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى بسياری وجود دارند و سوگند به آن كه جانم در دست اوست، فرزند تو در فردوس برين است».</span>

<span dir="rtl">مادرش گفت: پس هرگز بر او نخواهم گريست.</span>

<span id="حمزة-بن-عبد-المطلب751"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۷: حَمزَةُ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ</span>‌<ref><span dir="rtl">أسَدُ اللهِ و أَسَدُ رَسولِهِ، و عَمُّهُ و أَخُوهُ في الرَّضاعَةِ. اُمُّهُ هالَةُ بِنتُ اُهَیبٍ. کانَ یُکَنّى أبا عُمارَةَ و أَبا یَعلى. آمَنَ بِالنَّبِيِّ صلی الله علیه و آله مِن أوائِلِ البِعثَةِ، و وَقَفَ قِبالَ مُشرِکي قُرَیشٍ و رؤسائِهِم لِلذَّبِّ</span> <span dir="rtl">عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله. کانَ صاحِبَ رایَةِ النَّبِيِّ في مَعرَکَةِ بَدرٍ الکُبرى، و شارَكَ في مَعَرکَةِ أحُدٍ و بَقِيَ یَذُبُّ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله حَتَّیٰ اللَّحَظاتِ الأخیرَةِ مِن حَیاتِهِ، وَ استُشهِدَ فیها عَلىٰ یَدِ غُلامٍ</span> <span dir="rtl">حَبَشِيّ، و کانَ لَهُ مِنَ العُمُرِ ۵۹ سَنَة (راجع: الطبقات الکبرى: ج ۳ ص ۸، موسوعة حیاة الصحابة: ج ۲ ص ۷۶۶ الرقم ۱۷۷۵</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۷: حمزة بن عبد المطّلب</span><ref><span dir="rtl">حمزه، شير خدا و شير پيامبر خدا، و عموی پیامبر صلی الله علیه و آله و برادر رضاعى ايشان است. مادرش هاله دختر اُهَيب و كنيه‏اش ابو عُماره و ابو يَعلى است. او در همان ابتداى بعثت، ايمان آورد و از پيامبر صلی الله علیه و آله در مقابل رؤساى مشرک قريش، حمايت كرد. در جنگ بدر، پرچمدار بود و در جنگ اُحُد تا آخرين لحظه از پيامبر صلی الله علیه و آله دفاع كرد تا اين كه به دست غلام حبشى در ۵۹ سالگى به شهادت رسيد</span>.</ref>

<span dir="rtl">387.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">دَخَلتُ الجَنَّةَ البارِحَةَ، فَنَظَرتُ فيها فَإِذا جَعفَرٌ يَطيرُ مَعَ المَلائِكَةِ، و إِذا حَمزَةُ مُتَّكِئٌ عَلىٰ سَريرٍ.</span><ref><span dir="rtl">المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۲۱۷ ح ۴۸۹۰ عن ابن عبّاس و ص ۲۳۱ ح ۴۹۳۳، تهذیب الکمال: ج ۵ ص ۶۱ الرقم ۹۴۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">387.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ديشب، وارد بهشت شدم و در آن نگريستم. جعفر را ديدم كه با فرشتگان در پرواز است و حمزه را ديدم كه بر تختى تكيه زده بود.</span>

<span dir="rtl">388.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">ما فِي القِيامَةِ راكِبٌ غَيرُنا، و نَحنُ أربَعَةٌ:... أنَا فَعَلَی البُراقِ وَ أخي صالح علیه السلام عَلی ناقة الله... و عَمّي حَمزَةُ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ أسَدُ اللّٰهِ و أسَدُ رَسولِهِ سَيِّدُ الشُّهَداءِ، عَلىٰ ناقَتِيَ العَضباءِ، وَأخي عَليٌّ عَلی ناقَةٍ مِن نوقِ الجنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۲۰۳ ح ۱۹ عن ابن عبّاس، الأمالي للطوسي: ص ۲۵۸ ح ۴۶۶ نحوه، بحار الأنوار: ج ۷ ص ۲۳۳ ح ۴؛ تاریخ بغداد: ج ۱۳ ص ۱۲۳ الرقم ۷۱۰۶ عن ابن عبّاس نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">388.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">در قيامت، سواره</span>‌<span dir="rtl">اى جز ما چهار نفر نيست:... من که بر]مَرکب[بُراقْ سوارم و برادرم صالح علیه السلام که بر شتر]معجزهٔ[خدا سوار است، و عمويم حمزة بن عبد المطّلب، شير خدا و شير پيامبر او و سالار شهيدان، كه بر ناقه‌ام عَضبا، سوار است و برادرم علی که بر شتری از شتران بهشت، سوار است.</span>

<span dir="rtl">389.</span> <span dir="rtl">الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">أنَّهُ قالَ لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: يا عَلِيُّ، لَيسَ في القِيامَةِ راكِبٌ غَيرُنا، و نَحنُ أربَعةٌ.</span>

<span dir="rtl">فَقامَ إلَيهِ رَجُلٌ مِنَ الأنصارِ فَقالَ: فِداكَ أبي و أُمّي، و مَن هُم؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أنا عَلىٰ دابَّةِ اللّٰهِ البُراقِ، و أخي صالِحٌ عَلىٰ ناقَةِ اللّٰهِ الَّتي عُقِرَت، و عَمّي حَمزَةُ عَلىٰ ناقَتِيَ العَضباءِ، و أخي عَلِيٌّ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">ناقَةٍ مِن نوقِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۴۸ ح ۱۸۹ عن أحمد بن عامر الطائي، صحیفة الإمام الرضا علیه السلام: ص ۲۴۷ ح ۱۵۹، کفایة الأثر: ص ۱۰۰ عن رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص ۳۱۹ ح ۱۷۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">389.</span> <span dir="rtl">امام رضا علیه السلام</span> - <span dir="rtl">به نقل از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «</span>‌<span dir="rtl">اى على! در قيامت، سواره</span>‌<span dir="rtl">اى جز ما نيست و ما چهار نفريم».</span>

<span dir="rtl">مردى از انصار برخاست و گفت: پدر و مادرم فداى تو! آنان كيان اند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «من بر مَركب خدا [يعنى] بُراق، برادرم صالح بر شترِ پى شدۀ خدا، عمويم حمزه بر شتر تندرو من [يعنى] عَضبا، و برادرم على بر شترى از شتران بهشت».</span>

<span id="حنظلة756"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - 8: حَنظَلَةُ</span><ref><span dir="rtl">کانَ أبوهُ أبو عامِرٍ راهِباً، و کانَ مِنَ الأنصارِ و مِن قَبیلَةِ الأوسِ، أسلَمَ عَلىٰ خِلافِ أبیهِ، و شارَكَ في مَعرَکَةِ اُحُدٍ و استُشهِدَ فیها. عُرِفَ بِغَسیلِ المَلائِکَةِ لأَنَّهُ استُشهِدَ مُجنِبَاً، فَقالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: «تُغَسِّلُهُ المَلائِکَةُ» (راجع: الإصابة: ج ۲ ص ۱۱۹ الرقم ۱۸۶۸ و الاستیعاب: ج ۱ ص ۴۳۲ الرقم ۵۶۷</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۸: حنظله</span><ref><span dir="rtl">پدر او، ابو عامر معروف به راهب بود. وى از انصار قبيلۀ اوس است كه بر خلاف پدرش اسلام آورد. در جنگ اُحُد شركت كرد و به شهادت رسيد و چون جُنُب بود، پيامبر صلی الله علیه و آله در بارۀ او فرمود: «ملائكه او را غسل می‏دهند». از اين رو، به «غسيل الملائكه» معروف</span> <span dir="rtl">شد</span>.</ref>

<span dir="rtl">390.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">رَأَيتُ المَلائِكَةَ بَينَ السَّماءِ وَ الأَرضِ تُغَسِّلُ حَنظَلَةَ بِماءِ المُزنِ</span>‌<ref><span dir="rtl">المُزنَة: المَطْرَةُ. و المُزن: السحاب عامّة، و قیل: السحاب ذو الماء، واحدته مُزنة (لسان العرب: ج ۱۳ ص ۴۰۶ «مزن</span>»).</ref> <span dir="rtl">في صِحافٍ مِن فِضَّةٍ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۵۹ ح ۴۴۵، تفسیر القمّي: ج ۱ ص ۱۱۸ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۰ ص ۴۷ ح ۲؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج ۱۴ ص ۲۷۱ عن الواقدي</span>.</ref>

<span dir="rtl">390.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">فرشتگان را در ميان آسمان و زمين ديدم كه حنظله را با آب ابرها در تشت</span>‌<span dir="rtl">هايى سيمين، غسل می</span>‌<span dir="rtl">دهند.</span>

<span id="زيد-بن-حارثة760"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۹: زَيدُ بنُ حارِثَةَ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ زیدُ بنُ حارِثَةَ بنِ شَراحیلَ، و أمُّهُ سَعدىٰ بنتُ ثَعلَبَةَ. لمّا ذَهَبَت اُمُّهُ سَعدىٰ إلىٰ قَومِها بَنی مَعَنٍ - مِن قَبیلَةِ طِيّ - حَدَثَ نِزاعٌ بینَ قَبیلَتَی بَني مَعَنٍ و بَني یَقین، فَأُخِذَ زَیدٌ فَاحتُمِلَ إلىٰ سوقِ عُکاظٍ لِبَیعِهِ، فَاشتَراهُ حَکیمُ بنُ حِزامٍ لِعَمَّتِهِ خَدیجَةَ بِنتِ خُوَیلِدٍ، فَلَمّا تَزَوَّجَت خَدیجَةُ بِالنَّبِيِّ صلی الله علیه و آله أهدَتهُ إلَیهِ، فَقَضىٰ حَیاتَهُ إلىٰ جانِبِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله، و لُقِّبَ بـ «حُبُّ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و</span> <span dir="rtl">آله</span>».

<span dir="rtl">هُوَ مِن أوائِلِ الذينَ دَخَلوا في الإسلامِ، و کانَ یُحِبُّ النَّبِيَّ و یُلازِمُهُ، حَتّیٰ سَمّاهُ النّاسُ «زَیدَ بنَ مُحَمَّدٍ»، فَلَمّا نَزَلَ قَولُهُ تَعالىٰ: (ادْعُوهُمْ لِآبائِهِمْ هُوَ أقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ) سَمّاهُ المُسلِمُونَ «زیدَ بنَ حارِثَةَ». و کانَ أصغَرَ مِنَ النَّبِيِّ بِعَشرِ سِنینَ</span>.

<span dir="rtl">شارَكَ في جَمیعِ السَّرایا التي بَعَثَها النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله، بَل کانَ هُوَ القائِدُ لَها، کما شارَكَ في حُروبِ صَدرِ الإسلامِ، و کانَ مِنَ الرُّماةِ الماهِرینَ. و في عامِ ۸ لِلهِجرَةِ عَیَنَهُ النَّبِيُّ قائِدَاً في وَقعَةِ مُؤتَةَ، فاستُشهِدَ فیها وکانَ لَهُ مِنَ العُمرِ ۵۵ عامَاً (راجع: الطبقات الکبرى: ج ۳ ص ۴۰ ـ ۴۷ وسیر اعلام النبلاء: ج ۱ ص ۲۲۰ الرقم ۳۶</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۹: زيد بن حارثه</span><ref><span dir="rtl">زيد، فرزند حارثة بن شراحيل و مادرش سعدىٰ دختر ثعلبه است. در ديدارى كه مادرش از قوم خود (بنى معن از قبيلۀ طى) داشت، بر اثر نزاعى كه بين دو قبيلۀ بنى معن و بنى يقين ايجاد شد، زيد را اسیر و به بازار عكّاظ بردند و حكيم بن حزام، او را براى عمّۀ خود، خديجه دختر خويلد، خريدارى كرد و وقتى خديجه با پيامبر صلی الله علیه و آله ازدواج كرد، او را به پيامبر صلی الله علیه و آله بخشيد و از آن به بعد، او زندگى در كنار پيامبر صلی الله علیه و آله را براى خود انتخاب كرد و لقب «حُبّ رسول اللّٰه» گرفت</span>.

<span dir="rtl">وى از اوّلين كسانى بود</span> <span dir="rtl">كه اسلام آوردند و آن قدر با پيامبر صلی الله علیه و آله مأنوس بود كه مردم، او را زيد بن محمّد می‏گفتند، تا اين كه آيۀ (پسران را به نام پدران [اصلى] آنها بخوانيد كه اين، نزد خدا، منصفانه‏تر است) (احزاب: آيۀ ۵) نازل شد و مسلمانان، او را دوباره زيد بن حارثه</span> <span dir="rtl">گفتند. او ده سال از پيامبر صلی الله علیه و آله كوچک‏تر بود و در تمام سريه‏هايى كه اعزام می‏شد، فرماندهى را به عهده داشت. او در جنگ‏هاى صدر اسلام، شركت داشت و در تيراندازى، ماهر بود. در سال هشتم هجرى در جنگ موته به عنوان فرمانده از طرف پيامبر صلی الله علیه</span> <span dir="rtl">و آله تعيين شد و در حالى كه ۵۵ سال داشت، به شهادت رسيد</span>.</ref>

<span dir="rtl">391.</span> <span dir="rtl">المغازي عن عاصم بن عمر بن قتادة و عبد الجبّار بن عمارة</span>: <span dir="rtl">لَمَّا التَقَى النّاسُ</span>‌ <span dir="rtl">بِمُؤتَةَ، جَلَسَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله عَلَى المِنبَرِ و كُشِفَ لَهُ ما بَينَهُ و بَينَ الشّامِ، فَهُوَ يَنظُرُ إلىٰ مُعتَرَكِهِم، فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله:</span>

<span dir="rtl">«أخَذَ الرّايَةَ زَيدُ بنُ حارِثَةَ، فَجاءَهُ الشَّيطانُ فَحَبَّبَ إلَيهِ الحَياةَ و كَرَّهَ إلَيهِ المَوتَ وحَبَّبَ إلَيهِ الدُّنيا ! فَقالَ: الآنَ حينَ استَحكَمَ الإِيمانُ في قُلوبِ المُؤمِنينَ تُحَبِّبُ إلَيَّ الدُّنيا؟! فَمَضىٰ قُدُماً حَتّیٰ استُشهِدَ».</span>

<span dir="rtl">فَصَلّىٰ عَلَيهِ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، وقالَ: «استَغفِرُوا لَهُ، فَقَد دَخَلَ الجَنَّةَ و هُوَ يَسعیٰ».</span>

<span dir="rtl">«ثُمَّ أخَذَ الرّايَةَ جَعفَرُ بنُ أبي طالِبٍ، فَجاءَهُ الشَّيطانُ فَمَنّاهُ الحَياةَ و كَرَّهَ إلَيهِ المَوتَ ومَنّاهُ الدُّنيا ! فَقالَ: الآنَ حينَ استَحكَمَ الإِيمانُ في قُلوبِ المُؤمِنينَ تُمَنّينِي الدُّنيا؟! ثُمَّ مَضىٰ قُدُماً حَتّیٰ استُشهِدَ».</span>

<span dir="rtl">فَصَلّىٰ عَلَيهِ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و دَعا لَهُ، ثُمَّ قالَ: «استَغفِرُوا لِأَخيكُم فَإِنَّهُ شَهيدٌ، دَخَلَ الجَنَّةَ، فَهُوَ يَطيرُ فِي الجَنَّةِ بِجَناحَينِ مِن ياقوتٍ حَيثُ يَشاءُ مِنَ الجَنَّةِ».</span>

<span dir="rtl">«ثُمَّ أخَذَ الرّايَةَ بَعدَهُ عَبدُ اللّٰهِ بنُ رَواحَةَ، فَاستُشهِدَ و دَخَلَ الجَنَّةَ مُعتَرِضاً».</span>

<span dir="rtl">فَشَقَّ ذٰلِكَ عَلَى الأَنصارِ، فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: «أصابَهُ الجِراحُ». قيلَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، مَا اعتِراضُهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: «لَمّا أصابَتهُ الجِراحُ نَكَلَ</span>‌<ref><span dir="rtl">نَکَلَ: امتَنَعَ، وترك الإقدام (النهایة: ج ۵ ص ۱۱۶ «نکل</span>»).</ref><span dir="rtl">، فَعاتَبَ نَفسَهُ فَشَجُعَ، فَاستُشهِدَ فَدَخَلَ الجَنَّةَ».</span>

<span dir="rtl">فَسُرِّيَ عَن قَومِهِ.</span><ref><span dir="rtl">المغازي: ج ۲ ص ۷۶۱، البدایة و النهایة: ج ۴ ص ۲۴۶؛ الثاقب في المناقب: ص ۱۰۱ ح ۹۴ و راجع الخرائج و الجرائح: ج ۱ ص ۱۶۶ ح ۲۵۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">391.</span> <span dir="rtl">المغازى</span> - <span dir="rtl">به نقل از عاصم بن عمر بن قتاده و عبد الجبّار بن عماره</span> -<span dir="rtl">: چون سپاهيان [اسلام و كفر] در موته رو به رو شدند، پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بر منبر نشست و موانع ميان او و شام، كنار زده شد و ايشان به آوردگاه می</span>‌<span dir="rtl">نگريست. آن گاه پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اكنون، زيد بن حارثه پرچم را بر گرفت و شيطان به سراغش آمد و كوشيد كه زندگى را محبوب او و مرگ را منفورش گرداند و دنيا را نزدش دوست داشتنى سازد! زيد گفت: اکنون كه ايمان در دل</span>‌<span dir="rtl">هاى مؤمنان، استوار گشته است، می</span>‌<span dir="rtl">كوشى تا دنيا را در نزدم محبوب گردانى؟! و پيش رفت تا به شهادت رسيد».</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بر او نماز خواند و فرمود: «برايش آمرزش بخواهيد كه او دوان دوان به بهشت وارد شد».</span>

<span dir="rtl">سپس جعفر بن ابى طالب پرچم را بر گرفت و شيطان به سراغش رفت و كوشيد او را به زندگى آرزومند سازد و مرگ را در نظرش منفور گرداند و به دنيا آرزومندش كند؛ امّا او گفت: اکنون كه ايمان در دل</span>‌<span dir="rtl">هاى مؤمنان، استوار گشته است، می</span>‌<span dir="rtl">خواهى آرزوى دنيا را در دلم افكنى؟! و آن گاه پيش رفت، تا آن كه به شهادت رسيد.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بر او نماز خواند و برايش دعا كرد و سپس فرمود: «براى برادرتان آمرزش بخواهيد، كه او شهيد شد و به بهشت رفت و در بهشت با دو بال از ياقوت، به هر جاى بهشت كه بخواهد، پرواز می</span>‌<span dir="rtl">كند».</span>

<span dir="rtl">در پى او، عبد اللّٰه بن رواحه پرچم را بر گرفت و او نيز به شهادت رسيد؛ ولى با ترس و ترديد، به بهشت رفت. اين امر بر انصار، دشوار آمد. پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «به او جراحت رسيد».</span>

<span dir="rtl">گفته شد:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! چرا با ترس و ترديد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «وقتى به او جراحت رسيد، از پيشروى باز ايستاد؛ امّا سپس خويشتن را سرزنش كرد و قوّت قلب گرفت تا آن كه شهيد شد و به بهشت وارد گشت».</span>

<span dir="rtl">[با اين سخنِ پيامبر صلی الله علیه و آله] قوم او خوش‌حال شدند.</span>

<span id="سلمان-الفارسي764"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - 10: سَلمانُ الفارِسِيُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">سَلمانُ الفارِسيّ أبو عَبدِ اللهِ، هُوَ سَلمانُ المُحَمَّدِيُّ، مِن سُلالَةٍ فارسِیَةٍ، مَولِدُهُ رامهُرمُز (رامهُرمُز: مدینة مشهورة بنواحي خوزستان - في إیران - معجم البلدان: ج ۳ ص ۱۷)، و أَصلُهُ مِن أصبَهانَ. صَحابِيّ جَلیلٌ، عِندَما دَخَلَ رَسولُ اللهِ صلی الله علیه و آله المَدینَةَ حَضَرَ عِندَهُ و أَسلَمَ. شَهِدَ الخَندَقَ، و أَعانَ المُؤمِنینَ بِفُنونِ القِتالِ، وَ اقتَرَحَ حَفرَ الخَندَقِ. کانَ یَعیشُ في غایَةِ الزُّهدِ، وکانَ مِن عُشّاقِ عليّ وَ آلِ البَیتِ علیهم السلام. وَلّاهُ عُمَرُ عَلَى المَدائِنِ. و عاشَ أکَثَر مِن مِئةِ سَنَةٍ، و تُوُفِّيَ بِالمَدائِنِ أیّامَ حُکومَةِ عُمَرَ أو عُثمانَ (راجع: الطبقات الکبرى: ج ۴ ص ۷۵ و تاریخ دمشق: ج ۲۱ ص ۳۷۳ الرقم ۲۵۹۹ و المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۶۹۱ الرقم ۶۵۳۹ إلى ۶۵۴۶ و رجال الکشّي: ج ۱ ص ۲۶ ح ۱۲ إلى</span> <span dir="rtl">۴۷</span> <span dir="rtl">و سیر أعلام النبلاء: ج ۱ ص ۵۰۵ الرقم ۹۱ و موسوعة الإمام عليّ علیه السلام: ج ۱۲ ص ۱۴۳</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱۰: سلمان فارسى</span><ref><span dir="rtl">ابو عبد اللّٰه، سلمان فارسى، يا سلمان محمّدى، ايرانى بود. در رامهرمز (شهرى مشهور در ناحيۀ خوزستان) به دنيا آمد؛ امّا اصالتاً اصفهانى بود. او از صحابۀ جليل القدر پيامبر صلی الله علیه و آله بود. زمانى كه پيامبر خدا به مدينه آمد، به خدمت ايشان رسيد و اسلام</span> <span dir="rtl">آورد. در جنگ خندق شركت داشت و مسلمانان را با ارائۀ فنون جنگ، يارى رساند و همو بود كه حفر خندق را پیشنهاد داد. سلمان در نهايت زهد می‏زيست و از شيفتگان امام على و اهل بيت علیهم السلام بود. عمَر، او را بر مدائن گماشت و بیش از یکصد سال زندگى كرد و در روزگار</span> <span dir="rtl">حكومت عمر يا عثمان، در مدائن در گذشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">392.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ الجَنَّةَ لَتَشتاقُ إلىٰ ثَلاثَةٍ: عَلِيٍّ، و عَمّارٍ، و سَلمانَ.</span><ref><span dir="rtl">سنن الترمذي: ج ۵ ص ۶۶۷ ح ۳۷۹۷ عن أنس، المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۱۴۸ ح ۴۶۶۶؛ وقعة صفّین: ص ۳۲۳ عن الحسن، بحار الأنوار: ج ۳۳ ص ۲۵ ح ۳۸۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">392.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت به سه كس، مشتاق است: على و عمّار و سلمان.</span>

<span dir="rtl">393.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">لِرَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله</span> -<span dir="rtl">: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنَّكَ قُلتَ: «إنَّ الجَنَّةَ لَتَشتاقُ إلىٰ ثَلاثَةٍ»، فَمَن هٰؤُلاءِ الثَّلاثَةُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أنتَ مِنهُم، و أَنتَ أوَّلُهُم. و سَلمانُ الفارِسِيُّ؛ فَإِنَّهُ قَليلُ الكِبرِ، و هُوَ لَكَ ناصِحٌ فَاتَّخِذهُ لِنَفسِكَ. و عَمّارُ بنُ ياسِرٍ؛ شَهِدَ مَعَكَ مَشاهِدَ غَيرَ واحِدَةٍ، لَيسَ مِنها إلّا و هُوَ فيها، كَثيرٌ خَيرُهُ، ضَوِيٌّ نورُهُ، عَظيمٌ أجرُهُ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشي: ج ۱ ص ۱۳۷ ح ۵۸ عن بریدة الأسلمي، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۶۷ ح۶۵۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">393.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">به پيامبر خدا صلی الله علیه و آله گفتم:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! شما فرمودى: بهشت به سه كس، مشتاق است. اين سه كس كيان اند؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «تو يكى از آنان و اوّلينِ آنانى و سلمان فارسى - چرا كه او كم‌تكبّر است. او با تو يک‌دل است.</span>

<span dir="rtl">پس او را براى خويش برگزين - و عمّار بن ياسر كه در صحنه</span>‌<span dir="rtl">هاى بسيارى، تو را همراهى می</span>‌<span dir="rtl">كند و هيچ كارزارى نيست، مگر اين كه در آن با تو خواهد بود. خيرش بسيار و نورش تابان و پاداشش بزرگ است».</span>

<span dir="rtl">394.</span> <span dir="rtl">الإمام الحسين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أتىٰ جِبريلُ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله فَقالَ:... يا مُحَمَّدُ، إنَّ الجَنَّةَ لَتَشتاقُ إلىٰ ثَلاثَةٍ مِن أصحابِكَ... فَقالَ لَهُ عَلِيٌّ علیه السلام:... فَمَن هُم يا نَبِيَّ اللّٰهِ؟ قالَ: أنتَ مِنهُم يا عَلِيُّ. و عَمّارُ بنُ ياسِرٍ، و سَيَشهَدُ مَعَكَ مَشاهِدَ بَيِّنٌ فَضلُها عَظيمٌ خَيرُها. و سَلمانُ، و هُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ، و هُوَ ناصِحٌ فَاتَّخِذهُ لِنَفسِكَ.</span><ref><span dir="rtl">مسند أبي یعلى: ج ۶ ص ۱۷۷ ح ۶۷۳۹، تاریخ دمشق: ج ۲۱ ص ۴۱۲ ح ۴۸۳۹ کلاهما عن سعد الإسکاف عن الإمام الباقر عن أبیه علیهما السلام؛ المناقب للکوفي: ج ۱ ص ۴۸۲ ح ۳۸۹ عن أنس نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">394.</span> <span dir="rtl">امام حسين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">جبرئيل نزد پيامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:...</span>‌ <span dir="rtl">اى محمّد! بهشت به سه تن از ياران تو، مشتاق است.…</span>

<span dir="rtl">على علیه السلام فرمود:... آنان كيان اند،</span>‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «تو يكى از آنان هستى -</span> ‌<span dir="rtl">اى على - و عمّار بن ياسر كه به زودى در جنگ‌هايى، تو را همراهى خواهد كرد كه ارزش آنها آشكار و خيرشان بسيار است، و سلمان كه از ما خاندان است و با تو يک‌دل است. او را براى خودت برگزين».</span>

<span dir="rtl">395.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">لِعَلِيٍّ علیه السلام</span> - <span dir="rtl">الجَنَّةُ تَشتاقُ إلَيكَ، و إِلىٰ عَمّارٍ، و إِلىٰ سَلمانَ و أَبي ذَرٍّ وَ المِقدادِ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۳۰۳ ح ۸۰، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲ ص ۶۷ ح ۳۰۶ کلاهما عن عبد اللّٰه بن محمّد بن عليّ بن العبّاس الرازي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۳۲۵ ح ۲۲؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج ۱۰ ص ۱۰۴ عن أنس</span>.</ref>

<span dir="rtl">395.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span> - <span dir="rtl">به امام على علیه السلام</span> -<span dir="rtl">: بهشت به تو و به عمّار و به سلمان و ابو ذر و مقداد، مشتاق است.</span>

<span id="عبد-الله-بن-رواحة770"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - 1۱: عَبدُ اللهِ بنُ رَواحَةَ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ عَبدُ اللّٰهِ بنُ رَواحَةَ بنِ امرِئِ القَیسِ الأَنصارِيُّ، و أُمُّهُ کَبشةُ بِنتُ واقِدِ بنِ عَمرٍو، و کانَ یُکَنّى أبا مُحَمَّدٍ، و یُقالُ: أبا رَواحَةَ. أحَدُ أجِلّاءِ الصَّحابَةِ، و مِن شُعَراءِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله. شَهِدَ غَزَواتِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله، وَ استُشهِدَ یَومَ مُؤتَةَ سَنَةَ سَبعٍ للهجرة (راجع: تاریخ دمشق: ج ۲۸ ص ۸۰ الرقم ۲۲۹۳</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱۱: عبد اللّٰه بن رَواحه</span><ref><span dir="rtl">عبد اللّٰه بن رواحة بن امرئ القيس انصارى - كه مادرش كبشه دختر واقد بن عمرو و كنيه‏اش ابو محمّد و به قولى ابو رواحه بود - ، يكى از صحابه جليل القدر و از شاعران پيامبر صلی الله علیه و آله است. وى در غزوه‌های پيامبر صلی الله علیه و آله حضور داشت و در سال هفتم هجرت، در جنگ موته به شهادت رسيد</span>.</ref>

<span dir="rtl">396.</span> <span dir="rtl">السيرة النبويّة لابن هشام عن ابن إسحاق</span> - <span dir="rtl">في حَوادثِ غَزوَةِ مُؤتَةَ</span> -<span dir="rtl">: لَمّا اُصيبَ القَومُ، قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله - فيما بَلَغَني -: «أخَذَ الرّايَةَ زَيدُ بنُ حارِثَةَ فَقاتَلَ بِها حَتّىٰ قُتِلَ شَهيداً، ثُمَّ أخَذَها جَعفَرٌ فَقاتَلَ بِها حَتّىٰ قُتِلَ شَهيداً»، ثُمَّ صَمَتَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، حَتّىٰ تَغَيَّرَت وُجوهُ الأَنصارِ و ظَنُّوا أنَّهُ قَد كانَ في عَبدِ اللّٰهِ بنِ رَواحَةَ بَعضُ ما يَكرَهونَ، ثُمَّ قالَ: «ثُمَّ أخَذَها عَبدُ اللّٰهِ بنُ رَواحَةَ، فَقاتَلَ حَتّىٰ قُتِلَ شَهيداً».</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ: «لَقَد رُفِعوا إلَيَّ فِي الجَنَّةِ - فيما يَرَى النّائِمُ - عَلىٰ سُرُرٍ مِن ذَهَبٍ، فَرَأَيتُ في سَريرِ عَبدِ اللّٰهِ بنِ رَواحَةَ ازْوِراراً عَن سَريرَيْ صاحِبَيهِ، فَقُلتُ: عَمَّ هٰذا؟ فَقيلَ لي: مَضَيا، و تَرَدَّدَ عَبدُ اللّٰهِ بَعضَ التَّرَدُّدِ ثُمَّ مَضىٰ</span>‌<span dir="rtl">».</span><ref><span dir="rtl">السیرة النبویّة لابن هشام: ج ۴ ص ۲۴، تاریخ الإسلام للذهبي: ج ۲ ص ۴۸۶، اُسد الغابة: ج ۳ ص ۲۳۸ الرقم ۲۹۴۳ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">396.</span> <span dir="rtl">السيرة النبويّة، ابن هشام</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو اسحاق، در بیان حوادث جنگ مؤته</span> -<span dir="rtl">: چون آن عدّه به شهادت رسيدند، پيامبر خدا صلی الله علیه و آله - تا آن جا كه به من رسيده است - فرمود: «زيد بن حارثه پرچم را بر گرفت و جنگيد، تا آن كه به شهادت رسيد. سپس جعفر آن را بر گرفت و او نيز جنگيد تا به شهادت رسيد».</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله سپس خاموش شد تا جايى كه رنگ از چهرۀ انصار بر گشت و گمان بردند كه براى عبد اللّٰه بن رواحه مسئلۀ ناخوشايندى پيش آمده است. در اين هنگام، پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «سپس عبد اللّٰه بن رواحه پرچم را بر گرفت و جنگيد تا به شهادت رسيد».</span>

<span dir="rtl">آن گاه فرمود: «آنان را در بهشت، آن گونه كه شخص در خواب می</span>‌<span dir="rtl">بيند، بر تخت</span>‌<span dir="rtl">هايى از طلا به من نشان دادند. در تخت عبد اللّٰه بن رواحه نسبت به تخت</span>‌<span dir="rtl">هاى دو همرزمش انحرافى ديدم. پرسيدم: سببش چيست؟ به من گفته شد: آن دو [بى ترديد، به جنگ] رفتند؛ ولى عبد اللّٰه، نخست اندكى دچار ترديد شد و سپس ادامه داد».</span>

<span id="عمار-بن-ياسر773"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - 1۲: عَمّارُ بنُ ياسِرٍ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ عَمّارُ بنُ یاسِرِ بنِ عامِرٍ المَذحَجِيُّ أبُو الیَقظانِ، مِن السّابِقینَ إلَى الإِیمانِ وَ الهِجرَةِ، وَ تَحَمَّلَ تَعذیبَ المُشرِکینَ مَعَ أبَوَیهِ مُنذُ الأَیّامِ الأُولى لِبُزوغِ شَمسِ الإِسلامِ. کانَ مُلازِماً لِلإِمامِ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه</span> <span dir="rtl">السلام، وَوُلِّيَ الکوفَةَ مُدَّةً في عَهدِ عُمَرَ</span>.

<span dir="rtl">و کانَ مِن المُعارِضینَ لِعُثمان، وَضُرِبَ بِأَمرِهِ لِصَراحَتِهِ. تَصَدّىٰ قِیادَةَ الخَیّالَةِ في حَربِ الجَمَلِ، و رَجّالَةَ الکوفَةِ في صِفِّینَ، وَ استُشهِدَ فیهِ، و کانَ لَهُ مِنَ العُمرِ ثَلاثٌ و</span> <span dir="rtl">تِسعونَ سَنَةً (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب علیه السلام:ج ۱۲ ص ۲۲۴ و وقعة صفین: ص ۲۰۸ و الطبقات الکبرى: ج ۳ ص ۲۴۶</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱۲: عمّار بن ياسر</span><ref><span dir="rtl">ابو يَقظان، عمّار بن ياسر بن عامر مَذحِجى، از پيش‌گامان در ايمان و هجرت بود و از همان نخستين روزهاى طلوع خورشيد اسلام، همراه با پدر و مادرش از سوى مشركان، شكنجه‏هاى بسيارى را تحمّل كرد. از ملازمان امير مؤمنان امام على علیه السلام بود. در روزگار عمر، مدّتى والى كوفه شد. او از مخالفان عثمان بود و به دليل صراحت لهجه‏اش به فرمان وى تازيانه خورد. در جنگ جمل، فرماندهى سواره‌نظام و در جنگ صفّين، فرماندهى پياده‌نظام را داشت و در همين جنگ، در حالى كه نود و سه سال از عمرش می‏گذشت، به شهادت رسيد</span>.</ref>

<span dir="rtl">397.</span> <span dir="rtl">وقعة صفّين عن حبيب بن أبي ثابت: لَمّا بُنِيَ المَسجِدُ، جَعَلَ عَمّارٌ يَحمِلُ حَجَرَينِ، فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: يا أبَا اليَقظانِ، لا تَشقُق عَلىٰ نَفسِكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنّي اُحِبُّ أن أعمَلَ في هٰذَا المَسجِدِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ثُمَّ مَسَحَ ظَهرَهُ، ثُمَّ قالَ: إنَّكَ مِن أهلِ الجَنَّةِ، تَقتُلُكَ الفِئَةُ الباغِيَةُ.</span><ref><span dir="rtl">وقعة صفّین: ص ۳۲۴، بحار الأنوار: ج ۳۳ ص ۲۵ ح ۳۸۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">397.</span> <span dir="rtl">وقعة صفّين</span> - <span dir="rtl">به نقل از حبيب بن ابى ثابت</span> -<span dir="rtl">: چون ساختن مسجد [پيامبر صلی الله علیه و آله] شروع شد، عمّار دو تا دو تا، سنگ حمل می</span>‌<span dir="rtl">كرد. پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: «اى ابو يَقظان! خودت را اذيّت مكن».</span>

<span dir="rtl">گفت:</span> ‌<span dir="rtl">اى پيامبر خدا! دوست دارم كه در اين مسجد كار كنم!</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله دستى به پشت او كشيد و فرمود: «تو اهل بهشتى. تو را گروهِ متجاوز می</span>‌<span dir="rtl">كشند».</span>

<span id="المقداد-بن-الأسود776"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - 1۳: المِقدادُ بنُ الأَسوَدِ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ المِقدادُ بنُ عَمرِو بنِ ثَعلَبَةَ البَهراوِيُّ الکِندِيُّ، المَعروفُ بِالمِقدادِ بنِ الأَسوَدِ. کانَ مِن أبطالِ الصَّحابَةِ، شَهِدَ المَشاهِدَ کُلَّها. و هُوَ أحَدُ الأَرکانِ الأَربَعَةِ، و کانَ مِنَ الأَصحابِ الخاصّینَ للإمامِ عليّ علیه السلام، و</span> <span dir="rtl">خالَفَ حُکومةَ عُثمانَ. تُوُفِّيَ سَنَةَ ۳۲ه‍ و هُو في السَّبعینَ مِن عُمُرِهِ (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب علیه السلام: ج ۱۲ ص ۳۱۱ إلى ۳۱۴ و الإصابة: ج ۶ ص ۱۵۹ الرقم ۸۲۰۱ و حلیة الأولیاء: ج ۱ ص ۱۷۲ الرقم ۲۸ و الخصال: ص ۴۶۳ ح ۴ و الکامل في التاریخ: ج ۲ ص ۲۲۳ و الطبقات الکبرى: ج ۳ ص ۱۶۳</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱۳: مقداد بن اسود</span><ref><span dir="rtl">مقداد بن عمرو بن ثعلبۀ بَهراوى كِندى معروف به مقداد بن اسود، از پهلوانان صحابه بود و در همۀ جنگ‏هاى اسلام شركت داشت. او يكى از رکن‌های چهارگانه و از ياران خاصّ امام على علیه السلام بود و با حكومت عثمان مخالفت ورزيد. وى در سال ۳۲ ق، در هفتاد سالگى، از دنيا رفت</span>.</ref>

<span dir="rtl">398.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">قالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: الجَنَّةُ تَشتاقُ إلَيكَ، و إِلىٰ عَمّارٍ، و إلىٰ سَلمانَ و أَبي ذَرٍّ و المِقدادِ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۳۰۳ ح ۸۰، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۲، ص ۶۷ ح ۳۰۶ کلاهما عن عبد اللّٰه بن محمّد بن عليّ بن العبّاس الرازي عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۳۲۵ ح ۲۲؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحدید: ج ۱۰ ص ۱۰۴ عن أنس</span>.</ref>

<span dir="rtl">398.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «بهشت به تو و به عمّار و به سلمان و ابو ذر و مقداد، مشتاق است».</span>

<span dir="rtl">399.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">إنَّ الجَنَّةَ تَشتاقُ إلىٰ أربَعَةٍ: عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ، و عَمّارِ بنِ ياسِرٍ، و سَلمانَ الفارِسيِّ، وَ المِقدادِ بنِ الأَسوَدِ.</span><ref><span dir="rtl">المعجم الکبیر: ج ۶ ص ۲۱۵ ح ۶۰۴۵ عن أنس، تاریخ أصبهان: ج ۱ ص ۷۵ الرقم ۳، تاریخ دمشق: ج ۶۰ ص ۱۷۶ ح ۱۲۴۲۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">399.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بهشت به چهار تن، مشتاق است: على بن ابى طالب، عمّار بن ياسر، سلمان فارسى و مقداد بن اسود.</span>

<span id="و-۱۵-يزيد-بن-نويرة-و-ابن-عم-له780"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۲ - 1۴ و ۱۵: يَزيدُ بنُ نُوَيرَةَ وَ ابنُ عَمًّ لَهُ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ یَزیدُ بنُ نُوَیرَةَ بنِ الحارِثِ بنِ عَدِيٍّ الأَنصارِيُّ. شَهِدَ اُحُداً و قاتَلَ یَومَ النَّهرَوانِ، و کانَ أوَّلَ قَتیلٍ قُتِلَ مِن أصحابِ عليّ یَومَ النَّهرَوانِ (راجع: الإصابة: ج ۶ ص ۵۳۰ الرقم ۹۳۴۱ وموسوعة حیاة الصحابة: ج ۷ ص ۳۸۷۰ الرقم ۸۲۹۴</span>)</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۲ - ۱۴ و ۱۵: يزيد بن نُوَيره</span><ref><span dir="rtl">يزيد بن نويرة بن حارث بن عَدىّ انصارى، در جنگ اُحُد شركت داشت. او در جنگ نهروان نيز جنگيد و نخستين كس از ياران امام على علیه السلام بود كه در اين جنگ، به شهادت رسيد</span>.</ref> <span dir="rtl">و پسر عمویش</span>

<span dir="rtl">400.</span> <span dir="rtl">رجال الطوسي: يَزيدُ بنُ نُوَيرَةَ، قُتِلَ يَومَ النَّهرَوانِ، و هُوَ الَّذي قالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: مَن جاوَزَ هٰذَا التَّلَّ فَلَهُ الجَنَّةُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لِرَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: ما بَيني و بَينَ الجَنَّةِ إلَّا التَّلُّ؟!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">فَضَرَبَ بِسَيفِهِ حَتّىٰ جاوَزَهُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ ابنُ عَمٍّ لَهُ: إن أنا جاوَزتُ فَلي مِثلُ ما لِابنِ عَمّي؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">فَمَضىٰ حَتّىٰ جاوَزَهُ، ثُمَّ أقبَلا يَختَصِمانِ في قَتيلٍ قَتَلاهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُما رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: أبشِرا، فَكِلاكُما قَدِ استَوجَبَا الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الطوسی: ص ۸۵ الرقم ۸۵۹، خلاصة الأقوال: ص ۲۹۵؛ تاریخ بغداد: ج ۱ ص ۲۰۴ الرقم ۴۴ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">400.</span> <span dir="rtl">رجال الطوسى</span>: <span dir="rtl">يزيد بن نويره، در جنگ نهروان كشته شد. او همان كسى است كه پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به وى فرمود: «هر كس از اين پُشته بگذرد، بهشتى است».</span>

<span dir="rtl">او به پيامبر خدا صلی الله علیه و آله گفت: پس ميان من و بهشت، جز اين پشته نيست؟</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: «بله».</span>

<span dir="rtl">او شمشير زد تا از آن پشته گذشت. آن گاه پسرعمويش گفت: من نيز اگر بگذرم، آيا همچون پسرعمويم به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روم؟</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «بله».</span>

<span dir="rtl">او نيز رفت تا از پشته گذشت. سپس آن دو آمدند و در بارۀ كسانى كه كشته بودند، با يكديگر بگومگو می</span>‌<span dir="rtl">كردند.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به آن دو فرمود: «دل، خوش داريد، كه هر دوى شما سزاوار بهشتيد».</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-علي-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۳: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ عَلِيٍّ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۳: شمارى از ياران امام على علیه السلام</span>

<span id="اويس-القرني783"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۱: اُوَيسٌ القَرَنِيُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">هُوَ اُوَیسُ بنُ عامِرِ بنِ جَزءٍ المُرادِيُّ القَرَنِيُّ، أسلَمَ عَلىٰ عَهدِ النَّبِيِّ لٰکِنَّهُ ما رَآه. و کانَ في عِدادِ الزُّهّادِ المَشهورینَ، و کانَ نَصِباً في العِبادَةِ. شَهِدَ مَعَ الإِمامِ أمیرِ المُؤمِنینَ الجَمَلَ و صِفّینَ و عاهَدَهُ عَلَى</span> <span dir="rtl">الشَّهادَةِ في صِفّینَ، و فیها نالَ ذٰلِكَ الوِسامَ بِوَجهٍ مُدمىً‏، و دُفِنَ هُناكَ (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب علیه السلام: ج ۷ ص ۲۶۷</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۱: اُوَيس قَرَنى</span><ref><span dir="rtl">اويس بن عامر بن جَزء مرادى قَرَنى، در روزگار پيامبر صلی الله علیه و آله اسلام آورد؛ امّا موفّق به ديدار ايشان نشد. او در شمار زاهدان نامدار و در عبادت، سختكوش بود. با امير مؤمنان امام على علیه السلام در جنگ‌های جمل و صفّين حاضر بود و در صفّين بر سر پيمان خود با آن امام علیه السلام، با رخسارى خونين به شهادت رسيد و در همان جا به خاک سپرده شد</span>.</ref>

<span dir="rtl">401.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">يَدخُلُ الجَنَّة بِشَفاعَةِ اُوَيسٍ مِثلُ رَبيعَةَ و مُضَرَ.</span><ref><span dir="rtl">سیر أعلام النبلاء: ج ۴ ص ۳۱ عن عمر، المستدرك على الصحیحین: ج ۳ ص ۴۵۸ ح ۵۷۲۱ نحوه؛ الإرشاد: ج ۱ ص ۳۱۶ عن ابن عبّاس عن الإمام عليّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه، بحار الأنوار: ج ‏۴۲ ص ۱۵۵ ح ۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">401.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">با شفاعت اويس، به اندازۀ [دو قبيلۀ] ربيعه و مُضَر، به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند.</span>

<span id="جندب-الخير-الأزدي786"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۲: جُندَبُ الخَيرِ الأَزدِيُّ</span><ref><span dir="rtl">هُو جُندَبُ بنُ کَعبِ بنِ عَبدِ اللهِ الأَزدِیُّ الغامِدِيُّ، و هُوَ جُندَبُ الخَیرِ. مِن أصحابِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله، و عَدَّهُ الطّوسِيُّ في رِجالِهِ مِن أصحابِ الإِمامِ عليّ علیه السلام. نَفاهُ عُثمانُ إلَى الشّامِ لِأَنَّهُ کانَ یَذکُرُ مَساوِئَ عُثمانَ. شَهِدَ حُروبَ أمیرِ المُؤمِنینَ کُلَّها (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب علیه السلام: ج ۷ ص ۲۷۹</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۲: جُندَب الخیر ازدی</span><ref><span dir="rtl">جُندَب بن كعب بن عبد اللّٰه ازدى غامدى، معروف به جُندَب الخير، از ياران پيامبر صلی الله علیه و آله بود. شيخ طوسى، در كتاب رجال خود، او را از ياران امام على علیه السلام بر شمرده است. عثمان، او را به شام تبعيد كرد؛ زيرا از كجروى‏هاى وى ياد می‏كرد. جندب، در همۀ جنگ‏هاى امير مؤمنان علیه السلام حاضر بود</span>.</ref>

<span dir="rtl">402.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">شَهِدَ مَعَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام مِنَ التّابِعينَ ثَلاثَةُ نَفَرٍ بِصِفّينَ، شَهِدَ لَهُم رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله بِالجَنَّةِ و لَم يَرَهُم: اُوَيسٌ القَرَنِيُّ، و زَيدُ بنُ صُوحانَ العَبدِيُّ، و جُندَبُ الخَيرِ الأَزدِيُّ، رَحمَةُ اللّٰهِ عَلَيهِم.</span><ref><span dir="rtl">الاختصاص: ص ۸۱ عن جابر الجعفي، بحار الأنوار: ج ۳۲ ص ۶۱۸ ح ۴۸۴؛ تاریخ دمشق: ج ۱۹ ص ۴۴۲ عن جابر الجعفي</span>.</ref>

<span dir="rtl">402.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">از تابعيان، سه كس با على بن ابى طالب علیه السلام در صفّين حاضر بودند كه پيامبر خدا صلی الله علیه و آله به بهشتى بودنشان شهادت داد، در حالى كه آنان را نديده بود: اويس قَرَنى، زيد بن صوحان عبدى و جُندَب الخير ازدى. رحمت خدا بر ايشان باد!</span>

<span id="رشيد-الهجري789"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۳: رُشَيدٌ الهَجَرِيُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">مِن أصحابِ أمیرِ المُؤمِنینَ الواعینَ الرّاسِخینَ، کانَ الإِمامُ یُسَمّیهِ «رُشَیدَ البَلایا»، وَ اختَرَقَت نَظرَتُهُ الثّاقِبَةُ النّافِذَةُ ما وَراءَ عالَمِ الشَّهادَةِ، فَعُرِفَ بِـ «عالِمِ البَلایا وَ المَنایا» (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب</span> <span dir="rtl">علیه السلام: ج ۷ ص ۳۰۹</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۳: رُشَيد هَجَرى</span><ref><span dir="rtl">رُشَيد هَجَرى، از ياران آگاه و استوار امير مؤمنان علیه السلام بود و امام علیه السلام وى را «رشيد البلايا» می‏ناميد. نگاه روشن‌بين و نافذ او از عالَم مادّه، گذشته بود. از اين رو به «عالِم بلايا و منايا» معروف شده بود</span>.</ref>

<span dir="rtl">403.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن أبي حيّان البجلي عن قنواء بنت رشيد الهجري: قُلتُ لَها: أخبِريني بِما سَمِعتِ مِن أبيكِ؟ قالَت: سَمِعتُ أبي يَقولُ:</span>

<span dir="rtl">أخبَرَني أميرُ المُؤمِنينَ علیه السلام فَقالَ: يا رُشَيدُ، كَيفَ صَبرُكَ إذا أرسَلَ إلَيكَ دَعِيُّ بَني اُمَيَّةَ فَقَطَعَ يَدَيكَ و رِجلَيكَ و لِسانَكَ؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، آخِرُ ذٰلِكَ إلَى الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: يا رُشَيدُ، أنتَ مَعي فِي الدُّنيا وَ الآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۲۹۰ ح ۱۳۱، الأمالي للطوسي: ص ۱۶۵ ح ۲۷۶، الاختصاص: ۷۷، بحار الأنوار: ج ۷۵ ص ۴۳۳ ح ۹۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">403.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو حيّان بَجَلى</span> -<span dir="rtl">: به قنوا (دختر رُشَيد هَجَرى) گفتم: سخنى را كه از پدرت شنيده‌اى، برايم باز گو.</span>

<span dir="rtl">گفت: از پدرم شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">گويد: امير مؤمنان علیه السلام به من خبر داد و فرمود: «اى رُشَيد! شكيبايى تو چگونه خواهد بود، آن گاه كه حرام‌زادۀ بنى اميّه تو را احضار كند و دست</span>‌<span dir="rtl">ها و پاها و زبانت را بِبُرد؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى امير مؤمنان! آيا پايانش بهشت است؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اى رُشَيد! تو در دنيا و آخرت، با من هستى».</span>

<span id="زيد-بن-صوحان792"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۴: زَيدُ بنُ صُوحانَ</span>‌<ref><span dir="rtl">هُوَ زَیدُ بنُ صُوحانَ بنِ حُجرٍ العَبدِيُّ. کانَ خَطیباً شُجاعاً ثابِتَ الخُطىٰ‏، و کانَ مِنَ العُظَماءِ وَ الزُّهّادِ وَ الأَبدالِ و مِن أصحابِ أمیرِ المُؤمِنینَ الأَوفِیاءِ. أسلَمَ في عَهدِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله فَعُدَّ مِنَ الصَّحابَةِ، و لَهُ وفادةٌ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله. کانَ لَهُ لِسانٌ ناطِقٌ بِالحَقِّ، فَلَم یُطِق عُثمانُ وُجودَهُ بِالکوفَةِ فَنَفاهُ إلَى الشّامِ. اشتَرَكَ في حَربِ الجَمَلِ و استشهد فیها، و کان قد أُخبِرَ بِشَهادَتِهِ (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب علیه السلام: ج ۷ ص ۳۳۲</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۴: زيد بن صوحان</span><ref><span dir="rtl">زيد بن صوحان بن حُجر عبدى، خطيبى شجاع و ثابت‌قدم و از بزرگان و زاهدان و اَبدال و از ياران وفادار امير مؤمنان علیه السلام بود. وى در عهد پيامبر صلی الله علیه و آله، اسلام آورد و يک بار هم خدمت پيامبر صلی الله علیه و آله رسيد. از اين رو، در شمار صحابه شمرده شده است. او زبانى حقگو داشت. از اين رو، عثمان، بودن او در كوفه را تحمّل نكرد و وى را به شام، تبعيد كرد. او در جنگ جمل، شركت كرد و امام على علیه السلام خبر شهادتش را به او داد</span>.</ref>

<span dir="rtl">404.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">مَن سَرَّهُ أن يَنظُرَ إلىٰ رَجُلٍ يَسبِقُهُ بَعضُ أعضائِهِ إلَى الجَنَّةِ، فَليَنظُر إلىٰ زَيدِ بنِ صُوحانَ.</span><ref><span dir="rtl">مسند أبي یعلى: ج ۱ ص ۲۶۷ ح ۵۰۷، دلائل النبوّة للبیهقي: ج ۶ ص ۴۱۷، تاریخ بغداد: ج ۸ ص ۴۴۰ الرقم ۴۵۴۹ کلّها عن عبد الرحمن بن مسعود العبدي عن الإمام عليّ علیه السلام</span>.</ref>

<span dir="rtl">404.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">هر كه دوست دارد مردى را ببيند كه پاره</span>‌<span dir="rtl">اى از اندام</span>‌<span dir="rtl">هاى او پيش از خودش به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند، به زيد بن صوحان بنگرد.</span>

<span id="ميثم-التمار795"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۵: مِيثَمٌ التَّمّارُ</span><ref><span dir="rtl">هُو مِیثَمُ بنُ یَحیَى التَّمّارُ الأَسَدِيُّ أبو سالِمٍ. مِن أجِلّاءِ أصحابِ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام. کانَ عَبداً لِامرَأَةٍ فَاشتَراهُ عليّ علیه السلام و أَعتَقَهُ. نالَ مَنزِلَةً رَفیعَةً مِنَ العِلمِ، و کانَ راسِخاً عَلىٰ طَریقِ الحَقِّ و ثابِتاً في الدِّفاعِ عَنِ الوَلایَةِ. قَتَلَهُ عُبَیدُ اللهِ بنُ زِیادٍ قَبلَ استِشهادِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام بِأَیّامٍ (راجع: موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب علیه السلام: ج ۷ ص ۵۰۶</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۳ - ۵: ميثم تمّار</span><ref><span dir="rtl">ابو سالم، ميثم بن يحيى تمّار اسدى، از بزرگان اصحاب امير مؤمنان علیه السلام بود. او غلام يک زن بود كه امام على علیه السلام وى را خريد و آزاد نمود. ميثم به مرتبۀ بلندى از دانش، دست يافت. در راه حق، استوار و در دفاع از ولايت، ثابت‌قدم بود. وى چند روز پيش از شهادت امام حسين علیه السلام، به دست عبيد اللّٰه بن زياد كشته شد</span>.</ref>

<span dir="rtl">405.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن ميثم النهرواني: دَعاني أميرُ المُؤمِنينَ علیه السلام و قال: كَيفَ أنتَ يا مِيثمُ إذا دَعاكَ دَعِيُّ بَني اُمَيَّةَ ابنُ دَعِيِّها عُبَيدُ اللّٰهِ بنُ زِيادٍ إلَى البَراءَةِ مِنّي؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، أنا وَ اللّٰهِ لا أبرَأُ مِنكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: إذاً وَ اللّٰهِ يَقتُلُكَ و يَصلِبُكَ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: أصبِرُ؛ فَذاكَ فِي اللّٰهِ قَليلٌ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: يا مِيثمُ، إذاً تَكونَ مَعِي في دَرَجَتي.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۲۹۵ ح ۱۳۹، خصائص الأئمّة علیهم السلام: ص ۵۴ نحوه، الخرائج و الجرائح: ج ۱ ص ۲۲۹ ح ۷۳، بحار الأنوار: ج ۴۲ ص ۱۳۰ ح ۱۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">405.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ميثم نهروانى</span> -<span dir="rtl">: امير مؤمنان علیه السلام مرا صدا زد و فرمود: «اى ميثم! چه خواهى كرد، آن گاه كه دَعىّ</span><ref><span dir="rtl">دَعى: بی ‏اصل و نَسَب؛ آن كه نسبتش به پدرش قطعى نيست</span>.</ref> <span dir="rtl">بنى اميّه، فرزند دَعىّ آنها، عبيد اللّٰه بن زياد، از تو بخواهد كه از من بيزارى بجويى؟».</span>

<span dir="rtl">گفت[م]:</span>‌ <span dir="rtl">اى امير مؤمنان! به خدا سوگند كه از تو بيزارى نخواهم جست.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در اين صورت، به خدا سوگند كه تو را می</span>‌<span dir="rtl">كشد و به دار می</span>‌<span dir="rtl">آويزد!».</span>

<span dir="rtl">گفتم: شكيبايى می</span>‌<span dir="rtl">كنم؛ چرا كه اين، در راه خدا ناچيز است.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «در اين صورت، تو با من، در درجۀ من، خواهى بود».</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-الحسين-علیه-السلام-شهداء-كربلاء"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۴: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ الحُسَينِ علیه السلام (شُهَداءُ كَربَلاءَ)</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۴: شمارى از ياران امام حسين علیه السلام (شهيدان كربلا)</span>

<span dir="rtl">406.</span> <span dir="rtl">الإرشاد عن جويرية بن مسهر العبديّ: لَمّا تَوَجَّهنا مَعَ أميرِ المُؤمِنينَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام إلى صِفّينَ، فَبَلَغنا طُفوفَ كَربَلاءَ، وَقَفَ علیه السلام ناحِيةً مِنَ العَسكَرِ، ثُمَّ نَظَرَ يَميناً و شِمالاً و استَعبَرَ، ثُمَّ قالَ:</span>

<span dir="rtl">هٰذا - وَاللّٰهِ - مُناخُ رِكابِهِم و مَوضِعُ مَنِيَّتِهِم.</span>

<span dir="rtl">فَقيلَ لَهُ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، ما هٰذَا المَوضِعُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: هٰذا كَربَلاءُ، يُقتَلُ فيهِ قَومٌ يَدخُلونَ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ. ثُمَّ سارَ.</span><ref><span dir="rtl">الإرشاد: ج ۱ ص ۳۳۲ و راجع ذخائر العقبى: ص ۱۷۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">406.</span> <span dir="rtl">الإرشاد</span> - <span dir="rtl">به نقل از جُوَيرية بن مسهر عبدى</span> -<span dir="rtl">: چون با امير مؤمنان على بن ابى طالب علیه السلام ره‌سپار صفّين شديم و به تپّه</span>‌<span dir="rtl">هاى كربلا رسيديم، ايشان در كنار لشكر ايستاد. سپس به راست و چپ، نگاهى كرد و اشک ريخت و آن گاه فرمود: «اين جا - به خدا سوگند - خُسبگاه اشتران آنان و قتلگاه ايشان است».</span>

<span dir="rtl">يكى گفت:</span> ‌<span dir="rtl">اى امير مؤمنان! اين جا كجاست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اين جا كربلاست. در اين سرزمين، جماعتى كشته خواهند شد كه بدون حسابرسى به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند». اين را فرمود و حركت كرد.</span>

<span dir="rtl">407.</span> <span dir="rtl">الطَّبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة) عن أبي عبيد الضبّي: دَخَلنا عَلىٰ أبي هَرثَمٍ الضَّبِّيِّ حينَ أقبَلَ مِن صِفّينَ - و هُوَ مَعَ عَلِيٍّ - و هُوَ جالِسٌ عَلىٰ دُكّانٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">الدُّکّان: الدکّة المبنیّة للجلوس علیها (لسان العرب: ج ۱۳ ص ۱۵۷ «دکن</span>»).</ref><span dir="rtl">، و لَهُ امرَأَةٌ يُقالُ لَها: جَرداءُ، هِيَ أشَدُّ حُبّاً لِعَلِيٍّ علیه السلام و أَشَدُّ لِقَولِهِ تَصديقاً. فَجاءَت شاةٌ فَبَعَرَت، فَقالَ: لَقَد ذَكَّرَني بَعرُ هٰذِهِ الشّاةِ حَديثاً لِعَلِيٍّ.</span>

<span dir="rtl">قالوا: و ما عِلمُ عَلِيٍّ علیه السلام بِهٰذا؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أقبَلنا مَرجِعَنا مِن صِفّينَ، فَنَزَلنا كَربَلاءَ، فَصَلّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِنا عَلِيٌّ علیه السلام صَلاةَ الفَجرِ بَينَ شَجَراتٍ و دَوحاتِ حَرمَلٍ، ثُمَّ أخَذَ كَفّاً مِن بَعرِ الغِزلانِ فَشَمَّهُ، ثُمَّ قالَ: «أوْهِ، أوْهِ! يُقتَلُ بِهٰذَا الغائِطِ</span><ref><span dir="rtl">الغائط: المتّسع من الأرض مع طمأنینة (لسان العرب: ج ۷ ص ۳۶۴ «غوط</span>»).</ref> <span dir="rtl">قَومٌ يَدخُلونَ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ».</span>

<span dir="rtl">قالَ: قالَت جَرداءُ: و ما تُنكِرُ مِن هٰذا؟! هُوَ أعلَمُ بِما قالَ مِنكَ. نادَت بِذٰلِكَ</span>‌ <span dir="rtl">و هِيَ في جَوفِ البَيتِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الطبقات الکبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة): ج ۱ ص ۴۳۲ ح ۴۲۰، تاریخ دمشق: ج ۱۴ ص ۱۹۸؛ شرح الأخبار: ج ۳ ص ۱۳۶ ح ۱۰۷۷ نحوه و راجع تهذیب التهذیب: ج ۱ ص ۵۹۰ الرقم ۱۵۷۷</span>.</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">407.</span> <span dir="rtl">الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة</span>) - <span dir="rtl">به نقل از ابو عُبَيد ضَبّى</span> -<span dir="rtl">: ما بر ابو هَرثَم ضَبّى، پس از بازگشتش از صفّين - كه با على علیه السلام رفته بود - وارد شديم، در حالی که بر سَکّویی نشسته بود. او زنى به نام جَردا داشت كه سخت، دوستدار على علیه السلام بود و به سخنانش اعتقاد بسيار داشت. در همين حال، گوسفندى آمد و پشكل انداخت. ابو هرثم گفت: پشكل اين گوسفند، مرا به ياد سخنى از على انداخت.</span>

<span dir="rtl">حاضران گفتند: على علیه السلام اين را از كجا می</span>‌<span dir="rtl">داند؟</span>

<span dir="rtl">گفت: در بازگشت از صفّين، در كربلا فرود آمديم. على علیه السلام نماز صبح را در درختزار حَرمَل با ما به جماعت خواند و سپس مُشتى پشكل آهو برداشت و آن را بو كرد و آن گاه فرمود: «آه! آه! در اين دشت، مردمانى كشته خواهند شد كه بدون حسابرسى به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند».</span>

<span dir="rtl">جَردا از درون خانه داد زد كه: كجاى اين سخن را انكار می</span>‌<span dir="rtl">كنى؟! او به آنچه فرموده، از تو داناتر است.</span>

<span dir="rtl">408.</span> <span dir="rtl">وقعة صفّين عن أبي عبيدة عن هرثمة بن سليم: غَزَونا مَعَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ غَزوَةَ صِفّينَ، فَلَمّا نَزَلنا بِكَربَلاءَ صَلّىٰ بِنا صَلاةً، فَلَمّا سَلَّمَ رَفَعَ إلَيهِ مِن تُربَتِها فَشَمَّها، ثُمَّ قالَ:</span>

<span dir="rtl">واهاً لَكِ أيَّتُهَا التُّربَةُ! لَيُحشَرَنَّ مِنكِ قَومٌ يَدخُلونَ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا رَجَعَ هَرثَمَةُ مِن غَزوَتِهِ إلَى امرَأَتِهِ - و هِيَ جَرداءُ بِنتُ سميرٍ، و كانَت شِيعةً لِعَلِيٍّ علیه السلام - فَقالَ لَها زَوجُها هَرثَمَةُ: ألا اُعَجِّبُكِ مِن صَديقِكِ أبِي الحَسَنِ؟ لَمّا نَزَلنا كَربَلاءَ، رَفَعَ إلَيهِ مِن تُربَتِها فَشَمَّها و قالَ: «وَاهاً لَكِ يا تُربَةُ، لَيُحشَرَنَّ مِنكِ قَومٌ يَدخُلونَ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ»! و ما عِلمُهُ بِالغَيبِ؟!</span>

<span dir="rtl">فَقالَت: دَعنا مِنكَ أيُّهَا الرَّجُلُ، فَإِنَّ أميرَ المُؤمِنينَ علیه السلام لَم يَقُل إلّا حَقّاً.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا بَعَثَ عُبَيدُ اللّٰهِ بنُ زِيادٍ البَعثَ الَّذي بَعَثَهُ إلَى الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ علیه السلام و أَصحابِهِ، قالَ:</span>

<span dir="rtl">كُنتُ فيهِم فِي الخَيلِ الَّتي بَعَثَ إلَيهِم، فَلَمَّا انتَهَيتُ إلَى القَومِ و حُسَينٍ و أَصحابِهِ، عَرَفتُ المَنزِلَ الَّذي نَزَلَ بِنا عَلِيٌّ فيهِ، وَ البُقعَةَ الَّتي رَفَعَ إلَيهِ مِن تُرابِها، وَ القَولَ الَّذي قالَهُ! فَكَرِهتُ مَسيري، فَأَقبَلتُ عَلىٰ فَرَسي حَتّىٰ وَقَفتُ عَلَى الحُسَينِ، فَسَلَّمتُ عَلَيهِ، و حَدَّثتُهُ بِالَّذي سَمِعتُ مِن أبيهِ في هٰذَا المَنزِلِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الحُسَينُ: مَعَنا أنتَ أو عَلَينا؟</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ: يَابنَ رَسولِ اللّٰهِ، لا مَعَكَ و لا عَلَيكَ، تَرَكتُ أهلي و وَلدي أخافُ عَلَيهِم مِنِ ابنِ زِيادٍ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الحُسَينُ: فَوَلِّ هَرَباً حَتّىٰ لا تَرىٰ لَنا مَقتَلاً، فَوَالَّذي نَفسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ! لا يَرىٰ مَقتَلَنا اليَومَ رَجُلٌ و لا يُغيثُنا، إلّا أدخَلَهُ اللّٰهُ النّارَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأَقبَلتُ فِي الأَرضِ هارِباً حَتّىٰ خَفِيَ عَلَيَّ مَقتَلُهُ</span>‌<span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">وقعة صفّین: ص ۱۴۰، الأمالي للصدوق: ص ۱۹۹ ح ۲۱۳، شرح الأخبار: ج ۳ ص ۱۴۱ ح ۱۰۸۳ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">408.</span> <span dir="rtl">وقعة صفّين</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو عبيده</span> -<span dir="rtl">: هرثمة بن سليم گفت: با على بن ابى طالب علیه السلام به جنگ صفّين رفتيم. چون در كربلا فرود آمديم، نماز را به جماعت با ما خواند. سلام كه داد، قدرى از خاک آن جا را برداشت و بوييد و سپس فرمود: «زهى تو،</span>‌ <span dir="rtl">اى خاک! مردمانى از تو محشور خواهند شد كه بی</span>‌ <span dir="rtl">حسابرسى به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند».</span>

<span dir="rtl">چون هرثمه از جنگ به نزد همسرش جَردا دختر سمير - كه شيعۀ على علیه السلام بود - بازگشت، به او گفت: آيا تو را از دوستت ابو الحسن شگفت زده نكنم؟ در كربلا كه فرود آمديم، قدرى از خاک آن جا را برداشت و بوييد و گفت: «زهى تو،</span> ‌<span dir="rtl">اى خاک! مردمانى از تو محشور خواهند شد كه بی</span> ‌<span dir="rtl">حسابرسى به بهشت می</span>‌<span dir="rtl">روند». مگر او علم غيب دارد؟</span>

<span dir="rtl">همسرش گفت: دست بردار،</span>‌<span dir="rtl">اى مرد! امير مؤمنان، جز حق نگفته است.</span>

<span dir="rtl">[هرثمه گفت:] زمانى كه عبيد اللّٰه بن زياد، لشكرى به سوى حسين بن على و يارانش فرستاد، من نيز در جمع سوارانى بودم كه او گسيل داشت. چون به آن مردمان و حسين و يارانش رسيديم، منزلگاهى را كه على علیه السلام ما را در آن جا فرود آورد و زمينى را كه از خاک آن برداشت، شناختم و آن سخنى را كه گفته بود، به ياد آوردم. پس، از آمدنم ناراحت شدم و سوار بر اسبم نزد حسين رفتم و بر او سلام كردم و آنچه را از پدرش در اين منزلگاه شنيده بودم، برايش باز گفتم.</span>

<span dir="rtl">حسين علیه السلام گفت: «تو با ما هستى، يا بر ضدّ ما؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى فرزند پيامبر خدا! نه با تو هستم و نه بر ضدّ تو. زن و فرزندانم را رها كرده‌ام و آمده‌ام و از ابن زياد بر آنان می</span>‌<span dir="rtl">ترسم.</span>

<span dir="rtl">حسين علیه السلام گفت: «پس بگريز و برو تا شاهد كشته شدن ما نباشى؛ زيرا سوگند به آن كه جان من در دست اوست، هر مردى كه امروز، شاهد كشته شدن ما باشد و يارى‌مان نرساند، خداوند، او را در آتش می</span>‌<span dir="rtl">افكند».</span>

<span dir="rtl">هرثمه گفت: من از آن سرزمين گريختم تا جايى كه محلّ كشته شدن او از نظرم ناپديد شد.</span>

<span dir="rtl">409.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع عن ميثم التمّار</span> - <span dir="rtl">لِجَبَلَةَ المَکِّیَّةِ</span> -<span dir="rtl">: يا جَبَلَةُ، اِعلَمي أنَّ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ علیه السلام سَيِّدُ الشُّهَداءِ يَومَ القِيامَةِ، و لِأَصحابِهِ عَلىٰ سائِرِ الشُّهَداءِ دَرَجَةٌ.</span><ref><span dir="rtl">علل الشرائع: ص ۲۲۸ ح ۳، الأمالي للصدوق: ص ۱۹۰ ح ۱۹۸، بحار الأنوار: ج ۴۵ ص ۲۰۳ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">409.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع</span> - <span dir="rtl">به نقل از ميثم تمّار، خطاب به جبلۀ مکّی</span> -<span dir="rtl">:</span> ‌<span dir="rtl">اى جَبَله! بدان كه حسين بن على، سالار شهيدان در روز قيامت است و ياران او نيز بر ديگر شهيدان، برترى دارند.</span>

<span dir="rtl">410.</span> <span dir="rtl">الأمالي للصدوق عن كعب الأحبار</span>: <span dir="rtl">إنَّ في كِتابِنا: أنَّ رَجُلاً مِن وُلدِ مُحَمَّدٍ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يُقتَلُ، ولا يَجِفُّ عَرَقُ دَوابِّ أصحابِهِ حَتّىٰ يَدخُلُوا الجَنَّةَ، فَيُعانِقُوا الحورَ العينَ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۲۰۳ ح ۲۲۰، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۲۴ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">410.</span> <span dir="rtl">الأمالى، صدوق</span> - <span dir="rtl">به نقل از كعب الأحبار</span> -<span dir="rtl">: در كتاب</span>‌<span dir="rtl">هاى ما آمده است كه مردى از فرزندان محمّد، پيامبر خدا، كشته می</span>‌<span dir="rtl">شود و عرق مركب</span>‌<span dir="rtl">هاى ياران او هنوز خشک نشده، وارد بهشت می</span>‌<span dir="rtl">شوند و حور العين را در آغوش می</span>‌<span dir="rtl">كشند.</span>

<span dir="rtl">411.</span> <span dir="rtl">الإمام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كُنتُ مَعَ أبِي اللَّيلَةَ الَّتي قُتِلَ صَبيحَتَها، فَقالَ لِأَصحابِهِ: هٰذَا اللَّيلَ فَاتَّخِذوهُ جَمَلاً</span><ref><span dir="rtl">یقال للرجل إذا سَریٰ لیلتَه جمعاء ... : اتّخذَ اللیلَ جَمَلاً؛ کأنّه رکبه ولم ینَم فیه (النهایة: ج ۱ ص ۲۹۸ «جمل</span>»).</ref><span dir="rtl">؛ فَإِنَّ القَومَ إنَّما يُريدونَني، و لَو قَتَلوني لَم يَلتَفِتوا إلَيكُم، و أَنتُم في حِلٍّ و سَعَةٍ.</span>

<span dir="rtl">فَقالوا: لا وَ اللّٰهِ، لا يَكونُ هٰذا أبَداً.</span>

<span dir="rtl">قالَ: إنَّكُم تُقتَلونَ غَداً كَذٰلِكَ، لا يُفلِتُ مِنكُم رَجُلٌ.</span>

<span dir="rtl">قالوا: الحَمدُ للّٰهِ الَّذي شَرَّفَنا بِالقَتلِ مَعَكَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ دَعا و قالَ لَهُم: اِرفَعُوا رُؤوسَكُم وَ انظُروا.</span>

<span dir="rtl">فَجَعَلوا يَنظُرونَ إلىٰ مَواضِعِهِم و مَنازِلِهِم مِنَ الجَنَّةِ، و هُوَ يَقولُ لَهُم: هٰذا مَنزِلُكَ يا فُلانُ، و هٰذا قَصرُكَ يا فُلانُ، و هٰذِهِ دَرَجَتُكَ يا فُلانُ.</span>

<span dir="rtl">فَكانَ الرَّجُلُ يَستَقبِلُ الرِّماحَ وَ السُّيوفَ بِصَدرِهِ و وَجهِهِ، لِيَصِلَ إلىٰ مَنزِلِهِ مِنَ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">الخرائج و الجرائح: ج ۲ ص ۸۴۷ ح ۶۲ عن أبي حمزة الثمالي، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۹۸ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">411.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">شبى كه پدرم در فرداى آن، كشته شد، با او بودم. به يارانش فرمود: «از تاريكى شب، استفاده كنيد و برويد؛ چرا كه اين جماعت، تنها مرا می</span>‌<span dir="rtl">خواهند و اگر مرا بكشند، به شما كارى نخواهند داشت. شما آزاديد كه برويد».</span>

<span dir="rtl">ياران گفتند: نه، به خدا سوگند. هرگز چنين اتّفاق نخواهد افتاد.</span>

<span dir="rtl">[به آنان] فرمود: «فردا شما نيز كشته خواهيد شد و يک نفر هم از شما جان سالم به در نخواهد برد».</span>

<span dir="rtl">گفتند: ستايش، خداى را كه افتخار كشته شدن در ركاب تو را به ما ارزانى داشته است!</span>

<span dir="rtl">پدرم دعا كرد و به ايشان فرمود: «سرهايتان را بلند كنيد و بنگريد».</span>

<span dir="rtl">آنان شروع به نگريستن به جايگاه و منازل خويش در بهشت كردند و پدرم به ايشان می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «فلانى! اين، منزل توست. فلانى! اين، قصر توست. فلانى! اين، درجۀ توست».</span>

<span dir="rtl">پس، هر يک از ايشان، سينه و چهرۀ خويش را به استقبال نيزه</span>‌<span dir="rtl">ها و شمشيرها می</span>‌<span dir="rtl">برد تا به جايگاه خويش در بهشت برسد.</span>

<span dir="rtl">412.</span> <span dir="rtl">عنه علیه السلام</span>: <span dir="rtl">لَمَّا اشتَدَّ الأَمرُ بِالحُسَينِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام، نَظَرَ إلَيهِ مَن كانَ مَعَهُ فَإِذا هُوَ بِخِلافِهِم؛ لِأَنَّهُم كُلَّمَا اشتَدَّ الأَمرُ تَغَيَّرَت ألوانُهُم، وَ ارتَعَدَت فَرائِصُهُم</span>‌<ref><span dir="rtl">الفرائص: عَصَبُ الرقبة و عروقها؛ لأنّها تثور عند الغضب (النهایة: ج ۳ ص ۴۳۱ «فرص</span>»).</ref><span dir="rtl">، و وَجَبَت</span>‌<ref><span dir="rtl">وَجَبَ القَلبُ: إذا خفق (النهایة: ج ۵ ص ۱۵۴ «وجب</span>»).</ref> <span dir="rtl">قُلوبُهُم، و كانَ الحُسَينُ علیه السلام و بَعضُ مَن مَعَهُ مِن خَصائِصِهِ</span><ref><span dir="rtl">أي: من خَواصِّه</span>.</ref> <span dir="rtl">تُشرِقُ ألوانُهُم و تَهدَأُ جَوارِحُهُم، و تَسكُنُ نُفوسُهُم. فَقالَ بَعضُهُم لِبَعضٍ: اُنظُرُوا، لا يُبالي بِالمَوتِ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُمُ الحُسَينُ علیه السلام: صَبراً بَنِي الكِرامِ، فَمَا المَوتُ إلّا قَنطَرَةٌ؛ تَعبُرُ بِكُم عَنِ</span>‌ <span dir="rtl">البُؤسِ وَ الضَّرّاءِ إلَى الجِنانِ الواسِعَةِ وَ النَّعيمِ الدّائِمَةِ، فَأَيُّكُم يَكرَهُ أن يَنتَقِلَ مِن سِجنٍ إلىٰ قَصرٍ؟! و ما هُوَ لِأَعدائِكُم إلّا كَمَن يَنتَقِلُ مِن قَصرٍ إلىٰ سِجنٍ و عَذابٍ.</span>

<span dir="rtl">إِنَّ أبي حَدَّثَني، عَن رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: أنَّ الدُّنيا سِجنُ المُؤمِنِ و جَنَّةُ الكافِرِ، وَ المَوتَ جِسرُ هٰؤُلاءِ إلىٰ جِنانِهِم، و جِسرُ هٰؤُلاءِ إلىٰ جَحيمِهِم، ما كَذَبتُ و لا كُذِبتُ.</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۲۸۸ ح ۳، الاعتقادات للصّدوق (المطبوعة ضمن مصنّفات الشیخ المفید ج ۵): ص ۵۲ من دون إسنادٍ إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۹۷ ح ۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">412.</span> <span dir="rtl">امام زين العابدين علیه السلام</span>: <span dir="rtl">چون كار بر حسين بن على بن ابی طالب علیه السلام سخت شد، يكى از كسانى كه با ايشان بود، به او نگريست و ديد كه برخلاف آنان است؛ زيرا هر چه كار سخت</span>‌<span dir="rtl">تر می</span>‌<span dir="rtl">شد، رنگ از رخسار آنان بر می</span>‌<span dir="rtl">گشت و بدن‌هايشان به لرزه و قلب‌هايشان به تپش می</span>‌<span dir="rtl">افتاد، در حالى كه حسين علیه السلام و برخى از ياران خاصّش، رنگشان روشن و اندام‌هايشان آرام می</span>‌<span dir="rtl">شد و دل‌هايشان قرار بيشترى می</span>‌<span dir="rtl">يافت. آنان به يكديگر می</span>‌<span dir="rtl">گفتند: بنگريد كه از مرگ، باكى ندارد!</span>

<span dir="rtl">حسين علیه السلام به ايشان فرمود: «شكيبا باشيد،</span>‌<span dir="rtl">اى بزرگ‌زادگان؛ چرا كه مرگ، چيزى نيست، جز پلى كه شما را از بدبختى و رنج به بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى پهناور و نعمت</span>‌<span dir="rtl">هاى جاويدان می</span>‌<span dir="rtl">رسانَد. كدام يک از شما خوش ندارد كه از زندان به كاخ رود؟! براى دشمنانتان هم مرگ نيست، مگر همچون كسى كه از كاخى به زندان و شكنجه‌گاهى رود. پدرم از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله برايم نقل كرد كه: دنيا زندان مؤمن و بهشت كافر است، و مرگ براى آنان، پلى به سوى بهشت‌هايشان است و براى اينان، پلى به سوى دوزخشان. من، هرگز دروغ نگفته‌ام و به دروغگويى هم متّهم نشده‌ام».</span>

<span dir="rtl">413.</span> <span dir="rtl">الأمالي للصدوق عن ثابت بن أبي صفيّة: نَظَرَ سَيِّدُ العابِدينَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ علیه السلام إلىٰ عُبَيدِ اللّٰهِ بنِ العَبّاسِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیه السلام، فَاستَعبَرَ ثُمَّ قالَ: ما مِن يَومٍ أشَدَّ عَلىٰ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله مِن يَومِ اُحُدٍ؛ قُتِلَ فيهِ عَمُّهُ حَمزَةُ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ أسَدُ اللّٰهِ و أَسَدُ رَسولِهِ. و بَعدَهُ يَومُ مُؤتَةَ؛ قُتِلَ فيهِ ابنُ عَمِّهِ جَعفَرُ بنُ أبي طالِبٍ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ علیه السلام: و لا يَومَ كَيَومِ الحُسَينِ علیه السلام؛ اِزدَلَفَ إلَيهِ ثَلاثونَ ألفَ رَجُلٍ يَزعُمونَ أنَّهُم مِن هٰذِهِ الأُمَّةِ، كُلٌّ يَتَقَرَّبُ إلَى اللّٰهِ عزّ و جلّ بِدَمِهِ، و هُوَ بِاللّٰهِ يُذَكِّرُهُم فَلا يَتَّعِظونَ، حَتّیٰ قَتَلوهُ بَغياً و ظُلماً و عُدواناً.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ علیه السلام: رَحِمَ اللّٰهُ العَبّاسَ! فَلَقَد آثَرَ و أَبلىٰ و فَدىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أخاهُ بِنَفسِهِ حَتّیٰ قُطِعَت يَداهُ، فَأَبدَلَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ بِهِما جَناحَينِ يَطيرُ بِهِما مَعَ المَلائِكَةِ فِي الجَنَّةِ، كَما جَعَلَ لِجَعفَرِ بنِ أبي طالِبٍ. و إِنَّ لِلعَبّاسِ عِندَ اللّٰهِ تَبارَكَ و تَعالىٰ مَنزِلَةً يَغبِطُهُ بِها جَميعُ الشُّهَداءِ يَومَ القِيامَةِ.</span><ref><span dir="rtl">الأمالي للصدوق: ص ۵۴۷ ح ۷۳۱، الخصال: ص ۶۸ ح ۱۰۱ وفیه ذیله من «رحم اللّٰه العبّاس»، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۹۸ ح ۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">413.</span> <span dir="rtl">الأمالى، صدوق</span> - <span dir="rtl">به نقل از ثابت بن ابى صفيّه</span> -<span dir="rtl">: سيّد العابدين، على بن حسين علیه السلام، به عبيد اللّٰه بن عبّاس بن على بن ابى طالب علیه السلام نگريست و اشک ريخت. سپس فرمود: «هيچ روزى براى پيامبر خدا صلی الله علیه و آله سخت</span>‌<span dir="rtl">تر از روز اُحُد نبود. در آن روز، عمويش حمزة بن عبد المطّلب، آن شير خدا و شير رسول او، كشته شد. پس از آن روز، روز موته است كه در آن، پسرعمویش، جعفر بن ابى طالب، كشته شد».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «و هيچ روزى چون روز حسين علیه السلام نيست. سى هزار مردک كه مدّعى بودند از اين امّت</span>‌ <span dir="rtl">اند، به سوى او آمدند و هر يک از آنان به قصد تقرّب به خداوند عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">خواست خون او را بريزد، به طورى كه هر چه او از خدا برايشان می</span>‌<span dir="rtl">گفت، در گوش آنان فرو نمی</span>‌<span dir="rtl">رفت و سرانجام، او را از روى سركشى و ستم و تجاوز كشتند».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «خدا عبّاس را رحمت كند! او ايثار كرد و جانبازى نمود و جان خويش را فداى برادرش كرد، تا آن كه هر دو دستش قطع شد و خداوند عزّ و جلّ در عوض آنها، دو بال به او داد كه با آنها همراه با فرشتگان، در بهشت پرواز می</span>‌<span dir="rtl">كند، همچنان كه به جعفر بن ابى طالب داد. عبّاس در نزد خداوندِ بزرگ و بلندمرتبه، چنان منزلتى دارد كه در روز قيامت، همۀ شهيدان به او غبطه می</span>‌<span dir="rtl">خورند».</span>

<span dir="rtl">414.</span> <span dir="rtl">علل الشّرائع عن محمّد بن عمارة عن الإمام الصّادق علیه السلام، قال: قُلتُ لَهُ: أخبِرني عَن أصحابِ</span>‌ <span dir="rtl">الحُسَينِ علیه السلام وإِقدامِهِم عَلَى المَوتِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: إنَّهُم كُشِفَ لَهُمُ الغِطاءُ حَتّىٰ رَأَوا مَنازِلَهُم مِنَ الجَنَّةِ، فَكانَ الرَّجُلُ مِنهُم يُقدِمُ عَلَى القَتلِ لِيُبادِرَ إلىٰ حَوراءَ يُعانِقُها، و إِلىٰ مَكانِهِ مِنَ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">علل الشرائع: ص ۲۲۹ ح ۱، بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۹۷ ح ۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">414.</span> <span dir="rtl">علل الشرائع</span> - <span dir="rtl">به نقل از محمّد بن عماره</span> -<span dir="rtl">: به امام صادق علیه السلام گفتم: مرا از ياران حسين علیه السلام و جانبازى</span>‌<span dir="rtl">هاى آنان، خبر دهيد.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «پرده براى آنان كنار زده شد، به طورى كه جايگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى خويش در بهشت را ديدند. از اين رو، هر يک از ايشان به سوى كشته شدن می</span>‌<span dir="rtl">شتافت تا هر چه زودتر حوريان بهشتى را در آغوش كشد و به جايگاه خود در بهشت نايل آيد».</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-الباقر-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۵: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ الباقِرِ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۵: شمارى از ياران امام باقر علیه السلام</span>

<span id="أبو-بصير-المرادي814"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۱: أَبو بَصيرٍ المُرادِيُّ</span>‌<ref><span dir="rtl">یُطلَقُ عِنوانُ «أبي بَصِیرٍ» في کُتُبِ الرِّجالِ عَلىٰ أربَعَةٍ: اثنانِ مِنهُما مَعرُوفانِ، وهُما</span>:

<span dir="rtl">۱</span> <span dir="rtl">ـ أبو بَصیرٍ، لَیثُ بنُ یَحیَى البَختَریُّ المُرادِيُّ، ۲ ـ أبو بَصیرٍ، یَحیَى بنُ القاسِمِ المَکفوفُ</span>

<span dir="rtl">کِلاهُما مِن أصحاب الإمام الباقِرِ و الإمامِ الصّادِقِ علیهما السلام، و کِلاهُما مِنَ الأجِلّاء</span>.

<span dir="rtl">و صَرَّحَتِ المَصادِرُ بِأنَّ یَحیَى بنَ القاسِمِ وُلِدَ مَکفوفَاً، و أمّا لَیثٌ المُرادِيِ فلا شاهِدَ فیها عَلىٰ‏ کونِهِ مَکفوفَاً</span>.

<span dir="rtl">و عَلىٰ هٰذَا الأساسِ؛ فَإنَّ کِلَا الرَّجُلَینِ مُبَشَّرٌ بِالجَنّةِ، و لِهذا أورَدنا کُلّاً مِنهُما مُستَقِلّاً</span>.</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۱: ابو بصير مرادى</span><ref><span dir="rtl">در كتاب‌های رجال، عنوان «أبو بصير» براى چهار نفر آمده است كه دو نفر آنها از همه معروف‏ترند: ابو بصير يحيى بن قاسم مكفوف (نابینا) و ابو بصير ليث بن يحيى بخترى مرادی، كه هر دو از اصحاب امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام هستند و از بزرگان، به شمار می‏روند. در مورد اين كه «ابو بصير» به طور مطلق، بر كدام يک از اين دو، دلالت دارد، سخن بسيار گفته‏اند و بعضى گفته‏اند كه بحث در اين باره ثمره‏اى ندارد؛ چون هر دو ثقه و وجيه اند. در مورد يحيى بن قاسم تصريح شده است كه: «وُلد مكفوفاً (نابينا زاده شد)» و در</span> <span dir="rtl">مورد اين كه ليث مرادى، مكفوف (نابينا) باشد، هيچ شاهدى نداريم و در معجم رجال الحديث به اين مطلب، تصريح شده است. اين دو، به بهشت، بشارت داده شده‌اند. ما براى هر يک، عنوان جداگانه آورده‌ايم</span>.</ref>

<span dir="rtl">415.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">ما أجِدُ أحَداً أحيا ذِكرَنا وأَحادِيثَ أبي علیه السلام إلّا زُرارَةُ، و أَبو بَصيرٍ المُرادِيُّ، و مُحَمَّدُ بنُ مُسلِمٍ، و بُرَيدُ بنُ مُعاوِيَةَ. و لَولا هٰؤُلاءِ ما كانَ أحَدٌ يَستَنبِطُ هُدىً. هٰؤُلاءِ حُفّاظُ الدّينِ، و أُمَناءُ أبي علیه السلام عَلىٰ حَلالِ اللّٰهِ و حَرامِهِ، و هُمُ السّابِقونَ إلَينا فِي الدُّنيا و فِي الآخِرَةِ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۳۴۸ ح ۲۱۹ عن سلیمان بن خالد الأقطع، الاختصاص: ص ۶۶، روضة الواعظین: ج ۲ ص ۷۷ ح ۶۶۶ نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۷ ص ۳۹۰ ح ۱۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">415.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">من كسى را نمی</span>‌<span dir="rtl">شناسم كه نام و ياد ما را و احاديث پدرم را زنده نگه داشته باشد، مگر زُراره و ابو بصير مُرادى و محمّد بن مسلم و بُرَيد بن معاويه. اگر اينها نبودند، هيچ كس حكم درستى را استنباط نمی</span>‌<span dir="rtl">كرد. اينان، نگهبانان دين و امينان پدر من بر حلال و حرام خدا هستند و پيشى گيرندگان به سوى ما در دنيا و آخرت اند.</span>

<span id="أبو-بصير-المكفوف817"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۵ – ۲: أَبو بَصيرٍ المَكفوفُ</span>‌<ref><span dir="rtl">أبو بَصیرٍ الأَسَدِيُّ، و قیلَ أبو مُحَمَّدٍ، ثِقَةٌ وَجیهٌ، رَوىٰ‏ عَن أبي جَعفَرٍ و أبي عَبدِ اللّٰهِ علیهما السلام، ماتَ سَنَةَ خَمسینَ وَ مِئَةٍ (رجال النجاشی: ج ۲ ص ۴۱۱ الرقم ۱۱۸۸</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۲: ابو بصير مكفوف</span><ref><span dir="rtl">ابو بصير اسدى و به قولى ابو محمّد، راوى‏اى ثقه و معتبر است. وى از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روايت كرده است. او در سال يكصد و پنجاه هجرى، در گذشت. وی نابینا (مکفوف) بوده است</span>.</ref>

<span dir="rtl">416.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي بصير: دَخَلتُ عَلىٰ أبي جَعفَرٍ علیه السلام فَقُلتُ لَهُ:... تَقدِرونَ عَلىٰ أن تُحيُوا المَوتىٰ و تُبرٍِئُوا الأَكمَهَ وَ الأَبرَصَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: نَعَم بِإِذنِ اللّٰهِ. ثُمَّ قالَ لي: اُدنُ مِنِّي يا أبا مُحَمَّدٍ.</span>

<span dir="rtl">فَدَنَوتُ مِنهُ، فَمَسَحَ عَلىٰ وَجهي و عَلىٰ عَيني، فَأَبصَرتُ الشَّمسَ وَ السَّماءَ وَ الأَرضَ وَ البُيوتَ، و كُلَّ شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ فِي البَلَدِ! ثُمَّ قالَ لي: أ تُحِبُّ أن تَكونَ هٰكَذا و لَكَ ما لِلنّاسِ و عَلَيكَ ما عَلَيهِم يَومَ القِيامَةِ، أم تَعُودُ كَما كُنتَ و لَكَ الجَنَّةُ خالِصاً؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: أعودُ كَما كُنتُ. فَمَسَحَ عَلىٰ عَيني فَعُدتُ كَما كُنتُ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۱ ص ۴۷۰ ح ۳، دلائل الإمامة: ص ۲۲۶ ح ۱۵۳، بصائر الدرجات: ص ۲۶۹ ح ۱ بزیادة «أبي عبد اللّٰه علیه السلام» بعد «دخلت على» وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۸۱ ص ۲۰۱ ح ۵۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">416.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: خدمت امام باقر علیه السلام رسيدم و گفتم:... شما قادريد كه مرده را زنده كنيد و كور مادرزاد و پيس را شفا دهيد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «آرى، به خواست خدا» و سپس به من فرمود: «نزديک من بيا،</span> ‌<span dir="rtl">اى ابو محمّد!».</span>

<span dir="rtl">من نزديک رفتم. ايشان دستى به چهره و چشمم كشيد و من آفتاب و آسمان و زمين و خانه</span>‌<span dir="rtl">ها و هر چه را در شهر بود، ديدم. سپس فرمود: «آيا دوست دارى چنين باشى و در روز قيامت، مانند بقيّۀ مردم با تو رفتار شود، يا آن كه [دوست دارى] به حال نخست باز گردى و يكسره به بهشت روى؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: به حال سابقم باز گردم.</span>

<span dir="rtl">ايشان دوباره دست به چشمم كشيد و من به حال سابقم باز گشتم.</span>

<span dir="rtl">417.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن أبي بصير</span>: <span dir="rtl">دَخَلتُ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام فَقالَ لي: حَضَرتَ عِلباءَ عِندَ مَوتِهِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: نَعَم، و أخبَرَني أَنّكَ ضَمِنتَ لَهُ الجَنَّةَ، و سَأَلَني أَن اُذكِّرَكَ ذٰلِكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: صَدَقَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَبَكَيتُ، ثُمَّ قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ، فَما لي! أ لَستُ كَبيرَ السِّنِّ الضَّعيفَ الضَّريرَ البَصيرَ المُنقَطِعَ إلَيكُم؟ فَاضمَنها لي.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قَد فَعَلتُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: اِضمَنها عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">آبائِكَ - و سَمَّيتُهُم واحداً واحداً -.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قَد فَعَلتُ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: فَاضمَنها لي عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قَد فَعَلتُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: فَاضمَنها لي عَلَى اللّٰهِ تَعالىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأَطرَقَ، ثُمَّ قالَ: قَد فَعَلتُ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۴۰۰ ح ۲۸۹ و ج ۲ ص ۴۵۳ ح ۳۵۱، نقد الرجال: ص ۲۲۳ و فیهما «أبا جعفر علیه السلام» بدل «أبی عبد اللّٰه علیه السلام</span>».</ref>

<span dir="rtl">417.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: خدمت امام صادق علیه السلام رسيدم. به من فرمود: «هنگام درگذشت عِلبا، تو حضور داشتى؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آرى. او به من گفت كه شما بهشت را برايش ضمانت كرده</span>‌<span dir="rtl">ايد و از من خواست كه اين مطلب را به شما بگويم.</span>

<span dir="rtl">امام علیه السلام فرمود: «راست گفته است».</span>

<span dir="rtl">من گريستم و گفتم: فدايت شوم! پس منِ سال</span>‌<span dir="rtl">خوردۀ ناتوانِ كورِ ارادتمند شما، چه؟ براى من هم ضمانت فرما.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «ضمانت كردم».</span>

<span dir="rtl">گفتم: از طرف پدرانت، آن را برايم ضمانت كن. آن گاه، نام يكايک آن بزرگواران را بردم.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «ضمانت كردم».</span>

<span dir="rtl">گفتم: از طرف پيامبر خدا صلی الله علیه و آله آن را برايم ضمانت كن.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «ضمانت كردم».</span>

<span dir="rtl">گفتم: از طرف خداى</span>‌ <span dir="rtl">متعال، آن را برايم ضمانت كن.</span>

<span dir="rtl">آن گاه، امام علیه السلام مدّتى سرش را پايين انداخت و سپس فرمود: «ضمانت كردم».</span>

<span id="بريد-بن-معاوية821"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۳: بُرَيدُ بنُ مُعاوِيَةَ</span><ref><span dir="rtl">أبُو القاسِمِ العِجلِيُّ، عَرَبِيُّ یَروِي عَن أبي عَبدِ اللهِ وَ أبي جَعفَرٍ علیهما السلام، و ماتَ في حَیاةِ أبي عَبدِ اللهِ علیه السلام، و قیلَ: ماتَ في سَنَةِ مِئَةٍ و خَمسینَ، وَجهٌ مِن وُجوهِ أصحابِنا و فَقیهٌ أیضاً، لَهُ مَحَلٌّ عِندَ الأَئِمَّةِ</span> <span dir="rtl">علیهم السلام (راجع: رجال النجاشي: ج ۱ ص ۲۸۱ الرقم ۲۸۵ و خلاصة الأقوال: ص ۸۱ الرقم ۱۶۴</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۳: بُرَيد بن معاويه</span><ref><span dir="rtl">ابو القاسم عِجلى، عرب بود و از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روايت كرده است. او در زمان حيات امام صادق علیه السلام و به قولى در سال يكصد و پنجاه، وفات يافت. از سرشناسان شيعه و فقيه بود و در نزد ائمّه علیهم السلام منزلت داشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">418.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بَشِّرِ المُخبِتينَ</span><ref><span dir="rtl">المُخبِتین: أي المتواضعین (مفردات ألفاظ القرآن: ص ۲۷۲</span>).</ref> <span dir="rtl">بِالجَنَّةِ: بُرَيدُ بنُ مُعاوِيَةَ العِجلِيُّ، و أَبو بَصِيرٍ لَيثُ بنُ البُختَرِيِّ المُرادِيُّ، و مُحمَّدُ بنُ مُسلِمٍ، و زُرارَةُ، أربَعَةٌ نُجَباءُ اُمَناءُ اللّٰهِ عَلىٰ حَلالِهِ و حَرامِهِ، لَولا هٰؤُلاءِ انقَطَعَت آثارُ النُّبُوَّةِ وَ اندَرَسَت.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۳۹۸ ح ۲۸۶ عن جمیل بن درّاج، خلاصة الأقوال: ص ۸۲ نحوه، نقد الرجال: ص ۵۴</span>.</ref>

<span dir="rtl">418.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">فروتنان را مژده بهشت بده: بُرَيد بن معاويهٔ عِجلى و ابو بصير ليث بن بخترى مرادى و محمّد بن مسلم و زراره؛ چهار انسان برگزيده و امينان خدا بر حلال و حرام او را. اگر اينان نبودند، آثار نبوّت قطع می</span>‌<span dir="rtl">شد و از بين می</span>‌<span dir="rtl">رفت.</span>

<span id="زرارة825"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۴: زُرارَةُ</span><ref><span dir="rtl">هُوَ زُرارَةُ بنُ أعیَنَ بنِ سَنسَنٍ، مَولىً لِبَني عَبدِ اللهِ بنِ عَمرٍو، شَیخٌ مِن أصحابِنا في زَمانِهِ و مُتَقَدِّمُهُم، و کانَ قارِئاً فَقیهاً مُتَکَلِّماً شاعِراً أدیباً، قَدِ اجتَمَعَت فیهِ خِلالُ الفَضلِ وَ الدِّینِ، صادِقاً فیما یَرویِهِ. ماتَ</span> <span dir="rtl">سَنَةَ خَمسِینَ وَ مِئَةٍ (راجع: رجال النجاشي: ج ۱ ص ۳۹۷ الرقم ۴۶۱ و خلاصة الأقوال: ص ۱۵۲ الرقم ۴۴۱ و نقد الرجال: ص ۱۳۶ و معجم رجال الحدیث: ج ۷ ص ۲۱۸ الرقم ۴۶۶۲</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۴: زُراره</span><ref><span dir="rtl">زرارة بن اَعيَن بن سَنسَن، وابستۀ بنى عبد اللّٰه بن عمرو، از بزرگان و جلوداران شيعه در زمان خود، و مردى قارى، فقيه، متكلّم، اديب و شاعر بود. مجموعه‏اى از فضايل و ديندارى بوده و در آنچه روايت كرده، راستگوست. او در سال يكصد و پنجاه، در گذشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">419.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن زرارة: قالَ لي أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام: يا زُرارَةُ، إنَّ اسمَكَ في أسامي أهلِ الجَنَّةِ بِغَيرِ ألِفٍ.</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: نَعَم جُعِلتُ فِداك، اسمي عَبدُ رَبِّهِ، لٰكِنّي لُقِّبتُ بِزُرارَةَ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۳۴۵ ح ۲۰۸ عن زرارة</span>.</ref>

<span dir="rtl">419.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از زراره</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام به من فرمود: «اى زراره! نام تو در [فهرستِ] نام</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتيان، بدون الف آمده است».</span>

<span dir="rtl">گفتم: بله، فدايت گردم! نام من «عبد ربّه» است؛ ولى زراره لقبم داده‌اند.</span>

<span id="محمد-بن-مسلم828"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۵: مُحَمَّدُ بنُ مُسلِمٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">وَجهُ أصحابِنا بِالکوفَةِ، فَقیهٌ وَرِعٌ، صَحِبَ ‏أَبا جَعفَرٍ و أَبا عَبدِاللهِ علیهما السلام و رَوى ‏عَنهُما، و کانَ مِن أوثَقِ النّاسِ. ماتَ سَنَةَ خَمسینَ و مِئَةٍ (راجع: رجال ‏النجاشي: ج ۲ ص ۱۹۹ الرقم ۸۸۳ و خلاصة الأقوال: ص ۲۵۱ الرقم ۸۵۸</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۵ - ۵: محمّد بن مسلم</span><ref><span dir="rtl">محمّد بن مسلم، بزرگ شيعه در كوفه و فقيهى پارسا بود. از اصحاب امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام بوده و از هر دوى آن بزرگواران، روايت كرده است. از موثّق‌ترين افراد به شمار می‏رفت و در سال يكصد و پنجاه، در گذشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">420.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">زُرارَةُ و ابو بَصيرٍ و مُحَمَّدُ بنُ مُسلِمٍ و بُرَيدٌ مِنَ الَّذينَ قالَ اللّٰهُ تَعالَى: (وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ* أُولٰئِكَ الْمُقَرَّبُونَ)</span><ref><span dir="rtl">الواقعة: ۱۰ و ۱۱</span>.</ref><span dir="rtl">.</span><ref><span dir="rtl">روضة الواعظین: ص ۳۱۸، رجال الکشّي: ج ۱ ص ۳۹۹ ح ۲۸۷ نحوه، وسائل ‏الشیعة: ج ۱۸ ص ۱۰۶ ح ۳۳۴۲۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">420.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">زراره و ابو بصیر و محمّد بن مسلم و بُرَيد، از کسانی هستند که خداوند بلندمرتبه در این آیه فرموده است: (پيشى گيرندگان نخست</span>‌ <span dir="rtl">اند * ايشان، مقرّبان [درگاه الهى</span>‌<span dir="rtl">] اند).</span>

<span dir="rtl">راجع: ص ۴۳۴ (ابو بصير المرادي) وص ۴۳۸ (بريد بن معاوية).</span>

<span dir="rtl">ر. ک: ص ۴۳۵ (ابوبصیر مرادی) و ص ۴۳۹ (برید بن معاویه).</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-الصادق-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۶: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ الصّادِقِ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۶: شمارى از ياران امام صادق علیه السلام</span>

<span id="حمران-بن-أعين832"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۱: حُمرانُ بنُ أعيَنَ</span>‌<ref><span dir="rtl">أبُو الحَسَنِ الشَّیبانِيُّ بِالوَلاءِ الکُوفِيُ، مِن ثِقاتِ مُحَدِّثِي الإِمامِیّةِ، کانَ مِمَّن تَشَرَّفَ بِلِقاءِ الإِمامِ السَّجّادِ علیه السلام، و قَرَأَ و أَتقَنَ القُرآنَ عَلَى الإِمامِ الباقِرِ، و صارَ مِن کُبّارِ قُرّاءِ وَقتِهِ، مَعَ تَبَحُّرِهِ في عُلومِ النَّحوِ و اللُّغَةِ و الأَدَبِ، و کانَ شاعِراً بارِعاً، رَوىٰ عَنِ الباقِرِ و الصّادِقِ علیهما السلام. تُوُفِّيَ سَنَةَ ۱۴۸ه‍ ، و قِیلَ حُدودَ سَنَةِ ۱۳۰ه‍ (راجع: اصحاب‏ الإمام الصادق علیه السلام: ج ۱ ص ۴۷۶ و خلاصة الأقوال: ص ۱۳۴ الرقم ۳۶۱</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۱: حُمران بن اَعيَن</span><ref><span dir="rtl">ابو الحسن كوفى وابستۀ شيبانى، از محدّثان موثّق شيعۀ اماميّه است. با امام زين العابدين علیه السلام ملاقات کرد و قرآن را نزد امام باقر علیه السلام خواند و آن را نيک آموخت و از بزرگان قاریان زمان خود شد. وی در علوم نحو و لغت و ادب نيز تبحّر داشت. او شاعرى</span> <span dir="rtl">چيره‌دست بود و از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روايت كرده است. حمران در سال ۱۴۸ ق، و به قولى، حدود سال ۱۳۰ ق، در گذشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">421.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في حُمرانَ بنِ أعيَنَ</span> -<span dir="rtl">: إنَّهُ رَجُلٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۱ ص ۴۱۲ ح ۳۰۴ عن زیاد بن مروان القندي، الاختصاص: ص ۱۹۶، نقد الرجال: ص ۱۱۸، بحار الأنوار: ج ۴۷ ص ۳۵۲ ح ۵۸</span>.</ref>

<span dir="rtl">421.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در بارهٔ حُمران بن اَعيَن</span> -<span dir="rtl">: او مردى از اهل بهشت است.</span>

<span dir="rtl">422.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن هشام بن الحكم عن الإمام الصّادق علیه السلام، قال: سَمِعتُهُ يَقولُ: حُمرانُ مُؤمِنٌ، لا يَرتَدُّ أبَداً.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قال: نِعمَ الشَّفيعُ أنا و آبائي لِحُمرانَ بنِ أعيَنَ يَومَ القِيامَةِ، نَأخُذُ بِيَدِهِ و لا نُزايِلُهُ حَتّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">نَدخُلَ الجَنَّةَ جَميعاً.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۴۱۸ ح ۳۱۴، الاختصاص: ص ۱۹۶ نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۷ ص ۳۵۲ ح ۵۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">422.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از هشام بن حكم</span> -<span dir="rtl">: شنيدم كه امام صادق علیه السلام می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «حُمران، مؤمن است و هرگز از ايمانش بر نمی</span>‌<span dir="rtl">گردد».</span>

<span dir="rtl">سپس فرمود: «من و پدرم، شفيعان خوبى براى حمران بن اَعيَن در روز قيامت خواهيم بود. دستش را می</span>‌<span dir="rtl">گيريم و او را رها نمی</span>‌<span dir="rtl">كنيم تا با هم وارد بهشت شويم».</span>

<span id="زيد-الشحام836"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۲: زَيدٌ الشَّحّامُ</span>‌<ref><span dir="rtl">قال النجاشي: زَیدُ بنُ یونُسَ، و قیلَ: ابنُ موسىٰ، أبو اُسامَةَ الشَّحّامُ، مَولىٰ شَدیدِ بنِ عَبدِالرَّحمٰنِ بنِ نَعیمٍ الأَزدِيِّ الغامِديِّ، کوفِيُّ. رَوىٰ‏ عَن أبي عَبدِاللهِ و أبي الحَسَنِ علیهما السلام. و قالَ الشَّیخُ: زَیدٌ الشَّحّامُ یُکَنّى أبا اُسامَةَ، ثِقَةٌ. و عَدَّهُ المُفیدُ مِنَ الأعلامِ الرُّؤَساءِ المَأخُوذِ عَنهُمُ الحَلالُ و الحَرامُ و الفُتیا و الأحکامُ، الذينَ لامَطعَنَ عَلَیهِم و لا طَریقَ إلىٰ ذَمِّ واحِدٍ مِنهُم (راجع: معجم رجال الحدیث: ج ۸ ص ۳۷۶</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۲: زيد شحّام</span><ref><span dir="rtl">نجاشى می‏گويد: زيد، فرزند يونس و گفته شده فرزند موسى است. كنيۀ او ابو اسامه، لقبش شحّام، هم‌پيمان شديد بن عبد الرحمان بن نعيم ازدى غامدى و اهل كوفه بوده است. وى از امام صادق و امام كاظم علیهما السلام روايت كرده است</span>.

<span dir="rtl">شيخ طوسى رحمه الله زيد شحّام را ثقه می‏داند و شيخ مفيد رحمه الله او را از عالمان معروفى شمرده كه در بيان حلال و حرام و فتاوا، مرجع هستند و راهى به طعن و طريقى به نكوهش آنها نيست</span>.</ref>

<span dir="rtl">423.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن زيد الشحّام: دَخَلتُ عَلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام فَقالَ لي: يا زَيدُ، جَدِّدِ التَّوبَةَ، و أَحدِث عِبادَةً.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: نُعِيَت إلَيَّ نَفسي؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَقالَ لي: يا زَيدُ، ما عِندَنا لَكَ خَيرٌ، و أنتَ مِن شيعَتِنا، إلَينَا الصِّراطُ، و إلَينَا الميزانُ، و إلَينا حِسابُ شيعَتِنا، وَ اللّٰهِ! لَأَنا لَكُم أرحَمُ مِن أحَدِكُم بِنَفسِهِ. يا زَيدُ، كَأَنّي أنظُرُ إلَيكَ في دَرَجَتِكَ مِنَ الجَنَّةِ و رَفيقُكَ فيهَا الحارِثُ بنُ المُغيرَةِ النَّصرِيُّ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۱۶۲۸ ح ۶۱۹، بحار الأنوار: ج ۶۸ ص ۱۱۴ ح ۳۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">423.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از زيد شَحّام</span> -<span dir="rtl">: بر امام صادق علیه السلام وارد شدم. به من فرمود: «اى زيد! توبه</span>‌<span dir="rtl">اى ديگر نما و عبادتى را به جا بياور».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آيا خبر مرگم را می</span>‌<span dir="rtl">دهى؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اى زيد! آنچه در نزد ماست، براى تو بهتر است و تو از شيعيان ما هستى. راه [آخرت]، به سوى ماست و ميزان و حساب [اعمالِ] شيعيان ما، بر عهدۀ ماست. به خدا سوگند، من به شما مهربان</span>‌<span dir="rtl">تر از شما به خودتان هستم.</span>‌ <span dir="rtl">اى زيد! گويا من به تو می</span>‌<span dir="rtl">نگرم كه در جايگاه بهشتى‌ات به همراه حارث بن مغيرۀ نصرى، قرار گرفته‌اى».</span>

<span id="علباء839"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ – ۳: عِلباءُ</span><ref><span dir="rtl">عِلباءُ بنُ دَرّاعٍ الأَسَدِيُّ، مِن أصحابِ الإِمامِ الباقِرِ وَ الإِمامِ الصّادِقِ علیهما السلام، إمامِيّ جَلیلُ القَدرِ مَمدوحٌ، کانَ والِیاً عَلَى البَحرَینِ لِبَني اُمَیّةَ في عَهدِ الإِمامِ الصّادِقِ علیه السلام، و ماتَ في أیّامِهِ (راجع: معجم رجال</span> <span dir="rtl">الحدیث: ج ۱۱ ص ۱۷۹ الرقم ۷۷۹۱ و ج ۲ ص ۳۸۹ الرقم ۲۱۹۰</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۳: عِلبا</span><ref><span dir="rtl">علباء بن دَرّاع اسدى، از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام و شيعه‏اى جليل القدر و ممدوح است. در روزگار امام صادق علیه السلام، والى بنى اميّه در بحرين بود و در همان ايّام در گذشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">424.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن أبي بصير: إنَّ عِلباءَ الأَسَدِيَّ وُلِّيَ البَحرَينَ فَأَفادَ سَبعَمِئَةِ ألفِ دينارٍ و دَوابَّ و رَقيقاً. قالَ: فَحَمَلَ ذٰلِكَ كُلَّهُ حَتّیٰ وَضَعَهُ بَينَ يَدَي أبي عَبدِاللّٰهِ علیه السلام، ثُمَّ قالَ:</span>

<span dir="rtl">إنّي وُلّيتُ البَحرَينَ لِبَني اُمَيَّةَ، وأفَدتُ كَذا وكَذا، وقَد حَمَلتُهُ كُلَّهُ إلَيكَ، وعَلِمتُ أنَّ اللّٰهَ عزّ و جلّ لَم يَجعَل لَهُم مِن ذٰلِكَ شَيئاً، وأنَّهُ كُلَّهُ لَكَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُ أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام: هاتِهِ! فَوُضِعَ بَينَ يَدَيهِ، فَقالَ لَهُ: قَد قَبِلنا مِنكَ، و وَهَبناهُ لَكَ، و أحلَلناكَ مِنهُ، و ضَمِنّا لَكَ عَلَى اللّٰهِ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۴۵۳ ح ۳۵۲، بحار الأنوار: ج ۹۶ ص ۱۹۴ ح ۱۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">424.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: عِلبای اسدى، والى بحرين شد و مبلغ هفتصد هزار دينار و تعدادى چارپا و برده به دست آورد. همۀ اينها را بُرد و در برابر امام صادق علیه السلام گذاشت و گفت: من از سوى بنى اميّه، والى بحرين شدم و فلان مقدار، ثروت به دست آورده‌ام و همه</span>‌<span dir="rtl">اش را خدمت شما آورده‌ام و می</span>‌<span dir="rtl">دانم كه خداوند عزّ و جلّ هيچ مبلغى از آن را براى آنان روا ندانسته و همه</span>‌<span dir="rtl">اش براى شماست.</span>

<span dir="rtl">امام صادق علیه السلام به او فرمود: «آنها را بياور». او آنها را آورد و در برابر ايشان قرار داد. امام علیه السلام به او فرمود: «از تو پذيرفتيم و به تو بخشيديم و برايت حلال كرديم و بهشت را از جانب خدا برايت ضامن شديم».</span>

<span dir="rtl">425.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام عن الحسين بن سعيد عن محمّد بن أبي عمير عن الحكم بن</span><ref><span dir="rtl">الظاهر أنّ ما ورد في الروایات عن الحکم بن علباء تصحیف، والصحیح «الحکم عن علباء»، کما صرّح بذلك السیّد الداماد. فعلی هذا، تکرُّر الحادثة لعلباء (راجع: ح۴۱۷ و ۴۲۴) تارةً و لابنه اُخری بعید (راجع: معجم رجال الحدیث: ج ۱۱ ص ۱۸۰ ـ ۱۸۱</span>).</ref> <span dir="rtl">علباء الأسدي: وُلّيتُ البَحرَينَ فَأَصَبتُ بِها مالاً كَثيراً، فَأَنفَقتُ وَ اشتَرَيتُ ضِياعاً كَثيرَةً، وَ اشتَرَيتُ رَقيقاً وَ اُمَّهاتِ أولادٍ، و وُلِدَ لي. ثُمَّ خَرَجتُ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مَكَّةَ فَحَمَلتُ عِيالي وَ اُمَّهاتِ أولادي و نِسائي، و حَمَلتُ خُمسَ ذٰلِكَ المالِ، فَدَخَلتُ عَلىٰ أبي جَعفَرٍ علیه السلام فَقُلتُ لَهُ: إنّي وُلّيتُ البَحرَينَ فَأَصَبتُ بِها مالاً كَثيراً، وَ اشتَرَيتُ مَتاعاً، وَ اشتَرَيتُ رَقيقاً، وَ اشتَرَيتُ اُمَّهاتِ أولادٍ، و وُلِدَ لي، و أنفَقتُ، و هٰذا خُمسُ ذٰلِكَ المالِ، و هٰؤُلاءِ اُمَّهاتُ أولادي و نِسائي، قَد أتَيتُكَ بِهِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: أما إنَّهُ كُلَّهُ لَنا، و قَد قَبِلتُ ما جِئتَ بِهِ، و قَد حَلَّلتُكَ مِن اُمَّهاتِ أولادِكَ</span>‌ <span dir="rtl">و نِسائِكَ و ما أنفَقتَ، و ضَمِنتُ لَكَ عَلَيَّ و عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أبِيَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">تهذیب الأحکام: ج ۴ ص ۱۳۷ ح ۳۸۵، الاستبصار: ج ۲ ص ۵۸ ح ۱۹۰</span>.</ref>

<span dir="rtl">425.</span> <span dir="rtl">تهذيب الأحكام</span> - <span dir="rtl">به نقل از حسين بن سعيد، از محمّد بن ابى عمير، از حكم بن</span><ref><span dir="rtl">ظاهراً این «حکم بن علباء» که در سند حدیث آمده، تصحیف «حکم عن علباء» است، چنان که میرداماد به آن تصریح کرده است. بنا بر این، اتّفاق افتادن این واقعه هم برای خود علبا (ر.ک: ح۴۱۷ و ۴۲۴) و هم برای فرزندش بعید است</span>.</ref> <span dir="rtl">عِلبای اسدى</span> -<span dir="rtl">:]از جانب اُمویانْ[والى بحرين شدم و مال فراوانى به دست آوردم. مقدارى را انفاق كردم و املاک بسيارى خريدم و نيز تعدادى غلام و كنيز خريدم. يكى از كنيزانم برايم بچّه</span>‌<span dir="rtl">اى آورد. آن گاه به مكّه رفتم و عائله و كنيزان و زن‌هايم را هم با خود بردم و يک پنجمِ مالم را هم با خود بردم. خدمت امام باقر علیه السلام رسيدم و به ايشان گفتم: من والى بحرين شدم و مال فراوانى به دست آوردم. اجناسى خريدم و غلام و كنيز خريدم و يكى از كنيزانم برايم بچّه</span>‌<span dir="rtl">اى آورد. مقدارى را نيز انفاق كردم و اين هم يک پنجمِ مالم است و اينان، كنيزان و زنانم هستند كه خدمت شما آورده‌ام.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «همۀ آنها مال ماست. هر چه آورده‌اى، می</span>‌<span dir="rtl">پذيرم و كنيزان و زنانت]را که با این مال به دست آورده‌ای[و هر چه را بخشيده‌اى، حلال می</span>‌<span dir="rtl">كنم. از طرف خودم و پدرم، بهشت را برايت ضمانت می‌کنم».</span>

<span id="عيسى-بن-أبي-منصور845"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۴: عِيسَى بنُ أبي مَنصورٍ</span><ref><span dir="rtl">عیسَى بنُ أبي مَنصورٍ أبو صالِحٍ، مَولىً کوفِيّ، مِن أصحابِ الإمام الصّادِقِ علیه السلام، المَعروفُ بِشَلَقانَ. مِنَ الفُضَلاءِ وَ الأَخیارِ، و وَرَدَ في مَدحِهِ رِوایاتٌ عَنِ الإِمامِ الصّادِقِ علیه السلام (راجع: رجال الکشّي: ج ۲ ص ۶۲۲ و رجال الطوسي: ص</span> <span dir="rtl">۲۵۸</span> <span dir="rtl">الرقم ۵۵۶ و خلاصة الأقوال: ص ۲۱۵ الرقم ۷۰۶ و التحریر الطاووسي: ص ۲۰۰ الرقم ۲۹۷ و معجم رجال الحدیث: ج ۱۳ ص ۱۷۶ الرقم ۹۱۵۱ و ص ۲۱۰ الرقم ۹۲۳۳</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۴: عيسى بن ابى منصور</span><ref><span dir="rtl">عيسى بن ابى منصور، ابو صالح، از موالى، اهل كوفه، از اصحاب امام صادق علیه السلام، معروف به «شَلَقان» و از فضلا و نيكان بود. در مدح او، احاديثى از امام صادق علیه السلام رسيده است</span>.</ref>

<span dir="rtl">426.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن إبراهيم بن عليّ</span>: <span dir="rtl">كانَ أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام إذا رَأىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عيسَى بنَ أبي مَنصورٍ قالَ: مَن أحَبَّ أن يَرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَجُلاً مِن أهلِ الجَنَّةِ فَليَنظُر إلىٰ هٰذا.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۶۲۱ ح ۵۹۹، رجال ابن داوود: ص ۱۴۸ الرقم ۱۱۶۲، التحریر الطاووسي: ص ۲۰۰ الرقم ۲۹۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">426.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابراهيم بن على</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام هر گاه عيسى بن ابى منصور را می</span>‌<span dir="rtl">ديد، می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «هر كه دوست دارد مردى از اهل بهشت را ببيند، به اين بنگرد».</span>

<span id="فتى-من-كتاب-بني-امية"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ – ۵: فَتَىً مِن كُتّابِ بَني اُمَيَّةَ</span> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۵: جوانى از كاتبان بنى اميّه</span>

<span dir="rtl">427.</span> <span dir="rtl">الكافي عن عليّ بن أبي حمزة: كانَ لي صَديقٌ مِن كُتّابِ بَني اُمُيَّةَ، فَقالَ لي: اِستَأذِن لي عَلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام، فَاستَأذَنتُ لَهُ عَلَيهِ، فَأَذِنَ لَهُ، فَلَمّا أن دَخَلَ سَلَّمَ و جَلَسَ، ثُمَّ قالَ: جُعِلتُ فِداكَ، إنّي كُنتُ في ديوانِ هٰؤُلاءِ القَومِ، فَأَصَبتُ مِن دُنياهُم مالاً كَثيراً و أَغمَضتُ في مَطالِبِهِ!</span><ref><span dir="rtl">أغمضتُ في مطالبه: أي تساهَلتُ في تحصیله و لم أجتنب من الحرام و الشبهات. و أصله من إغماض العین (الوافي: ج ۱۷ ص ۶۱</span>).</ref>

<span dir="rtl">فَقالَ أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام: لَولا أنَّ بَني اُمَيَّةَ وَجَدوا مَن يَكتُبُ لَهُم، و يَجبي لَهُمُ الفَي</span>‌<span dir="rtl">ءَ، و يُقاتِلُ عَنهُم، و يَشهَدُ جَماعَتَهُم؛ لَما سَلَبونا حَقَّنا! و لَو تَرَكَهُمُ النّاسُ و ما في أيديهِم ما وَجَدوا شَيئاً إلّاما وَقَعَ في أيديهِم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَقالَ الفَتىٰ</span>‌<span dir="rtl">: جُعِلتُ فِداكَ، فَهَل لي مَخرجٌ مِنهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: إن قُلتُ لَكَ تَفعَلُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أفعَلُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ لَهُ: فَاخرُج مِن جَميعِ مَا اكتَسَبتَ في ديوانِهِم، فَمَن عَرَفتَ مِنهُم رَدَدتَ</span>‌ <span dir="rtl">عَلَيهِ مالَهُ، و مَن لَم تَعرِف تَصَدَّقتَ بِهِ، و أنَا أضمَنُ لَكَ عَلَى اللّٰهِ عزّ و جلّ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأَطرَقَ الفَتىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَأسَهُ طَويلاً، ثُمَّ قالَ: قَد فَعَلتُ جُعِلتُ فِداكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ ابنُ أبي حَمزَةَ: فَرَجَعَ الفَتىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مَعَنا إلَى الكوفَةِ، فَما تَرَكَ شَيئاً عَلىٰ وَجهِ الأَرضِ إلّا خَرَجَ مِنهُ، حَتّیٰ ثِيابَهُ الَّتي كانَت عَلىٰ بَدَنِهِ. قالَ: فَقَسَمتُ لَهُ قِسمَةً، وَ اشتَرَينا لَهُ ثِياباً، و بَعَثنا إلَيهِ بِنَفَقَةٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَما أتىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَلَيهِ إلّا أشهُرٌ قَلائِلُ حَتّیٰ مَرِضَ، فَكُنّا نَعودُهُ. قالَ: فَدَخَلتُ عَلَيهِ يَوماً و هُوَ في السَّوقِ</span><ref><span dir="rtl">السَّوق: النّزع؛ کأنّ روحَهُ تُساق لتخرج من بدنه (النهایة: ج ۲ ص ۴۲۴ «سوق</span>»).</ref><span dir="rtl">، قالَ: فَفَتَحَ عَينَيهِ، ثُمَّ قالَ لي: يا عَلِيُّ، وَفیٰ لي وَ اللّٰهِ صاحِبُكَ. قالَ: ثُمَّ ماتَ، فَتَوَلَّينا أمرَهُ.</span>

<span dir="rtl">فَخَرَجتُ حَتّیٰ دَخَلتُ عَلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام، فَلَمّا نَظَرَ إلَيَّ قالَ: يا عَلِيُّ، وَفَينا وَاللّٰهِ لِصاحِبِكَ!</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَقُلتُ: صَدَقتَ جُعِلتُ فِداكَ، هٰكَذا وَ اللّٰهِ قالَ لي عِندَ مَوتِهِ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۵ ص ۱۰۶ ح ۴، تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۳۳۱ ح ۹۲۰، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص ۲۴۰، بحار الأنوار: ج ۴۷ ص ۳۸۳ ح ۱۰۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">427.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از على بن ابى حمزه</span> -<span dir="rtl">: دوستى داشتم كه از كاتبان بنى اميّه بود. به من گفت: از امام صادق علیه السلام برايم اجازۀ ملاقات بگير. از امام علیه السلام اجازه خواستم و ايشان اجازه داد. چون به حضور ايشان رسيد، سلام كرد و نشست و سپس گفت: قربانت گردم! من در ديوان اين جماعت، كار می</span>‌<span dir="rtl">كردم و از دنياى آنان، به مال و منال فراوانى رسيده‌ام و براى به دست آوردن آن، چشم بر هم نهادم (به حلال و حرام توجّهى ننمودم).</span>

<span dir="rtl">امام صادق علیه السلام فرمود: «اگر بنى اميّه كسى را نمی</span>‌<span dir="rtl">يافتند كه برايشان دبيرى كند و ماليات بگيرد و براى آنان بجنگد و در [نماز] جماعتشان حاضر شود، هرگز نمی</span>‌<span dir="rtl">توانستند حقّ ما را غصب كنند! اگر مردم، آنها را با آنچه در دستشان است، تنها می</span>‌<span dir="rtl">گذاشتند، چيزى جز همانچه در دستشان افتاده بود، نمی</span>‌<span dir="rtl">يافتند».</span>

<span dir="rtl">آن مرد جوان گفت: قربانت گردم! آيا راهى براى بيرون آمدن از اين [وضع] برايم هست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اگر برايت بگويم، انجام می</span>‌<span dir="rtl">دهى؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: انجام می</span>‌<span dir="rtl">دهم.</span>

<span dir="rtl">به او فرمود: «خودت را از تمام آنچه در ديوانِ آنها به دست آورده‌اى، خلاص كن. كسانى را كه می</span>‌<span dir="rtl">شناسى، مالشان را به آنها باز گردان و كسانى را كه نمی</span>‌<span dir="rtl">شناسى، از طرفشان صدقه بده. در اين صورت، من از طرف خداوند عزّ و جلّ، بهشت را برايت ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم».</span>

<span dir="rtl">جوان، مدّتى طولانى سرش را پايين انداخت [و به تأمّل پرداخت]. سپس گفت: قربانت گردم! چنين می</span>‌<span dir="rtl">كنم.</span>

<span dir="rtl">آن جوان با ما به كوفه باز گشت و خودش را از هر چه در عالم داشت، خلاص كرد، حتّى از جامه</span>‌<span dir="rtl">اى كه بر تن داشت. من قسمتى برايش تعيين كردم</span><ref><span dir="rtl">يعنى: برايش پولى جمع كردم</span>.</ref> <span dir="rtl">و جامه</span>‌<span dir="rtl">هايى برايش خريديم و با قدرى خرجى، نزد او فرستاديم. چند ماهى نگذشت كه بيمار شد و ما به عيادتش می</span>‌<span dir="rtl">رفتيم. روزى كه در حال جان كندن بود، من تنها در كنارش بودم. چشمانش را باز كرد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى على! به خدا سوگند كه آقايت به تعهّدش وفا كرد! اين را گفت و از دنیا رفت و ما او را به خاک سپرديم.</span>

<span dir="rtl">بیرون آمدم تا بر امام صادق علیه السلام وارد شدم. همين كه مرا ديد، فرمود: «اى على! به خدا سوگند كه در بارۀ دوستت به تعهّدمان وفا كرديم».</span>

<span dir="rtl">گفتم: درست است، فدايت شوم! به خدا سوگند كه او نيز هنگام مرگش، همين را گفت.</span>

<span id="الفضيل-بن-يسار852"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۶: الفُضَيلُ بنُ يَسارٍ</span><ref><span dir="rtl">الفُضَیلُ بنُ یَسارٍ النَّهدِيُّ أبُو القاسِمِ، عَرَبِيّ بَصرِيّ صَمیمٌ ثِقَةٌ. رَوىٰ عَن أبي جَعفَرٍ و أبي عَبدِ اللهِ علیهما السلام و ماتَ في أیّامِهِ. و هُوَ مِنَ الفُقَهاءِ الأَعلامِ وَ الرُّؤَساءِ المَأخُوذِ مِنهُمُ الحَلالُ وَ الحَرامُ وَ الفُتیا</span> <span dir="rtl">وَ الأَحکامُ (راجع: معجم رجال الحدیث: ج ۱۳ ص ۳۳۵ الرقم ۹۴۳۶</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۶: فُضَيل بن يَسار</span><ref><span dir="rtl">ابو القاسم، فُضَيل بن يسار نَهدى، عرب و اصالتاً بصرى و ثقه بود و در زمان امام صادق علیه السلام در گذشت. او از فقیهان برجسته و بزرگانى بود كه احكام حلال و حرام و فتوا از آنان گرفته می‏شد. وى از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روايت كرده است</span>.</ref>

<span dir="rtl">428.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن إبراهيم بن عبد اللَّه: كانَ أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام إذا رَأَى الفُضَيلَ بنَ يَسارٍ قالَ: بَشِّرِ المُخبِتينَ</span>‌<ref><span dir="rtl">المُخبِتین: أي المُتَوَاضِعین (مفردات ألفاظ القرآن: ص ۲۷۲</span>).</ref><span dir="rtl">، مَن أحَبَّ أن يَنظُرَ رَجُلاً مِن أهلِ الجَنَّةِ فَليَنظُر إلىٰ هٰذا.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۴۷۲ ح ۳۷۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">428.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابراهيم بن عبد اللّٰه</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام هر گاه فضيل بن يسار را می</span>‌<span dir="rtl">ديد، می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «فروتنان را بشارت باد! هر كه دوست دارد مردى از اهل بهشت را ببيند، به اين بنگرد».</span>

<span id="معلى-بن-خنيس856"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۷: مُعَلَّى بنُ خُنَيسٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">مُعَلَّى بنُ خُنَیسٍ أبو عَبدِ اللهِ، مَولىٰ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام و مِن قَبلِهِ مَولىٰ بَنی أسَدٍ، کوفِيّ بَزّازٌ. و في معجم رجال الحدیث: إنَّ الرَّجُلَ جَلیلُ القَدرِ و مِن خالِصي شیعَةِ أبي عَبدِ اللهِ علیه السلام؛ فإنَّ الرِّوایاتُ في مَدحِهِ مُتضافِرَةً، عَلىٰ‏ أنَّ جُملَةً مِنها صِحاحٌ و فیها التَّصرِیحُ بِأَنّهُ کانَ مِن أهلِ الجَنَّةِ، و مَنشَأُ ما في تَضعیفِهِ هُو ما اشتُهِرَ مِن نِسبَةِ الغُلُوِّ إلَیهِ (راجع: رجال النجاشي: ج ۲ ص ۳۶۳ الرقم ۱۱۱۵ و خلاصة الأقوال: ص ۴۰۸ الرقم ۱۶۵۲ و نقد الرجال: ص ۳۴۹ و معجم رجال الحدیث: ج ۱۸ ص ۲۳۷ الرقم ۱۲۴۹۶</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۶ - ۷: مُعَلَّى بن خُنَيس</span><ref><span dir="rtl">معلّى بن خنيس، ابو عبد اللّٰه، وابستۀ امام صادق علیه السلام و قبل از آن، وابستۀ بنى اسد بود. وى اهل كوفه و بزّاز بود. در معجم رجال الحديث (ج ۱۳ ص ۳۳۵) آمده است: او مردى بزرگوار و از شيعيان خالص امام صادق علیه السلام بود. احاديث فراوانى در مدح او آمده كه</span> <span dir="rtl">برخى از آنها صحيح‏ اند و در آنها تصريح شده كه او اهل بهشت است. منشأ سخنانى كه در تضعيف او گفته شده، شهرت يافتنِ نسبت غلو به اوست</span>.</ref>

<span dir="rtl">429.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن إسماعيل بن جابر</span>: <span dir="rtl">دَخَلتُ عَلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام فَقالَ لي: يا إسماعيلُ، قُتِلَ المُعَلّىٰ</span>‌<span dir="rtl">؟</span>

<span dir="rtl">قُلتُ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: أما وَاللّٰهِ لَقَد دَخَلَ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۶۷۹ ح ۷۱۴ و ص ۶۷۵ الرقم ۷۰۷، التحریر الطاووسي: ص ۲۸۱ الرقم ۴۲۲ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">429.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از اسماعيل بن جابر</span> -<span dir="rtl">: به حضور امام صادق علیه السلام رسيدم. به من فرمود: «اى اسماعيل! مُعَلّى كشته شد؟».</span>

<span dir="rtl">گفتم: آرى.</span>

<span dir="rtl">فرمود: «به خدا سوگند كه وارد بهشت شد».</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-الكاظم-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۷: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ الكاظِمِ علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۷: شمارى از ياران امام كاظم علیه السلام</span>

<span id="علي-بن-يقطين859"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۷ - ۱: عَلِيُّ بنُ يَقطينٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">هُوَ عليّ بنُ یَقطینِ بنِ موسَى البَغدادِيُّ أبُو الحَسَنِ، وُلِدَ بِالکوفَةِ سَنَةَ أربَعٍ و عِشرینَ و مِئَةٍ، مَولىٰ‏ بَني أسَدٍ؛ و سَکَنَ بَغدادَ. لَهُ مَنزِلَةٌ عَظیمَةٌ عِندَ أبي الحَسَنِ مُوسىٰ علیه السلام، و کانَ في دَولَةِ الجَورِ و یَعتَقِدُ بِالإِمامَةِ. ماتَ سَنَةَ اثنَتَینِ و ثَمانِینَ و مِئَةٍ في أیّامِ موسَى بنِ جَعفَرٍ علیه السلام بِبَغدادَ (راجع: رجال النجاشی: ج ۲ ص ۱۰۸ الرقم ۷۱۳ و رجال ابن داوود: ص ۱۴۲ الرقم ۱۰۹۹ و نقد الرجال: ص ۲۴۶ و معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۲۲۷ الرقم ۸۵۸۷</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۷ - ۱: على بن يَقطين</span><ref><span dir="rtl">ابو الحسن على بن يقطين بن موسى بغدادى، به سال ۱۲۴ ق، در كوفه متولّد شد و وابستۀ بنى اسد بود و در بغداد، ساكن شد. او نزد امام كاظم علیه السلام منزلتی والا داشت. در دستگاه حكومت ستمگر (عبّاسيان) كار می‏كرد؛ امّا معتقد به امامت بود. او به سال ۱۸۲ ق، در روزگار امام كاظم علیه السلام در بغداد، در گذشت</span>.</ref>

<span dir="rtl">430.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن عبد اللَّه بن يحيى الكاهليّ</span>: <span dir="rtl">كُنتُ عِندَ أبي إبراهيمَ علیه السلام إذ أقبَلَ عَلِيُّ بنُ يَقطينٍ، فَالتَفَتَ أبُو الحَسَنِ علیه السلام إلیٰ أصحابِهِ، فَقالَ: مَن سَرَّهُ أن يَرىٰ رَجُلاً مِن أصحابِ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَليَنظُر إلىٰ هٰذَا المُقبِلِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُ رَجُلٌ مِنَ القَومِ: هُوَ إذاً مِن أهلِ الجَنَّةِ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ أبُو الحَسَنِ علیه السلام: أمّا أنا فَأَشهَدُ أنَّهُ مِن أهلِ الجَنَّةِ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۷۳۰ ح ۸۱۰، معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۲۲۹ الرقم ۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">430.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد اللّٰه بن يحيى كاهلى</span> -<span dir="rtl">: نزد امام كاظم علیه السلام بودم كه على بن يقطين از دور پيدا شد. امام كاظم علیه السلام رو به يارانش نمود و فرمود: «هر كه خوش دارد مردى از ياران پيامبر خدا صلی الله علیه و آله را ببيند، به اين كه می</span>‌<span dir="rtl">آيد، بنگرد».</span>

<span dir="rtl">مردى از حاضران گفت: پس او در این صورت اهل بهشت است!</span>

<span dir="rtl">امام كاظم علیه السلام فرمود: «[آری] من كه گواهى می</span>‌<span dir="rtl">دهم او از اهل بهشت است».</span>

<span id="هشام-بن-الحكم862"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۷ - ۲: هِشامُ بنُ الحَكَمِ</span>‌<ref><span dir="rtl">هِشامُ بنُ الحَکَمِ أبو مُحَمَّدٍ مَولىٰ‏ کِندَةَ، مَولِدُه بِالکوفَةِ و مَنشَؤُهُ بِواسِطٍ و تِجارَتُهُ بِبَغدادَ. مِن أصحابِ الصّادِقِ و مِن خَواصِّ الکاظِمِ علیهما السلام. کانَ مِمَّن فَتَقَ الکَلامَ في الإِمامَةِ و هَذَّبَ المَذهَبَ بِالنَّظَرِ، و کانَ حاذِقاً بِصناعَةِ الکَلامِ، و کانَت لَهُ مُباحِثاتٌ کَثیرَةٌ مَعَ المُخالِفینَ في الاُصولِ و غَیرِها. و لَهُ مُصَنَّفاتٌ کَثیرَةٌ ذَکَرَها أصحابُ الرِّجالِ وَ التَّراجِمِ في کُتُبِهِم (راجع: رجال الکشّي: ج ۲ ص ۵۲۶ ح ۴۷۵ و رجال النجاشي: ج ۲ ص ۳۹۷ الرقم</span> <span dir="rtl">۱۱۶۵</span> <span dir="rtl">و خلاصة الأقوال: ص ۲۸۸ الرقم ۱۰۶۱ و نقد الرجال: ص ۳۶۸ و معجم رجال الحدیث: ج ۱۹ ص ۲۷۱ الرقم ۱۳۳۲۹</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۷ - ۲: هشام بن حَكَم</span><ref><span dir="rtl">ابو محمّد هشام بن حكم، وابستۀ قبیلهٔ كِنده، در كوفه به دنيا آمد، در واسط، نشو و نما يافت و در بغداد، به تجارت مشغول گشت. از اصحاب امام صادق علیه السلام و از ياران خاصّ امام كاظم علیه السلام بود. از جمله كسانى بود كه باب گفتار در امامت را گشود و با مباحث</span> <span dir="rtl">نظرى، اين مذهب را مهذّب ساخت. در علم كلام، چيره‌دست بود و مباحثات فراوانى در بارۀ عقايد و جز آن، با مخالفان داشت. مصنّفات بسيارى دارد كه صاحبان كتاب‌های رجالى و تراجم، از آنها در كتاب‏هاى خود، ياد كرده‌اند</span>.</ref>

<span dir="rtl">431.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن أسد بن أبي العلاء: كَتَبَ أبُو الحَسَنِ الأَوَّلِ علیه السلام إلىٰ مَن وافَى المَوسِمَ مِن شيعَتِهِ في بَعضِ السِّنينَ في حاجَةٍ لَهُ، فَما قامَ بِها غَيرُ هِشامِ بنِ الحَكَمِ. قالَ: فَإِذا هُوَ قَد كَتَبَ علیه السلام: جَعَلَ اللّٰهُ ثَوابَكَ الجَنَّةَ - يَعني هِشامَ بنَ الحَكَمِ -.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۵۴۸ ح ۴۸۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">431.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از اسد بن ابى العلا</span> -<span dir="rtl">: امام كاظم علیه السلام در يكى از سال</span>‌<span dir="rtl">ها به گروهى از شيعيانش كه به موسم حج رفته بودند، نامه</span>‌<span dir="rtl">اى نوشت كه براى ايشان كارى انجام دهند و آن كار را كسى غير از هشام بن حكم انجام نداد. امام علیه السلام نوشت: «خداوند، پاداش تو را بهشت قرار دهد!» و منظورش هشام بن حكم بود.</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-الرضا-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۸: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ الرِّضا علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۸: شمارى از ياران امام رضا علیه السلام</span>

<span id="صفوان-بن-يحيى865"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / 8 - 1: صَفوانُ بنُ يَحيىٰ</span>‌<ref><span dir="rtl">صَفوانُ بنُ یَحیى‏ أبو مُحَمَّدٍ البَجَلِیُّ بَیّاعُ السّابِرِيِّ (السّابرِيُّ: مِن أجوَدِ الثِّیابِ، وَالسّابرِيُّ: ضَربٌ مِنَ التَّمرِ. لسان العرب: ج ۴ ص ۳۴۲ «سبر»). کوفِيّ ثِقةٌ ثِقةٌ عَینٌ، رَوىٰ‏ عَنِ الرِّضا و کانَت لَه عِندَهُ مَنزِلَةٌ شَریفَةٌ</span>. <span dir="rtl">کانَ مِنَ الوَرَعِ وَ العِبادَةِ عَلىٰ ما لَم یَکُن عَلَیهِ أحَدٌ مِن طَبَقَتِهِ. ماتَ سَنَةَ عَشرٍ وَ مِئَتَینِ (راجع: رجال النجاشي: ج ۱ ص ۴۳۹ الرقم ۵۲۲ و الفهرست: ص ۱۴۵ الرقم ۳۵۶ و رجال ابن داوود: ص ۱۱۱ الرقم ۷۸۲ و خلاصة الأقوال: ص ۱۷۰ الرقم ۵۰۰ و نقد</span> <span dir="rtl">الرجال: ص ۱۷۳</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۸ - ۱: صفوان بن يحيى</span><ref><span dir="rtl">ابو محمّد صفوان بن يحيى بَجَلى سابُرى‌فروش (سابُرى يا شاپورى، از مرغوب‌ترين پارچه‏ها و نيز نوعى خرماست)، كوفى، كاملاً موثّق و معتبر بوده است. از امام رضا علیه السلام روايت كرده و نزد ايشان منزلت والايى داشته است. در ورع و عبادت، هيچ يک از افرادِ هم‌طبقه‏اش به پاى او نمی‏رسند. او در سال دويست و ده از دنيا رفت</span>.</ref>

<span dir="rtl">432.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن معمّر بن خلّاد: رَفَعتُ [إِلَى الرِّضا علیه السلام</span>‌<span dir="rtl">] ما خَرَجَ مِن غَلَّةِ إسماعيلَ بنِ</span>‌ <span dir="rtl">الخَطّابِ بِما أوصىٰ بِهِ إلىٰ صَفوانَ بنِ يَحيىٰ، فَقالَ:</span>

<span dir="rtl">رَحِمَ اللّٰهُ إسماعيلَ بنَ الخَطّابِ بِما أوصىٰ بِهِ إلىٰ صَفوانَ بنِ يَحيىٰ</span>‌<span dir="rtl">، و رَحِمَ صَفوانَ؛ فَإِنَّهُما مِن حِزبِ آبائي علیهم السلام، و مَن كانَ مِن حِزبِنا أدخَلَهُ اللّٰهُ الجَنَّةَ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۷۹۲ ح ۹۶۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">432.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span>‌ <span dir="rtl">- به نقل از مُعمَّر بن خلّاد -: آن مقدار از عايدى غلّۀ اسماعيل بن خطّاب را كه براى صفوان بن يحيى وصيّت كرده بود، خدمت امام رضا علیه السلام بردم. فرمود: «خدا رحمت كند اسماعيل بن خطّاب را با اين وصيّتى كه براى صفوان بن يحيى كرده است و نيز رحمت كند صفوان را! هر دو، از طرفداران پدران من بودند و هر كه از طرفداران ما باشد، خداوند، او را به بهشت مى</span>‌<span dir="rtl">برد».</span>

<span id="عبد-الرحمن-بن-الحجاج868"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / 8 - ۲: عَبدُ الرَّحمٰنِ بنُ الحَجّاجِ</span>‌<ref><span dir="rtl">عَبدُ الرَّحمٰنِ بنُ الحَجّاجِ البَجَلِيُّ مَولاهُم کوفِيّ، بَیّاعُ السّابِرِيِّ، سَکَنَ بَغدادَ. کانَ ثِقةً ثقةً ثَبتاً وَجهاً. کانَ وَکیلاً لِأَبِي عَبدِ اللهِ علیه السلام، و ماتَ في عَصرِ الإِمامِ الرِّضا علیه السلام عَلىٰ وَلایَتِهِ (راجع: رجال النجاشي: ج ۲ ص ۴۹ الرقم ۶۲۸ و خلاصة الأقوال: ص ۲۰۴ الرقم ۶۵۰ و رجال ابن داوود: ص ۱۲۸ الرقم ۹۴۹ و نقد الرجال: ص ۱۸۴</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۸ - ۲: عبد الرحمان بن حَجّاج</span><ref><span dir="rtl">عبد الرحمان بن حَجّاج بَجَلى، وابستۀ بَجَليان، اهل كوفه و سابُرى‌فروش بود و در بغداد سكنا گزيد. كاملاً ثقه، مطمئن و موجّه و وكيل امام صادق علیه السلام بود. در روزگار امام رضا علیه السلام و با ولايت ايشان، از دنيا رفت</span>.</ref>

<span dir="rtl">433.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن أبي القاسم نصر بن الصباح</span>: <span dir="rtl">عَبدُ الرَّحمٰنِ بنُ الحَجّاجِ، شَهِدَ لَهُ أبُو الحَسَنِ علیه السلام بِالجَنَّةِ، و كانَ أبو عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام يَقولُ لِعَبدِ الرَّحمٰنِ:</span>

<span dir="rtl">يا عَبدَ الرَّحمٰنِ، كَلِّم أهلَ المَدينَةِ؛ فَإِنّي اُحِبُّ أن يُرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">في رِجالِ الشّيعَةِ مِثلُكَ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۷۴۱ ح ۸۳۰، نقد الرجال: ص ۱۸۵، بحار الأنوار: ج ۷۳ ص ۴۰۵ و راجع التحریر الطاووسي: ص ۱۹۳ الرقم ۲۸۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">433.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو القاسم نصر بن صباح</span> -<span dir="rtl">: امام رضا علیه السلام به بهشتى بودن عبد الرحمان بن حَجّاج، گواهى داد و امام صادق علیه السلام به عبد الرحمان می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «اى عبد الرحمان! براى مردم مدينه، سخن بگو؛ زيرا من دوست دارم كه امثال تو در ميان مردان شيعه ديده شوند».</span>

<span id="علي-بن-عبيد-الله-بن-الحسين-بن-علي-بن-الحسين-علیهما-السلام871"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / 8 - ۳: عَلِيُّ بنُ عُبَيدِ اللهِ بنِ الحُسَينِ بنِ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ علیهما السلام</span><ref><span dir="rtl">کانَ مِن خَواصِّ الإِمامَینِ الکاظِمِ وَ الرِّضا علیهما السلام، و عادَهُ الإِمامُ الرِّضا علیه السلام حینَ مَرَضِهِ، و فیهِ حَدیثٌ یَدُلُّ عَلىٰ‏ جَلالَتِهِ و إِخلاصِهِ و تَشَیّعِهِ. کانَ أزهَدَ آلِ أبي طالِبٍ و أَعبَدَهم في زَمانِهِ. لَهُ کِتابٌ في الحَجِّ یَرویهِ کُلَّهُ عَنِ الإِمامِ موسَى بنِ جَعفَرٍ علیه السلام (راجع: رجال النجاشي: ج ۲ ص ۸۰ الرقم ۶۶۹ و التحریر الطاووسي: ص ۱۸۱ الرقم ۲۵۰ و نقد الرجال: ص ۲۳۹ و معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۸۷ الرقم ۸۳۰۱</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۸ - ۳: على بن عبيد اللّٰه بن حسين بن على بن حسين علیه السلام</span><ref><span dir="rtl">از ياران خاصّ امام كاظم و امام رضا علیهما السلام بود، به طورى كه وقتى بيمار شد، امام رضا علیه السلام به عيادتش رفت. حديثى در باره‏اش رسيده كه نشانگر مقام شامخ و اخلاص و تشيّع اوست. او زاهدترين و عابدترين فرد خاندان ابو طالب در روزگار خود بود. در بارۀ حج، كتابى دارد كه همۀ آن را از امام كاظم علیه السلام روايت كرده است</span>.</ref>

<span dir="rtl">434.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّيّ عن عليّ بن الحكم عن سليمان بن جعفر: قالَ لي عَلِيُّ بنُ عُبَيدِ اللّٰهِ بنِ الحُسَينِ بنِ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ علیهم السلام: أشتَهي أن أدخُلَ عَلىٰ أبِي الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام اُسَلِّمُ عَلَيهِ. قُلتُ: فَما يَمنَعُكَ مِن ذٰلِكَ؟ قالَ: الإِجلالُ وَ الهَيبَةُ لَهُ، و أَتَّقي عَلَيهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَاعتَلَّ أبُو الحَسَنِ علیه السلام عِلَّةً خَفيفَةً و قَد عادَهُ النّاسُ، فَلَقيتُ عَلِيَّ بنَ عُبَيدِ اللّٰهِ، فَقُلتُ: قَد جاءَكَ ما تُريدُ، قَدِ اعتَلَّ أبُو الحَسَنِ علیه السلام عِلَّةً خَفيفَةً و قَد عادَهُ النّاسُ، فَإِن أرَدتَ الدُّخولَ عَلَيهِ فَاليَومَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَجاءَ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أبِي الحَسَنِ علیه السلام عائِداً، فَلَقِيَهُ أبُو الحَسَنِ علیه السلام بِكُلِّ ما يُحِبُّ مِنَ التَّكرِمَةِ وَ التَّعظيمِ، فَفَرِحَ بِذٰلِكَ عَلِيُّ بنُ عُبَيدِ اللّٰهِ فَرَحاً شَديداً.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ مَرِضَ عَلِيُّ بنُ عُبَيدِ اللّٰهِ، فَعادَهُ أبُو الحَسَنِ علیه السلام و أَنا مَعَهُ، فَجَلَسَ حَتّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">خَرَجَ مَن كانَ فِي البَيتِ. فَلَمّا خَرَجنا، أخبَرَتني مَولاةٌ لَنا أنَّ اُمَّ سَلَمَةَ امرَأَةَ عَلِيِّ بنِ عُبَيدِ اللّٰهِ كانَت مِن وَراءِ السِّترِ تَنظُرُ إلَيهِ [علیه السلام</span>‌<span dir="rtl">]، فَلَمّا خَرَجَ خَرَجَت وَ انكَبَّت عَلَى المَوضِعِ الَّذي كانَ أبُو الحَسَنِ علیه السلام فيهِ جالِساً تُقَبِّلُهُ و تَتَمَسَّحُ بِهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ سُلَيمانُ: ثُمَّ دَخَلتُ عَلىٰ عَلِيِّ بنِ عُبَيدِ اللّٰهِ، فَأَخبَرَني بِما فَعَلَت اُمُّ سَلَمَةَ. فَخَبَّرتُ بِهِ أبَا الحَسَنِ علیه السلام، فَقالَ:</span>

<span dir="rtl">يا سُلَيمانُ، إنَّ عَلِيَّ بنَ عُبَيدِ اللّٰهِ وَ امرَأَتَهُ و وُلدَهُ مِن أهلِ الجَنَّةِ. يا سُلَيمانُ، إنَّ وُلدَ عَلِيٍّ و فاطِمَةَ علیهما السلام إذا عَرَّفَهُمُ اللّٰهُ هٰذَا الأَمرَ لَم يَكونوا كَالنّاسِ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۸۵۶ ح ۱۱۰۹، خلاصة الأقوال: ص ۱۸۳ الرقم ۵۴۳، التحریر الطاووسي: ص ۱۸۱ الرقم ۲۵۰، بحار الأنوار: ج ۴۹ ص ۲۲۲ ح ۱۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">434.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از على بن حكم، از سليمان بن جعفر</span> -<span dir="rtl">: على بن عبيد اللّٰه بن حسين بن على بن حسين بن على بن ابى طالب علیه السلام به من گفت: دلم می</span>‌<span dir="rtl">خواهد براى عرض سلام، خدمت امام رضا علیه السلام برسم. گفتم: پس چه چيز، مانع تو از اين كار می</span>‌<span dir="rtl">شود؟ گفت: شُكوه و هيبت ايشان و بر جان ايشان می</span>‌<span dir="rtl">ترسم.</span>

<span dir="rtl">يک بار كه امام رضا علیه السلام به بيمارى خفيفى دچار شد و مردم به عيادتش می</span>‌<span dir="rtl">آمدند، به على بن عبيد اللّٰه برخوردم. به او گفتم: اكنون زمان آن چيزى كه می</span>‌<span dir="rtl">خواهى، رسيده است. امام رضا علیه السلام به اندک ناخوشى</span>‌<span dir="rtl">اى گرفتار شده است و مردم به عيادتش می</span>‌<span dir="rtl">آيند. اگر می</span>‌<span dir="rtl">خواهى به خدمتش برسى، امروز وقت آن است.</span>

<span dir="rtl">على بن عبيد اللّٰه به عيادت امام رضا علیه السلام آمد. ايشان با او برخوردى در نهايت احترام و تكريم كرد و على بن عبيد اللّٰه از اين برخورد امام علیه السلام، بسيار شادمان شد.</span>

<span dir="rtl">بعدها على بن عبيد اللّٰه بيمار شد و امام رضا علیه السلام به عيادتش رفت و من نيز با ايشان بودم. امام علیه السلام آن قدر نشست كه همۀ كسانى كه در اتاق بودند، رفتند. چون ما هم رفتيم، خانمى كه خدمتكار ما بود، به ما گفت كه اُمّ سلمه، همسر على بن عبيد اللّٰه، از پشت پرده به امام علیه السلام نگاه می</span>‌<span dir="rtl">كرد و امام علیه السلام كه بيرون رفت، از پشت پرده در آمد و خود را بر جايى كه ايشان نشسته بود، انداخت و شروع به بوسيدن آن و دست كشيدن بر آن كرد.</span>

<span dir="rtl">من بعد نزد على بن عبيد اللّٰه رفتم و او كارى را كه اُمّ سلمه كرده بود، برايم گفت. من آن را براى امام رضا علیه السلام تعريف كردم. فرمود: «اى سليمان! على بن عبيد اللّٰه و همسر و فرزندانش، اهل بهشت اند.</span>

‌<span dir="rtl">اى سليمان! فرزندان على و فاطمه، هر گاه خداوند، اين امر (امامت و ولايت) را به آنان بشناساند، مانند ديگر مردمان نيستند».</span><ref><span dir="rtl">يعنى اگر به امامت و ولايت ما اعتقاد پيدا كنند، با تمام وجود به آن عشق می‏ورزند</span>.</ref>

<span id="يونس-بن-عبد-الرحمن875"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / 8 - ۴: يونُسُ بنُ عَبدِ الرَّحمٰنِ</span>‌<ref><span dir="rtl">یونسُ بنُ عَبدِ الرَّحمٰنِ مَولىٰ‏ عليِّ بنِ یَقطِینٍ، مَولىٰ‏ بَني أسَدٍ، أبو مُحَمَّد. کانَ وَجهاً في أصحابِنا، مُتَقَدِّماً، عَظیمَ المَنزِلَةِ. وُلِدَ في أیّامِ هِشامِ بنِ عَبدِ المَلِکِ، و رَأىٰ جَعفَر بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام بینَ الصَّفا و المَروَةِ، و لَم یَروِ عَنهُ. و رَوىٰ عَن أبي الحَسَنِ موسىٰ وَ الرِّضا علیهما السلام، و کانَ الرِّضا علیه السلام یُشیرُ إلَیهِ في العِلمِ وَالفُتیا. و قَد تَسالَمَ الفُقَهاءُ وَ الأَعاظِمُ عَلىٰ جَلالَةِ یونُسَ و عُلُوِّ مَقامِهِ (راجع: رجال النجاشي: ج ۲ ص ۴۲۰</span> <span dir="rtl">الرقم ۱۲۰۹ و معجم رجال الحدیث: ج ۲۰ ص ۱۹ الرقم ۱۳۸۳۴</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۸ - ۴: يونس بن عبد الرحمان</span><ref><span dir="rtl">ابو محمّد يونس بن عبد الرحمان، وابستۀ على بن يقطين، وابستۀ بنى اسد، در ميان اصحاب، معتبر، پيش‌كسوت و بلندمرتبه بود. در روزگار هشام بن عبد الملک به دنيا آمد. او امام صادق علیه السلام را بين صفا و مروه ملاقات كرد؛ ولى از ايشان روايت نكرده است</span>.

<span dir="rtl">از امام كاظم و امام رضا علیهما السلام روايت كرده است. امام رضا علیه السلام در علم و فتوا، به او ارجاع می‏داد. فقیهان و بزرگان، بر جلالت يونس و بلندى مقامش هم‌داستان‏ اند، تا جايى كه او را از «اصحاب اجماع» شمرده‌اند. بنا بر اين، به احاديثى كه در نكوهش او آمده است، نبايد اعتنا كرد؛ چرا كه احاديثى ضعيف هستند</span>.</ref>

<span dir="rtl">435.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن محمّد بن الحسن الواسطيّ و جعفر بن عيسى و محمّد بن يونس: إنَّ الرِّضا علیه السلام ضَمِنَ لِيونُسَ الجَنَّةَ ثَلاثَ مَرّاتٍ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۷۷۹ ح ۹۱۱، خلاصة الأقوال: ص ۲۹۷ الرقم ۱۱۰۳، التحریر الطاووسي: ص ۳۱۶ الرقم ۴۶۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">435.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span>‌ <span dir="rtl">- به نقل از محمّد بن حسن واسطى و جعفر بن عيسى و محمّد بن يونس -: امام رضا علیه السلام سه مرتبه بهشت را براى يونس ضمانت نمود.</span>

<span dir="rtl">436.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن جعفر بن عيسى اليقطينيّ و محمّد بن الحسن</span>: <span dir="rtl">إنَّ أبا جَعفَرٍ علیه السلام ضَمِنَ لِيونُسَ بنِ عَبدِ الرَّحمٰنِ الجَنَّةَ عَلىٰ نَفسِهِ و آبائِهِ علیهم السلام.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۷۷۹ ح ۹۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">436.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span>‌ <span dir="rtl">- به نقل از جعفر بن عيسى يقطينى و محمّد بن حسن -: امام جواد علیه السلام از جانب خود و پدرانش علیهم السلام، بهشت را براى يونس بن عبد الرحمان ضمانت كرد.</span>

<span dir="rtl">437.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّيّ عن يونس بن عبد الرحمٰن</span>: <span dir="rtl">إنَّ أبَا الحَسَنِ علیه السلام ضَمِنَ لِيَ الجُنَّةَ</span><ref><span dir="rtl">الجُنَّة: الوِقایة (النهایة: ج ۱ ص ۳۰۸ «جنن</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِنَ النّارِ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۷۸۴ ح ۹۳۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">437.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span>‌ <span dir="rtl">- به نقل از يونس بن عبد الرحمان -: امام رضا علیه السلام رفتن به بهشت و نجات از آتش را برايم ضمانت كرد.</span>

<span id="احد-أصحاب-الإمام-الجواد-علیه-السلام-علي-بن-مهزيار881"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۹: اَحَدُ أصحابِ الإِمامِ الجَوادِ علیه السلام (عَلِيُّ بنُ مَهزِيارَ)</span><ref><span dir="rtl">عليُّ بنُ مَهزِیارَ الأَهوازِيُّ، دَورَقيُّ الأَصلِ، کانَ أبوهُ نَصرانِیّاً فَأَسلَمَ، و قَد قیلَ: إنَّ عليّاً أیضاً کانَ نَصرانِیّاً و أَسلَمَ و هُوَ صَغیرٌ، و مَنَّ اللّٰهُ عَلَیهِ بِمَعرِفَةِ هذَا الأَمرِ و تَفَقَّهَ، و رَوىٰ‏ عَنِ الإِمامَینِ الرِّضا و أبي جَعفَرٍ علیهما السلام، وَ اختُصَّ بِأَبي جَعفَرٍ الثّاني. کانَ ثِقةً في رِوایَتِهِ لا یُطعَنُ عَلَیهِ، صَحیحاً في اعتِقادِهِ (راجع: رجال النجاشي: ج ۲ ص ۷۴ الرقم ۶۶۲ و رجال ابن داوود: ص ۱۴۲ الرقم ۱۰۹۱ و خلاصة الأقوال: ص ۱۷۵ الرقم ۵۱۷ و نقد الرجال</span>: <span dir="rtl">ص ۲۴۴</span>).</ref> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۹: یکی از ياران امام جواد علیه السلام (على بن مهزيار)</span><ref><span dir="rtl">على بن مهزيار اهوازى اصالتاً دَورَقى، پدرش مسيحى بود و اسلام آورد. گفته شده كه خود على نيز مسيحى بود و در كودكى، مسلمان شد و به لطف خدا به مذهب اماميّه گرويد و فقيه شد. از امام رضا و امام جواد علیهما السلام روايت كرده و از ياران خاصّ امام جواد علیه السلام به شمار می‏آيد. در روايتش موثّق است و خرده‏اى بر او گرفته نمی‏شود. او دارای اعتقاد درست بوده است</span>.</ref>

<span dir="rtl">438.</span> <span dir="rtl">الإمام الجواد علیه السلام</span>‌ - <span dir="rtl">في رِسالَتِهِ لِعَلِيِّ بنِ مَهزِيارَ</span> -<span dir="rtl">: بِسمِ اللّٰهِ الرَّحمٰنِ الرَّحِيمِ، يا عَلِيُّ، أحسَنَ اللّٰهُ جَزاكَ، و أَسكَنَكَ جَنَّتَهُ، و مَنَعَكَ مِنَ الخِزيِ فِي الدُّنيا وَ الآخِرَةِ، و حَشَرَكَ اللّٰهُ مَعَنا.</span>

<span dir="rtl">يا عَلِيُّ، قَد بَلَوتُكَ و خَبَرتُكَ فِي النَّصيحَةِ وَ الطّاعَةِ وَ الخِدمَةِ وَ التَّوقيرِ وَ القِيامِ بِما يَجِبُ عَلَيكَ، فَلَو قُلتُ: إنّي لَم أرَ مِثلَكَ، لَرَجَوتُ أن أكونَ صادِقاً. فَجَزاكَ اللّٰهُ جَنّاتِ الفِردَوسِ</span>‌<span dir="rtl">نُزُلاً، فَما خَفِيَ عَلَيَّ مَقامُكَ و لا خِدمَتُكَ فِي الحَرِّ وَ البَردِ، فِي اللَّيلِ وَ النَّهارِ. فَأَسأَلُ</span>‌<span dir="rtl">اللّٰهَ إذا جَمَعَ الخَلائِقَ لِلقِيامَةِ أن يَحبُوَكَ</span>‌<ref><span dir="rtl">حَبَاهُ: أعْطاهُ، و الحِبَاء: العَطِیّة (النهایة: ج ۱ ص ۳۳۶ «حبا</span>»).</ref> <span dir="rtl">بِرَحمَةٍ تُغتَبَطُ بِها، إنَّهُ سَميعُ الدُّعاءِ.</span><ref><span dir="rtl">الغیبة للطوسي: ص ۳۴۹ ح ۳۰۶ عن الحسن بن شمّون، بحار الأنوار: ج ۵۰ ص ۱۰۵ ح ۲۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">438.</span> <span dir="rtl">امام جواد علیه السلام</span> - <span dir="rtl">در نامهٔ خود به على بن مهزيار</span> -<span dir="rtl">: به نام خداوند مهرگستر مهربان.</span>‌ <span dir="rtl">اى على! خداوند به تو پاداش نيک عطا كند و تو را در بهشتش جاى دهد و در دنيا و آخرت، از خوارى، نگاهت دارد و با ما محشورت فرمايد!</span>

‌<span dir="rtl">اى على! من تو را در وفادارى و فرمان‌بردارى و خدمت‌گزارى و احترام گذاشتن [به ما] و انجام وظيفه امتحان و آزمايش كردم و اگر بگويم مانند تو را نديده‌ام، اميدوارم كه راست گفته باشم. پس خداوند، پذيرايى از تو را در باغ</span>‌<span dir="rtl">هاى فردوس قرار دهد! جايگاه تو و خدمت‌گزارى‌ات در گرما و سرما و در شب و روز، بر ما پوشيده نيست. از خدا می</span>‌<span dir="rtl">خواهم كه چون خلايق را در قيامت گرد آورد، چنان رحمتى به تو بخشد كه همه آرزوی آن را داشته باشند، كه او شنونده [و اجابت كننده]ى دعاست.</span>

<span id="عدة-من-أصحاب-الإمام-الهادي-علیه-السلام"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۰: عِدَّةٌ مِن أصحابِ الإِمامِ الهادي علیه السلام</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۰: شمارى از ياران امام هادى علیه السلام</span>

<span id="أيوب-بن-نوح885"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / 10 - ۱: أَيّوبُ بنُ نوحٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">أیّوبُ بنُ نوحِ بنِ دَرّاجٍ النَّخَعِيُّ أبُو الحُسَینِ، کانَ وَکیلاً لِأَبِي الحَسَنِ العسکري ‏[الهادي‏] و أبي مُحَمَّدٍ علیهما السلام، عَظیمَ المَنزِلَةِ عِندَهُما مَأمُونـاً، و کانَ شَدیدَ الوَرَعِ کَثیرَ العِبادَةِ، ثِقَةً في رِوایاتِهِ (راجع: رجال</span> <span dir="rtl">النجاشي: ج ۱ ص ۲۵۵ الرقم ۲۵۲ و رجال ابن داوود: ص ۵۴ الرقم ۲۲۴ و خلاصة الأقوال: ص ۵۹ الرقم ۵۸ و نقد الرجال: ص ۵۲</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۰ - ۱: ايّوب بن نوح</span><ref><span dir="rtl">ابو الحسين ايّوب بن نوح دَرّاج نخعى، وكيل امام هادى و امام عسكرى علیهما السلام بود و در نزد آن دو بزرگوار، منزلتى والا داشت و امين به شمار می‏رفت. سخت پارسا و پرعبادت بود و در رواياتش ثقه است</span>.</ref>

<span dir="rtl">439.</span> <span dir="rtl">الغيبة للطّوسي عن عمرو بن سعيد المدائني</span>: <span dir="rtl">كُنتُ عِندَ أبِي الحَسَنِ العَسكَرِيِّ [الهادي</span>‌<span dir="rtl">] علیه السلام بِصِريا</span><ref><span dir="rtl">صِرْیا: قال ابن شهرآشوب في المناقب (ج ۴ ص ۳۸۲): هي قریة أسّسها موسى بن جعفر علیه السلام على ثلاثة أمیال من المدینة</span>.</ref><span dir="rtl">، إذ دَخَلَ أيّوبُ بنُ نوحٍ و وَقَفَ قُدّامَهُ، فَأَمَرَهُ بِشَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ، ثُمَّ انصَرَفَ. وَ التَفَتَ إلَيَّ أبُو الحَسَنِ علیه السلام و قالَ:</span>

<span dir="rtl">يا عَمرُو، إن أحبَبتَ أن تَنظُرَ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَجُلٍ مِن أهلِ الجَنَّةِ فَانظُر إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">هٰذا.</span><ref><span dir="rtl">الغیبة للطوسي: ص ۳۴۹ ح ۳۰۷، طرائف المقال: ج ۲ ص ۳۳۱، بحار الأنوار: ج ۵۰ ص ۲۲۰ ح ۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">439.</span> <span dir="rtl">الغيبة، طوسى</span> - <span dir="rtl">به نقل از عمرو بن سعيد مدائنى</span> -<span dir="rtl">: در صِريا</span><ref><span dir="rtl">به گفتۀ ابن شهرآشوب در المناقب (ج ۴ ص ۳۸۲)، قريه‏اى است كه امام كاظم علیه السلام آن را در سه ميلى مدينه، تأسيس كرد</span>.</ref> <span dir="rtl">نزد امام هادى علیه السلام بودم كه ايّوب بن نوح وارد شد و در برابر ايشان ايستاد. امام علیه السلام به او دستورى داد و او رفت. امام هادی علیه السلام رو به من كرد و فرمود: «اى عمرو! اگر دوست دارى به مردى از اهل بهشت بنگرى، به اين بنگر».</span>

<span id="جنيد890"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / 10 - ۲: جُنَيدٌ</span><ref><span dir="rtl">جُنَیدٌ قاتِلُ فارِسِ بنِ حاتِمٍ القَزوینيِّ، مِن أصحابِ الهادي، أرسَلَ إلَیهِ الإِمامُ یَأمُرُهُ بِقَتلِ هذا الرَّجُلِ؛ لِأَنَّهُ کانَ فَتّاناً و یَدعو إلَى البِدعَةِ (راجع: رجال الکشّي: ج ۲ ص ۸۰۷ ح ۱۰۰۶ و المناقب لابن شهر آشوب: ج ۴ ص ۴۱۷ و معجم رجال الحدیث: ج ۴ ص ۱۷۳ الرقم ۲۴۰۲</span>).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۰ - ۲: جُنَيد</span><ref><span dir="rtl">جُنَيد، از ياران امام هادى و امام عسكرى علیهما السلام بود. او به فرمان امام هادى علیه السلام فارس بن حاتم قزوينى را كشت؛ زيرا موجب فريب خوردن مردم شده بود و مردم را به بدعت فرا می‏خواند</span>.</ref>

<span dir="rtl">440.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّي عن محمّد بن عيسى بن عبيد: إنَّ أبا الحَسَنِ العَسكَرِيَّ [الهادي</span>‌<span dir="rtl">] علیه السلام أمَرَ بِقَتلِ فارِسِ بنِ حاتِمٍ القَزوينِيِّ، و ضَمِنَ لِمَن قَتَلَهُ الجَنَّةَ. فَقَتَلَهُ جُنَيدٌ.</span><ref><span dir="rtl">رجال الکشّي: ج ۲ ص ۸۰۷ ح ۱۰۰۶ و راجع التحریر الطاووسي (طبعة قم): ص ۴۷۱ الرقم ۳۴۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">440.</span> <span dir="rtl">رجال الكشّى</span> - <span dir="rtl">به نقل از محمّد بن عيسى بن عبيد</span> -<span dir="rtl">: امام هادى علیه السلام فرمان قتل فارس بن حاتم قزوينى را داد و براى كسى كه او را بكشد، ضمانت بهشت كرد و جُنَيد، او را كشت.</span>

<span id="رجال-من-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۱: رِجالٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۱: مردانى بهشتى</span>

<span dir="rtl">441.</span> <span dir="rtl">الدرّ المنثور عن عبد العزيز بن أبي رواد: بَلَغَنا أنَّ رَجُلاً صَلّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مَعَ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله، فَلَمَّا انصَرَفَ قالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: هٰذَا الرَّجُلُ مِن أهلِ الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ عَبدُ اللّٰهِ بنُ عَمرٍو: فَأَتَيتُهُ، فَقُلتُ: يا عَمّاه، الضِّيافَةَ! قالَ: نَعَم. فَإِذا لَهُ خَيمَةٌ و شاةٌ و نَخلٌ، فَلَمّا أمسىٰ</span>‌ <span dir="rtl">خَرَجَ مِن خَيمَتِهِ، فَاحتَلَبَ العَنزَ، وَ اجتَنىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لي رُطَباً ثُمَّ وَضَعَهُ، فَأَكَلتُ مَعَهُ، فَباتَ نائِماً و بِتُّ قائِماً، و أَصبَحَ مُفطِراً و أَصبَحتُ صائِماً، فَفَعَلَ ذٰلِكَ ثَلاثَ لَيالٍ.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ لَهُ: إنَّ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله قالَ فيكَ: إنَّكَ مِن أهلِ الجَنَّةِ، فَأَخبِرني ما عَمَلُكَ؟!</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأْتِ الَّذي أخبَرَكَ حَتّیٰ يُخبِرَكَ بِعَمَلي.</span>

<span dir="rtl">فَأَتَيتُ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، فَقالَ: إیتِهِ فَمُرهُ أن يُخبِرَكَ.</span>

<span dir="rtl">فَقُلتُ: إنَّ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَأمُرُكَ أن تُخبِرَني.</span>

<span dir="rtl">قالَ: أمَّا الآنَ فَنَعَم. فَقالَ: لَو كانَتِ الدُّنيا لي فَاُخِذَت مِنّي لَم أحزَن عَلَيها، و لَو اُعطيتُها لَم أفرَح بِها. و أَبِيتُ و لَيسَ في قَلبي غِلٌّ عَلىٰ أحَدٍ.</span>

<span dir="rtl">قالَ عَبدُ اللّٰهِ: لٰكِنّي وَ اللّٰهِ أقومُ اللَّيلَ، و أَصومُ النَّهارَ، و لَو وُهِبَت لي شاةٌ لَفَرِحتُ بِها، و لَو ذَهَبَت لَحَزِنتُ عَلَيها! وَ اللّٰهِ، لَقَد فَضَّلَكَ اللّٰهُ عَلَينا فَضلاً بَيِّناً.</span><ref><span dir="rtl">الدرّ المنثور: ج ۸ ص ۱۱۴ نقلاً عن الحکیم الترمذي</span>.</ref>

<span dir="rtl">441.</span> <span dir="rtl">الدرّ المنثور</span> - <span dir="rtl">به نقل از عبد العزيز بن ابى رواد</span> -<span dir="rtl">: شنيديم كه مردى با پيامبر صلی الله علیه و آله نماز خواند و چون رفت، پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «اين مرد، بهشتى است».</span>

<span dir="rtl">عبد اللّٰه بن عمرو گفت: من نزد آن مرد رفتم و گفتم: عمو جان! ميهمان نمی</span>‌<span dir="rtl">خواهى؟ گفت: بفرما. او خيمه</span>‌<span dir="rtl">اى داشت و گوسفندى و خرمايى. غروب كه شد، از خيمه</span>‌<span dir="rtl">اش خارج شد و بز را دوشيد و خرمايى برايم چيد و آنها را آورد و با هم خورديم. آن گاه او خوابيد و من به نماز ايستادم. صبح كه شد، او روزه نداشت و من روزه داشتم. سه شب به همين منوال گذشت.</span>

<span dir="rtl">به او گفتم: پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در بارۀ تو فرموده است كه تو اهل بهشتى. به من بگو كه چه عملى انجام می</span>‌<span dir="rtl">دهى [كه اهل بهشت شده‌اى].</span>

<span dir="rtl">گفت: نزد همان كسى كه به تو خبر داده است، برو تا از عمل من نيز به تو خبر دهد.</span>

<span dir="rtl">نزد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله آمدم؛ امّا فرمود: «نزد او برو و بگو كه خودش به تو بگويد».</span>

<span dir="rtl">[نزد او رفتم و] به او گفتم: پيامبر خدا می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد كه تو خودت به من بگويى.</span>

<span dir="rtl">گفت: حالا می</span>‌<span dir="rtl">گويم. آن گاه گفت: اگر همۀ دنيا مال من باشد و از من گرفته شود، برايش اندوهگين نمی</span>‌<span dir="rtl">شوم و نيز اگر همۀ دنيا به من داده شود، شادمان نمی</span>‌<span dir="rtl">شوم، و شب كه می</span>‌<span dir="rtl">خوابم، كينۀ هيچ كس در دلم نيست.</span>

<span dir="rtl">عبد اللّٰه گفت: امّا من - به خدا سوگند - شب را عبادت می</span>‌<span dir="rtl">كنم و روز را روزه می</span>‌<span dir="rtl">گيرم؛ ولى اگر يک گوسفند به من داده شود، خوش‌حال می</span>‌<span dir="rtl">گردم و اگر از دستم برود، اندوهگين می</span>‌<span dir="rtl">شوم. به خدا سوگند كه خداوند، تو را بر ما برترىِ نمايانى داده است!</span>

<span dir="rtl">442.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل عن أنس</span>: <span dir="rtl">كُنّا جُلوساً مَعَ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ: «يَطلُعُ عَلَيكُمُ الآنَ رَجُلٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ»، فَطَلَعَ رَجُلٌ مِنَ الأَنصارِ، تَنطُفُ</span>‌<ref><span dir="rtl">تَنْطُفُ: تَقْطُرُ (النهایة: ج ۵ ص ۷۵ «نطف</span>»).</ref> <span dir="rtl">لِحيَتُهُ مِن وَضوئِهِ، قَد تَعَلَّقَ نَعلَيهِ في يَدِهِ الشِّمالِ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا كانَ الغَدُ، قالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله مِثلَ ذٰلِكَ، فَطَلَعَ ذٰلِكَ الرَّجُلُ مِثلَ المَرَّةِ الأُولىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا كانَ اليَومُ الثّالِثُ، قالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله مِثلَ مَقالَتِهِ أيضاً، فَطَلَعَ ذَلكَ الرَّجُلُ عَلىٰ مِثلِ حالِهِ الأُولىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا قامَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله، تَبِعَهُ</span><ref><span dir="rtl">أي: تَبِعَ الرُّجُلَ</span>.</ref> <span dir="rtl">عَبدُ اللّٰهِ بنُ عَمرِو بنِ العاصِ، فَقالَ: إنّي لاحَيتُ</span>‌<ref><span dir="rtl">لَاحَیتُ: نازَعْتُ (النهایة: ج ۴ ص ۲۴۳ «لحا</span>»).</ref> <span dir="rtl">أبي فَأَقسَمتُ ألّا أدخُلَ عَلَيهِ ثَلاثاً، فَإِن رَأَيتَ أن تُؤوِيَني إلَيكَ حَتّىٰ تَمضِيَ فَعَلتَ، قالَ: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: أنَسٌ: و كانَ عَبدُاللّٰهِ يُحَدِّثُ أنَّهُ باتَ مَعَهُ تِلكَ اللَّيالِيَ الثَّلاثَ، فَلَم يَرَهُ يَقومُ مِنَ اللَّيلِ شَيئاً، غَيرَ أنَّهُ إذا تَعارَّ</span><ref><span dir="rtl">تَعَارَّ: اسْتَیقَظَ، وقیل: تمطّى‏ و أنَّ (النهایة: ج ۳ ص ۲۰۴ «عرر</span>»).</ref> <span dir="rtl">و تَقَلَّبَ عَلىٰ فِراشِهِ، ذَكَرَ اللّٰهَ عزّ و جلّ وَ كَبَّرَ، حَتّیٰ يَقومَ لِصلاةِ الفَجرِ. قالَ عَبدُ اللّٰهِ: غَيرَ أنّي لَم أسمَعهُ يَقولُ إلّا خَيراً.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا مَضَتِ الثَّلاثُ لَيالٍ، و كِدتُ أن أحتَقِرَ عَمَلَهُ، قُلتُ: يا عَبدَ اللّٰهِ، إنّي لَم</span> ‌<span dir="rtl">يَكُن</span>‌ <span dir="rtl">بَيني و بَينَ أبي غَضَبٌ و لا هَجرٌ ثَمَّ، و لٰكِن سَمِعتُ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله يَقولُ لَكَ ثَلاثَ مِرارٍ: «يَطلُعُ عَلَيكُمُ الآنَ رَجُلٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ»، فَطَلَعتَ أنتَ الثَّلاثَ مِرارٍ، فَأَرَدتُ أن آوِيَ إلَيكَ لِأَنظُرَ ما عَمَلُكَ فَأَقتَدِيَ بِهِ، فَلَم أرَكَ تَعمَلُ كَثيرَ عَمَلٍ! فَمَا الَّذي بَلَغَ بِكَ ما قالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: ما هُوَ إلّا ما رَأَيتَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَلَمّا وَلَّيتُ، دَعاني فَقالَ: ما هُوَ إلّا ما رَأَيتَ، غَيرَ أنّي لا أجِدُ في نَفسي لِأَحَدٍ مِنَ المُسلِمينَ غِشّاً، و لا أحسُدُ أحَداً عَلىٰ خَيرٍ أعطاهُ اللّٰهُ إيّاهُ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ عَبدُ اللّٰهِ: هٰذِهِ الَّتي بَلَغَت بِكَ، و هِيَ الَّتي لا نُطيقُ.</span><ref><span dir="rtl">مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۳۳۲ ح ۱۲۶۹۷، السنن الکبرى للنسائي: ج ۶ ص ۲۱۵ ح ۱۰۶۹۹ نحوه؛ تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۱۲۶ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">442.</span> <span dir="rtl">مسند ابن حنبل</span> - <span dir="rtl">به نقل از اَنَس</span> -<span dir="rtl">: با پيامبر خدا صلی الله علیه و آله نشسته بوديم كه فرمود: «اکنون، مردى از اهل بهشت بر شما نمايان می</span>‌<span dir="rtl">شود». پس، مردى از انصار نمايان شد، در حالى كه آب وضو از ريشش می</span>‌<span dir="rtl">چكيد و كفش‌هايش در دست چپش آويزان بود.</span>

<span dir="rtl">فرداى آن روز نيز پيامبر صلی الله علیه و آله همين را فرمود و دوباره، همان مرد با همان وضع، وارد شد. روز سوم، باز پيامبر صلی الله علیه و آله همين را فرمود و ديگر بار، همان مرد با همان حالت وارد شد.</span>

<span dir="rtl">چون پيامبر صلی الله علیه و آله برخاست، عبد اللّٰه بن عمرو بن عاص، به دنبال آن مرد رفت و گفت: من با پدرم دعوا كرده‌ام و سوگند خورده‌ام كه سه روز، نزد او نروم. اگر ممكن است، مرا نزد خود، پناه ده تا اين سه روز بگذرد.</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: باشد.</span>

<span dir="rtl">عبد اللّٰه می‌گفت كه آن سه شب را نزد او به سر برده؛ امّا نديده كه در اين مدّت، شبى براى عبادت برخيزد؛ بلكه تنها كارى كه از او ديده، اين بوده كه وقتى بيدار می‌</span>‌<span dir="rtl">شد و در بسترش می‌غلتيد، خداى عزّ و جلّ را ياد می‌كرد و تكبير می‌گفت، تا آن كه براى نماز صبح برمی‌خاست. عبد اﷲ گفت: البتّه از زبان او، جز سخن خير نشنيدم.</span>

<span dir="rtl">[عبد اللّٰه گفت:] چون سه شب گذشت و تقريباً عمل در خور توجّهى از او نديدم، گفتم:</span> ‌<span dir="rtl">اى بندۀ خدا! ميان من و پدرم، نه هيچ گونه دعوا و ناراحتى</span>‌<span dir="rtl">اى بود و نه قهرى وجود داشت؛ بلكه چون از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله شنيدم كه سه بار در بارۀ تو فرمود: «اکنون، مردى بهشتى بر شما نمايان می</span>‌<span dir="rtl">شود» و هر سه بار، تو پيدا شدى، خواستم نزد تو باشم تا ببينم كه چه عملى انجام می</span>‌<span dir="rtl">دهى تا در آن به تو اقتدا كنم؛ ولى نديدم عمل [عبادى] زيادى انجام دهى. به من بگو كه چه چيزى تو را به مقامى رسانده است كه پيامبر خدا فرمود.</span>

<span dir="rtl">مرد گفت: چيزى نيست، جز همان كه ديدى.</span>

<span dir="rtl">عبد اللّٰه گفت: چون از نزد او رفتم، مرا صدا زد و گفت: چيزى نبود، جز همانچه ديدى، منتها من در دلم، هيچ گونه بدخواهى‌ای نسبت به هيچ مسلمانى نيست و نيز به هيچ كس در بارۀ نعمتى كه خداوند به او داده است، حسادت نمی</span>‌<span dir="rtl">ورزم.</span>

<span dir="rtl">عبد اللّٰه گفت: همين، تو را به آن مرتبه رسانيده است! اين، چيزى است كه ما از عهده</span>‌<span dir="rtl">اش بر نمی</span>‌<span dir="rtl">آييم.</span>

<span dir="rtl">443.</span> <span dir="rtl">الإمام الصّادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ داوود النَّبِيَّ علیه السلام قالَ: يا رَبِّ، أخبِرني بِقَريني فِي الجَنَّةِ و نَظيري في مَنازِلي. فَأَوحَى اللّٰهُ تَبارَكَ و تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">إلَيهِ أنَّ ذٰلِكَ مَتّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أبا يونُسَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَاستَأذَنَ اللّٰهَ في زِيارَتِهِ، فَأَذِنَ لَهُ. فَخَرَجَ هُوَ و سُلَيمانُ ابنُهُ حَتّیٰ أتَيا مَوضِعَهُ، فَإِذا هُما بِبَيتٍ مِن سَعَفٍ، فَقيلَ لَهُما: هُوَ فِي السّوقِ، فَسَأَلا عَنهُ، فَقيلَ لَهُمَا: اُطلُباهُ فِي الحَطّابينَ، فَسَأَلا عَنهُ، فَقالَ لَهُما جَماعَةٌ مِنَ النّاسِ: نَنتَظِرُهُ الآنَ حَتّیٰ يَجي</span>‌<span dir="rtl">ءَ.</span>

<span dir="rtl">فَجَلَسا يَنتَظِرانِهِ، إذ أقبَلَ و عَلى</span>‌ <span dir="rtl">رَأسِهِ وِقرٌ</span><ref><span dir="rtl">الوِقْر: الحِمل (النهایة: ج ۵ ص ۲۱۳ «وقر</span>»).</ref> <span dir="rtl">مِن حَطَبٍ، فَقامَ إلَيهِ النّاسُ فَأَلقىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَنهُ الحَطَبَ، فَحَمِدَ اللّٰهَ و قالَ: مَن يَشتَري طَيِّباً بِطَيِّبٍ؟ فَساوَمَهُ واحِدٌ و زادَهُ آخَرُ حَتّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">باعَهُ مِن بَعضِهِم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَسَلَّما عَلَيهِ، فَقالَ: انطَلِقا بِنا إلَى المَنزِلِ، وَ اشتَرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">طَعاماً بِما كانَ مَعَهُ، ثُمَ</span>‌ <span dir="rtl">طَحَنَهُ و عَجَنَهُ في نَقيرٍ</span><ref><span dir="rtl">النَّقیرُ: أصلُ النَخلةِ یُنقر وسطه (لسان العرب: ج ۵ ص ۲۲۸ «نقر</span>»).</ref> <span dir="rtl">لَهُ، ثُمَّ أجَّجَ ناراً و أَوقَدَها، ثُمَّ جَعَلَ العَجينَ في تِلكَ النّارِ، و جَلَسَ مَعَهُما يَتَحَدَّثُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قامَ</span><ref><span dir="rtl">في المصدر: «قال»، و التصویب من بحار الأنوار</span>.</ref> <span dir="rtl">و قَد نَضِجَت خَبيزَتُهُ، فَوَضَعَها فِي النَّقيرِ فَلَفَّها و ذَرَّ عَلَيها مِلحاً، و وَضَعَ إلىٰ جَنبِهِ مِطهَرَةً مُلِئَ</span><ref><span dir="rtl">کذا في المصدر، ولعلّ الأصحّ: «مَلأیٰ</span>».</ref> <span dir="rtl">ماءً، و جَلَسَ عَلىٰ رُكبَتَيهِ فَأَخَذَ لُقمَةً، فَلَمّا رَفَعَها إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">فيهِ قالَ: بِسمِ اللّٰهِ، فَلَمَّا ازدَرَدَها</span><ref><span dir="rtl">ازْدَرَدَهُ: ابتَلَعَهُ (لسان العرب: ج ۳ ص ۱۹۴ «زرد</span>»).</ref> <span dir="rtl">قالَ: الحَمدُ للّٰهِ، ثُمَّ فَعَلَ ذٰلِكَ بِأُخرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">و أُخرىٰ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ أخَذَ الماءَ فَشَرِبَ مِنهُ، فَذَكَرَ اسمَ اللّٰهِ، فَلَمّا وَضَعَهُ قالَ: الحَمدُ للّٰهِ، يا رَبِّ، مَن ذَا الَّذي أنعَمتَ عَلَيهِ و أَولَيتَهُ مِثلَ ما أولَيتَني! قَد صَحَّحتَ بَصَري و سَمعي و بَدَني، و قَوَّيتَني</span>

<span dir="rtl">حَتّیٰ ذَهَبتُ إلىٰ شَجَرٍ لَم أغرِسهُ و لَم أهتَمَّ لِحِفظِهِ، جَعَلتَهُ لي رِزقاً، و سُقتَ لي مَنِ اشتَراهُ مِنّي، فَاشتَرَيتُ بِثَمَنِهِ طَعاماً لَم أزرَعهُ، و سَخَّرتَ لِيَ النّارَ فَأَنضَجَتهُ، و جَعَلتَني آكُلُهُ بِشَهوَةٍ أقوىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِها عَلىٰ طاعَتِكَ؛ فَلَكَ الحَمدُ. قالَ: ثُمَّ بَكىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ داوودُ لِسُلَيمانَ: يا بُنَيَّ، قُم فَانصَرِف بِنا، فَإِنّي لَم أرَ عَبداً قَطُّ أشكَرَ لِلهِ مِن هٰذا.</span><ref><span dir="rtl">تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۱۸، إرشاد القلوب: ص ۱۱۹ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۴ ص ۴۰۲ ح ۱۶</span>.</ref>

<span dir="rtl">443.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">داوودِ پيامبر علیه السلام گفت: پروردگارا! مرا از هم‌نشينم در بهشت و همتايم در جايگاه</span>‌<span dir="rtl">هاى بهشتى‌ام آگاه فرما. خداى بزرگ و بلندمرتبه، به او وحى فرمود كه: او متّىٰ پدر يونس است.</span>

<span dir="rtl">پس داوود از خداوند، اجازه خواست كه به ديدن او برود و خدا به او اجازه داد. داوود همراه پسرش سليمان رفت تا به محلّ متّىٰ رسيدند. خانه</span>‌<span dir="rtl">اى ديدند كه از برگ درخت خرما ساخته شده بود. به آن دو گفته شد كه متّىٰ در بازار است. در بازار، سراغش را گرفتند. گفتند: او را در بازار هيزم‌فروشان بجوييد. در آن جا سراغش را گرفتند. گروهى از مردم به آن دو گفتند: اکنون منتظريم تا بيايد.</span>

<span dir="rtl">داوود و سليمان نيز به انتظار او نشستند. ناگاه متّىٰ - كه بارى هيزم بر دوش داشت -، آمد. مردم برايش برخاستند و او بار هيزم را زمين نهاد و خداى را شكر كرد و گفت: «كيست كه بار حلالى را به بهايى حلال بخرد؟». يكى چانه زد و ديگرى قيمتى بالاتر گفت تا سرانجام، بار هيزمش را به يكى از مشتريان فروخت.</span>

<span dir="rtl">داوود و سليمان بر او سلام گفتند. متّىٰ گفت: «به منزل برويم» و با پولى كه داشت، قدرى گندم خريد. سپس آن را آرد كرد و در ناوه</span>‌<span dir="rtl">اى (ظرفى) كه از تنۀ درخت خرما ساخته بود، خمير كرد و آتشى بر افروخت و خمير را روى آن گذاشت. آن گاه با آن دو، به سخن گفتن نشست.</span>

<span dir="rtl">نانش كه آماده شد، برخاست و آن را در همان تغار نهاد و نمک بر آن پاشيد و ابريق آبى در كنارش نهاد و دوزانو نشست و لقمه</span>‌<span dir="rtl">اى برداشت. چون آن را به طرف دهانش برد، گفت: «به نام خدا» و چون آن را بلعيد، گفت: «ستايش، خداى را» و با هر لقمه</span>‌<span dir="rtl">اى كه بر می</span>‌<span dir="rtl">داشت، همين كار را می</span>‌<span dir="rtl">كرد.</span>

<span dir="rtl">سپس آب را برداشت و از آن نوشيد و نام خدا را برد و چون ابريق را گذاشت، گفت: «ستايش، خدا را. پروردگارا! كيست كه به او نعمتى چون من داده باشى و به او چنين لطفى كرده باشى!؟ چشم و گوش و بدنم را سالم داشتى و نيرويم بخشيدى، تا آن كه به نزديكى درختى رفتم كه خود، آن را نكاشته بودم و در نگهدارى</span>‌<span dir="rtl">اش نكوشيده بودم و تو آن را روزىِ من قرار دادى و مشترىِ آن را برايم فرستادى. پس با پول آن، گندمى خريدم كه خودم نكاشته بودم، و آتشى را برايم مهار ساختى و من از آن گندم، نانى پختم و اشتهاى خوردنش را در من نهادى تا با خوردنش بر طاعت تو توانا شوم. پس ستايش، تو را» و سپس گريست.</span>

<span dir="rtl">داوود به سليمان گفت: پسرم! برخيز تا برويم، كه من هرگز بنده</span>‌<span dir="rtl">اى سپاس‌گزارتر از اين نديده‌ام.</span>

<span dir="rtl">444.</span> <span dir="rtl">الكافي عن الحكم بن عتيبة</span>: <span dir="rtl">بَينا أنا مَعَ أبي جَعفَرٍ علیه السلام وَ البَيتُ غاصٌّ بِأَهلِهِ، إذ أقبَلَ شَيخٌ يَتَوَكَّأُ عَلىٰ عَنَزَةٍ</span><ref><span dir="rtl">العَنَزَةُ: عصاً في قدر نصف الرمح أو أکثر، فیها سِنانٌ مثل سِنان الرمح (لسان العرب: ج ۵ ص ۳۸۴ «عنز</span>»).</ref> <span dir="rtl">لَهُ حَتّیٰ وَقَفَ عَلىٰ بابِ البَيتِ، فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكَ يَابنَ رَسولِ اللّٰهِ و رَحمَةُ اللّٰهِ وبَرَكاتُهُ، ثُمَّ سَكَتَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام: و عَلَيكَ السَّلامُ و رَحمَةُ اللّٰهِ و بَرَكاتُهُ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ أقبَلَ الشَّيخُ بِوَجهِهِ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أهلِ البَيتِ و قالَ: السَّلامُ عَلَيكُم، ثُمَّ سَكَتَ، حَتّیٰ أجابَهُ القَومُ جَميعاً و رَدّوا عَلَیهِ السَّلامَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ أقبَلَ بِوَجهِهِ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أبي جَعفَرٍ علیه السلام، ثُمَّ قالَ: يَابنَ رَسولِ اللّٰهِ، أدنِني مِنكَ جَعَلَنِيَ اللّٰهُ فِداكَ، فَوَ اللّٰهِ إنّي لَأُحِبُّكُم و أُحِبُّ مَن يُحِبُّكُم، و وَاللّٰهِ ما اُحِبُّكُم و أُحِبُّ مَن يُحِبُّكُم لِطَمَعٍ في دُنيا. وَ(اللّٰهِ) إنّي لَأُبغِضُ عَدُوَّكُم و أَبرَأُ مِنهُ، و وَاللّٰهِ ما اُبغِضُهُ و أَبرَأُ مِنهُ لِوَترٍ كانَ بَيني و بَينَهُ. وَاللّٰهِ إنّي لَأُحِلُّ حَلالَكُم و أُحَرِّمُ حَرامَكُم، و أَنتَظِرُ أمرَكُم، فَهَل تَرجو لي جَعَلَنِيَ اللّٰهُ فِداكَ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام: إلَيَّ إلَيَّ! حَتّیٰ أقعَدَهُ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">جَنبِهِ، ثُمَّ قالَ: أيُّهَا الشَّيخُ، إنَّ أبي عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ علیه السلام أتاهُ رَجُلٌ فَسَأَلَهُ عَن مِثلِ الَّذي سَأَلتَني عَنهُ، فَقالَ لَهُ أبي علیه السلام: إن تَمُت تَرِدُ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَلِيٍّ وَ الحَسَنِ وَ الحُسَينِ و عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ، و يَثلَجُ قَلبُكَ، و يَبرُدُ فُؤادُكَ، و تَقَرُّ عَينُكَ، و تُستَقبَلُ بِالرَّوحِ وَ الرَّيحانِ مَعَ الكِرامِ الكاتِبينَ لَو قَد بَلَغَت نَفسُكَ هاهُنا - و أَهوىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِيَدِهِ إلىٰ حَلقِهِ -، و إِن تَعِش تَرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">ما يُقِرُّ اللّٰهُ بِهِ عَينَكَ، و تَكونُ مَعَنا فِي السَّنامِ الأَعلىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الشَّيخُ: كَيفَ قُلتَ يا أبا جَعفَرٍ؟</span>

<span dir="rtl">فَأَعادَ عَلَيهِ الكَلامَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الشَّيخُ: اللّٰهُ أكبَرُ يا أبا جَعفَرٍ، إن أنا مِتُّ أرِدُ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَلِيٍّ وَ الحَسَنِ وَ الحُسَينِ و عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ علیهم السلام، و تَقَرُّ عَيني، و يَثلَجُ قَلبي، و يَبرُدُ فُؤادي، و اُستَقبَلُ بِالرَّوحِ وَ الرَّيحانِ مَعَ الكِرامِ الكاتِبينَ لَو قَد بَلَغَت نَفسي إلىٰ هاهُنا، و إِن أعِش أرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">ما يُقِرُّ اللّٰهُ بِهِ عَيني، فَأَكونُ مَعَكُم فِي السَّنامِ الأَعلىٰ</span>‌<span dir="rtl">؟!</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ أقبَلَ الشَّيخُ يَنتَحِبُ، يَنشُجُ</span>‌<ref><span dir="rtl">یَنْشُجُ: إذا غصّ بالبکاء (لسان العرب: ج ۲ ص ۳۷۸ «نشج</span>»).</ref><span dir="rtl">: هاهاها، حَتّیٰ لَصِقَ بِالأَرضِ، و أَقبَلَ أهلُ البَيتِ يَنتَحِبونَ و يَنشُجونَ لِما يَرَونَ مِن حالِ الشَّيخِ. و أَقبَلَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام يَمسَحُ بِإِصبَعِهِ الدُّموعَ مِن حَمالِيقِ</span>‌<ref><span dir="rtl">الحَمالیق: هو ما غطتّه الأجفان من بیاض المقلة (الصحاح: ج ۴ ص ۱۴۶۵ «حملق</span>»).</ref> <span dir="rtl">عَينَيهِ و يَنفُضُها. ثُمَّ رَفَعَ الشَّيخُ رَأسَهُ، فَقالَ لِأَبي جَعفَرٍ علیه السلام: يَا بنَ رَسولِ اللّٰهِ، ناوِلني يَدَيكَ جَعَلَنِيَ اللّٰهُ فِداكَ، فَناوَلَهُ يَدَهُ، فَقَبَّلَها و وَضَعَها عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">عَينَيه</span>‌ <span dir="rtl">و خَدِّهِ، ثُمَّ حَسَرَ عَن بَطنِهِ و صَدرِهِ فَوَضَعَ يَدَهُ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بَطنِهِ و صَدرِهِ. ثُمَّ قامَ فَقالَ:</span>

<span dir="rtl">السَّلامُ عَلَيكُم.</span>

<span dir="rtl">و أَقبَلَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام يَنظُرُ في قَفاهُ و هُوَ مُدبِرٌ، ثُمَّ أقبَلَ بِوَجهِهِ عَلَى القَومِ، فَقالَ: مَن أحَبَّ أن يَنظُرَ إلىٰ رَجُلٍ مِن أهلِ الجَنَّةِ، فَليَنظُر إلىٰ هٰذا.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الحَكَمُ بنُ عُتَيبَةَ: لَم أرَ مَأتَماً قَطُّ يُشبِهُ ذٰلِكَ المَجلِسَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۷۶ ح ۳۰، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص ۳۶۱ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">444.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از حكم بن عتيبه</span> -<span dir="rtl">: در خدمت امام باقر علیه السلام بوديم و اتاق، پر از جمعيت بود كه ناگاه مردى عصازنان</span><ref><span dir="rtl">واژۀ «عَنزة» در متن عربى، عصايى به اندازۀ نصف نيزه يا اندكى بزرگ‏تر است و سرى نيزه‏اى همانند خنجر دارد</span>.</ref> <span dir="rtl">آمد و بر درِ اتاق ايستاد و گفت: سلام و رحمت و بركات خدا بر تو،</span>‌<span dir="rtl">اى پسر پيامبر خدا! و سپس خاموش ماند.</span>

<span dir="rtl">امام باقر علیه السلام فرمود: «و سلام و رحمت و بركات خدا بر تو باد!».</span>

<span dir="rtl">پيرمرد، آن گاه به حاضران در اتاق رو كرد و گفت: سلام بر شما! و خاموش ماند، تا آن كه اهل خانه همگى جواب سلام او را دادند.</span>

<span dir="rtl">پيرمرد سپس رو به امام باقر علیه السلام كرد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پسر پيامبر خدا! خدا مرا فدايت گرداند! مرا نزديک خودت بنشان؛ زيرا - به خدا سوگند - من شما و دوستدار شما را دوست دارم. به خدا سوگند كه علاقۀ من به شما و دوستدارانتان، براى چشمداشتى دنيوى نيست. به خدا سوگند كه من، دشمن شما را دشمن می</span>‌<span dir="rtl">دارم و از او بيزارم، و به خدا سوگند كه اين نفرت و بيزارى من از او، به خاطر اين نيست كه ميان من و او، خونخواهى (پدركشتگى) است. به خدا سوگند كه من، حلال شما را حلال و حرام شما را حرام می</span>‌<span dir="rtl">شمارم و منتظرِ كارِ [حكومت] شما هستم. پس آيا برايم اميدوار [به رستگارى و بهشت] هستيد - فدايتان شوم - ؟</span>

<span dir="rtl">امام باقر علیه السلام فرمود: «نزديک بيا، نزديک بيا!»، تا اين كه او را در كنار خود نشانيد و سپس فرمود: «اى پير! مردى نزد پدرم على بن حسين علیه السلام آمد و مانند همين سؤالى كه تو از من كردى، از ايشان پرسيد. پدرم به او فرمود: اگر [با چنين حالتى] بميرى، بر پيامبر خدا صلی الله علیه و آله و بر على و حسن و حسين و على بن حسين وارد خواهى شد و دلت شاد و جانت آرام و ديده‌ات روشن می</span>‌<span dir="rtl">گردد، و آن گاه كه جانت به اين جا رسد» و با دستش به گلويش اشاره كرد [و افزود:] «فرشتگان نويسنده[ى اعمال] با شادى و گُل به استقبالت می</span>‌<span dir="rtl">آيند و اگر زنده بمانى، آن می</span>‌<span dir="rtl">بينى كه خداوند، بِدان، ديده‌ات را روشن می</span>‌<span dir="rtl">گرداند و با ما در بلندترين جايگاه خواهى بود».</span>

<span dir="rtl">پيرمرد گفت: چه فرمودى،</span>‌<span dir="rtl">اى ابو جعفر؟</span>

<span dir="rtl">امام علیه السلام سخنش را تكرار كرد.</span>

<span dir="rtl">پيرمرد گفت: اللّٰه أكبر،</span>‌ <span dir="rtl">اى ابو جعفر! اگر بميرم، بر پيامبر خدا و بر على و حسن و حسين و على بن حسين علیهم السلام وارد می</span>‌<span dir="rtl">شوم و ديده‌ام روشن و دلم خنک می‌شود و جانم آرام می</span>‌<span dir="rtl">گيرد و آن گاه كه جانم به اين جا (گلويم) رسد، فرشتگان نويسنده[ى اعمال] با شادى و گُل به استقبالم می</span>‌<span dir="rtl">آيند و اگر زنده ماندم، آن می</span>‌<span dir="rtl">بينم كه خداوند، بِدان، ديده‌ام را روشن می</span>‌<span dir="rtl">گرداند و با شما در بلندترين جايگاه خواهم بود!؟</span>

<span dir="rtl">آن گاه، پيرمرد گريه</span>‌<span dir="rtl">اش گرفت و</span> ‌<span dir="rtl">هاى هاى گريست، چندان كه به زمين چسبيد. حاضران در اتاق نيز از حالت پيرمرد به گريه افتادند و شيون كردند. امام باقر علیه السلام با انگشتش اشک از چشمان او می</span>‌<span dir="rtl">گرفت و به زمين می</span>‌<span dir="rtl">ريخت. پيرمرد سپس سرش را بلند كرد و به امام باقر علیه السلام گفت:</span> ‌<span dir="rtl">اى پسر پيامبر خدا! فدايت شوم! دستت را به من بده.</span>

<span dir="rtl">امام علیه السلام دستش را به او داد و پيرمرد، آن را بوسيد و بر ديده و گونه</span>‌<span dir="rtl">اش نهاد و سپس شكم و سينۀ خود را برهنه ساخت و دست امام علیه السلام را بر شكم و سينه</span>‌<span dir="rtl">اش كشيد. آن گاه برخاست و خداحافظى كرد و رفت.</span>

<span dir="rtl">امام باقر علیه السلام به پيرمرد - كه باز می</span>‌<span dir="rtl">گشت - نگريست. سپس رو به جمعيت كرد و فرمود: «هر كس دوست دارد كه به مردى از اهل بهشت بنگرد، به اين پيرمرد بنگرد».</span>

<span dir="rtl">هرگز مجلس اندوهى شبيه آن مجلس نديدم.</span>

<span dir="rtl">445.</span> <span dir="rtl">الكافي عن أبي بصير</span>: <span dir="rtl">كانَ لي جارٌ يَتبَعُ السُّلطانَ، فَأَصابَ مالاً، فَأَعَدَّ قِياناً</span><ref><span dir="rtl">القَینَة: الأَمَة المُغَنِّیَة، و الجمع قِیان (لسان العرب: ج ۱۳ ص ۳۵۱ «قین</span>»).</ref><span dir="rtl">، و كانَ يَجمَعُ الجَميعَ إلَيهِ و يَشرَبُ المُسكِرَ و يُؤذيني، فَشَكَوتُهُ إلىٰ نَفسِهِ غَيرَ مَرَّةٍ، فَلَم يَنَتهِ، فَلَمّا أن ألحَحتُ عَلَيهِ فَقالَ لي: يا هٰذا، أنا رَجُلٌ مُبتَلىً، و أَنتَ رَجُلٌ مُعافىً، فَلَو عَرَضتَني لِصاحِبِكَ رَجَوتُ أن يُنقِذَنِيَ اللّٰهُ بِكَ.</span>

<span dir="rtl">فَوَقَعَ ذٰلِكَ لَهُ في قَلبي، فَلَمّا صِرتُ إلىٰ أبي عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام ذَكَرتُ لَهُ حالَهُ، فَقالَ لي: إذا رَجَعتَ إلَى الكوفَةِ سَيَأتيكَ، فَقُل لَهُ: يَقولُ لَكَ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ: دَع ما أنتَ عَلَيهِ، و أَضمَنُ لَكَ عَلَى اللّٰهِ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا رَجَعتُ إلَى الكوفَةِ أتاني فيمَن أتىٰ، فَاحتَبَستُهُ عِندي حَتّىٰ خَلا مَنزِلي، ثُمَّ قُلتُ لَهُ: يا هٰذا، إنّي ذَكَرتُكَ لِأَبي عَبدِ اللّٰهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ الصّادِقِ علیه السلام، فَقالَ لي: إذا رَجَعتَ إلَى الكوفَةِ سَيَأتيكَ، فَقُل لَهُ: يَقولُ لَكَ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ: دَع ما أنتَ عَلَيهِ و أَضمَنُ لَكَ عَلَى اللّٰهِ الجَنَّةَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَبَكىٰ، ثُمَّ قالَ لي: اللّٰهِ</span><ref><span dir="rtl">في الوافي: «و اللهِ». و في مرآة العقول: «اللهِ» بالجرّ بتقدیر صرف القسمَ</span>.</ref> <span dir="rtl">لَقَد قالَ لَكَ أبو عَبدِ اللّٰهِ هٰذا؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَحَلَفتُ لَهُ أنَّهُ قَد قالَ لي ما قُلتُ. فَقالَ لي: حَسبُكَ، و مَضىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا كانَ بَعدَ أيّامٍ بَعَثَ إلَيَّ فَدَعاني، و إِذا هُو خَلفَ دارِهِ عُريانٌ، فَقالَ لي: يا أبا بَصيرٍ، لا وَاللّٰهِ ما بَقِيَ في مَنزِلي شَي</span>‌<span dir="rtl">ءٌ إلّا و قَد أخرَجتُهُ، و أَنا كَما تَرىٰ</span>‌<span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَمَضَيتُ</span>‌ <span dir="rtl">إلىٰ إخوانِنا فَجَمَعتُ لَهُ ما كَسَوتُهُ بِهِ. ثُمَّ لَم تَأتِ عَلَيهِ أيّامٌ يَسيرَةٌ حَتّىٰ بَعَثَ إلَيَّ أنّي عَليلٌ فَأْتِني. فَجَعَلتُ أختَلِفُ إلَيهِ و أُعالِجُهُ، حَتّیٰ نَزَلَ بِهِ المَوتُ، فَكُنتُ عِندَهُ جالِساً و هُوَ يَجودُ بِنَفسِهِ، فَغُشِيَ عَلَيهِ غَشيَةً ثُمَّ أفاقَ فَقالَ لي: يا أبا بَصيرٍ، قَد وَفىٰ صاحِبُكَ لَنا. ثُمَ قُبِضَ رَحمَةُ اللّٰهِ عَلَيهِ.</span>

<span dir="rtl">فَلَمّا حَجَجتُ، أتَيتُ أبا عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام فَاستَأذَنتُ عَلَيهِ، فَلَمّا دَخَلتُ قالَ لِيَ ابتِداءً مِن داخِلِ البَيتِ و إِحدىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رِجلَيَّ فِي الصَّحنِ وَ الأُخرىٰ</span>‌ <span dir="rtl">في دِهليزِ دارِهِ: يا أبا بَصيرٍ، قَد وَفَينا لِصاحِبِكَ.</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۱ ص ۴۷۴ ح ۵، کشف الغمّة: ج ۳ ص ۲۲۱، بحار الأنوار: ج ۴۷ ص ۱۴۵ ح ۱۹۹</span>.</ref>

<span dir="rtl">445.</span> <span dir="rtl">الكافى</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: همسايه</span>‌<span dir="rtl">اى داشتم كه در دستگاه حكومت، كار می</span>‌<span dir="rtl">كرد و از اين طريق، ثروتى به دست آورده و كنيزكانى آوازه‌خوان خريده بود. همه را نزد خود جمع می</span>‌<span dir="rtl">كرد و شراب می</span>‌<span dir="rtl">خورد و موجب آزار و اذيّت من می</span>‌<span dir="rtl">شد. بارها به خودِ او شكايت كردم؛ امّا دست بر نداشت، و چون اصرار كردم كه دست از كارهايش بردارد، به من گفت: فلانى! من آدمى هستم كه [در بند حكومت،] گرفتار آمده‌ام و تو از اين گرفتارى، بر كنار و آسوده‌اى. اگر وضع مرا به آقايت بگويى، اميدوارم كه خداوند به واسطۀ تو، مرا هم نجات بخشد.</span>

<span dir="rtl">اين سخن او، در دلم اثر كرد و چون به خدمت امام صادق علیه السلام رسيدم، ماجراى او را به ايشان گفتم. فرمود: «چون به كوفه باز گشتى، او نزد تو خواهد آمد. به او بگو: جعفر بن محمّد به تو می</span>‌<span dir="rtl">گويد: كارى را كه دارى، رها كن. من نيز از جانب خدا بهشت را برايت ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم».</span>

<span dir="rtl">چون به كوفه باز گشتم، او از جملۀ كسانى بود كه به ديدارم آمدند. او را نزد خود نگه داشتم تا اين كه منزلم خلوت شد. سپس به او گفتم: فلانى! من حال تو را به امام صادق علیه السلام گفتم. به من فرمود: «چون به كوفه باز گشتى، او نزد تو خواهد آمد. به او بگو: جعفر بن محمّد به تو می</span>‌<span dir="rtl">گويد: كارى را كه دارى، رها كن. من نيز از جانب خداوند، بهشت را برايت ضمانت می</span>‌<span dir="rtl">كنم».</span>

<span dir="rtl">او گريست و گفت: تو را به خدا سوگند، امام صادق به تو چنين گفت؟</span>

<span dir="rtl">من برايش سوگند ياد كردم كه آنچه را گفتم، ايشان به من فرموده است. او گفت: بس است! و رفت.</span>

<span dir="rtl">چند روز بعد، در پى من فرستاد و مرا خواست. چون رفتم، ديدم كه پشت خانه</span>‌<span dir="rtl">اش برهنه نشسته است. به من گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى ابو بصير! به خدا سوگند، هر چه در منزل داشتم، [به صاحبانش و يا در راه خدا] دادم و اكنون چنانم كه می</span>‌<span dir="rtl">بينى.</span>

<span dir="rtl">من نزد دوستانم رفتم و پوشاكى برايش جمع كردم و بر او پوشاندم. چند روز، بيشتر نگذشته بود كه برايم پيغام فرستاد كه: من بيمارم. نزد من بيا. پيش او می</span>‌<span dir="rtl">رفتم و به او رسيدگى می</span>‌<span dir="rtl">كردم تا آن كه زمان مرگش فرا رسيد. من در كنارش نشسته بودم و او در حال جان دادن بود. از هوش رفت و دوباره به هوش آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى ابو بصير! آقايت به وعدۀ خود با ما وفا كرد. اين را گفت و به رحمت خدا پيوست.</span>

<span dir="rtl">به حج كه رفتم، خدمت امام صادق علیه السلام رسيدم و اجازۀ شرفيابى خواستم. وارد كه شدم، هنوز يک پايم در صحن خانه و پاى ديگرم در دالان آن بود كه امام علیه السلام از داخل اتاق فرمود: «اى ابو بصير! ما به وعدۀ خود با رفيقت وفا كرديم».</span>

<span id="نساء-من-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۲: نِساءٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۲: زنانى بهشتى</span>

<span dir="rtl">446.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أفضَلُ نِساءِ أهلِ الجَنَّةِ أربَعٌ: خَديجَةُ بِنتُ خُوَيلِدٍ، و فاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ، و مَريَمُ بِنتُ عِمرانَ، و آسِيَةُ بِنتُ مُزاحِمٍ امرَأَةُ فِرعَونَ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۲۰۶ ح ۲۲ عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج ۸ ص ۱۷۸ ح ۱۳۳؛ مسند ابن حنبل: ج ۱ ص ۶۲۸ ح ۲۶۶۸ عن ابن عبّاس، السنن الکبرى للنسائي: ج ۵ ص ۹۳ ح ۸۳۵۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">446.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">برترين زنان اهل بهشت، چهار نفرند: خديجه دُخت خُوَيلِد و فاطمه دُخت محمّد و مريم دُخت عمران و آسيه دخت مُزاحم، همسر فرعون.</span>

<span dir="rtl">447.</span> <span dir="rtl">صحيح البخاری عن أبي هريرة</span>: <span dir="rtl">أتىٰ جِبريلُ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله، فَقالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، هٰذِهِ خَديجَةُ قَد أتَت... و بَشِّرها بِبَيتٍ فِي الجَنَّةِ مِن قَصَبٍ</span>‌<ref><span dir="rtl">القصب في هذا الحدیث: لؤلؤ مجوّف واسع کالقصر المنیف. و القصب من الجوهر: ما استطال منه في تجویف (النهایة: ج ۴ ص ۶۷ «قصب</span>»).</ref><span dir="rtl">، لا صَخَبَ فيهِ و لا نَصَبَ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۳ ص ۱۳۸۹ ح۳۶۰۹، صحیح مسلم: ج ۴ ص ۱۸۸۷ ح ۷۱؛ العمدة: ص ۳۹۲ ح ۷۸۱، بحار الأنوار: ج ۱۶ ص ۷ ح ۱۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">447.</span> <span dir="rtl">صحيح البخاری</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو هريره</span> -<span dir="rtl">: جبرئيل، نزد پيامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! خديجه دارد نزد تو می</span>‌<span dir="rtl">آيد... او را به خانه</span>‌<span dir="rtl">اى در بهشت كه از مرواريد، ساخته شده و در آن، سر و صدا و رنجى نيست، بشارت ده.</span>

<span dir="rtl">448.</span> <span dir="rtl">الخصال عن أبي بصير عن الإمام الباقر علیه السلام، قالَ: سَمِعتُهُ يَقولُ: رَحِمَ اللّٰهُ الأَخَواتِ مِن أهلِ الجَنَّةِ. فَسَمّاهُنَّ: أسماءُ بِنتُ عُمَيسٍ الخَثعَمِيَّةُ، و كانَت تَحتَ جَعفَرِ بنِ أبي طالِبٍ رضی الله عنه. و سَلمىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِنتُ عُمَيسٍ الخَثعَمِيَّةُ، و كانَت تَحتَ حَمزَةَ. و خَمسٌ مِن بَني هِلالٍ: مَيمونَةُ بِنتُ الحارِثِ، كانَت تَحتَ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله. و أُمُّ الفَضلِ، عِندَ العَبّاسِ اسمُها هِندٌ. وَ الغُمَيصاءُ، اُمُّ خالِدِ بنِ الوَليدِ. و عَزَّةُ، كانَت في ثَقيفٍ عِندَ الحَجّاجِ بنِ غلّاظٍ. و حَميدَةُ، و لَم يَكُن لَها عَقِبٌ.</span><ref><span dir="rtl">الخصال: ص ۳۶۳ ح ۵۵ عن أبي بصیر، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۲۹۱ ح ۶۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">448.</span> <span dir="rtl">الخصال</span> - <span dir="rtl">به نقل از ابو بصير</span> -<span dir="rtl">: از امام باقر علیه السلام شنيدم كه می</span>‌<span dir="rtl">فرمايد: «رحمت خدا بر خواهران بهشتى!» و آنان را چنين نام برد: اَسمای خَثعَميّه دختر عُمَيس كه همسر جعفر بن ابى طالب بود، سلمىٰ خَثعَميّه دختر عُمَيس كه همسر حمزه بود، و پنج زن از بنى هِلال: ميمونه دختر حارث كه همسر پيامبر صلی الله علیه و آله بود، اُمّ فضل كه همسر عبّاس و نامش هند بود، غُمَيصا مادر خالد بن وليد، عَزّه كه در ثقيف و همسر حَجّاج بن غلّاظ بود، و حَميده كه فرزندى نداشت.</span>

<span dir="rtl">449.</span> <span dir="rtl">الإمام عليّ علیه السلام</span>: <span dir="rtl">كانَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله إذا سُئِلَ شَيئاً؛ فَإِذا أرادَ أن يَفعَلَهُ قالَ: نَعَم، و إِذا أرادَ ألّا يَفعَلَ سَكَتَ. و كانَ لا يَقولُ لِشَي</span>‌<span dir="rtl">ءٍ: لا. فَأَتاهُ أعرابِيٌّ فَسَأَلَهُ، فَسَكَتَ، ثُمَّ سَأَلَهُ، فَسَكَتَ، ثُمَّ سَأَلَهُ، فَسَكَتَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ صلی الله علیه و آله كَهَيئَةِ المُستَرسِلِ: ما شِئتَ يا أعرابِيُّ.</span>

<span dir="rtl">فَغَبَطناهُ و قُلنَا: الآنَ يَسأَلُ الجَنَّةَ!</span>

<span dir="rtl">فَقالَ الأَعرابِيُّ: أسأَلُكَ راحِلَةً و رَحلَها، و زاداً.</span>

<span dir="rtl">قالَ صلی الله علیه و آله: لَكَ ذٰلِكَ. ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله: كَم بَينَ مَسأَلَةِ الأَعرابِيِّ و عَجوزِ بَني إسرائيلَ!</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ قالَ: إنَّ مُوسىٰ</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام لَمّا اُمِرَ أن يَقطَعَ البَحرَ فَانتَهىٰ</span>‌ <span dir="rtl">إلَيهِ، و ضُرِبَت وُجوهُ الدَّوابِّ فَرَجَعَت، فَقالَ مُوسىٰ</span>‌<span dir="rtl">: يا رَبِّ ما لي؟!</span>

<span dir="rtl">قالَ: «يا موسىٰ</span>‌<span dir="rtl">، إنَّكَ عِندَ قَبرِ يوسُفَ فَاحمِل عِظامَهُ»، و قَدِ استَوَى</span>‌ <span dir="rtl">القَبرُ بِالأَرضِ، فَسَأَلَ مُوسىٰ قَومَهُ: هَل يَدري أحَدٌ مِنكُم أينَ هُوَ؟</span>

<span dir="rtl">قالوا: عَجوزُ بَني إسرائِيلَ لَعَلَّها تَعلَمُ. فَقالَ لَها: هَل تَعلَمينَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَت: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَدُلِّينا عَلَيهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: لا وَاللّٰهِ حَتّىٰ تُعطِيَني ما أسأَلُكَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: ذٰلِكَ لَكِ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: فَإِنّي أسأَلُكَ أن أكونَ مَعَكَ في الدَّرَجَةِ الَّتي تَكونُ فِي الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: سَلِي الجَنَّةَ!</span>

<span dir="rtl">قالَت: لا وَاللّٰهِ إلَّا أن أكونَ مَعَكَ. فَجَعَلَ مُوسىٰ</span>‌ <span dir="rtl">يُرادُّها</span><ref><span dir="rtl">الرَّدّ: صَرْفُ الشي‏ء و رَجعُه (لسان العرب: ج ۳ ص ۱۷۲ «ردد</span>»).</ref><span dir="rtl">.</span>

<span dir="rtl">فَأَوحَى اللّٰهُ إلَيهِ: «أن أعطِها ذٰلِكَ؛ فَإِنَّهُ لا يَنقُصُكَ»، فَأَعطاها، و دَلَّتهُ عَلَى القَبرِ. فَأَخرَجَ العِظامَ و جاوَزَ البَحرَ.</span><ref><span dir="rtl">الدعوات: ص ۴۰ ح ۱۰۰، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۲۹۴ ح ۵؛ المعجم الأوسط: ج ۷ ص ۳۷۵ ح ۷۷۶۷ عن حبّة العَرنيّ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">449.</span> <span dir="rtl">امام على علیه السلام</span>: <span dir="rtl">عادت پيامبر صلی الله علیه و آله اين بود كه هر گاه از او چيزى خواسته می</span>‌<span dir="rtl">شد، چنانچه می</span>‌<span dir="rtl">خواست آن را انجام دهد، می</span>‌<span dir="rtl">فرمود: «باشد» و چنانچه نمی</span>‌<span dir="rtl">خواست انجام دهد، سكوت می</span>‌<span dir="rtl">كرد، و به هيچ خواهشى، «نه» نمی</span>‌<span dir="rtl">گفت.</span>

<span dir="rtl">يک روز، باديه‌نشينى نزد ايشان آمد و درخواستى كرد. ايشان سكوت كرد. دوباره خواست. ايشان باز سكوت كرد. سه‌باره خواست و پيامبر صلی الله علیه و آله باز هم سكوت كرد. پيامبر صلی الله علیه و آله سپس با حالتى خودمانى فرمود: «هر چه تو بخواهى،</span>‌ <span dir="rtl">اى باديه‌نشين!».</span>

<span dir="rtl">ما به حال او غبطه خورديم و گفتيم: الآن، بهشت را درخواست می</span>‌<span dir="rtl">كند!</span>

<span dir="rtl">باديه‌نشين گفت: شترى با جهازش و مقدارى توشه می</span>‌<span dir="rtl">خواهم.</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «به تو دادم» و سپس فرمود: «چه قدر فاصله است ميان درخواست اين باديه‌نشين و درخواست آن پيرزن بنى اسرائيل!» و در ادامه فرمود: «موسى علیه السلام چون فرمان يافت كه از دريا[ى نيل] بگذرد، به كنار دريا رسيد؛ ولى مركب</span>‌<span dir="rtl">ها از پيشروى خوددارى كردند و بر می</span>‌<span dir="rtl">گشتند. موسى گفت: خدايا! چه شده است؟</span>

<span dir="rtl">خداوند فرمود:</span>‌ <span dir="rtl">اى موسى! تو در محلّ قبر يوسف هستى. استخوان</span>‌<span dir="rtl">هاى او را با خودت ببر. قبر با خاک، يكسان شده بود [و براى همين، موسى جاى آن را نمی</span>‌<span dir="rtl">دانست]. موسى از قومش پرسيد: آيا كسى از شما جاى قبر او را می</span>‌<span dir="rtl">داند؟</span>

<span dir="rtl">گفتند: پيرزنى بنى اسرائيلى هست كه شايد بداند. موسى به او (پیرزن) گفت: تو می</span>‌<span dir="rtl">دانى؟</span>

<span dir="rtl">گفت: آرى.</span>

<span dir="rtl">موسى گفت: پس آن را نشانمان بده.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: نه به خدا، مگر اين كه آنچه را از تو خواستم، به من بدهى.</span>

<span dir="rtl">موسى گفت: می</span>‌<span dir="rtl">دهم.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: از تو می</span>‌<span dir="rtl">خواهم كه در بهشت با تو در همان درجه</span>‌<span dir="rtl">اى باشم كه تو خواهى بود.</span>

<span dir="rtl">موسى گفت: [تنها] بهشت را بخواه.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: نه به خدا! [می</span>‌<span dir="rtl">خواهم] فقط با تو باشم.</span>

<span dir="rtl">موسى كوشيد كه او را از خواسته</span>‌<span dir="rtl">اش منصرف سازد؛ امّا خدا به او وحى فرمود كه: قبول كن؛ زيرا چيزى از تو كم نمی</span>‌<span dir="rtl">شود.</span>

<span dir="rtl">موسى قبول كرد و پيرزن، او را به قبر، راه‌نمايى كرد. موسى استخوان</span>‌<span dir="rtl">ها را در آورد و از دريا گذشت».</span>

<span dir="rtl">450.</span> <span dir="rtl">الإمام الباقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله كانَ نَزَلَ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">رَجُلٍ بِالطّائِفِ قَبلَ الإِسلامِ، فَأَكرَمَهُ، فَلَمّا أن بَعَثَ اللّٰهُ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله إلَى النّاسِ، قيلَ لِلرَّجُلِ: أتَدري مَنِ الَّذي أرسَلَهُ اللّٰهُ عزّ و جلّ إلَى النّاسِ؟ قالَ: لا! قالوا لَهُ: هُوَ مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّٰهِ يَتيمُ أبي طالِبٍ، و هُوَ الَّذي كانَ نَزَلَ بِكَ بِالطّائِفِ يَومَ كَذا و كَذا فَأَكرَمتَهُ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَقَدِمَ الرَّجُلُ عَلىٰ رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَسَلَّمَ عَلَيهِ و أَسلَمَ، ثُمَّ قالَ لَهُ: أتَعرِفُني يا رَسولَ اللّٰهِ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: و مَن أنتَ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: أنا رَبُّ المَنزِلِ الَّذي نَزَلتَ بِهِ بِالطّائِفِ في الجاهِلِيَّةِ يَومَ كَذا و كَذا فَأَكرَمتُكَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: مَرحباً بِكَ، سَل حاجَتَكَ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: أسأَلُكَ مِئَتَي شاةٍ بِرُعاتِها.</span>

<span dir="rtl">فَأَمَرَ لَه</span>‌ <span dir="rtl">رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله بِما سَأَلَ. ثُمَّ قالَ لِأَصحابِهِ: ما كانَ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">هٰذَا الرَّجُلِ أن يَسأَلَني سُؤالَ عَجوزِ بَني إسرائيلَ لِمُوسىٰ</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام!</span>

<span dir="rtl">فَقالوا: و ما سَأَلَت عَجوزُ بَني إسرائيلَ لِموسىٰ</span>‌<span dir="rtl">؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: إِنَّ اللّٰهَ عَزَّ ذِكرُهُ أوحىٰ إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مُوسىٰ</span>‌<span dir="rtl">: «أنِ احمِل عِظامَ يوسُفَ مِن مِصرَ قَبلَ أن تَخرُجَ مِنها إلَى الأَرضِ المُقَدَّسَةِ بِالشّامِ»، فَسَأَلَ موسىٰ عَن قَبرِ يوسُفَ علیه السلام، فَجاءَهُ شَيخٌ فَقالَ: إن كانَ أحَدٌ يَعرِفُ قَبرَهُ فَفُلانَةُ.</span>

<span dir="rtl">فَأَرسَلَ مُوسىٰ</span>‌ <span dir="rtl">علیه السلام إلَيها، فَلَمّا جاءَتهُ قالَ: تَعلَمِينَ مَوضِعَ قَبرِ يوسُفَ علیه السلام؟</span>

<span dir="rtl">قالَت: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَدُلّيني عَلَيهِ و لَكِ ما سَأَلتِ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: لا أدُلُّكَ عَلَيهِ إلّا بِحُكمي.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَلَكِ الجَنَّةُ!</span>

<span dir="rtl">قالَت: لا، إلّا بِحُكمي عَلَيكَ.</span>

<span dir="rtl">فَأَوحَى اللّٰهُ عزّ و جلّ إلىٰ مُوسىٰ</span>‌<span dir="rtl">: «لا يَكبُرُ عَلَيكَ أن تَجعَلَ لَها حُكمَها»، فَقالَ لَها مُوسیٰ: فَلَكِ حُكمُكِ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: فَإِنَّ حُكمي أن أكونَ مَعَكَ في دَرَجَتِكَ الَّتي تَكونُ فيها يَومَ القِيامَةِ فِي الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: ما كانَ عَلى</span>‌ <span dir="rtl">هٰذا لَو سَأَلَني ما سَأَلَت عَجوزُ بَني إسرائيلَ!</span><ref><span dir="rtl">الکافي: ج ۸ ص ۱۵۵ ح ۱۴۴ عن یزید الکناسي، قرب الإسناد: ص ۵۸ ح ۱۸۸ عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۲ ص ۲۹۲ ح ۱؛ المستدرك على الصحیحین: ج ۲ ص ۴۳۹ ح ۳۵۲۳ عن أبي موسى الأشعري عنه صلی الله علیه و آله نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">450.</span> <span dir="rtl">امام باقر علیه السلام</span>: <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله پيش از اسلام، در شهر طائف ميهمان مردى شد و او از ايشان با احترام، پذيرايى كرد. پس از آن كه خداوند، محمّد صلی الله علیه و آله را به سوى مردم فرستاد، به آن مرد گفته شد: آيا می</span>‌<span dir="rtl">دانى آن كسى كه خداوند عزّ و جلّ به سوى مردم فرستاده است، كيست؟</span>

<span dir="rtl">گفت: نه.</span>

<span dir="rtl">گفتند: او محمّد بن عبد اللّٰه، يتيم ابو طالب و همان كسى است كه در فلان و بهمان روز، در شهر طائف ميهمان تو شد و تو گرامى</span>‌<span dir="rtl">اش داشتى.</span>

<span dir="rtl">آن مرد، نزد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله آمد و سلام كرد و مسلمان شد و سپس گفت: مرا می</span>‌<span dir="rtl">شناسى،</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «تو كيستى؟».</span>

<span dir="rtl">گفت: من صاحب همان منزلى هستم كه در جاهليت، در فلان و بهمان روز، وقتى به طائف آمدى، وارد آن شدى و من با احترام، از شما پذيرايى كردم.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «خوش آمدى! حاجتت را بخواه».</span>

<span dir="rtl">گفت: دويست گوسفند با چوپانان آنها می</span>‌<span dir="rtl">خواهم.</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله دستور داد آنچه را می</span>‌<span dir="rtl">خواهد، به او بدهند. آن گاه به يارانش فرمود: «برای اين مرد، کاری نداشت كه از من همان چيزى را بخواهد كه پيرزن بنى اسرائيل از موسى علیه السلام خواست!».</span>

<span dir="rtl">ياران گفتند: پيرزن بنى اسرائيل از موسى چه خواست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «خداوند عزّ و جلّ به موسى وحى فرمود كه: چون خواستى مصر را به سوى سرزمين مقدّس در شام ترک گويى، استخوان</span>‌<span dir="rtl">هاى يوسف را هم از مصر با خود ببر.</span>

<span dir="rtl">موسى از قبر يوسف، جويا شد. پيرمردى آمد و گفت: اگر كسى جاى قبرش را بداند، آن كس فلان پيرزن است.</span>

<span dir="rtl">موسى در پى او فرستاد. چون پيرزن آمد، موسى به او گفت: تو جاى قبر يوسف را می</span>‌<span dir="rtl">دانى؟</span>

<span dir="rtl">گفت: آرى.</span>

<span dir="rtl">موسى گفت: آن را به من نشان بده. هر چه بخواهى، به تو می</span>‌<span dir="rtl">دهم.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: آن را نشانت نمی</span>‌<span dir="rtl">دهم، مگر به تعیین من.</span>

<span dir="rtl">موسى گفت: بهشت، از آنِ تو باشد.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: نه! من تعيين می</span>‌<span dir="rtl">كنم.</span>

<span dir="rtl">خداوند عزّ و جلّ به موسى وحى فرمود كه: نگران مباش! بگذار او تعيين كند.</span>

<span dir="rtl">موسى به پيرزن گفت: هر چه تو حكم كنى.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: حكم من، اين است كه روز قيامت، با تو در همان درجه</span>‌<span dir="rtl">اى باشم كه تو هستى».</span>

<span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «برای اين مرد، کاری نداشت كه از من، همان چيزى را بخواهد كه آن پيرزن بنى اسرائيل خواست!».</span>

<span dir="rtl">451.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">إنَّ اللّٰهَ تَبارَكَ و تَعالىٰ</span>‌ <span dir="rtl">أوحىٰ</span>‌ <span dir="rtl">إلىٰ مُوسَى بنِ عِمرانَ علیه السلام: «أن أخرِج عِظامَ يوسُفَ مِن مِصرَ»، و وَعَدَهُ طُلوعَ القَمَرِ. فَأَبطَأَ طُلوعُ القَمَرِ عَلَيهِ، فَسَأَلَ عَمَّن يَعلَمُ مَوضِعَهُ، فَقيلَ لَهُ: هاهُنا عَجوزٌ تَعلَمُ عِلمَهُ.</span>

<span dir="rtl">فَبَعَثَ إلَيها، فَأُتِي بِعَجوزٍ مُقعَدَةٍ عَمياءَ، فَقالَ: تَعرِفينَ قَبرَ يوسُفَ علیه السلام؟</span>

<span dir="rtl">قالَت: نَعَم.</span>

<span dir="rtl">قالَ: فَأَخبِريني بِمَوضِعِهِ.</span>

<span dir="rtl">قالَت: لا أفعَلُ حَتّیٰ تُعطِيَني خِصالاً: تُطلِقُ رِجلي، و تُعيدُ إلَيَّ بَصَري، و تَرُدُّ إلَيَّ شَبابي، و تَجعَلُني مَعَكَ فِي الجَنَّةِ.</span>

<span dir="rtl">فَكَبُرَ ذٰلِكَ عَلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">مُوسىٰ</span>‌<span dir="rtl">! فَأَوحَى اللّٰهُ عزّ و جلّ إلَيهِ: «أنَّما تُعطي عَلَيَّ، فَأَعطِها ما سَأَلَت».</span>

<span dir="rtl">فَفَعَلَ، فَدَلَّتهُ عَلى</span>‌ <span dir="rtl">قَبرِ يوسُفَ علیه السلام، فَاستَخرَجَهُ مِن شاطِئِ النّيلِ في صُندوقٍ مَرمَرٍ، فَلَمّا أخرَجَهُ طَلَعَ القَمَرُ، فَحَمَلَهُ إلَى الشّامِ؛ فَلِذٰلِكَ يَحمِلُ أهلُ الكِتابِ مَوتاهُم إلَى الشّامِ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۹۳ ح ۵۹۴، الخصال: ص ۲۰۵ ح ۲۱، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۲۵۹ ح ۱۸ کلّها عن الحسن بن عليّ بن فضّال عن أبي الحسن علیه السلام، بحار الأنوار: ج ‏۵۸ ص ۱۷۱ ح ۳۱</span>.</ref>

<span dir="rtl">451.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">خداوندِ بزرگ و بلندمرتبه، به موسى بن عمران علیه السلام وحى فرمود كه: «استخوان</span>‌<span dir="rtl">هاى يوسف علیه السلام را از مصر با خود ببر» و موعد آن را طلوع ماه، تعيين نمود.</span>

<span dir="rtl">موسى طاقت نياورد كه تا طلوع ماه، صبر كند و در جستجوى كسى بر آمد كه محلّ قبر را بداند. به او گفته شد: پيرزنى هست كه جايش را می</span>‌<span dir="rtl">داند.</span>

<span dir="rtl">موسى در پى او فرستاد و پيرزنى زمينگير و نابينا را آوردند. موسى گفت: قبر يوسف را می‌شناسی؟</span>

<span dir="rtl">گفت: آرى.</span>

<span dir="rtl">موسى گفت: پس، جاى آن را به من بگو.</span>

<span dir="rtl">پيرزن گفت: نمی</span>‌<span dir="rtl">گويم، تا اين كه چند چيز را به من بدهى: پايم را خوب كنى، بينايى‌ام را به من باز گردانى، جوانى‌ام را دوباره به من بدهى و مرا در بهشت، با خودت قرار دهى.</span>

<span dir="rtl">اينها بر موسى گران آمد. خداوند عزّ و جلّ بر او وحى فرمود كه: «آنچه می</span>‌<span dir="rtl">دهى، بر عهدۀ من. پس هر چه خواست، به او بده».</span>

<span dir="rtl">موسى چنين كرد و پيرزن، قبر يوسف علیه السلام را به او نشان داد. موسى، جسد يوسف را كه در صندوقى مرمرين در ساحل نيل بود، بيرون آورد. بيرون كه آورد، ماه طلوع كرد و موسى آن را به شام، انتقال داد. به همين دليل، اهل كتاب، مردگان خود را به شام می</span>‌<span dir="rtl">برند.</span>

<span id="رجل-من-أهل-الجنة-لم-يصل-قط"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۳: رَجُلٌ مِن أهلِ الجَنَّةِ لَم يُصَلِّ قَطُّ!</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۳: مردى از اهل بهشت كه هرگز نماز نخواند!</span>

<span dir="rtl">452.</span> <span dir="rtl">السّيرة النّبويّة لابن هشام: قالَ ابنُ إسحاقَ: و كانَ مِن حَديثِ الأَسوَدِ الرّاعي فيما بَلَغَني: أنَّهُ أتیٰ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و هُو مُحاصِرٌ لِبَعضِ حُصونِ خَيبَرَ، و مَعَهُ غَنَمٌ له كانَ فيها أجيراً لِرَجُلٍ مِن يَهودَ، فَقالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، اعرِض عَلَيَّ الإِسلامَ، فَعَرَضَهُ عَلَيهِ، فَأَسلَمَ. و كانَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله لا يُحَقِّرُ أحَداً أن يَدعُوَهُ إلَى الإِسلامِ، و يَعرِضَهُ عَلَيهِ.</span>

<span dir="rtl">فَلمّا أسلَمَ، قالَ: يا رَسولَ اللّٰهِ، إنّي كُنتُ أجيراً لِصاحِبِ هٰذِهِ الغَنَمِ، و هِيَ أمانَةٌ عِندي، فَكَيفَ أصنَعُ بِها؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: اِضرِب في وُجوهِها؛ فَإِنَّها سَتَرجِعُ إلىٰ رَبِّها - أو كَما قالَ -.</span>

<span dir="rtl">فَقامَ الأَسوَدُ، فَأَخَذَ حَفنَةً مِنَ الحَصىٰ</span>‌ <span dir="rtl">فَرَمىٰ</span>‌ <span dir="rtl">بِها في وُجوهِها، و قالَ: اِرجِعي إلىٰ</span>‌ <span dir="rtl">صاحِبِكِ، فَوَاللّٰهِ لا أصحَبُكِ أبَداً. فَخَرَجَت مُجتَمِعَةً كَأَنَّ سائِقاً يَسوقُها، حَتّیٰ دَخَلَتِ الحِصنَ.</span>

<span dir="rtl">ثُمَّ تَقَدَّمَ إلىٰ ذٰلِكَ الحِصنِ لِيُقاتِلَ مَعَ المُسلِمينَ، فَأَصابَهُ حَجَرٌ فَقَتَلَهُ، و ما صَلّىٰ</span>‌ <span dir="rtl">لِلهِ صَلاةً قَطُّ.</span>

<span dir="rtl">فَأُتِيَ بِهِ رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَوُضِعَ خَلفَهُ، و سُجِّيَ بِشَملَةٍ كانَت عَلَيهِ، فَالتَفَتَ إلَيهِ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله و مَعَهُ نَفَرٌ مِن أصحابِهِ، ثُمَّ أعرَضَ عَنهُ، فَقالُوا: يا رَسولَ اللّٰهِ، لِمَ أعرَضتَ عَنهُ؟</span>

<span dir="rtl">قالَ: إنَّ مَعَهُ الآنَ زَوجَتَيهِ مِنَ الحورِ العينِ.</span><ref><span dir="rtl">السیرة النبویّة لابن هشام: ج ۳ ص ۳۵۸، المستدرك على الصحیحین: ج ۲ ص ۱۴۸ ح ۲۶۰۹، السنن الکبرى: ج ۹ ص ۲۴۱ ح ۱۸۴۲۴ کلاهما نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">452.</span> <span dir="rtl">السيرة النبويّة، ابن هشام: ابن اسحاق می</span>‌<span dir="rtl">گويد: داستان اَسوَد چوپان، تا آن جا كه به من رسيده، اين است كه وقتى پيامبر خدا صلی الله علیه و آله يكى از قلعه</span>‌<span dir="rtl">هاى خيبر را در محاصره داشت، او با گوسفندانش كه از آنِ مردى يهودى بود و او اجير وى بود، نزد پيامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! اسلام را بر من عرضه كن.</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله آن را به او عرضه كرد و اَسوَد، مسلمان شد. پيامبر خدا صلی الله علیه و آله هيچ كس را كوچک</span>‌<span dir="rtl">تر از آن نمی</span>‌<span dir="rtl">شمرد كه به اسلام دعوتش كند و اسلام را بر او عرضه نمايد.</span>

<span dir="rtl">اَسوَد چون اسلام آورد، گفت:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! من، اجير صاحب اين گوسفندها هستم و اينها نزد من، امانت اند. با اينها چه كنم؟</span>

<span dir="rtl">پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «رويشان را برگردان. خودشان نزد صاحبشان خواهند رفت» و يا جمله</span>‌<span dir="rtl">اى شبيه اين.</span>

<span dir="rtl">اَسوَد برخاست و مشتى ريگ برداشت و به صورت گوسفندها پرتاب كرد و گفت: نزد صاحبتان باز گرديد؛ چون به خدا سوگند كه ديگر با شما نخواهم آمد.</span>

<span dir="rtl">گوسفندها همگى با هم برگشتند - چنان كه گويى كسى آنها را می</span>‌<span dir="rtl">راند - و وارد قلعه شدند.</span>

<span dir="rtl">اَسوَد سپس به سوى آن قلعه پيش رفت تا همراه مسلمانان بجنگد، كه سنگى به او اصابت كرد و كشته شد. او حتّى يک نماز هم نخواند. پيكرش را نزد پيامبر خدا صلی الله علیه و آله آوردند و پشت سر ايشان نهادند و او را در همان ردايى كه بر تن داشت، پيچيدند. پيامبر خدا صلی الله علیه و آله كه با گروهى از يارانش بود، به او نگاه كرد؛ امّا صورتش را از او برگرداند. ياران گفتند:</span>‌ <span dir="rtl">اى پيامبر خدا! چرا از او روى گردانديد؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «اکنون، دو همسر حور العينش با او بودند».</span>

<span id="أكثر-أهل-الجنة"></span>
== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۴: أَكثَرُ أهلِ الجَنَّةِ</span> ==

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۴: بيشتر اهل بهشت</span>

<span id="النساء"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۴ – ۱: النِّساءُ</span> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۴ - ۱: زنان</span>

<span dir="rtl">453.</span> <span dir="rtl">الإمام الصادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">أكثَرُ أهلِ الجَنَّةِ مِنَ المُستَضعَفينَ النِّساءُ؛ عَلِمَ اللّٰهُ عزّ و جلّ ضَعفَهُنَّ فَرَحِمَهُنَّ.</span><ref><span dir="rtl">کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۶۸ ح ۴۶۲۸ عن عمّار الساباطي، مکارم الأخلاق: ج ۱ ص ۵۰۳ ح ۱۷۳۷</span>.</ref>

<span dir="rtl">453.</span> <span dir="rtl">امام صادق علیه السلام</span>: <span dir="rtl">بيشترِ اهل بهشت از مستضعفان [در دنيا]، زنان هستند. خداوند عزّ و جلّ می</span>‌<span dir="rtl">دانست كه آنها ناتوان</span>‌ <span dir="rtl">اند و بر ايشان رحم آورد.</span>

<span id="الفقراء"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۴ – ۲: الفُقَراءُ</span> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۴ - ۲: تهى‌دستان</span>

<span dir="rtl">454.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">اِطَّلَعتُ فِي الجَنَّةِ فَرَأَيتُ أكثَرَ أهلِها الفُقَراءُ.</span><ref><span dir="rtl">صحیح البخاري: ج ۳ ص ۱۱۸۴ ح ۳۰۶۹ عن عمران بن حصین، صحیح مسلم: ج ۴ ص ۲۰۹۶ ح ۹۴؛ عدّة الداعي: ص ۱۱۳، بحار الأنوار: ج ۷۲ ص ۵۵ ح ۸۵</span>.</ref>

<span dir="rtl">454.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">به بهشت، نگاهى افكندم و ديدم بيشتر جمعيت آن، تهى‌دستان اند.</span>

<span id="البله924"></span>
=== <span dir="rtl">۱۶ / ۱۴ – ۳: البُلهُ</span><ref><span dir="rtl">البُلهُ: جمع الأبله، و هو الغافل عن الشَّرِّ، المطبوعُ علی الخیر، و... هُم الذينَ غَلَبَت علیهم سلامةُ الصُّدور و حُسنُ الظنِّ بِالناسِ؛ لأنّهم أغفَلوا أمرَ دُنیاهُم وجَهلوا حِذقَ التصرُّفِ فیها و أقبلوا علی آخرتهم، فَشَغَلوا أنفُسَهم بها، فاستَحَقّوا أن یکونوا أکثَرَ أهل الجَنَّة، فَأمّا الأبلَهُ - وهو الذي لا عقلَ له - فغَیر مُرادٍ في الحدیث (النهایة لابن الأثیر: ج ۱ ص ۱۵۵، «بله</span>»).</ref> ===

<span dir="rtl">۱۶ / ۱۴ - ۳: ساده‌دلان</span><ref><span dir="rtl">واژۀ «البُلهْ» ]که در متن عربى حدیث آمده[، جمع «اَبلَه» است، به معنای کسی که از شر، غافل است و پاک سرشت است... و اینان کسانی هستند که سلامت نفس و خوش‌بینی به مردم، بر شخصیت آنها غلبه دارد؛ چرا که از کارهای دنیای خویش غافل اند و از زرنگی‌های دنیاداری بی</span> <span dir="rtl">بهره‌ اند و به آخرت خویش توجّه دارند و خود را سرگرم آن کرده‌اند. بدین ترتیب، شایستگی آن را یافته اند که در میان بهشتیان، اکثریت یابند. اما «ابله» به معنای نادان – که عقل ندارد – قطعاً مقصود این حدیث نیست (النهایة، ابن اثیر: ج۱ ص۱۵۵، «بله</span>»).</ref>

<span dir="rtl">455.</span> <span dir="rtl">رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">دَخَلتُ الجَنَّةَ فَإِذا أكثَرُ أهلِها البُلهُ.</span><ref><span dir="rtl">تاریخ دمشق: ج ۴۳ ص ۵۳۳ ح ۹۳۹۲ عن جابر بن عبد اللّٰه، تهذیب الکمال: ج ۲۶ ص ۱۱۸ نحوه؛ حقائق التأویل: ص ۲۴۷ نحوه</span>.</ref>

<span dir="rtl">455.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">به بهشت، وارد شدم و ديدم بيشتر اهل آن، ساده‌دلان اند.</span>

<span dir="rtl">456.</span> <span dir="rtl">عنه صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">أكثَرُ أهلِ الجَنَّةِ البُلهُ، و أَهلُ عِلِّيّينَ ذَوُو الأَلبابِ.</span><ref><span dir="rtl">تاریخ الیعقوبي: ج ۲ ص ۱۰۲</span>.</ref>

<span dir="rtl">456.</span> <span dir="rtl">پيامبر خدا صلی الله علیه و آله</span>: <span dir="rtl">بيشترِ اهل بهشت را ساده‌دلان تشكيل می</span>‌<span dir="rtl">دهند و اهل بهشت</span>‌<span dir="rtl">هاى برين، خردمندان اند.</span>

<span dir="rtl">457.</span> <span dir="rtl">معاني الأخبار عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصّادق عن آبائه علیهم السلام: قالَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله: دَخَلتُ الجَنَّةَ فَرَأَيتُ أكثَرَ أهلِها البُلهَ.</span>

<span dir="rtl">قالَ: قُلتُ: مَا البُلهُ؟</span>

<span dir="rtl">فَقالَ: العاقِلُ فِي الخَيرِ، الغافِلُ عَنِ الشَّرِّ.…</span><ref><span dir="rtl">معاني الأخبار: ص ۲۰۳ ح ۱، قرب الإسناد: ص ۷۵ ح ۲۴۳ نحوه و فیه «المتغافل» بدلَ «الغافل»، تنبیه الخواطر: ج ۱ ص ۳۰۱، بحار الأنوار: ج ۷۰ ص ۹ ح ۳</span>.</ref>

<span dir="rtl">457.</span> <span dir="rtl">معانى الأخبار</span> - <span dir="rtl">به نقل از مَسعدة بن صدقه، از امام صادق، از پدرانش علیهم السلام</span> -<span dir="rtl">: پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «به بهشت، وارد شدم و دیدم که بيشترِ اهل آن، ساده‌دلان اند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: ساده‌دل كيست؟</span>

<span dir="rtl">فرمود: «كسى كه در خوبى، عاقل است و در بدی، غافل...».</span>

<span dir="rtl">458.</span> <span dir="rtl">مستطرفات السرائر عن مَسعَدةَ بنِ صَدَقَةَ، عن الإمامِ الصادقِ عن أبیهِ علیهما السلام</span>: <span dir="rtl">«أکثَرُ أهلِ الجَنَّةِ البُلهُ».</span>

<span dir="rtl">قالَ قُلتُ: هؤُلاءِ المُصابونَ الَّذینَ لا یَعقِلونَ؟!</span>

<span dir="rtl">فَقَالَ لي: لا، الَّذینَ یَتَغافَلونَ عَمّا یَکرَهونَ، یَتَبالَهونَ عَنهُ.</span><ref><span dir="rtl">مستطرفات السرائر: ص 43 ح 14 (عن کتاب أبان بن تغلب</span>).</ref>

<span dir="rtl">458.</span> <span dir="rtl">مستطرفات السرائر</span> - <span dir="rtl">به نقل از مسَعَدة بن صَدقة</span> -<span dir="rtl">: امام صادق علیه السلام از پدرش [امام باقر] علیه السلام نقل فرمود که:‌ «بیشتر اهل بهشت، ساده‌دلان اند».</span>

<span dir="rtl">گفتم: همین دیوانگانی که قدرت تعقّل ندارند؟!</span>

<span dir="rtl">در جوابم فرمود: «نه! کسانی که آنچه را نمی‌پسندند، نادیده می‌انگارند و از آن، تغافل می‌کنند».</span>

<references />